CC BY
2АСТАНА ЦАЛАСЫНДАГЫ БИОНИКА ЖЭНЕ МОДЕРН СТИЛ1НДЕГ1 БАЛАБАКША ИНТЕРЬЕРШЩ ЖОБАСЫН ЖОБАЛАУДАГЫ ПРИНЦИПТЕР1НЩ КЕЗЕЦДЕР1
ЕСПЕНБЕТОВ БЕКМ¥РАТ Ж¥МАШ¥ЛЫ
С.Сейфуллин ат. ^азАТЗУ, ЖРБСжД факультет «Сэулет жэне Дизайн» кафедрасыньщ п.г.к, ага окытушы, ^азакстан, Астана каласы
КАРИМОВА ДИЛЬНАЗ АСЛАНБЕКОВНА
С.Сейфуллин ат. ^азАТЗУ, ЖРБСжД факультетi 5-курс студент^ Дизайн мамандыгы, ^азакстан, Астана каласы
Аннотация. Астана цаласындагы бионикалыц жэне заманауи стильдегг балабацшаныц интерьер дизайны жобасы - функционалдылыцты, эстетикалыц тартымдылыцты жэне табигатпен Yйлесiмдiлiктi б1ртт1ретш б1регей шеш1м. К,арцынды урбанизация жэне взгермел1 климаттыц жагдайлар жагдайында балалар Yшiн жайлы жэне цаутЫз m^cmiKmi Ц¥РУ ерекше мацызды болып табылады
Юлтт1к свздер: Балабацша, бионика ^rni, модерн ^rni, балалар, дизайн.
Балабакша — мектеп жасына дешнп балаларды тэрбиелейтш мекеме. Мундай мекеменщ ец алгашкы Yлгiсiн немю педагогы Фребель 1702-1852жылдары уйымдастырган . Елiмiздегi туцгыш балабакша Алматы каласында 1917 жылы уйымдастырылып, онда 100-ге тарта бала тэрбиелендь Балабакшада тэрбие, бiлiм беру жумыстары баланыц жас ерекшелiгiне, кYн режимше сэйкес жасалган багдарламалар аркылы жYзеге асырылады Тэрбие жумыстарын арнайы мамандьщтары бар тэрбиешiлер жYргiзедi. Балабакшадагы балалар 2-ден 3 жаскадейiн бебектер тобына, 3-тен 4 жаска дейiн сэбилердщ 1-тобына, 4-тен 5 жаскадешн сэбилердщ 2-тобына, 5-тен 6 жаскадешн естиярлар, 6-дан 7 жаскадейiн мектепке даярлык топтарына белiнедi.
Балабакшалар бюджетлк, гимназиялык, жекеменшiктiк, коммерциялык, т.б. непзде жумыс iстейдi. «Балабакша» атауыныц e3i Германиядан шыккан, оны 1837 жылы мрашм Фридрих Вильгельм Август Фребель ойлап тапкан. Ол сондай-ак Бад Бланкенбург каласында жас балаларга арналган ойындар мен iс-шараларFа арналган мекеме к¥рды. Бул мекеме екi жылдай гана eмiр CYPдi. «Балабакша» деген атауды ол балалар eмiрдiц ^л^ ептi де укыпты кYтiмдi кажет ететiнiн, оларды багбандар eсiруi керек деп есептеген.
