CC BY
15УДК 34.096
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА НОРМА ШЫГАРУ ПРОЦЕС1Н ЦИФРЛАНДЫРУДЫ ¥ЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫК-К¥КЫКТЬщ КАМТАМАСЫЗ ету
Лейла Тельманкызы Жан^закова
Казацстан Республикасы Зацнама жэне цуцыцтыц ацпарат институты, конституциялыц, эюмштк зацнама жэне мемлекеттж басцару белгмгшц бас гылыми щызметкер1, «Туран» университетшщ цуцыц F3H директорыныц орынбасары, зац гылымдарыныц докторы, профессор, Казацстан Республикасы, Алматы ц. e-mail: [email protected]
БаFдат Кабылкадыр^лы Н¥рFазинов
Казацстан Республикасы Зацнама жэне цуцыцтыц ацпарат институтыныц конституциялыц, эюмштк зацнама жэне мемлекеттiк басцару бвлiмiнiц басшысы, зац гылымдарыныц кандидаты, Казацстан Республикасы, Нур-Султан ц. e-mail: [email protected]
Аннотация. Мацалада цазiргi уацытта мемлекеттт басцаруды дамытудыц взектi трендтертщ бiрi реттде Казацстан Республикасындагы норма шыгару процест цифр-ландыру мэселелерi царастырылады. Авторлар осы мэселе бойынша зацгер галымдардыц квзцарастарыныц цысцаша мазмуны бар заманауи гылыми эдебиеттердi зерттедi, зац шыгаруды цуцыцтыц реттеудi цифрландыру бойынша Ресей Федерациясы мен Беларусь Республикасыныц тэжiрибесiн кврсеттi.
Жумыста нормативтт цуцыцтыц актiлердi дайындау, талцылау, цабылдау, жариялау,
оларды ЖYйелеу жэне есепке алу процестде ацпараттыц-коммуникациялыц технологи- го
яларды пайдалану мэселелерт регламенттейтт улттыц зацнама нормаларына талдау q
ЖYргiзiлдi. И
«Ашыц нормативтт цуцыцтыц актше» порталында орналастырылатын нормативтт s
цуцыцтыц актыер жобаларын жария талцылау мэселелерте ерекше назар аударылды. q
Жария талцылау Yшiн орналастырылган «Казацстан Республикасы ТэуелЫздтнщ жыл- У
дыгына байланысты рацымшылыц жасау туралы» зац жобасыныц нацты мысалында 5
азаматтардыц жария талцылаудагы белсендшгтщ твмендт, талцылау мерзiмдерiнiц К
жеткшкЫздт, азаматтарга ашыц НКА сайтында жобаны орналастыру туралы хабар- Н
ламаныц жоцтыгы, эзiрлеушi мемлекеттт органдар тарапынан талцылауга формалды а
квзцарас, енгiзiлген усыныстарды есепке алудыц нацты теттнщ болмауы жэне басцалар Е
сияцты зац жобаларын жария талцылаумен байланысты кемштктер кврсетшген. с
Осыган байланысты «Куцыцтыц акттер туралы» зацда нормативтж цуцыцтыц ак- А
тшердщ жобаларын жария талцылау Yшiн ец твменгi жэне ец жогары мерзiмдердi бекту 5
усынылады, азаматтарга арналган мобильдт цосымшаны эзiрлеу туралы, талцылаудагы А
азаматтардыц белсендшгшц твмен болу себептерт зерделеу туралы 2030 жылга дейiнгi о
цуцыцтыц саясат Тужырымдамасы жобасыныц ережелерi оц багаланады. о
Елде цабылданган норма шыгару процест уйымдыц-цуцыцтыц цамтамасыз ету жвтн- н
дегi шараларды атай отырып, нормативтт цуцыцтыц актiлердi эзiрлеу сэтiнен бастап §
цабылданганга дейт, усынымдар енгiзу жэне Эдшет министрлтнщ, Премьер-Министр А
Кецсестщ, Президент Эктшшгшц сарапшылары мен Казацстан Республикасы Парла- И
ментi депутаттарыныц экiмшiлендiрудi ЖYзеге асыру мYмкiндiгiмен оларды дайындау р цозгалысыныц электрондыц ЖYйесiн эзiрлеу туралы мэселе цойылып отыр.
Ty^h свздер: цифрландыру, норма шыгару процеа, цифрлыц цуцыц, электрондыц ны- (
сан, электрондыц жетюзгш, жария талцылау, нормативтт цуцыцтыц акт. )
2
ОРГАНИЗАЦИОННО-ПРАВОВОЕ ОБЕСПЕЧЕНИЕ ЦИФРОВИЗАЦИИ НОРМОТВОРЧЕСКОГО ПРОЦЕССА В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН
Жанузакова Лейла Тельмановна
Главный научный сотрудник Отдела конституционного, административного законодательства и государственного управления Института законодательства и правовой информации Республики Казахстан, заместитель директора НИИ права университета «Туран», доктор юридических наук, профессор Республика Казахстан, г. Алматы; e-mail: [email protected]
Нургазинов Багдат Кабылкадырович
Руководитель Отдела конституционного, административного законодательства и государственного управления Института законодательства и правовой информации Республики Казахстан, кандидат юридических наук, Республика Казахстан, г. Нур-Султан; e-mail: [email protected]
Аннотация. В статье рассматриваются вопросы цифровизации нормотворческого процесса в Республике Казахстан, как одного из актуальных трендов развития государственного управления в настоящее время. Авторами изучена современная научная литература с кратким изложением взглядов ученых-юристов по данной проблеме, показан опыт Российской Федерации и Республики Беларусь по цифровизации правового регулирования правотворчества.
В работе проведен анализ норм национального законодательство, регламентирующего вопросы использования информационно-коммуникационных технологий в процессе подготовки, обсуждения, принятия, опубликования нормативных правовых актов, их систематизации и учета.
_ Особое внимание уделено вопросам публичного обсуждения проектов нормативных ° правовых актов, размещаемых на портале «Открытые нормативные правовы акты». ю На конкретном примере размещенного для публичного обсуждения проекта Закона ™ «Об амнистии в связи с тридцатилетием Независимости Республики Казахстан» пока-1 заны, такие недостатки, связанные с публичным обсуждением законопроектов, как низкая активность граждан в публичном обсуждении, недостаточные сроки для обсуждения, отсутствие уведомления граждан о размещении проекта на сайте открытых НПА, | формальный подход к обсуждению со стороны государственных органов-разработчиков, о отсутствие реального механизма учета внесенных предложений и другие. ^ В этой связи рекомендуется в Законе «О правовых актах» закрепить минимальный и максимальный сроки для публичного обсуждения проектов нормативных правовых ак-о тов, положительно оцениваются положения проекта Концепции правовой политики до £ 2030 года о разработке мобильного приложения для граждан, об изучении причин низкой ^ активности граждан в обсуждении.
¡2 Отмечая принятые в стране меры по организационно-правовому обеспечению циф-Ь ровизации нормотворческого процесса, ставится вопрос о разработке электронной си-ш стемы движения подготовки нормативных правовых актов с момента их разработки до $ принятия, с возможностью внесения рекомендаций и осуществления администрирования § экспертами из Министерства юстиции, Канцелярии Премьер-Министра, Администрации ^ Президента и депутатами Парламента Республики Казахстан.
Ключевые слова: цифровизация, нормотворческий процесс, цифровое право, электрон-^ ная форма, электронный носитель, публичное обсуждение, нормативный правовой акт.
