CC BY
8Трибуна молодого ученого
А.А. АСЫЛБЕКОВА,
К,азац гуманитарлыц зац университетшц азаматтыц 1с журггзу, жер жэне ецбек цуцытгыг кафедр асыгныгц гзденушш, зац магистрг
Б¥ЙРЬЩ АР^ЫЛЫ 1С ЖУРГ13УДЕГ1 ¥ЛТТЬщ Т1Л КАИДАСЫНЬЩ мацызы
Буйрыщ ар^ылы 1с журшзуде улттыщ тш ^агидасы толыщ жузеге асырылуына мумкш бол-майды. Себеб1 бул енд1ркте борышкер мулдем ша^ырылмайды да оныц мецгеретш тшдер1 аныщ-талмайды Сол себептен де сот буйрыгын шыга-рылган сот кшщ тшш борышкер бшмеу1 мумкш, б1ра^та ол жагдай аньщталмай, сот буйрыгы бо-рышкердщ мекен-жайына ж1берше салады. Таж1рибеде мундай жагдайлар кездесш жатады жане сот буйрыгыныц уа^ытылы орындалмауы-на акелш со^тырады. Себеб1 борышкер сот буйрыгын тусшбейд1. Сондыщтан да мундай маселелер туындамау ушш судья алдын ала бо-рышкердщ ^ай тшде мецгеретшдтн аныщтап, ^ажет болган жагдайда сот буйрыгын аударма-сымен ж1беру керек.
Сот буйрыгы А1ЖК-нщ 140-бабында аталган талаптары бойынша бершу1 мумкш:
1. Егер енд1рш алушы сот буйрыгын беру ту-ралы арызбен ^оса борышкердщ мшдеттемелтн растайтын ^ужаттарды олардыц сайкест кеш1рмелер1мен усынса. Ал табыс етшмесе судья арыз ^абылдаудан бас тартады.
2. Жогарыда аталган талаптар бойынша сот буйрыгы бершед1, егер усынылган ^ужаттар борышкердщ мшдеттемелтн на^ты жане ай^ын растайтын болса (мысалы, усынылган жазбаша келгам-шарттыц шарттары тусшжп, дау болу мумкшдтн жовда шыгаратын болса). Егер усынылган кужаттар непзшде шешуге жатпайтын кук;ык; туралы дау кершш турса, судья сот буйрыгын беруден бас тартады.
3. Сот буйрыгы бершу1 мумкш, егер борыш-керден белгшенген мерз1мде мал1м етшген та-лап^а кел1спеген ^арсылыщ туспесе. Егер борышкер ^арсылыгын бшд1рсе, судья сот буйрыгыныц кушш жойып, сот буйрыгын беруден бас тартады.
Егер сот буйрыгын беру туралы арыз зац та-лаптарын са^тап бершсе жане мемлекетпк баж теленсе, судья оны ^абылдайды, оныц кеш1рмесш дереу борышкерге ж1беред1 жане борышкерге сот буйрыгыныц кеш1рмесш алган куннен бастап 10 (он) кун мерз1м шшде мал1мделген талап^а ке-
лкпеген ^арсылыгын беруге мумкшдш беред! Сондыщтан енд1рш алушыныц арызы жане оган ^оса мал1м етшген талапты растайтын ^ужаттар кеш1рмелер1 борышкер саны бойынша бершсе, олар борышкерге (борышкерлерге) сот хабарла-улары немесе хатымен ж1бершед1
Сонымен ^атар енд1рш алушы сот^а арызды бергенде, борышкердщ ^ай тшде мецгеретшдт аныщталып жатпайды. Сондыщтан да судья енд1рш алушыдан борышкердщ ^ай тшде мецге-ретшдтн аныщтап сот буйрыщтыц кеш1рмесш ^ажет болганда аударып беру керек. Кейб1р жаг-дайларда б1рнеше борышкер ^атыс^анда оларга сот буйрыгыныц кеш1рмеш еркш мецгеретш тшде ж1бершед1
Егер борышкер белгшенген 10 (он) кун мерз1м-де сот^а жауап бермесе немесе мал1м етшген та-лаппен келгёкет туралы жауап бермесе, судья сот буйрыгын беред1 (^Р А1ЖК 149-бап 1-белт).