Фребель балабакшаны ец алдымен аналар мектебi ретiнде карастырды. Итальяндык физиолог жэне дэрiгер Мария Монтессори езшщ «Балалар Yfflrn> балаларды eмiрге дайындау максатымен отбасылык тэрбиеш алмастыру жэне жалгастыру ретiнде усынды: оларга e3 бетiнше киiнуге, жууга, дастархан жаюга, тамактануга, iшiнара тамак пiсiруге, жууга YЙретy ыдыс-аякты, e3 бeлмесiн жэне ойыншыктарын тазалау, сондай-ак бастапкы оку жэне жазу дагдыларын беру аркылы мектепке дайындалу. Монтессори Yстелдер мен орындыктарды балалардыц eздерi кeтере алатын жещл балалар жиhазына ауыстырды. Балалар тамактан соц ыдыстарын eздерi жинап, жуынып, эжетханага барды. Монтессори жYЙесi балабакшада бакшага арналган бурышы бар ойын алацыныц болуын болжады, онда балаларга бейiмделген ауылшаруашылык куралдары бар. Оныц тужырымдамасы бойынша, олардыц балалар YЙiнде балалар шеберлер мен жумысшылар болып табылады. Сонымен бiрге ол балалардыц ужымдагы eзара эрекеттесуi мен бiлiм берудiц накты максаттары екiншi орында калып койган баланыц сезiмiн жеке дамытуга баса назар аударды. Сондыктан орыс муFалiмi Сергей Иосифович Гессен Монтессоридi механикалык, ойын мен киялга, балалар шыгармашылыгына немкурайлы карайтындыгы Yшiн сынга алса, Фребель баланыц жеке басыныц eсуiне баса назар аударды, ол «жалпы оныц жан дYниесiне унайтын» барган сайын кYPделi жэне жан-жакты материалды кажет етедi. .
Гессен «Монтессори жYЙесiн сипаттайтын жеке сезiмдердщ окшаулануы мiндеттi тYPде балалар когамында, балалардыц 6ip-6ipÏMeH карым-катынасында жалгасуы керек» деп корытындылайды. Барлык жазадан бас тарта отырып, Монтессори элi де мэжбYрлеу эдiстерiн колдану керектiгiн мойындайды - мысалы, тентек балаларды балалар компаниясынан алыс бурышта окшаулау. Ресей империясындагы алгашкы балабакшалар туралы деректер карама-кайшы. Кейбiр деректерде алгашкы балалар мекемесшщ 1816 жылы Петербургте ашылганы айтылады. Баскалары 1837 жылдьщ 15 мамырында Демидов атындагы Ецбек YЙiнде кYндiзгi балалар бeлмелерi ашылган кYндi атайды, онда жумыс ютейтш аналар балаларын толык кYндi кутушшердщ бакылауында калдыра алады.1837 жылы Фридрих Фребель «балабакша» атауымен шыккандыктан, Ресейде мундай атаумен мекемелер алгаш рет 1859 жылы (Хельсингфорс) аталды, онда акылы балабакша ашылды. Бул бастама кескшдеме жэне сызу пэншщ муFалiмi Франц Фридрих Седмиградскийге тиесiлi, бiрак ол 1855 жылы кайтыс болды жэне тек 1905 жылы салыетан жэне элi де жумыс ютеп турFан мектеп немесе балалар Y^rnH курылысына ез каражатын есиет етп.Санкт-Петербургтеп екiншi балабакшаны 1863 жылы Петербург университетшщ профессоры С.А.Люгебиэльдщ эйелi ашты, Yшiншi балабакшаны 1863 жылы Хельсингфорда, тeртiншi балабакшаны 1863 жылы Санкт-Петербургте Симоновичтер жуптары ашты. Аделаида Симоновичтщ мекемесi балаларды кYнiне 4 саFаттан кабылдады, бiрак 3 жылдан кешн каржы тапшылыFына байланысты балабакшаны жабуFа мэжбYP болды.
Мэскеуде алFашкы балабакша 1866 жылы Fана Герке кыздар интернатында ашылды.1866-1870 жылдар аралыFында Иркутск, Воронеж, Мэскеу, Тифлис, Санкт-Петербург калаларында жеке туеталардыц кYшiмен бiрнеше акылы балабакшалар ашылды. 1868-1869 жылдары Мэскеуде терт акылы балабакша ашылды, оларFа Мамонтова, Левенстерн, Соловьева жэне Римская-Корсакова тиесш. 1893 жылы Мэскеуде ею жыныстаFы (35 кыз жэне 21 ул) балаларFа арналFан 7 акылы жеке балабакша болды. Олардыц барлы^ы оку орындарында орналаскан жэне ете юшкентай балаларFа арналFан дайындык мектеш^ болды.Бул балабакшалар 3 жастан 8 жаска дейiнгi балаларды кабылдады. Онда муFалiмдер олармен жумыс iстедi, балалар ашык ауада ойындар ойнады. Сонымен катар, Симонович мектепке дейiнгi тэрбие туралы эцпмелейтш «Балабакша» журналын шы^ара бастады.