Ь
X X
ь
ш СО
ORGANIZATIONAL AND LEGAL SUPPORT OF DIGITALIZATION OF REGULATORY PROCESS IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
Zhanuzakova Leila Telmanovna
Chief researcher of the Department of constitutional, administrative legislation and public administration of the Institute legislation and legal information of the Republic of Kazakhstan, Deputy Director of the research Institute of law of the University «Turan», doctor of law, professor Republic of Kazakhstan, Almaty; e-mail: [email protected]
Nurgazinov Bagdad Kabylkadyrovich
Head of the Department of constitutional, administrative legislation and public
administration of the Institute of legislation and legal information
of the Republic of Kazakhstan, candidate of law,
Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan, e-mail: [email protected]
Abstract. The article discusses the issues of digitalization of the rule-making process in the Republic of Kazakhstan as one of the current trends in the development ofpublic administration at present. The authors studied modern scientific literature with a summary of the views of legal scholars on this issue, shows the experience of the Russian Federation and the Republic of Belarus in the digitalization of legal regulation of lawmaking.
The paper analyzes the norms of national legislation governing the use of information and communication technologies in the process of preparation, discussion, adoption, publication of regulatory legal acts, their systematization and accounting.
Particular attention is paid to the issues of public discussion of draft regulatory legal acts posted on the portal "Open regulatory legal acts".
A specific example of the draft Law "On Amnesty in Connection with the Thirtieth Anniversary of the Independence of the Republic of Kazakhstan" posted for public discussion shows such jjj shortcomings associated with the public discussion ofdraft laws as low activity ofcitizens in public ~ discussion, insufficient time for discussion, lack of notification of citizens about the placement of the project on the website of open regulatory legal acts, a formal approach to the discussion on the part of government agencies-developers, the absence of a real mechanism for taking into account the proposals made, and others.
In this regard, it is recommended in the Law "On Legal Acts" to establish the minimum and > maximum terms for public discussion of draft regulatory legal acts, the provisions of the draft o Concept of Legal Policy until 2030 on the development of a mobile application for citizens, on g studying the reasons for the low activity of citizens in the discussion are positively assessed. E
Noting the measures taken in the countryfor the organizational and legal support of digitalization C of the rule-making process, the question is raised about the development of an electronic system A for the preparation of regulatory legal acts from the moment of their development to adoption, s with the possibility of making recommendations and administering by experts from the Ministry A of Justice, the Office of the Prime Minister, the Administration President and deputies of the g Parliament of the Republic of Kazakhstan. o
Keywords: digitalization, rule-making process, digital law, electronic form, electronic media, o
public discussion, regulatory legal act. g
p
2
DOI: 10.52026/2788-5291 2021 65 2 13 |
Kipicne. ^азакстан Республикасы 30 жыл налды. Цифрлык технологияларды дамыту
шшде теракты экономика курып, элеумет- 6ykw Еуразиялык экономикалык кещспктщ
TiK салада, саясатта, мэдениетте жэне циф- басымдыгы деп аталады. ^азакстанда «Циф-
раландыру аясында белгш шыцдарга кол рлык ^азакстан» багдарламасы эзiрлендi, ол
жетюздь БYгiнде цифрландыру экономика республикадагы технологиялардыц каркын-
дамуыныц непзп трендтершщ бiрiне ай- ды есушщ жэне кызметтер керсетудщ элек-
X
"U
NJ
о
NJ
IN
о
IN
CL
< z
CL
О в х
о
СП
О
СП <
< СП
ь
-О
с;
ш £
Ч О X
о <
СП
X
ь
трондык форматына кайта багдарлануыныц негiзi болуга тиiс.
^азакстан Республикасындагы норма шыгару процесiне байланысты мацызды мэселелердщ бiрi оны цифрландыру процесi болып табылады. ^азакстан 2050 жылга карай элемнщ бэсекеге кабiлеттi отыз елшщ катарына юруге умтылуда. Осы eршiл мак-сатка кол жеткiзу Yшiн елде жаца инноваци-ялык даму жэне жеделдетшген технологи-ялык жацарту саясаты юке асырылуда.
Осылайша, ^азакстан Республикасыныц Туцгыш Президентi - Елбасы Н.Э. Назарба-евтыц 2018 жылгы 10 кацтардагы «Тeртiншi eнеркэсiптiк революция жагдайындагы да-мудыц жаца мYмкшдiктерi» атты ^азакстан халкына Жолдауында мемлекеттiк орган-дар «накты уакыт режимiнде азаматтардыц ескертулерi мен усыныстарын есепке алу жэне жедел ден кою Yшiн казiргi замангы цифрлык технологияларды колдануы тшс» деп атап eтiлдi [1].
Осыган байланысты мемлекеттiк баска-руды дамытудыц eзектi трендтершщ бiрi кукыктык жYЙенi жетiлдiруде акпараттык технологияларды пайдалану болып табыла-ды. Айта кету керек, бул мэселелер соцгы жылдары кец гылыми талкылау такыры-бына айналды. Еалымдардыц ецбектершде кукыкты жэне оныц институттарын цифрландыру тургысынан трансформациялау процесi зерттелуде, зац гылымында «цифрлык кукык» [2-4], «цифрлык конституци-ялык кукык» [5], «цифрлык конституция» [6], «цифрлык кукыктар», «цифрлык кон-ституциялык кукыктар» [7; 8], «цифрлык зац» [9], «цифрлык конституционализм» [10] жэне т. б. сиякты жаца санаттар пайда болады. «Цифрлык кукыктар» казакстандык зацнамада да кeрiнiс тапты 1
Профессор Т.Я. Хабриеваныц пiкiрiнше, жалпыга бiрдей цифрландыру каркыныныц дамуы элеуметтiк eмiрдiц эртYрлi салала-рында, оныц iшiнде кукыктык когамдык eмiр процестерiнде жаца шындыктыц баста-луы туралы айтуга мYмкiндiк береди Шын мэнiнде, кукык цифрлык шындык сынакта-рына тап болады [11].
Бул сын-катерлер казiргi кукык гылымында норма шыгару процесш цифрландыру проблемасына ерекше назар аударылуы-на алып келедi [12-14].
В.А. Шаршун нормашыгармашылык кы-зметке акпараттык технологияларды енпзу саласында екi непзп багыт ерекшеленедi
деп пайымдайды: нормашыгармашылык кызметп акпараттык-кукыктык камтамасыз етудi цифрландыру жэне нормашыгармашылык процест цифрландыру. Бул ретте «норма шыгармашыльщ кызметтi акпараттык-кукыктык камтамасыз етудщ максаты акпаратты жинау, сактау, ецдеу, езектшен-дiру процестерiн уйымдастыру да, сон-даИ-ак акпарат аукымын уйымдастыру да, нормативтiк кукыктык актiлердi дайындау Yшiн оны уактылы усынуды камтамасыз ету болып табылады» [14, 18-б.].
^азакстанда кукыктыц цифрландыру элементтерi 90-шы жылдары эртYрлi мем-лекеттiк органдарда компьютерлердi пай-даланудыц басталуымен енпзше бастады, олар мэтiндердi теруге жэне басып шыга-руга гана емес, оларды езгертуге жэне сакта-уга мYмкiндiк бере отырып, дэстYрлi баспа курылгыларын (жазу машинкаларын) алма-стыра бастады. Бул сондай-ак нормативтiк кукыктык актiлердiц жобаларын дайындауга да катысты болды. WINDOWS операциялык жYИесi мен Интернеттщ галамдык акпараттык желiсiнiц пайда болуымен кукык пен зац шыгару процесш цифрландыру процес жедел каркынмен жYPдi.
Жаца шындыктарда «казiрri замангы кукык пен Конституция нормативтш жYИе-лер жэне мэтiндiк кужаттар ретiнде элдека-шан цифрлык форматка кeшiрiлген, ресми акпарат кeздерiнде (кукыктык акпарат порталы) таратудыц жэне сактаудыц электрон-дык нускалары бар» [10, 94-б.].
