CC BY
1РТАХР 18.45.07 ЭОЖ 791.633
DOI:10.56032/2523-4684.2022.1.1.29
Мустафина Шырын Асылханкызы1
1К,азак, улттык хореография академиясы (Нур-Султан, Казакстан)
КАЗАКСТАННЫН ЗАМАНАУИ РЕЖИССУРАСЫ:
БЕЙНЕЛЕУД1К ЖАКА ЭД1СТЕР1Н 1ЗДЕСТ1РУ
Аннотация
Бул жумыстын езект^г - драма театрдын койылымдарында хореографияны колдануFа деген кызырушылы. Хореограф жэне режиссер - шь^армашылык пiкiрлeстeрдiн одаFы, макала авторы коюшы режиссер мен пластика рeжиссeрдiн спектакльдег жумысындаFы
пластикалык ынтымактастык сипатын талдайды. Мунда каз'1рг'1 заманFы драмалык спeктакльдiн жалпы курылымында пластика алFан рел карастырылады.
ТYЙ¡нд¡ сездер: драмалык театр, пластика, режиссер-хореограф, хореографиялык ойлау, пластикалык лексика.
Мустафина Шырын Асылханкызы1
1Казахская национальная академия хореографии (Нур-Султан, Казахстан)
СОВРЕМЕННАЯ РЕЖИССУРА КАЗАХСТАНА: ПОИСКИ НОВЫХ ПРИЕМОВ ВЫРАЗИТЕЛЬНОСТИ
Аннотация
Актуальность данной работы состоит в том, что интерес к использованию хореографии в спектаклях драматического театра. Хореограф и режиссер - союз творческих единомышленников, автор статьи анализирует характер сотрудничества режиссера-постановщика и режиссера по пластике в работе над спектаклем. Здесь рассматривается также та роль, которую приобрели танец и пластика в общей структуре современного драматического спектакля.
Ключевые слова: драматический театр, пластика, режиссер-хореограф, пластическая лексика.
Mustafina Shyryn Asylkhanovna1
1Kazakh National Academy of Choreography (Nur-Sultan, Kazakhstan)
MODERN DIRECTOR OF KAZAKHSTAN: SEARCH FOR NEW EXPRESSIVE TECHNIQUES
Annotation
The relevance of this work is that interest in the use of choreography in the performances of the dramatic theater. The choreographer and director - the Union of creative like-minded people, the author of the article analyzes the nature of the cooperation of the director and director on the plastic on the work on the performance. This is also considered the role that dance and plastic acquired in the overall structure of a modern dram theater.
Key words: drama theater, plastic arts, director, choreographer.
№рюпе. Заманауи драма театрынын сахнасына кажетт режиссерлк тургыдагы, эртYрлi формадагы жана мэнерлi эдiстердi зерттеу бYгiнгi драматургияда хореографиялык ©нердi алып жYPуге мYмкiндiк бередi. Ол ыргак пен пластиканын мазмунын, сипаттамаларын жетюзу Yшiн кажет.
Драмалык спектакльде би гана емес, онын пластикалык шешiмi де манызды. Би композициялары мен пластиканын спектакльдщ негiзгi магынасын аша бiлетiн касиетi бар жэне онын к©ркемдк композициясынын негiзгi мэнiн аныктайды. БYгiнгi кYнгi талапка сай, пластика мен хореография драма театрында ©те манызы. Элеуметтiк зерттеулердiн мэлiметтерiне сYЙенетiн болсак, к©рермен айтылган мэтiннiн тек 40%-ын кабылдайды, калган акпаратты к©збен к©ру аркылы алады. Драмалык спектакль к©бте с©здi де, пластикалык шешiмдi де тендей камтиды. Драмалык спектакльдеп би фрагментi композициясынын жалпы зандылыктары геометриялык сызыктар мен сурет салу формалары мен актерлер козгалысынын кабылдану зандылыгына негiзделген. Симметрия жэне асимметрия секiлдi геометриялык у^ымдар жайында француздык балет бишiсi, хореограф жэне балет реформаторы Ж.Ж. Новерр жазган. Онын пайымдауынша, олар: «... елеулi пайда экелуi мYмкiн; бул гылым би фигураларына айкындылык берiп, олардын комбинациясын реттiлiкке келтiредi,
формалардын нактылыгын арттырады жэне фигурадан фигурага ауысуды кыскарта отырып, орындаушылыкка Yлкен мYмкiндiк бередЬ [1, 84 б.].
