CC BY
0УДК: 332.336
АСОС^ОИ НАЗАРИЯВИИ СО^АИ ЧОРВОДОРЙ ДАР ^УМ^УРИИ ТО^ИКИСТОН
Давлатов Г.П.
Анотатсия. Дар мацолаи мазкур баъзе масъалауои назариявии со^аи чорводори мавриди тащицот царор дода шудааст. Муаллиф бо истифода аз факту далел^ои илми мущмияти мацолаи тащицотиро баён карда аст. Тащицотгар иброз медорад, ки чорводори яке аз сощ^ои пешцадами ин сощ яъне комплекси агросаноати ба шумор рафта, дар таъмини амнияти озуцавории кишвар нацши созгор дорад.
Дар мацола тавацущ бештар ба нацши сощи чорводори дар со^аи кишоварзи, коркарди хуроки чорво, баланд бардоштани ма^сулнокии чорво, зина^ои саноати чорводори, самаранокии ма^сулот^ои чорводори равона карда шудааст. Дар хотима мутобиц ба тащицоти анцомёфта муаллиф хулосаи худро пешнщод карда аст.
Калидвожахр: чорводори, хуроки чорво, самаранокии хуроки чорво, цанба^ои назарияви, со^аи кишоварзи, исте^соли гушту шир, амнияти озуцавори, гизонокии ма^сулот.
Барои ицтибос: Давлатов, Г. П. Асос^ои назариявии со^аи чорводори дар Цум^урии Тоцикистон /Г. П. Давлатов //Паёми молия ва ицтисод.- 2024 №4 (43) - С. 189-197.
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ЖИВОТНОВОДСТВА В РЕСПУБЛИКЕ ТАДЖИКИСТАН
Давлатов Г.П.
Аннотация. В данной статье исследуются некоторые теоретические вопросы животноводства. Автор выразил важность исследовательской статьи, используя научные факты. Исследователь констатирует, что животноводство является одной из ведущих отраслей этой отрасли, то есть агропромышленного комплекса, и играет гармоничную роль в обеспечении продовольственной безопасности страны.
В статье большее внимание уделяется роли животноводства в сельском хозяйстве, переработке кормов для животных, повышению продуктивности животных, уровню развития животноводческой отрасли, эффективности продукции животноводства. В конце по итогам проведенного исследования автор представил свое заключение.
Ключевые слова: животноводство, корма для животных, эффективность кормов для животных, теоретические аспекты, аграрный сектор, производство мяса и молока, продовольственная безопасность, питание продуктов.
THEORETICAL BASIS OF LIVESTOCK BREEDING IN THE REPUBLIC OF
TAJIKISTAN
Davlatov G.P.
Annotation. This article examines some theoretical issues of animal husbandry. The author expressed the importance of the research article using scientific facts. The researcher states that animal husbandry is one of the leading sectors of this industry, that is, the agro-industrial complex, and plays a harmonious role in ensuring food security of the country. The article pays more attention to the role of animal husbandry in agriculture, processing of animal feed, increasing animal productivity, the level of development of the livestock industry, and the efficiency of livestock products. At the end, the author presented his conclusion based on the results of the study.
Key words: animal husbandry, animal feed, animal feed efficiency, theoretical aspects, agricultural sector, meat and milk production, food security, food nutrition.
Ty3opHmH Macba.ia. Taru HaHgco.au oxup XyKyMara HyMxypuu To^hkhctoh Huc6aTH TatMHHH 6exaTapuu 03yK;aB0pH Ba 6exgomTH Myx,HTH 3hct 6a pymgu cox,ax,ou a$$3a.uaTHOKH MaM.aKaT, a.a. xycyc cox,ax,ou HopBogopH Ba KOMn.eKCH arpocaHoaTH kh aKe a3 x,aga$x,ou crpaTerH Ba o.hh gaB.aTy xyKyMaT 6a x,hco6 MepaBag gHK^aTH Maxcyc 3Ox,up HaMygaacT. MyBO^HKH CTpaTeruau mh.hh pymgu HyMxypuu To^hkhctoh 6apou gaBpax,OH to co.h 2030 x,aga$x,OH o.H 6apou pymgy HyMyu MaM.aKT nemHHx,og rapgugaaHg, kh aKe a3 x,aga$x,OH oh, hh TatMHHH aMHHaTH 03yK;aB0pH Ba gacTpacuu ax,o.H 6a fh30h xymcu^aT Me6omag. ^ap 6apo6apu hh MaKcagu gurapu hh x,aga$ HHKumo^ gogaHH 6o3opu Maxcy.OTH KumoBap3H Ba a3 6aHH 6ypgaHH MymKH.OTH gacTpacuu 6o3op 6apou Hcrexco.KyHaHgaroHH Max.cy.OTH KumoBap3H Me6omag.