«кукыктык актiлер туралы» ^азакстан Республикасыныц Зацы нормативтiк кукыктык акт угымын бере отырып, оны «кагаз жеткiзгiштегi жазбаша ресми кужат» ретiнде гана емес, «белгiленген нысандагы оган уксас электрондык кужат» ретшде де айкындайды (1-баптыц 15) тармакша-сы), ^азакстан Республикасы нормативтiк кукыктык актiлерiнiц эталондык бакылау банкi «кагаз жетюзпштеп нормативтiк кукыктык актiлердiц жиынтыгы» ретiнде гана емес, «электрондык кужат нысанын-дагы нормативтiк кукыктык актшердщ электрондык жYИесi» ретiнде де, олар туралы мэлiметтер ^азакстан Республикасы нор-мативтiк кукыктык актiлерiнiц мемлекеттш тiзiлiмiне енгiзiлдi. кукыктык актiнiц электрондык нысанын керсету жэне электрондык жетюзпш осы Зацныц нормативтш кукыктык актiлердi жасау, жариялау, мем-лекеттiк есепке алу, зацнаманы жYЙелеу
1 «Казацстан Республикасыныц кейбiр зацнамалыц акттерте цифрлыц технологияларды реттеу мэселелерi бойынша взгерктер мен толыцтырулар енгiзу туралы» 2020 жылгы 25 маусыгмдагы № 347-VIКазацстан Республикасыныц Зацы // КР Парламенттщ Жаршысы. - 2020. - № 12. - 61-цужат
процесш реттейтш баска да баптарында камтылган (37-баптьщ 2-тармагыныц 2-аб-зацы, 53-баптыц 3-тармагы, 66-баптыц 1) жэне 2) тармакшалары)2.
Осыны негiзге ала отырып, цифрландыру казакстандык норма шыгару процесшщ па-радигмасын eзгертудi сeзсiз талап етедь Мы-салы, Ресей бизнес-ахуалды жаксарту Yшiн колданыстагы к¥кыктык жYЙенi цифрлан-дыруга кадамдар жасауда. 2017 жылдыц ка-раша айында Ресей Федерациясы Yкiметiнщ терагасына Ресей Федерациясы Yкiметiнщ жобалау кызметi департаментi зац шыгару жэне к¥кык колдануды цифрландыру бой-ынша усыныстармен хат жолдады. Жоба авторларыныц бiрi А. Слепневтщ хатында осы саладагы негiзгi проблемалар белгшен-ген: ескiрген, ашык емес жэне артык рет-теу, кукыктык нормаларды еюуштылыкпен тYсiндiру мYмкiндiгi, iстердi караудыц узак мерзiмдерi жэне сыбайлас жемкорлык, олар-ды цифрлык технологиялар есебшен жэне Францияныц тэжiрибесi бойынша шешу усынылады.
Ресей Федерациясы Президентшщ 2020 жылгы 21 шiлдедегi № 474 Жарлыгымен елдщ «серпiндi дамуын» камтамасыз ету-ге арналган Ресей Федерациясыныц 2030 жылга дейiнгi кезецге арналган улттык даму максаттарыныц катарында «цифрлык трансформация» белгшенген, ол «цифрлык максаттарга» кол жеткiзудi кeздейдi: а) экономика мен элеуметпк саланыц, оныц iшiнде денсаулык сактау мен бшм берудщ, сондай-ак мемлекеттiк баскарудыц «цифрлык жетшуше» кол жеткiзу; б) электронды тYPде кол жетiмдi жаппай элеуметпк мацыз-ды кызметтердщ Yлесiн 95 пайызга улгайту;
в) «Интернет» акпараттык-телекоммуника-циялык желiсiне кец жолакты колжетiмдiлiк мYмкiндiгi камтамасыз етiлген YЙ шару-ашылыктары Yлесiнiц 97 пайызга дешн eсуi;
г) Акпараттык технологиялар саласындагы отандык шешiмдерге салымдарды 2019 жылгы керсетюшпен салыстырганда терт есе улгайту3.
Сонымен бiрге, бул жарлыкта цифрлык кукыктык кещспк туралы, азаматтардыц саяси катысуыныц цифрлык нысандарын кецейту, цифрлык кукыктык коммуникация жэне когамдык жэне жеке кукыкта цифрлык кукыктарды жYзеге асырудыц салалары мен
кепшдштерш кецейту туралы ештеце айтыл-маган, дегенмен бул цифрлык трансформа-цияныц мацызды салалары болып табыла-ды, бiрак буны умытпау керек [10, 90-б.].
Шешудi талап ететiн уксас проблемалар ^азакстанда цифрландыру жагдайында казакстандык норма шыгаруды езгерту ка-жеттшпнщ болмысы мен YPдiстерiн ескере отыра бар. Осыган байланысты тшсп ка-дамдар жасалды.
2015 жылы ^азакстан Республикасыныц Yшiншi «Акпараттандыру туралы» Зацы ка-былданды, ол акпараттандыру саласындагы мемлекетлк баскарудыц негiзгi мiндеттерiн айкындады: акпараттык когамды калыпта-стыру жэне дамыту; «электрондык Yкiмет-тi» жэне «электрондык эюмдшп» дамыту; цифрлык сауаттылыкты арттыру; ^азакстан Республикасыныц акпараттандыру саласын-дагы зацнамасын жетiлдiру жэне т.б. (5-бап)4
«Акпаратка кол жетюзу туралы» ^Р Зацы нормативтiк кукыктык актшердщ халык Yшiн колжетiмдiлiгiн камтамасыз етуге багытталган. Yкiметтiц кузыретiне ашык деректердщ интернет-порталында орналастырылатын мемлекеттiк органдар-дыц ашык деректерiнiц бiрыцFай пзбесш бекiту жаткызылFан, оларFа нормативтiк кукыктык актшер жэне олардыц жобалары жаткызы1етан (6-1-баптыц 3) тармакшасы). Н^А-ны коса алFанда, ашык акпаратка кол жеткiзудi камтамасыз ету тэсiлдерi акпа-ратты акпарат иеленушiнiц интернет-ре-сурсында, сондай-ак «электрондык Yкiмет» веб-порталыныц тиiстi курамдастарында орналастыру болып табылады (10-баптыц 6), 7) тармакшалары).
Зац акпарат иеленушiлердi мемлекеттiк органдардыц интернет-ресурстарында норма шыFармашылыFы кызметi туралы акпа-ратты: кабылдаетан нормативтiк кукыктык актiлердiц тiзбесiн; эзiрленетiн нормативтiк кукыктык актiлер жобаларыныц мэтшдерш тYсiндiрме жазбаларымен (олар болFан кез-де) жэне оларFа салыстырма кестелерiмен (нормативтiк кукыктык актiлерге eзгерiстер жэне (немесе) толыктырулар енгiзiлген жаFдайларда), Fылыми сараптамалардыц корытындыларын жэне жеке кэсшкерлш субъектiлерiнiц сараптамалык корытындыларын (олар болFан кезде), оларды жария талкылаудыц аякталFаны туралы есептер-
2 «Куцыцтъщ акттер туралы» 2016 жылгы 6 сэугрдегг № 480-УКазахстан Республикасыныц Зацы //КР Парламенттщ Жаршысы. - 2016. - № 7-1.-46-цужат
3 О национальных целях развития Российской Федерации на период до 2030 года: Указ Президента Российской Федерации от 21 июля 2020 г. N474 //Официальный интернет-портал правовой информации, http://www.pravo.gov.ru.