БYгiнгi танда драма, куыршак жэне музыка театрларында репертуарга пластикалык
спектакльдердi белсендi турде енгiзе бастады. Театрдын актерлерi Yшiн бул пластикалык кэаби жарамдылык сынагы, сондай-ак ©з шамасын мYлдем жана нэрседе сынап к©ру мYмкiндiгi. Хореограф Yшiн - би мен драма арасындагы дYниеге айналган екi жанрдын синтезiнде жумыс ютеу мYмкiндiгi. Осылайша, драма театрында жумыс ютейтт хореографтын ойлау аясы кен болуы керек, «би-пластикалык лексикасы - ©те карапайым, алайда бiрегей, ерекше; кенiстiк композициясын, мизансценалау ©нерт менгеруi - барынша эмбебап болуы тию. Мiне, дэл осы себепт заманауи театрдагы пластика мен бидi коюшынын жумысы казiргi уакытта «балетмейстер» немесе «хореограф» ретЫде белгiленбейдi, ол «режиссер-хореограф»
мамандыгынын театр билингвизмi (эртYрлi ©нер жанры) белгiлерiн камтиды» [2, 15 б.]. Кей кездерде, коюшы-режиссер актердщ пластикасымен жэне би композицияларын iске асырумен ©зi айналысуга мэжбYр болады. Театрга хореограф келген кезде, режиссер бул жумыстан одан бас тартады. Себебi, хореографтын пластика ж©ындеп режиссердiн ойга алган идеясын ©мiрге экелу, оны ерекше пластикалык тургыдан дамыту жэне к©ркем бейнеде ашу Yшiн элдекайда Yлкен мYмкiндiктерi мен ©зЫдк куралдары бар.
БYгiнгi ^ы театрлардын репертуарындагы ©згерiстер байкалады. Бурынгы уакытта негiзгi материал - классикалык шыгармалар болатын. Заманауи режиссерлер жана материалды, бейнелеудiн жана формасын iздеуге к©штi. Мысалы, тагдыры узакка созылмаган, алайда ©зiнiн кызыкты жумыстарымен ел еанде калган «Аксарай» театрды. Режиссер, эрi педагог Болат Атабаев баскарган «Аксарай» мюзикл театры, санаулы гана театр маусымы iшiнде, бойды баурап алатын заманауи хореографиясы бар койылымдарымен, заманга сай
костюмдерiмен, сахнаны к©ркемдеуiмен, кэсiби вокалымен жэне кызыкты режиссерлiк шешiмiмен ерекшелендi. Труппаныц ец жаркын енбектерi - «Кыз Жiбек» пен «Коварство и Любовь» мюзиклдерi болды. Казакстанныц заманауи театр ©нертщ дамуындагы мацызды окига - «Астана Мюзикл» алгашкы кэсiби мюзикл театрыныц Астанадан ашылуы болды. Труппа курамын жас актерлар, Т.К. Жургенов атындагы Каз¥©А «Мюзикл актерЬ> мамандыгыныц тYлектерi курады. Театр Yшiн мацызды окига Еуропа елдерiне жасалган гастрольдк сапарлары болды. Театр шетелдiк к©рермендердщ назарына салт-дэстYPДi, халык ауыз эдебиетЫ, улттык билер мен «^рес» сиякты ойындарды бiрiктiрген «Кыз Жiбек» спектаклЫ усынды. Ойындарды эйелдердiн улттык билерi алмастырды, улттык аспаптарда кYЙлер орындалып, олардыц орнын жуптаса билейтiн халык билерЬ айтыс, ауыстырды. Осыныц барлыгы койылымныц негiзгi сюжетiмен катар жYрiп отырды.