Бионикалык стильдегi балалар белмес - бул табиFат пен технология Yйлесiмдi тYPде тоFысатын кещспк. Шы^армашылык пен ойынды шабыттандыратын атмосфераны куру Yшiн органикалык пiшiндер мен заманауи материалдарды пайдаланады. ^абырFаларды жасыл тебелерге немесе су астындаFы элемге уксайтын етiп жасауFа болады, ал жиhазда жануарлардыц немесе еамдштердщ пiшiнiне уксайтын тепс сызыктар мен ашык тYCтер бар. Бул ойын бeлмелерiнде кещспкп жандандыру жэне балаларFа коршаFан элемдi зерттеуге мYмкiндiк беретiн сенсорлык панельдер мен проекциялар сиякты интерактивтi элементтер жиi болады. Жарыктандыру жумсак жэне eзгермелi болуы мYмкiн, бул ойыета жэне окуFа колайлы жайлы атмосфера жасайды.
Модерн (фр. moderne-заманауи) - кызыкты принципке непзделген интерьер стилi:мфункция форманы белгiлейдiм. Интерьердеп заманауи стильдi оцай тануFа болады: тепс децгелектелген мтабиFим сызыктар, кYPделi пiшiндер, асимметрия, кептеген аFаш пен жарык, тYпнуска декор жэне жумсак тYC схемасы.Интерьердеп заманауи-бул казiргi замаеты классика, оны эдетте шыFармашылык мамандыктарFа жат емес, жабайы табетаттыц сулулы^ын баFалайтын жэне оны ез Yйiнде бейнелеуге тырысатын адамдар тацдайды. ^аз1рп заманныц не екенiн тYсiну Yшiн Гаудидiц тацFажайып Yйлерiн (Антони Гауди) еске тYсiру жеткiлiктi, ол оны коршаFан ландшафттыц бiр бeлiгiне айналдырды жэне Климттiц суреттерi (Густав Климт).Ай Nouveau XIX Fасырдыц соцында пайда болды, сондыктан оны "заманауи" деп атауFа болады. Жаца стиль архаика мен Готика, Египет жэне кватроценто идеяларын ащрдь Модерндi жасаFан декораторлар барокко мен рококодан, империядан жэне укие-Е жапондык гравюраларынан шабыт алды.Аг! Nouveau стилi кептеген синонимдерге ие. Олардыц шшде: арт-нуво, югендстиль, студио, либерти, шырша стилi, секция жэне баскалар. Сэндi Тиффани
стилi де к;аз1рп заманга негiзделген. Багыттыц символы жэне дизайнныц ец тэн ерекшелштершщ кeрiнiсi декоратор Герман Обристтщ кестесi болды (Герман Обрист) — кек матадагы алтын eсiмдiк ою-ернег! Ол мАльпi шегiргYлдерiм деп аталды, бiрак сыншыныц жещл колымен атауын "Бич соккысы"деп eзгерттi.
Бул жобаныц eзектiлiгi бiрнеше факторларга байланысты:
1. Халы; саныныц eсуi: Астана каркынды дамып келе жаткан кала ретшде казiргi замангы талаптарга сай келетш жаца бiлiм беру мекемелерiн куруды талап етедi.
2.Балалардыц психологиялык жэне физикалык дамуы: интерьердщ балалардыц дамуына эсерi, олардыц ^щл-куш мен шыгармашылыгы кYмэн тудырмайды. Шабыттандыратын кещспк куру оку процесш жаксартуга ыкпал етедь
З.Экологиялы; аспектiлер: Табиги пiшiндерден шабыттандырылган бионикалык дизайн табиги материалдар мен экологиялык таза технологияларды пайдалана отырып, салауатты атмосфераны куруга кeмектеседi.