4 «Ацпараттандыру туралы» 2015 жылгы 24 царашадагы № 418-У Казацстан Республикасыныц Зацы //КР Парламенттщ Жаршысы. - 2015. - № 22-У.-155-цужат
Н
X
ы А
о х о Д А
сг
В
СП А
>
го О го О
X
е о
"О
2 А
П.
"О
к> о к>
гм о гм
IX
< IX
о в х
о
со О
СП <
< СП
ь .0
ш £
ч О X
0 <
т
1
х
Ь
мен бiрге орналастыруга мiндеттейдi; ха-лыкты нормативтiк кукыктык актiлердiц жобаларына жария талкылаулар eткiзу мерзiмдерi туралы хабардар етуге багыт-талган акпараттык хабарларды, баспасeз релиздерш; ^азакстан Республикасы аза-маттарыныц мемлекетпк кызметке кiру тэртiбiн реттейтiн нормативпк кукыктык актiлер; мемлекеттiк кызметтер ^рсету стандарттары, мемлекеттiк кызметтер адр-сету тэр^бш айкындайтын зацга тэуелдi нормативпк кукыктык актiлер; мемлекет-тiк сатып алуды жYзеге асыру тэртiбiн рет-тейтiн ^азакстан Республикасыныц нормативпк кукыктык актiлерi; (16-б. 3-т. 2), 5), 6), 9) тармакшалары).
Мемлекетпк органдар болып табыл-майтын мемлекеттiк мекемелердiц жэне квазимемлекетпк сектор субъектiлерiнiц интернет-ресурстарында тиiсiнше норма-тивтiк кукыктык актiлер, олардыц кыз-метiн реттейтiн нормативтiк кужаттар ор-наластырылуга тиiс. Бул ретте нормативпк кукыктык актiлерге интернет аркылы, сон-дай-ак «электрондык Yкiметтiц» веб-порталы аркылы тегiн кол жеткiзу камтамасыз етiледi (16-баптыц 7-т. 5) тармакшасы, 8-т. 6) тармакшасы, 16-т.).
Эзiрлеушi мемлекеттiк органдар-дыц Н^А жобаларын ашык нормативтiк кукыктык актiлердiц интернет-порталы-на тиiстi кужаттарды коса бере отырып, оларды мYДделi мемлекеттiк органдарга жария талкылау Yшiн келiсуге жiбергенге дейiн мiндеттi тYPде орналастыруы туралы осыган уксас норма Зацныц 17-бабыныц 4-тармагында кeзделген5.
Салыстыру ретiнде Беларусь Республи-касында интернетте «Беларусьтiц кукыктык форумы» сайтында немесе мемлекеттiк органдардыц сайттарында жария талкы-лау максатында орналастырылатын норма-тивтiк кукыктык актшердщ жобаларын жа-риялау мэселелерi «Нормативтiк кукыктык актiлер туралы» БР Зацымен реттеледi (7-баптыц 1-тармагы)6.
^азакстан Республикасыныц «кукыктык актiлер туралы» Зацы шецберiнде ^азакстан Республикасы Акпарат жэне коммуникация-лар министрiнiц 2016 жылгы 30 маусымдагы
№ 13974 буйрыгымен бекiтiлген зац жоба-лары тужырымдамаларыныц жобаларын жэне нормативтiк кукыктык актшердщ жобаларын ашык нормативпк кукыктык актшердщ интернет-порталында орналастыру жэне жария талкылау кагидалары эзiрлендi7.
Неггзгг бвлгм. «Электрондык Yкiмет» веб-порталында «ашык Н^А» алацы курылды (legalacts.egov.kz) колжепмдшш шектеулi акпаратты камтымайтын зац жо-балары тужырымдамаларыныц жобаларын жэне нормативпк кукыктык актшердщ жобаларын орналастыру Yшiн жYзеге асы-рылады. Бул зац жобаларына эзiрленетiн тужырымдамаларды, зацдардыц жэне eзге де нормативпк кукыктык актiлердiц жобаларын, мемлекетпк кeрсетiлетiн кызметтер стандарттарыныц жобаларын жэне рук-сат беру кужаттарын талкылауга арналган бiрыцFай алац. Эрбiр адам осы кужаттар бойынша eз пiкiрiн бiлдiре алады жэне сол аркылы оларды пысыктауFа катыса алады. Ашык ЩА эрбiр азаматка мемлекеттiк орган мен жоFары турFан инстанцияларFа келiсуге барFанFа дейiн жобамен танысуFа мYмкiндiк бередi. Осыныц барлы^ы мем-лекеттiк органдардыц пайдаланушылармен керi байланысын камтамасыз етуге (тусшш-теме беру, дауыс беру аркылы), нормативпк кукыктык актiлердi кабылдау мен мазмуны-на катысты коFамдык пiкiрдi калыптасты-руFа жэне есепке алуFа мYмкiндiк бередi.
«Мемлекеттiк кeрсетiлетiн кызметтер туралы» зац орталык мемлекеттiк органдардыц мемлекетпк кызметтер кeрсету тэртiбiн айкындайтын заша тэуелдi нормативтiк кукыктык актшердщ жобаларын «электрондык Yкiмет» веб-порталында, eздерiнiц интернет-ресурстарында жэне (немесе) жергiлiктi аткарушы органдардыц интернет-ресурстарында оларды жария талкылау Yшiн орналастыру мшдепн белгiлейдi, ол орналастырылFан кYннен бастап он жумыс куш шшде жYзеге асырылады. ОларFа сон-дай-ак жария талкылаудыц аякталуы туралы есеп орналастырылады8 .
Тиiстi кукыктык камтамасыз ету мен уй-ымдык-техникалык инфракурылымныц бо-
луына карамастан, нормативтiк кукыктык
5 «Ацпаратца цол жетюзу туралы» 2015 жылгы 16 царашадагы № 4о1-¥Казахстан Республикасыныц Зацы //КР Пар-ламенттщ Жаршысы. - 2015. - № 22-1-138-цужат
6 Закон Республики Беларусь от 17 июля 2018 года № 130-3 «О нормативных правовых актах»» //https://kodeksy-by.com/ zakon_rb_o_normativnyh_pravovyh_aktah.htm
7 «Ашыц нормативтж цуцыцтыц актшердщ интернет-порталында зац жобалары тужырымдамаларыныц жобаларын жэне нормативтгк цуцыцтыц актшердщ жобаларын орналастыру жэне квпшглгк талцылауы цагидаларын бекту туралы» Казахстан Республикасы Ацпарат жэне коммуникациялар министртщ 2016 жылгы 30 маусымдагы № 22 буй-рыгы. //Егемен цазацстан. - 2016. - 6 тамыз
8 «Мемлекеттж корсетыетт цызметтер туралы» 2013 жылгы 15 сэугрдегг № 88-У Казахстан Республикасыныц Зацы //КР Парламенттщ Жаршысы. - 2013. - № 5-6. - 29-цужат
актшердщ, оныц iшiнде зацдардыц жоба-ларын жария талкылауда eте аз азаматтар кабылдайды. Талдау мемлекеттiк кызмет-тердщ кeптеген стандарттарын талкылау кезiнде олардан бiрде-бiр усыныс туспе-генiн ^рсет-п. Алайда, зац жобалары бой-ынша азаматтардан усыныстар мен ескер-тулер тYCкен жаFдайда да, эзiрлеушiлер оларды iс жYзiнде ескермейдi, ал тусш-дiрiлген баптар бойынша олар стандартты жауаптармен шектеледi.