Жаца багытта жумыс ютеп жYPген немiс драма театрын атап ©туге болады, ол сахнада ©нердщ баска эдiсiн, эртYрлi к©рiнiс куралдарын, к©бiрек физикалык эрекеттi, спектакльдерге
экспериментальш жэне тагыда баска батыл шешiмдердi усынды. Мундай жацалыктарды Н.Дубстыц басшылыгы кезiнде байкауга болатын едi.
Ал, жастар театрыныц к©ркемдк жетекшiсi, Н.Жакыпбаевта актерлердiн ойынынан жаца бiр мэнерлтк куралдарын iздеп, оларды пластика мен хореография элементтертен таба бiлдi. Б. Атабаев, Н. Дубс жэне Н. Жакыпбаев спектакльде пластикалык тэсiлдерге жYгiнген Казакстандагы алгашкы режиссерлердiн бiрi болды деп пайымдауга болады.
Заманауи режиссура багытыныц негiзiн калаушылардыц жэне пластиканыц спектакльде орныгуы мен дамуына эсер еткендердщ тэжiрибесiне сYЙене отырып, ецбек етiп жYрген казiргi жас режиссерлердщ шыгармашылыгын карастыра отырып, кызыкты салыстырмалы сараптамалар жасауга болады.
Фархад Молдагали - жаца буын казакстандык режиссерлердщ белгiлi ©кiлi. Режиссер музыкалык
екптдерге Yлкен мэн бередi, онын койылымындагы музыка негiзгi, кейде шешушi р©л аткарады. Ол хореографияны, физикалык козгалысты жэне пластикалык тiлдi бiрдей колданады, актерлер жеткiзгiсi келген дYниенi пластика т^мен iске асыруга мэжбYр етедк Физикалык эрекеттер мен хореографиялык мизансценалар сюжет пен кейткерлердщ к©нiл-кYЙi, атмосферасы гана емес, сюжеттiн берiлуiне жэне ю-эрекеттщ дамуына ыкпал етедi. Сонымен катар белгiлi бiр кейiпкерлердiн мтез-кулкын, олардын ойларын, дYниетанымын ашуга к©мектеседк Солардын бiрi - «Караг©з», режиссер бул жумысын театр ©нерiнiн жана багыты -soundrama деп атады, казакстандык к©рермендi бул багытпен алгаш рет таныстырган да дэл сол Фархадтын ©зi болатын. Казак класип Мухтар Эуезовтiн шыгармасы - «К,араг©з» спектаклiн ол баска театр т^мен жеткiзуге тырысты. Заманауи формалар мен эдютердщ колдана отырып, классикалык шыгарманы идеянын тупнускасы ретiнде жеткiзе бтдк Режиссер ©з койылымында бYгiнгi ^ннщ ©зектi мэселелерiн алдын^ы катарга шыгара отырып, шыгармада к©терiлген сурактар мен мэселелердi заманауи тYрде жеткiздi. Дэл осындай тэсiл классикага жан бтрт, оны ©зектi ететiндiктен, классикага деген мундай катынас ©те манызды деп ойламыз. Спектакль Нарша трагедиясына курылган (Нуржан Асылхан) шагын бейнелеу куралдарынын, iшкi эмоциянын, психофизиканын к©мегiмен жана заманнын мiнсiз кейiпкерiнiн бейнесiн жасайды. Актриса Караг©з (Мэдина Орозбаева) р©лЫде кейiпкердiн метаморфозын, мiнезiнiн жан-жакты ерекшелктерт к©рсете бiлдi. Спектакльдегi пластика манызды жэне непзп окигаларды, сэттердi жетюзедк Yйлену тойынын сахнасы к©п дYниенi ангартады, жеке тулга ретiнде Караг©здщ орны, онын осы когам Yшiн маныздылыгы пластикамен к©рсетiлген. Ол барлыгы ойыншык кылган куыршак, сон^ы к©ртютер - елеудi мессидждерi бар хореографиялык миниатюралар. Литвадан келген атакты театр режиссерi Йонас Вайткус спектакль жайындагы ©з пiкiрiн былай бiлдiрдi: «Койылымда Фархад
Молдагали халык дэстYрi мен эдет-гурпына сттеме жасаган - бул дурыс. Менщше, болашагы зор, болашакта сол рухта жалгасып, тiптi казiргi койылымын тYрлендiрiп, осы окиганы баска жанрда баяндаса, мYлде ерекше спектакль дYниеге келуi мYмкiн. Оныц Yстiне, ол жерплкт дэстурлерге де непзделген» [3]. БYгiнгi тацда режиссер - драмалык мэттнщ, музыка мен хореографияныц синтезi багытындагы жумысын жалгастыруда. Жалпы алганда спектакль - жас режиссердщ жан-тэнiн сала отырып, жасаган елеулi жумысы, одан, талдау, ой-пiкiр, режиссерлiк ойлаудыц iзi сезiледi.