Сот буйрыгы азаматтык; к журпзу зацымен белгшенген на^ты нысан бойынша шыгарылады жане оныц мазмунында:
1) журпзшетш ютщ нем1р1 жане буйрыщтыц шыгарылган куш;
2) соттыц атауы, буйрыщ шыгарган судьяныц теп жане аты-жет;
3) енд1рш алушыныц теп, аты жане акесшщ аты (егер ол жеке басын куаландыратын ^ужатта керсетшген болса), оныц тургылыщ-ты жер1 немесе турган жер1, оныц тургылы^-ты жер1 бойынша т1ркелгеш туралы мал1меттер мен салыщ телеуш1н1ц т1ркеу нем1р1 немесе, егер енд1рш алушы зацды тулга бо-лып табылса, оныц атауы, нащы турган жер1 не б1рыцгай Мемлекетт1к т1ркел1мнен мал1меттер, банк реквизиттер1 мен салыщ телеуш1н1ц т1ркеу нем1р1;
4) борышкердщ тег1, аты жане акесшщ аты (егер ол жеке басын куаландыратын ^ужатта керсетглген болса), оныц тургылыщты жер1 немесе турган жер1, оныц тургылы^ты жер1 бойынша т1ркелгеш туралы мал1меттер, оныц жумыс орны туралы мал1меттер мен жумыс орныныц банк реквизиттер1 (егер сот буйрыгын шыгару тура-
110 7 М 1 (17) 2010 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан
лы арызда керсетшген болса), оныц банк реквизиттер1 мен сальщ телеушшщ тркеу нем1р1 (егер сот буйрыгын шыгару туралы арызда керсетшген болса) немесе, егер борышкер зац-ды тулга болып табылса, оныц атауы, накты турган жер1 не б1рыцгай Мемлекетпк т1ркел1мнен мал1меттер (егер сот буйрыгын шыгару туралы арызда керсетшген болса), банк реквизиттер1 мен салык телеушшщ тркеу нем1р1;
5) талапты канагаттандыруга непз болган зац;
6) енд1рш алынуга жататын акша сомалары-ныц мелшер1 немесе оныц куны керсетше оты-рып, талап етшуге жататын жылжымалы мушктщ белгшену1;
7) егер оны енд1рш алу зацмен немесе шарт-пен кезделсе, тураксыздык айыбыныц мелшерц
8) борышкерден енд1рш алушыныц пайдасы-на немесе жергшшт бюджетке енд1рш алынуга жататын мемлекетпк баждыц сомасы;
9) сот буйрыгына шагым берудщ мерз1м1 мен тарт1б1 керсетшед!
Камелетке толмаган балаларга алимент енд1рш алу туралы сот буйрыгында жогарыда аталган 1)-5), 8) тармакшаларында кезделген мал1меттерден баска, борышкердщ туган куш мен туган жер1, оныц жумыс орны, оларды кутш -багуга алимент алып бершетш арб1р баланыц аты мен туган куш, борышкерден ай сайын енд1рш алынатын телемдердщ мелшер1 жане оны енд1рш алудыц мерз1м1 керсетшед1 (КР А1ЖК 146-б.).
Судья кол койган сот буйрыгы ею данада жа-салады, оныц б1реу сот журпзетш кте калады, екшшга соттыц мер1мен куаландырылады жане енд1рш алушыга беред! Бул сот кш журпзудщ оцайлатылган ерекшелт, сол сот буйрыгы:
- сотта кт караусыз;
- енд1рш алушыны жане борышкерд1 шакыр-май-ак;
- жане олардыц тусшд1рмелерш тыцдамай-ак бершед!
Оган коса процессуалдык арекеттер жасалг-аны туралы хаттама журпзшмейд! Сот буйрыгы мазмуны бойынша сот шеш1мше караганда ай-тарлыктай кыска, оныц сипаттау жане дэлел-деу белжтер1 жок, тек аткару парактарында керсетшетш мал1меттер бар.
Даусыз талаптардыц тупкшшт т1з1м1 КР А1ЖК-нщ 140-бабында керсетшген.
Сот буйрыгы судьямен жеке-дара шыгарылады:
1) егер талап нотариатта куаландырылган мамшеге непзделсе;
2) егер талап жазбаша мамшеге непзделсе жане оны жауапкер таныса;
3) егер талап теленбеген вексельге, акцептщ болмауына жане нотариус жасаган акцептщ куш белгшенбеуше бшд1ршген наразылыкка непзделсе;
4) егер акелштщ белгшенуше немесе ушшш1 тулгаларды тарту кажетпгше катысы жок, камелетке толмаган балалар ушш алименттерд1 енд1рш алу туралы талап мал1мделген болса;
5) егер азаматтардан жане зацды тулгалар-дан салыктар мен баска да мшдетп телемдер бойынша бересш1 енд1рш алу туралы талап мал1мделген болса;
6) егер кызметкерге аударылган, б1рак теленбеген жалакы мен езге де телемдерд1 енд1рш алу туралы талап мал1мделген болса;
7) егер жауапкерд1 немесе борышкерд1 1здес-т1ру жетндеп шыгындарды енд1рш алу туралы талаптарды шю ктер органдары немесе каржы полициясы мал1мдеген болса;
7-1) егер ^азакстан Республикасыныц зац актшерше сайкес лизинг нысанасын даусыз талап ету туралы талап мал1мделген болса;
8) егер кетл берушьборышкерге кепшге са-лынган затынан енд1рш алу туралы ломбардтыц талабы мал1мдеген болса, шыгарылады.