Мысалы, 2021 акпанда жария
талкылау Yшiн ашык Н^А порталында ор-наластырылFан «^азакстан Республикасы Тэуелсiздiгiнiц отыз жылдыFына байла-нысты ракымшылык жасау туралы» ^Р Зацыныц жобасы бойынша жаза мерзiмiн KыскартуFа, сондай-ак ракымшылык жа-сауFа жататын адамдар санатына катысты 483 тYсiнiктеме келiп тYCтi. Зац жобасын эзiрлеушiнiц - ^Р Iшкi ютер министрлiгiнiц жауаптары, тiптi толык непзделген ескерту-лерге де, жазадан босатылатын адамдардыц санаты Президенттiц тапсырмасына сэй-кес айкындалFанына, ал жаза мерзiмдерiн кыскарту мeлшерi «мYДделi мемлекеттiк органдардыц пiкiрiн ескере отырып» бел-гшенгенше, бiрак оны Парламенттiц туп-кшкп айкындауына байланысты болды9. Егер мемлекетпк орган келiп тYCкен усы-ныстарды ескермейтiн болса, жобаныц жария талкылауын не Yшiн eткiзу керек?
Бул проблемаFа ашык Н^А порталында орналастырылFан 2030 жылFа дешнп кукыктык саясат тужырымдамасыныц жо-басында назар аударылады. Атап айтканда, «ашык нормативпк кукыктык актiлер ин-тернет-порталыныц элеуетiн дамыту кажет-тiлiгi», «усыныстарды есепке алудыц накты тетiгiнiц болмауымен, жобаныц жекелеген курылымдык элементтерiне Fана тYсiнiкте-ме беру мYмкiндiгiмен, сайттыц ыцFайсыз интерфейсiмен байланысты азаматтардыц интернет-порталды кабылдамауыныц се-бептерш» аныктау атап eтiлдi. Тужырымда-мада Н^А жобаларын жария талкылаудыц KOлданыстаFы тэртiбi «мYДделi мемлекеттiк органдарFа келюуге жiберiлгенге дейiн... кабылданатын шешiмдердiц ашыкты^ын камтамасыз етпейтiнi» кeрсетiледi. ОсыFан байланысты «эзiрлеушiлердi актiлердiц жобаларын мYДделi мемлекеттiк органдармен келiсiлгеннен кейiн де интернет-порталда орналастыруFа мiндеттеу» усынылды10.
ЖоFарыда келтiрiлген мысалда, эзiрле-ушiнiц жауаптарына CYЙене отырып, жоба тиiстi мемлекетпк органдармен келюшген-нен кейiн орналастырылды деп болжауFа болады. Нелiктен мундай келiсiмге дейiн KOFамдык талкылау болFан жок?
Сондай-ак, жарияланFан ракымшылык туралы зац жобасында жэне оны талкылау мерзiмiне катысты кeпшiлiк алдында талкылау туралы есепте айкын сэйкессiздiктердi атап eтуге болады. Сонымен, жобаны куру 19 акпан 2021 ж., коFамдык талкылаудыц аякталу - 5 наурыз 2021 ж., онлайн талкылаудыц басталу 10 наурыз 2021 ж. 9.00, онлайн талкылаудыц аякталу 10 наурыз 2021 ж. 17.00 ^рсет^^. ^OFамдык жэне онлайн талкылаудыц айыр-машылы^ы неде болды жэне бул жаFдайда KOFамдык талкылау онлайн форматта eт-кiзiлген жок па? Нелiктен коFамдык талкылау жэне онлайн-талкылау мерзiмдерiн бeлек аныктау керек? Кем дегенде, осы Зац жобасы Yшiн жэне коронавирустык панде-миядан туындаFан шектеул жаFдайларда мундай кажеттiлiк болFан жок. Бiрак эдет-тегi жаFдайда да дэстYрлi БА^-та, конфе-ренцияларда, семинарларда, азаматтардыц eтiнiштерiнде жэне онлайн-форматта eт-кiзiлетiн жария талкылау мерзiмдерi бiр болуы жэне катар eтуi тиiс. Ракымшылык жасау туралы зац жобасын жария талкылаудыц аякталFаны туралы есеппен танысу осы OFаш сэйкессiздiктерге жауап бермейдi. Бул мемлекетпк органдар тарапынан зац жобаларын жария талкылауFа деген формалды кeзкарасты бiлдiредi.
^азакстан Республикасында 2012 жылы Эдiлет министрлiгi мен Республикалык кукыктык акпарат орталыFы отандык зацнамамен тэушк бойы онлайн жэне тегш жумыс iстеуге мYмкiндiк беретiн «Эдшет» нормативтiк кукыктык актiлерiнiц акпа-раттык-кукыктык жYЙесiн курды. Дерек-тер базасында ^азакстанныц орталык жэне жергiлiктi мемлекетпк органдарыныц зацнамалык жэне зацFа тэуелдi нормативтiк кукыктык актiлерi Fана емес, сондай-ак ха-лыкаралык катынастар бойынша актшер, талдамалык кукыктык шолулар орналасты-рылFан; тiркелген жаFдайда Fылыми зертте-улер материалдары жэне eзге де кукыктык акпарат колжетiмдi болады. «Эдшет» А^Ж - даFы нормативпк кукыктык актiлер екi тш-де: казак жэне орыс тiлдерiнде, ал жекеле-
9 Отчет о публичном обсуждении проекта Закона РК «Об амнистии в связи с тридцатилетием Независимости Республики Казахстан»//https://legalacts.egov.kz/report?id=7006325.) царалган кут: 20.03. 2021ж.
10 Казацстан Республикасыныц 2030 жылга дешнгг цуцыцтыц саясат Тужырымдамасыныц жобасы https://legalacts. egov.kz/npa/view?id=7553105#leave-npa-comment
Н
X
ы А
о х о
Д А
сг
В
СП А
> СП
О
СП
О
X
е о
"О
2 А
П.
"О
К1
о
К1
гм о гм
IX
< IX
о в х
о
со О
СП <
< СП
ь .0
ш £
ч О X
0 <
т
1
х
Ь
ген актiлер агылшын тiлiнде де орналасты-рылады, Yнемi жацартылып, жYЙеленедi. Порталдыц жумыс iстеуi келесi мекенжай бойынша жYзеге асырылады: http://adilet. zan.kz/
Республикада сондай-ак кукыктык акпа-раттыц баска да кукыктык базалары мен порталдары, оныц шшде акылы, eтеусiз жэне аралас непзде: «^ап», <«акоп^» жэне баскалары кызмет етедi.
^азакстан Республикасыныц зацнама-сын электрондык тYPде шогырландыру жэне эталондык жэне аныктамалык акпа-ратка кол жеткiзудi усыну максатында Нор-мативтш кукыктык актшердш эталондык бакылау банкшщ акпараттык жYЙесiн жэне «Эдшет» А^Ж бiрiктiру негiзiнде кукыктык акпараттыц бiрыцFай жYЙесi (КДБЖ) курылды. Оныц мYмкiндiктерi кeрсетiлген акпараттык жYЙелердiц кез-келгенiнде ка-жеттi кужаттарды iздеуге мYмкiндiк береди Будан баска, тiркелген пайдаланушыларFа нормативтш кукыктык актiлердiц мэтш-дерiне тусшштеме беру жэне баFалау бойынша функционалы енпзшдь ^АБЖ жу-мыс iстеуi мына мекенжай бойынша жузеге асырылады: http://zan.gov.kz.
2017 жылFы 12 желтоксанда ^азакстан Республикасы Yкiметiнiц № 827 каулы-сымен отандык экономиканыц инвестици-ялык тартымдылыFын арттыру Yшiн 2018 жылдан 2022 жылFа дейiнгi мерзiмге «Циф-рлык ^азакстан» мемлекеттiк баFдарламасы бекiтiлдi, онда Цифрлык мемлекетке кешу жeнiндегi, оныц шшде «Ашык Yкiмет» жэне «Ашык Парламент» каFидаттарын одан эрi дамыту женшдеп мiндеттер, сон-дай-ак «ашык Н^А» платформасына каты-сты айкындалды»11.