Осы катардагы режиссердщ бiрi - Дина Жумабаева. Ол элемдк заманауи режиссура контекстiндегi к©рнект ©кiл ретiнде к©рiндi. Д.Жумабаева жан-жакты режиссер, ол батыл тэжiрибе жасап, музыкалык-драма театрына, куыршак театрына, тэуелаз жеке театрга жэне астаналык драма театрына койылымдар кояды. Оныц спектакльдерi ерекше актерлiк жумыстарымен, стандартка келмейтЫ музыкалык-пластикалык шешiмдерiмен, бiрегей сценографиясымен жэне заманауи элемнщ ©ткiр проблемаларын козгайтындыгымен ерекшеленедi. Д. Жумабаеваныц соцгы жылдардагы жумыстары визуалды жэне жанды театрды усынады, бул дэстYрлi психологиялык театрдан айырмашылыгын баса к©рсетедi. Жас режиссердщ кызыкты жумыстарыныц бiрi - «А.И.» театрында койылган Ж. Расиннiн «Федра» спектаклi. Мэтiннен физикалык эрекеттер басым, бYкiл с©з козгалыспен бiрге жYредi, бiрак бул мэтiндi кабылдауга терю эсер етпейдi. Сценографияныц барынша аздыгы мен актерлерге к©бiрек кенiстiк беретт дэстYрлi сахна «киiмнен» бас тарткан. Бул койылымдагы актерлердiн негiзгi бейнелеу куралы -олардыц денесi. Бул жерде Ипполит р©лЫдеп актер Олжас Жакыпбектщ шеберлiгi мен физикалык дайындыгын атап ©ткен ж©н. Спектакль басынан бастап, соцына дейiн физикалык эрекеттерге, заманауи хореография элементтерiне толы. Спектакльдщ кiрiспесi 15 минутка созылады жэне бiр де бiр с©з айтылмайды. Алайда, актер денесiнiн
дэлме-дэл, мэнерлi жэне пластикалы тYрде жумыс iстейтiндiгi соншалыкты усынылгалы отырган жагдайдын негiзгi ойы тусiнiктi. Актерлердiн орындауынан акробатика, байланыс
импровизациясы мен заманауи хореография элементтерт к©руге болады. «Саткындык» сахнасына ерiксiз назар аудартады. Кумарлык, Ипполиттiн карсыласуы, онын абыржуы мен уялуы, ©кiнуi жэне кейiпкерлердiн шю жандYниесiнiн тартысы дуэтпен айкын орындалган.