Сот буйрыгыныц кушш жою туралы арызын бере алатын борышкер зацмен белгшенген мер-з1ммен шектелген. Борышкер сот буйрыгыныц кеш1рмесш алган куннен бастап 10 (он) кун мер-з1мде байланыстыц кез келген куралдарын пай-далана отырып, мал1мделген талапка келкпеген карсылыгын буйрык шыгарган сотка ж1беруге кукылы (КР А1ЖК 147-бап 2-белт).
Б1рак бундай арызды белгшенген мерз1мде беру сот буйрыгыныц кушш жою ушш ал1 жеткшшт емес. Буны жасауы мумкщ егер борышкер далелд1 себептер бойынша сот буйрыгыныц кушш жою туралы арызды уакытылы усы-нуга мумкшдщ болмаганын далелдесе [1; 228].
Егер ондай ман-жайлар болмаса, судья сот буйрыгыныц кушш жоюдан бас тартады. Бул жагдайда борышкер сот буйрыгыныц кушш жо-юдан бас тарту туралы уйгарымына апелляция-лык тартште шагымдануга кукылы. Сонымен катар ол кадагалау тарт1б1 бойынша сот буйрыгыныц езше шагым беруге кукылы.
Егер борышкерден белгшенген мерз1мде мал1м етшген талапка кел1спеген карсылык туссе, судья сот буйрыгыныц кушш жойып, ол туралы уйгарым шыгарады. Сот буйрыгыныц кушш жою туралы уйгарымда судья енд1рш алу-шы мал1м еткен талаптыц талап кою бойынша к журпзу тарт1б1мен койылуы мумк1н екен1н
Трибуна молодого ученого
ГшЛ
тусшд1редт Сот буйрыгыныц кушш жою туралы уйгарымыньщ кеш1рмес1 оны шыгарганнан кешн 3 (уш) куннен кешжпршмей тараптарга ж1бершедт Сот буйрыгыныц кушш жою туралы уйгарымы шагымдануга немесе наразылык кел-т1руге жатпайды [2].
Борышкер сот буйрыгыныц кеш1рмесш алган куннен бастап он кун мерз1мде оныц кушш жою туралы арызды сол сотка беруге кукылы, егер ол далелд1 себептер бойынша мал1мделген талапка кел1спеген карсылыгын уакытылы бшд1руге мумкшдт болмаса. Бул жагдайда
судья сот буйрыгыныц кушш жояды, одан кешн енд1рш алушыныц мал1м еткен талабы талап кою бойынша к журпзу тарт1б1мен каралуы мумкш.
Сот буйрыгыныц кушш жоюдан бас тарту туралы уйгарымына жеке шагым борышкер еркш мецгеретш тшшде бершу1 мумкш
Егер белгшенген он кун мерз1мде борышкерден еркш мецгеретш тЫнде сотка карсылык келш туспесе, судья енд1рш алушыга оны орындауга керсету ушш соттыц мер1мен куаландырылган сот буйрыгын беред!
К^олданышган адебиеттер
1. Е.О. Егембердиев. Казакстан Республикасыныц Азаматтык гё журпзу кукыгы. - Астана, 2006 ж.
2. Казакстан Республикасыныц Азаматтык гё журпзу кодекс! / 1999 жылгы 13 шшде (езгертулер мен толыктырулармен) // 1999. - №18. - 644 б. Казакстан Республикасы Парламентшщ Жаршысы.
Бул гылыми мацалада буйрыц арцылы ic жург1зудег1 улттыц ты цагидасыныц Kepwicmepi керсетыедг.
В данной статье рассматриваются вопросы принципа национального языка в приказном судопроизводстве.
The present article deals with the issues of principles of the national language in imperative legal proceedings.
Институт законодательства Республики Казахстан представляет:
Правовые проблемы реформирования государственной службы суверенного Казахстана: Монография / Коллектив авторов. - Астана: Институт законодательства Республики Казахстан, 2003 г. - 476 с.
Коллектив авторов: Сапаргалиев Г., Шиллер С., Сакиева Р., Жанузакова Л., Ишмухамедова А., Онлашева Ж., Сулейменова Г., Сейдалина Ж., Жалбуров Е., Мухамеджанов Э., Айдарбаев С., Са-лимгерей А., Крепак П.
Издание подготовлено Институтом законодательства Республики Казахстан под научным руководством члена-корреспондента НАН, доктора юридических наук, профессора Сапаргалиева Г.С.