^аз1рп уакытта норма шыFару процесiн цифрландырудыц eзектi мiндетi «каFаз ку-жат айналымын жою жэне нормативтiк кукыктык акт жобасыныц барлык «козFа-лысы» жYретiн автоматтандырылFан iздеу (акпараттык) жYЙелерiн пайдалану аркылы норма шыFару процесш автоматтандыруды камтамасыз ететiн мамандандырылFан ЖYЙ-елердi куру [14, 20-б.] болып отыр (кукык шыFару бастамасы, сараптама, келюу, кукык шыFару органына енпзу жэне т. б.) [15, 118-б.].
Бул турFыда Беларусь Республикасыныц тэжiрибесi кызыFушылык тудырады, онда ¥лттык кукыктык акпарат орталыFы зац
шыFару процесш камтамасыз ету бойынша автоматтандырылFан акпараттык жYЙенi («зац шыFару» ААЖ) куру бойынша жу-мысты жYзеге асырады. Оныц шецберiнде кукыктык акт жобасыныц мэтшш дайын-дау, оны келюу, тшсп сараптамалар жYргiзу, кукыктык акпге жария талкылау, бурышта-ма кою жэне кол кою, оны БР кукыктык актiлерiнiц ¥лттык тiзiлiмiне енгiзу жэне ресми жариялау, кукыктык мониторинг жYр-гiзу жYзеге асырылатын болады. ^урылым-дык жаFынан жYЙе бiркатар iшкi жYЙелер-ден турады:
* нормашыFармашылык орган,
* нормашы^армашылык кызметтi жоспар-лау,
* Министрлер Кецесшщ аппаратында, Президент Эюмшшгшде, ¥лттык жиналы-ста кукыктык актшер жобаларыныц eтуi,
* кукыктык актiлердi ¥лттык тiзiлiмде тiркеу,
* ресми жариялау12.
Бiрiншi кезецде Беларусь Республикасы Президент! Эюмшшпнщ, Yкiметтiц жэне OFан баFынатын мемлекеттiк органдар мен уйымдардыц, ал кейiннен зац шыFару кы-зметiнiц барлык баска субъектiлерiнiц зац шы^ару кызметiн цифрландыру жоспарла-нуда. «Норма шы^армашылык» ААЖ норма шы^ару процесiнiц барлык кезецдерi мен сатыларын кешендi автоматтандыруды, оныц шшде кажеттi шаблондарды, баFдар-ламалык куралдарды, мемлекеттiк акпарат-тык-кукыктык ресурстарды пайдалана оты-рып, нормативтiк кукыктык акт жобасыныц мэтшш калыптастыру процесш автоматтандыруды камтамасыз етедi деп болжануда [14, 20-21-бб.].
^азакстанда Президент Эюмшш-гi Басшысыныц 2018 16 сэуiрдегi
№ 18-01-38.14 буйры^ымен бекiтiлген «Сы-байлас жемкорлыксыз кукыктык мемлекет» 4-реформасын iске асыру жeнiндегi ю-ша-ралар жоспары шецбершде зац жобаларын дайындау Yдерiстерi мен институционалдык мYмкiндiктерiн жаксарту жолымен «Зацна-ма сапасын арттыру» 4.1-бастамасын орын-дау кeзделген.
Жоспар кабылданFан кукыктык актiлердi жоспарлаудан жэне iске асырудан бастап норма шыFару жумысыныц барлык сатыларын жетiлдiруге баFытталFан бiркатар ю-ша-ралардыц орындалуын кeздейдi.
11 Цифрлыц Цазацстан «Мемлекеттж багдарламасын бекту туралы» Цазацстан Республикасы УюметШц 2017 жылгы
12 желтоцсандагы № 827 цаулысы //Цазацстан Республикасыныц нормативтж цуцыцтыц акттертщ «Эдыет» ацпа-раттыц-цуцыцтыц жуйеЫ - «adilet.zan.kz»
12 АИС «Нормотворчество»: как происходит автоматизация нормотворческого процесса в стране //https://pravo.by/ novosti/novosti-pravo-by/2021/january/58377/царалган кут: 20.03.2021ж.
«Цифрлык ^азакстан» баFдарламасын iске асыру жeнiндегi iс-шаралар жоспары-ныц 61-тармаFында «Е-зацнама»акпараттык жYЙесiн куру жэне енгiзу ^зделген.
«Е-зацнама» жYЙесiнiц максаты мемлекетпк органдар жYргiзетiн зацнаманыц са-лаларына/к^ салаларына кешендi талда-удыц (мониторингтщ) тиiмдiлiгiн арттыру, KOлданыстаFы жэне эзiрленетiн нормативтiк кукыктык актiлердiц мониторингi мен кукык колдану сапасын арттыру, норма шы^ару процестерiн жаксарту жэне оцтайландыру болып табылады. «Е-зацнама» акпараттык жYЙесiнiц кeмегiмен мемлекеттiк органдар-дыц интернет-ресурстары мен деректер ба-засынан келiп тYсетiн елеулi цифрлык дерек-тердi оларды интеграциялау аркылы eцдеу жоспарлануда. Будан эрi осы жYЙеге жасан-ды интеллект - роботты косу жоспарланып отыр, ол мемлекетпк органныц сурау салуы бойынша келш тYсетiн талдамалык дерек-тердi eцдейтiн жэне эзiрлеушi органFа нор-мативпк кукыктык актiлердiц жобасын дай-ындау Yшiн кажеттi дайын нэтиже беретш болады. Сондай-ак 2016 жылы «Эдшет» жYЙесiнiц платформасында курылFан мемлекетпк органдардыц талдамалык жэне эле-уметпк зерттеулерiнiц бiрыцFай дереккоры пайдаланылатын болады13.
2021 12 наурызда «^азакстан
Республикасыныц кейбiр зацнамалык ак-тшерше норма шыFаруды жетiлдiру мэселе-лерi бойынша eзгерiстер мен толыктырулар енпзу туралы»^азакстан Республикасыныц Зацы кабылданды. АталFан зацды эзiр-леу кажеттшп бизнес ахуалды жаксарту, экiмшiлiк кедергiлердi азайту, зацнаманыц тиiмдiлiгiн баFалау мен болжау, сондай-ак оны жетiлдiру жeнiнде усыныстар эзiрлеу жeнiндегi жYЙелi реформаларды жYргiзумен негiзделген болатын. Мэселен, эдшет ор-гандарыныц зац жобалау жумысын жYргiзу, зацнаманы жетiлдiру саласындаFы функци-яларын бекiтетiн «Эдiлет органдары тура-лы» 2002 жылFы 18 наурыздаFы ^азакстан Республикасы Зацыныц 15-бабында 5) тар-макша мынадай редакцияда жазы1етан: «5) кукыктык акпараттандыруды, «Е-зацнама» акпараттык жYЙесiн жYргiзудi, кукыктык акпараттыц бiрыцFай жYЙесiн жYргiзудi камтамасыз ету» 14.