Дина Жумабайдын хореограф Анна Цоймен бiрiге отырып жасаган, куыршак театрына арналган «Ромео мен Джульетта» кызыкты жумыс болып табылады. «Мен стандарттар шегiнен шыгып кеткендi, алайда бул ретте классика кундылыгын сактаганды унатамын»,- дейдi режиссер [4]. Спектакльде барлыгы да ерекше: былайынша айтканда «гибридттк», куыршак койылымы мен драмалык актер спектаклЫщ араласуы, жастардын кабылдауына арналган ©те динамикалык сценография жэне ©зЫдк музыкалык сYЙемелдеу, куыршактар мен актерлердщ пластикасы. Куыршак театрынын актерлерi сахнада ©мiр сYрудiн баска форматын колданады, негiзгi курал куыршактар емес, актерлердщ ©здерi сахнада ойнайды, бiрак куыршактар да койылымга катысады. Концептуалды шешiмдi куыршактардын Кайта ©рлеу дэуiрi Yшiн стильдендiрiлген, ал басты кейiпкерлердiн «тарихи киiмдерiнiн» жоктыгынан, олар бiздiн замандастарымызга уксайтынынан байкауга болады. Осылайша, авторлар Шекспир айтып кеткен махаббат тарихынын мэнгi ©лмес сипатын атап ©тедк Ерекше нэзiк етiп жасалган жэне орындалган сахнанын бiрi - Ромео мен Джульеттанын махаббаты жэне айырылысу алдындагы коштасуы к©рiнiсi. Эншiнiн жан тебiрентер вокалынын сезiмге толы мэттмен YЙлестiрiлуi ерекше эмоциональдi, бул актерлерге естен кетпес махаббат сахнасын козгалыс пен пластика турiнде жасауга к©мектестк
Д.Жумабай Ш.Айтматовтын «Ана - Жер-Ана» спектаклiнде орындаушылык ©нердiн тYрлi форматтарын - сторителлингтi (жанр тYрi), куыршак театрын, заманауи хореография элементтерiн, драма
театрын жэне вокалды 6ip жерге топтастырганы ©те кызыкты. Спектакль барысында табиги вокал колданылады, актерлер ыргакты аягымен келтipедi, бул жанды музыка эсерЫ беpедi. Басты кейiпкеp Толганайдын кYЙеуi Сыбанкулмен кездесуi, олардын отбасында Yш улдын дYниеге келуi, Yйге келЫын, тYсуi, пьесанын сон^ы б©лiгiнде орын алган келiннiн жан-дYниесiндегi курес - барлыгы козгалыспен жэне куыршактардын к©мегiмен шешiлген. Режиссер актерлермен бipiге отырып, Толганай мен онын куйеуЫщ кездесуiне арналган кызыкты символдык кимылдарды таба бiлдi. Кейiнipек Yлкен улы Касым мен келiнi де осы кимылдарды кайталайды.
Данияр Базаркулов, актер жэне жанадан бастап жаткан режиссер, Ego театр-зертханасында Гоpькийдiн «Шынырау» атты спектаклiн кою кезiнде пластикалык элементтердщ к©мегiне жYгiндi. Спектакльдiн койылымына юрюпес бурын, режиссер актерлерге арнап козгалыс жэне пластика бойынша бipкатаp тренингтер ©ткiзудi ж©н к©pдi. Крйылымды би койылымына айналдыру емес, спектакльдiн окига желiсiн баяндау Yшiн дене кимылдарын колдану pежиссеpдiн манызды мiндетi мен непзп идеясы болды. Мэселен, Настя мен Бароннын, Василиса мен Васьки Пепельдщ карым-катынасын режиссер пластика аркылы шештi. Хореография койылымын Абай атындагы ГАТОБ балет эpтiсi Зарина Айшуакова iске асырды. Жеке энгiмесiнде режиссер пластикалык сахнаны кою тургысындагы жумыстын хореографпен бipлесе жYpгiзiлгенiн, ©зiнiн к©зкарасын тYсiндipе отырып, кеpегi би емес актердщ пластикалык шешiмiн еpекшелендipу екеын алга тартты.
Жеке театр Yлгiсiнде енбек етiп отырган пластикалык драма театрынын жумысы - режиссер-хореограф Ян Макарцевтщ «ФрИДа» спектаклi аркылы к©ртдк Койылым кызыкты, эpi батыл болып шыкты. «ФрИДа» пластикалык койылымы - ©ткен гасыр феноменi, мексикалык суpетшi Фрида Калло туралы энпме. Суpетшiнiн ©мip тарихы - бул курес, махаббат пен жек к©рушллк, достык пен саткындык, сэттiлiк пен сэтаздк. Осынын барлыгы спектакльде
заманауи хореография мен пластика, куштарлыкка толы танго биЬ музыка мен жарык, басты р©лдi орындаушынын эмоциясы, онын монологтары аркылы «жеткiзiлдi». Басты р©лдi де режиссердiн ©зi орындайды. Спектакльге бес актер тартылган. Онын серктеа Алина Амелидiн жумысын да атап ©ткен ж©н. Онын Идадан Диегога, кайтадан Идога, карындасы Фридага, содан кейт Троцкий обрыздарына енiп, турленiп туруына тура келдi. Койылымнын басынан сахна шымылдыг ашык, сахнанын ке^стт спектакльдiн алгашкы эрекетiнен бастап актерлерге тиес^ болады. Хореографиянын болуына карамастан, спектакльдi би койылымы деп атауга болмайды, ©йткенi хореография мунда таза турде усынылмайды. Мэтiннiн болуы да спектакльдi драмалык деуге келмейдi. Койылым ситезделген дарам-пластикага жакын.