4.Бшм беру тенденциялары: окытудыц заманауи тэсiлдерi эртYрлi эрекеттерге оцай бейiмделетiн икемдi кещстштер куруды талап етедi.
Жобалау процесшде балалар мекемелершщ интерьер дизайны саласындагы колданыстагы шешiмдерге талдау жасалды, сонымен катар максатты аудиторияныц (ата-аналар мен балалардыц) калауы карастырылды. Ерекше назар аударылды:
- Функционалдылык: интерьердiц эрбiр элементi ыцгайлы жэне ^п функциялы болуы керек, бул кещспкп оцтайлы пайдалануга мYмкiндiк береди
- Эстетика: тYCтер палитрасы мен жиhаздыц пiшiнi балалардыц кабылдау психологиясын ескере отырып тацдалады.
- Каушаздш: Барлык материалдар мен конструкциялар балаларга арналган кауiпсiздiк стандарттарына сэйкес келуi керек.
Осылайша, Астанадагы бионикалык жэне заманауи стильдегi балабакшаныц интерьер дизайны жобасы балалар Yшiн инновациялык, кауiпсiз жэне шабыттандыратын кещспк куруга багытталган, бул каланыц бшм беру ортасын дамытудагы мацызды кадам болып табылады. Астанадагы бионика жэне модерн стильдеп балабакшаныц интерьер дизайн жобасыныц корытындысы балалар Yшiн жайлы жэне шабыттандыратын орта курудыц мацыздылыгын атап eтуге тиiс. Жумыстыц нэтижесшде табигат элементтерi мен заманауи дизайн шешiмдерiн Yйлесiмдi Yйлестiретiн тужырымдама жасалды.
^орытындыныц негiзгi екпiндерi мыналарды камтуы мYмкiн:
1.Эстетика жэне функционалдылык: Интерьер балалардыц жас ерекшелштерш ескере отырып, шыгармашылык пен киялдыц дамуына ыкпал ететш ашык тYCтер мен жумсак формаларды колдана отырып жасалады.
2.Турактылык: дизайндагы табиги материалдар мен туракты технологияларды пайдалану экология мен денсаулыктыц мацыздылыгын кeрсетедi, бул эсiресе казiргi когамда мацызды.
ЗДаушаздш: барлык интерьер элементтерi балалардыц кауiпсiздiгiне, соныц iшiнде eткiр бурыштардыц болмауына жэне улы емес материалдарды колдануга мукият жасалган.
4.Кещспктщ икемдiлiгi: окуга, ойнауга жэне демалуга арналган эр тYрлi аймактар курылды, бул карапайым ойынга бейiмделуге мYмкiндiк бередi.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Моделирование в биологии, пер. с англ., под ред. Н. А. Бернштейна, М., 1963.
2. Парин В. В., Баевский Р. М. Кибернетика в медицине и физиологии, М., 1963.
3. Вопросы бионики. Сб. ст., отв. ред. М. Г. Гаазе-Рапопорт, М., 1967.
4. Мартека В. Бионика, пер. с англ., М., 1967.
5. Крайзмер Л. П., Сочивко В. П. Бионика, 2-е изд., М., 1968.
6. Брайнес С. Н., Свечинский В. Б. Проблемы нейрокибернетики и нейробионики, М., 1968.
7. Литинецкий И. Б. Беседы о бионике. — М.: Наука. Главная редакция физико-математической литературы, 1968. — 592 с. — 50 000 экз.
8. Библиографический указатель по бионике, М., 1965.
9. Игнатьев М. Б. Артоника // Статья в словаре-справочнике "Системный анализ и принятие решений"изд. Высшая школа, М., 2004.
10. Мюллер Т. Биомиметика: National Geographic Россия, май 2008, с. 112—135.
11. Lakhmi C. Jain; N.M. Martin Fusion of Neural Networks, Fuzzy Systems and Genetic Algorithms: Industrial Applications. — CRC Press, CRC Press LLC, 1998
12. Емельянов В. В., Курейчик В. В., Курейчик В. Н. Теория эволюционного моделирования. — М: Физматлит, 2003.