«Е-зацнама» жYЙесiнiц белгшенген мак-сатын негiзге ала отырып, оларды iске асыру бойынша мынадай мшдеттер айкындалды:
1. Актiнiц децгешне (зацнамалык, зацFа тэуелдi) карамастан, оларFа талдау (мониторинг) жYргiзу Yшiн зацнаманы салалар (блоктар) бойынша бeлу. Бул эрбiр актiге баска актшерден кол Yзiп талдау жYргiзуге баFдарланFан колданыстаFы кукыктык мониторинг жYЙесiн жасауFа мYмкiндiк бер-мейтiн зацнамаFа кешендi талдау жYргiзу мYмкiндiгiн камтамасыз етедц
2. Азаматтардыц eтiнiштерiн, мемлекетпк органдардыц акпараттык жYЙелерiнен статистикалык жэне eзге де деректердi, сот практикасын, Fылыми эдебиеттi, сарапта-малык топтардыц корытындыларын (уста-нымдарын), аныктамалык жэне талдамалык акпаратты, оныц iшiнде жацалыктар агент-тiктерi мен элеуметтiк желiлерден жэне т. б. коса алFанда, бiрак олармен шектелмей, зацнаманыц калыптастырылFан салалары (блоктары) айналасында акпараттыц цифр-лык массивш («бiлiм базасы») куру.
Осы акпараттыц шоFырлануы зац шы^а-ру бастамасы тэртiбiмен ^азакстан Республикасы Парламентшщ депутаттарына, ^а-закстан Республикасыныц Yкiметiне, атап айтканда орталык мемлекетпк органдарFа кукык колдану жэне сот практикасын ескере отырып, зацнамаFа кешендi талдау жYргiзуге мYмкiндiк бередi. Мысалы, бYгiнгi кYнi са-палы талдау жYргiзудiц басты проблемалык мэселелерiнiц бiрi колда бар акпараттыц бы-тырацкылыFы жэне соныц салдарынан оларды eз бетiнше iздеу мен жинау Yшiн ресур-стардыц болмауы болып табылады.
3. Зацнаманыц калыптаскан салалары (блоктары) бойынша сараптамалык жэне Fылыми коFамдастык eкiлдерiнен (тек зац бешншен Fана емес, тиiстi салалардаFы Fа-лымдардан да), Yкiметтiк емес уйымдар мен мемлекетт1к органдардан онлайн-пшрталас алацын куру. Кeрсетiлген eкiлдер жYЙеде авторизацияланатын (аккредиттелген) жэне онда олар Yшiн нускаулыкка (нускаулыкка) сэйкес жумыс iстейтiн болады.
ЖоFарыда кeрсетiлген алац зацнамалык бастама субъектшерше зацнамаFа, оныц кукык колдану жэне сот практикасына жан-жакты талдау жYргiзу Yшiн, оныц iшiнде акпараттыц калыптастырылFан аукымын пайдалана отырып, мYмкiндiк бередi деп ойлаймыз. Будан баска, бул шаралар кукык колданушылардыц эртYрлi топтары турFы-сынан зацнама кажеттiлiктерiне неFурлым терец талдау жYргiзуге мYмкiндiк береди
13 Минюст РК планирует использовать робота // https://total.kz/ru/news/obshchestvo_sobitiya/minust_rk_planiruet_ ispolzovat robota_date 2018 09 21 12 36 34. царалган кунг: 20.03.2021ж.
14 КР Парламентшщ Жаршысы. - 2002. - № 6. - 67-б.; КР нормативтж цуцыцтыц актыертщ «Эдглет» ацпараттыц -цуцыцтыц жYйесi-adilet.zan/kz /жYгiну кунг: 30 наурыз 2021 ж.
Н
X
ы А
о х
о Д
А
сг
ВВ
СП А
> СП
О
СП
О
X
е о
"О
2 А
С
"О
к> о к>
IN
о
IN
CL
< z
CL
О в х
о
m О
in <
^урылган пiкiрталас алацдары жумы-сыньщ корытындысы зацнаманы, кукык колдану жэне сот практикасын жетiлдiру жeнiндегi усынымдар болуга тиiс. Зацнаманы жетiлдiру жeнiндегi усынымдар осы рэсiмдi жYргiзудiц басымдыгы туралы акпа-ратты камтуга тиiс.
Жогарыда кeрсетiлген шаралар усы-нылган усынымдар бойынша зац жобалау жумыстары жоспарларыныц (зац шыгару жумысыныц тужырымдамалык жоспарларыныц) жобаларын дайындау процесi бары-сында Эдiлет министрлЫмен, Премьер-Министр Кецсесiмен, Президент Эюмшшпмен жэне ^азакстан Республикасы Парламентi депутаттарымен тиiстi экiмшiлендiрудi (тYзетудi) жYзеге асыруга автоматты тYPде мYмкiндiк бередi.
«Цифрлык кецiстiктi колдануга байла-нысты катынастарды кукыктык реттеудi трансформациялаудыц негiзгi аспекта ^а-закстан Республикасыныц 2030 жылга дей-iнгi кукыктык саясат тужырымдамасыныц жобасында айтылган, ол транзитпк-комму-никациялык элеуеттi арттыру жэне цифрлык ортага деген сенiмдi арттыру, акпараттык каушаздш жэне дербес деректердi коргау саласындагы зацнамада белгiленген талап-тардыц жаппай сакталуын камтамасыз етуi тшс»15.
Кррытынды. ^орытындылай келе, ^а-закстан Республикасындагы зац шыгару процесiн цифрландыруды уйымдасты-рушылык жэне кукыктык камтамасыз ету бойынша келес шараларды белгiлеу кажет деп санаймыз.
1. «кукыктык актшер туралы» Зацга то-лыктырулар енпзу аркылы зацнамалык дец-гейде нормативтш кукыктык актiлердiц жобаларын жария талкылау Yшiн ец аз жэне ец узак мерзiмдi 10-нан 30 жумыс кYнiне дейiн
бекiту. Бул ретте шугыл немесе басым деп жарияланган зац жобалары бойынша жария талкылау мерзiмдерi кYнтiзбелiк бес ^нге дейiн кыскартылады деп ескертiлсiн.
ДэстYрлi нысанда жэне онлайн-формат-та жария талкылау мерзiмдерi бiрыцFай деп белгшенсш.
2. ДэстYрлi БА^-та жариялау немесе Н^А жобаларын интернет-порталFа орналастыру туралы барлык азаматтар уактылы бiле ал-майтынын ескере отырып, «мYДделi туета-ларды хабардар ету, оныц шшде ы^ай-лы мобильдi косымшаны эзiрлеу аркылы» тетiктерiн пысыктау туралы кукыктык саясат тужырымдамасы жобасыныц ережес негiздi болып ^ршедЬ»
3. ^азакстан Республикасыныц норма шыFару процесiнiц цифрлык трендтерш талдауды негiзге ала отырып, кукыктык ак-тiлердi эзiрлеушi органдар дайындайтын кукыктык актiлердiц сапасын жаксарту Yшiн Эдiлет министрлiгiнiц, Премьер-Министр Кецсесшщ, Президент Экiмшiлiгiнiц сарапшылары мен ^азакстан Республикасы Парламентi депутаттарыныц усынымдар енгiзу жэне экiмшiлендiрудi (тYзетудi) жY-зеге асыру мYмкiндiгiмен нормативт1к кукыктык актiлердi эзiрлеу козFалысыныц тiкелей оларды эзiрлеген кезден бастап ка-былдаетаета дейiнгi электрондык жYЙесiн эзiрлеу орынды деп пайымдаймыз.
Осылайша, норма шыгару процесiн цифр-ландыруды уйымдастырушылык-кукыктык жэне акпараттык-техникалык камтамасыз ету жeнiндегi бiркатар шараларды жYзеге асыру алда тур, бул сайып келгенде мемле-кеттiк органдардыц зац жобалау кызметшщ сапасын арттыруFа, нормативтш кукыктык актiлердi дайындау процесiнде азаматтар-дыц пiкiрлерiн накты есепке алуFа, норма шыFару процесiн адамдардыц кажеттшк-терiне баFдарлауFа ыкпал ететiн болады.