С.Сейфуллин атындагы Караганды казак драма театрынын актерi Бек Киекбаев, бiрiншi режиссерлiк жумысын Ш. Айтматовтын «Буранный полустанок» шыгармасынан алынган Мэнгурт туралы тарихты тандап, пластикага негiзделген спектакль жасауды ж©н к©рдi. «Койылым барысында жарык бiрнеше рет ©згередi, анасы отыратын iлулi д©нгелек доп сахнанын Yстiнде айналады, содан кейiн доптан бiр-бiрлеп шыгатын мэнгурттер айналдырады. Биде куыршак адамдар механикалык махаббатты, ананы суык канды ©лтiрудi, кандас туыстар арасындагы суык карым-катынасты, билiкке деген таласты бейнелейдi» [5, 55 б.]. Спектакль хореографы - Т.К. Жургенов атындагы Каз¥©А тYлегi Лаура Ибраева. Режиссердщ идеясы мен ойга алган дуниес Казакстаннын дэстYрлi театр ©нерi ушлн айтарлыктай кызыкты да, жана форма болды. Алайда актерлердiн сахнада мэтiндi пайдаланбастан, тек денесiн колданып, ©мiр суруге дайын еместiгi ангарылып-ак турды. Л.Ибраева келгенге дейiн театрда хореограф позициясынын болмагандыгын атап ©ткiмiз келедЬ театрда балетмейстер лауазымы болмады, осылайша актерлер жYЙелi дене шыныктыру жаттыгуларынан айырылды, бул спектакль кезiнде актерлердщ пластикалык экспрессивтiгiне керi эсер еттк Актердiн
икемдтт шебеpлiктiн, макызды касиеттеpiнiн 6ípí. Хоpеогpафияны жете баFаламаy спектакльдiн кypамдас бeлiктеpiнiн eзаpа байланысынын бyзылyына, жанp еpекшелiгiн аныктайтын синтездiн жоFалyына экеледi.
ТаFы да 6íp оpтак сипат - сахнада сeйлеп жэне eз обpазын психологиялык т¥PFыдан «eмip сYPДipyге» даFдыланFан актеpлеpмен муны калай жасаyFа болатындь^ын бiлмеy. Myндай жаFдайда хоpеогpаф болашак актеpдi козFалыска Yйpетyi, онын пластикалык еpкiндiгiне кол жеткiзyi тиiс мyFалiмге айналады, оFан коса уакыт та ты^ыз. «Актеpдi пластикалык тэpбиелеy дегендi калай тYсiнyге болады? Бipiншiден - бул психофизикалык касиеттеp мен эpтYpлi даFдылаpды менгеpy. K^ipn заманFа сай актеp eзiнiн пластикалык мэдениетiн аныктайтын баpлык салада Yлкен диапазонFа ие болуы тиiс. Актеp техникасынын непзЫде физикалык дамудын Yйлесiмдiлiгi, жаттыFyы жэне баpлык дене бeлiктеpiнiн козFалFыштыFы жаты^. Актеpге eзiнiн узак уакытка созылаp тэжipибесiнде кажет болатын баpлык даFдылаpды Yйpетy мYмкiн емес екендiгi сeзсiз эpине, алайда оFан кез келген даFдыны, кез келген козFалысты менгеpyге дайындыкты тэpбиелеy аса кажет» [б, 17 б.].
Кортынды. КазакстандаFы экспеpименттiк
пластикалык спектакльдеpдiн оpтак еpекшелiгi -pежиссеpлеpдiн баска мэнеpлi кypалдаpды пайдалана оты^ып, eзгеше 6íp шыFаpмашылык баFытта жумыс iстеyге, кeзбен шолып тамаша кepiнiс жасаyFа умтылысы. ЖоFаpыда аталFан театp Kойылымдаpын талдай келе, заманауи дpама театpынын eнеpiнде негiзгi бейнелеу к¥pалдаpынын 6ípí би болып табылады, ал балетмейстеp кeп жаFдайда коюшы-pежиссеpге айналады деп сенiмдi тYPде айтyFа болады. Дpамалык сахнанын бipкатаp талантты заманауи pежиссеpлеpiнiн
шыFаpмашылыFын талдай келе жэне олаpдын pежиссеpлеp-хоpеогpафтаpмен ынтымактастык жасау сипатын каpастыpа отыpып, бYгiнгi танда би мен пластика театp койылымдаpында макызды оpын алады деген коpытындыFа келдiк. Режиссеpлеp мен
хореографтардын бiрлескен кызмет мен шыгармашылык эксперименттерЫщ жемiстi болуы, олардын алдын^ы буын режиссерлердiн жетiстiктерiне назар аударуынын жэне жана жолдарды iздеуден корыкпауынын аркасында мYмкiн болды. Осылайша, режиссер мен хореографтын туракты тYPде дамып келе жаткан шыгармашылыкпен аткарылып жYрегн жумыс, казiргi заманауи драма театры Yшiн жана мYмкiндiктер ашып, драмалык сахнанын дэстYрлi тiлiн байытып, жана керкем бейнелеу куралдарын калыптастыратынын керемiз.
Пайдаланыл^ан эдебиеттер тiзiмi:
1. Новерр Ж.Ж. Письма о танце и балетах. - Л.; М.: Искусство, 1965. - 375 с.
2. Зыков А. И. Театральный «билингвизм» профессии режиссёра пластики и танца // Проблемы художественного творчества и исполнительской интерпретации: сб. ст. по мат-лам Всерос. науч. чтений, посвящ. Б. Л. Яворскому. - Саратов: Саратов. гос. консерватория им. Л. В. Собинова, 2015. - С. 31-39.
3. 20 лет столице // Интернет ресурс: https://archive.np.kz/hotnewstop/23844-20-let-stolice.html. (19.11.2021ж. кун каралды).
4. Театр - это островок жизни. // Интернет ресурс: http://iconic.kz/celebrities/success-story/429-teatr-eto-ostrovok-zhizni.html (20.11.2021ж. кун каралды).
5. Журнал для деловых людей // Интернет ресурс: businesswomen.kz. - № 3(19). - 2010. - С 76-79.
6. Немеровский А. Пластическая выразительность актера. - Москва: Искусство, 1976. - с.119.
References:
1. Noverr Zh.Zh. Pis'ma o tance i baletah. - L.; M.: Iskusstvo, 1965. - 375 s.
2. Zykov A. I. Teatral'nyj «bilingvizm» professii rezhissjora plastiki i tanca // Problemy hudozhestvennogo tvorchestva i ispolnitel'skoj interpretacii: sb. st. po mat-lam Vseros. nauch. chtenij, posvjashh. B. L. Javorskomu. - Saratov: Saratov. gos. konservatorija im. L. V. Sobinova, 2015. - S. 31-39.
3. 20 let stolice // Internet resurs: https://archive.np.kz/hotnewstop/23844-20-let-stolice.html. (19.11.2021 zh. kYni Karaldy).
4. Teatr - jeto ostrovok zhizni. // Internet resurs: http://iconic.kz/celebrities/success-story/429-teatr-eto-ostrovok-zhizni.html (20.11.2021zh. kYni Karaldy).
5. Zhurnal dlja delovyh ljudej // Internet resurs: businesswomen.kz. - № 3(19). - 2010. - C 76-79.
6. Nemerovskij A. Plasticheskaja vyrazitel'nost' aktera. -Moskva: Iskusstvo, 1976. - s.119.