< m
ь
-Q
с;
ш £
Ч О X
о <
СП
X
ь
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции. Послание Президента Республики Казахстан от 10 января 2018 года //http://adilet.zan.kz/rus/ docs/K1800002018. Дата обращения: 15 марта 2021 г.г.
2. Василевич Г.А. Цифровизация права как средство повышения его эффективности // Конституционное и муниципальное право. - 2019. - № 8. - С- 32-35.
3. Саурин А.А. Цифровизация как фактор трансформации права // Конституционное и муниципальное право. 2019. № 8. - С. 26-31.
4. Карцхия А.А. Цифровая трансформация права //Мониторинг правоприменения. -2019. - № 1. - С. 25-29.
15 Цазацстан Республикасыныц 2030 жылга дейiнгi цщыцтыц саясат Тужырымдамасыныц жобасы https://legalacts. egov.kz/npa/view?id=7553105#leave-npa-comment
5. Кравец И.А. Информационный и цифровой конституционализм и конституционные общественные инициативы в условиях российского правового пространства // Конституционное и муниципальное право. - 2020. - № 9.- С.9-15.
6. Шахрай С.М. Цифровая конституция. Основные права и свободы личности в тотально информационном обществе //Вестник РАН. - 2018. - Т. 88. - № 12. - С. 1076-1077.
7. Невинский В.В. «Цифровые права» человека: сущность, система, значение //Конституционное и муниципальное право. - 2019. - № 10. - С. 26-32.
8. Кравец И.А. Информационный, цифровой конституционализм и цифровые конституционные права: методологические вопросы понимания и правового регулирования // Институт уполномоченных по правам человека в системе конституционных гарантий: сборник докладов. Москва: РГ- Пресс, 2019. - С. 107-111.
9. Пашенцев Д.А. Новации правотворчества в условиях цифровизации общественных отношений //Государство и право. - 2019 . - № 6. - С.102- 106.
10. Кравец И.А. Цифровой конституционализм и будущее информационного общества (в контексте глобализации и интеграционных процессов) //Право и государство. - 2020. -№ 3-4. С.85-104.
11. Хабриева Т.Я. Право перед вызовами цифровой реальности // Журнал российского права. - 2018. - № 9. - С.5-16.
12. Самородов В.Ю. Цифровизация в современной культуреправотворчества: тренд на обновление и позитивная тенденция правовой жизни //Актуальные проблемы государства и права. - 2020. - Том 4. - № 14. - С.165-179.
13. Перепелица Е.В. Правотворческая политика в цифровом контенте //Проблемы и вызовы цифрового общества: тенденции развития правового регулирования цифровых трансформаций. Сб. науч. трудов по материалам IМеждународной научно-практической конференции. Под редакцией Н.Н. Ковалевой. - Саратов: Издательство: Саратовская государственная юридическая академия, 2019. - С.50-53.
14. Шаршун В.А.. Цифровизация нормотворчества: опыт Республики Беларусь //Проблемы и вызовы цифрового общества: тенденции развития правового регулирования цифровых трансформаций. Сб. науч. трудов по материалам IМеждународной научно-практической конференции. Под редакцией Н.Н. Ковалевой. - Саратов: Издательство: Саратовская го- Т сударственная юридическая академия, 2019. - С.17-21.
15. Липень С.В. Информационные технологии в правотворческой деятельности // Lex Russica. - 2019. - № 8. - С.111- 120.
REFERENCES
X
1. Novye vozmozhnosti razvitiya v usloviyah chetvertoj promyshlennoj revolyucii. Posla-nie Prezidenta Respubliki Kazahstan ot 10 yanvarya 2018 goda // http://adilet.zan.kz/rus/docs, K1800002018. Data obrashcheniya: 15 marta 2021 g.g. cj
2. Vasilevich G.A. Cifrovizaciya prava kak sredstvo povysheniya ego effektivnosti // Konsti- q tucionnoe i municipal'noe pravo. - 2019. - № 8. - S- 32-35. >
3. Saurin A.A. Cifrovizaciya kakfaktor transformaciiprava//Konstitucionnoe i municipal'noe ^ pravo. 2019. № 8. - S. 26-31. g
4. Karckhiya A.A. Cifrovaya transformaciya prava //Monitoringpravoprimeneniya. - 2019. - g № 1. - S. 25-29. §<
5. Kravec I.A. Informacionnyj i cifrovoj konstitucionalizm i konstitucionnye obshchestvennye x iniciativy v usloviyah rossijskogopravovogoprostranstva//Konstitucionnoe i municipal'noepra- o vo. - 2020. - № 9.- S.9-15.
6. SHahraj S.M. Cifrovaya konstituciya. Osnovnye prava i svobody lichnosti v total'no infor-macionnom obshchestve // Vestnik RAN. - 2018. - T. 88. - № 12. - S. 1076-1077.
7. Nevinskij V.V. «Cifrovye prava» cheloveka: sushchnost', sistema, znachenie // Konstitucionnoe i municipal'noe pravo. - 2019. - № 10. - S. 26-32.
8. Kravec I.A. Informacionnyj, cifrovoj konstitucionalizm i cifrovye konstitucionnye prava: metodologicheskie voprosy ponimaniya i pravovogo regulirovaniya // Institut upolnomochennyh
> JZ
"O
Kl
о
Kl
po pravam cheloveka v sisteme konstitucionnyh garantij: sbornik dokladov. Moskva: RG- Press, 2019. - S. 107-111.
9. Pashencev D.A. Novacii pravotvorchestva v usloviyah cifrovizacii obshchestvennyh otnosh-enij // Gosudarstvo i pravo. - 2019 . - № 6. - S.102- 106.
10. Kravec I.A. Cifrovoj konstitucionalizm i budushchee informacionnogo obshchestva (v kon-tekste globalizacii i integracionnyhprocessov) //Pravo i gosudarstvo. - 2020. - № 3-4. S.85-104
11. Habrieva T.YA. Pravopered vyzovami cifrovoj real'nosti // ZHurnal rossijskogoprava. -
12. Samorodov V.YU. Cifrovizaciya v sovremennoj kul'turepravotvorchestva: trendna obnov-lenie ipozitivnaya tendenciyapravovoj zhizni //Aktual'nyeproblemy gosudarstva iprava. - 2020. - Tom 4. - № 14. - S.165-179.
13. Perepelica E.V. Pravotvorcheskaya politika v cifrovom kontente //Problemy i vyzovy ci-frovogo obshchestva: tendencii razvitiya pravovogo regulirovaniya cifrovyh transformacij. Sb. nauch. trudov po materialam I Mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii. Pod reda-kciej N.N. Kovalevoj. - Saratov: Izdatel'stvo: Saratovskaya gosudarstvennaya yuridicheskaya akademiya, 2019. - S.50-53.
14. V.A. SHarshun. Cifrovizaciya normotvorchestva: opyt Respubliki Belarus' //Problemy i vyzovy cifrovogo obshchestva: tendencii razvitiya pravovogo regulirovaniya cifrovyh transformacij. Sb. nauch. trudov po materialam I Mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii. Pod redakciej N.N. Kovalevoj. - Saratov: Izdatel'stvo: Saratovskaya gosudarstvennaya yuridicheskaya akademiya, 2019. - S.17-21.
15. Lipen' S.V. Informacionnye tekhnologii v pravotvorcheskoj deyatel'nosti // Lex Russica. -
IN
0 IN
m lO
IN
01
CL
2018. - № 9. - S.5-16.
2019. - № 8. - S.111- 120.
<
s
X