Tax,.H.n Tax,KHKOTx,OH oxnp Ba Hampner. ^ap aga6ueTx,OH BaTaHH co.x,oh oxup TaBa^^y^ 6a Macta.au acocx,ou Ha3apuaBHH cox.au HopBogopH gap HyMxypuu To^hkhctoh Ba napBapumy Huroxy 6hhh oh a3 Tapa^u o.hmohh coxa H.H. C.^.Ka6upoB., H. C.AmypoB., Pa^a6oB O.M., Co.ueB H.H., CangaxMagoBa ffl., CaMaHgapoB H.X,., HgueB X.y. fflapunoB y. fflapu$3oga H. C.
Э.мypоgов 3.A., MaBpugu TaxKHKy 6apaccu Kapop goga mygaacT.
MaKcagn MaKO.ia: Tax,.n. Ba TaxKHKH acocxou Ha3apuaBHH coxau
HopBogopH gap HyMxypuu To^hkhctoh Me6omag.
MyxraBOH acocHH MaBog. Coxau KumoBap3H gap HyMxypuu To^hkhctoh caxMH My^HM gap MMfl goxu.H KHmBap gomTa, HopBogopH aKe a3 coxaxou nem^agaMH hh coxa, atHe KOMn.eKCH arpocaHoaTH 6a myMop MepaBag, AxaMuaTH acocuu hh coxa gap ^yMxypH Ba maxpy HOxuaxou oh a3 oh u6opaT Me6omag, kh Ban 6apou caHoaTH xypoKBopH, 6o$aHgarH, HapMy n0Ha$30., Ba gurap coxaxou xo^arHH xa.K xaMHyH TaB.ugKyHaHgau ameu xom 6a xhco6 MepaBag. HopBogopH coxaxou ryHoryHpo gap 6ap Merupag: hopboh mupuro rymTH, napaHganapBapH, xyKnapBapH,
ryc^aHgnapBapH, 6y3napBapH, acnnapBapH, xaprymnapBapH, MOxunapBapH,
3aH6ypuaca.napBapH Ba FaMpa.
ryc^aHgy 6y3napBapH HH3 coxaxou Myx,HMH HopBogopH 6yga, Maxcy.OTxou ryHoryH Ba nypKHMaT: a3 .HXO3H rymT, paBFaH, mup HHHyHHH namM Ba nycTpo TaB.ug MeHaMoag. X,aMMau 30TXOH ryc^aHgnapBapH a3 pyu Ma^cy.OTH acocuamoH 6a MaxuHnamM, HHMMa^HHnamM Ba HHMgypymTnamM rymTy
пашмин чудо мешаванд. Дар чумхурии мо гусфанди гушту равгандори хисорй ва гушту равгану пашмдори точикй тараккй кардааст [8,с.122].
Нисбати масъалаи махсулнокии чорво хаминро бояд кайд намуд, ки махсулнокии чорво гуфта, микдори махсулоти гирифташударо аз як сар чорво дар вохиди муайяни вакт мефахмонад. Махсулнокии чорвои калони шохдор бо нишондихандахои ширдушии миёна аз як сар чорво, барориши насл аз 100 сар модагов, афзоиши миёна ва рузонаи вазн ва гайра муайян мешавад. Нишондихандахои дар парандапарварй, гирифтани тухм аз мург ва вазни афзункунии миёнаи рузона, дар гусфанпарварй тарошидани пашм аз як сар гусфанд, насл аз як сар гусфанд ва вазн, афзункунии вазни баррахо, асалпарварй, гирифтани асал аз як оилаи занбур ва гайра мебошад.
Афзоиши баландшавии махсулнокии чорво ин пеш аз хама дарачаи хуронидани чорво вобастагии калон дорад, яъне микдори истифодаи хурока ба як сар чорво дар як руз, мох ва сол мебошад. Баланд бардоштани хуронидани чорво шароити мухими интенсификатсияи истехсолот ва баланд бардоштани самаранокии он мебошад[9,34]. Инчунин баланд бардоштани махсулнокии чорво аз оилахои зерин иборат мебошанд:
✓ Баланд бардоштани сифати хуроки чорво;
✓ Балансии хуроки чорво, растании оптималй;
✓ Х,аёти зоти чорво, бехтар кардани хайати сину соли чорвои чушои;
✓ Фоизи кисирмонии чорво;
✓ Шароити нигохдории чорво, ташкили мехнат;
✓ Системаи хавасманкунй.
Талабот ба хурокаи чорво бо ду тарз
хисоб карда мешавад:
1. Аз руи саршумори миёнаи чорво;
2. Аз руи истехсоли умумии махсулоти чорводорй ва меъёри сарфи хурока ба вохиди он.
Дар асоси тарзи дуюми хурока ба хисоби вохиди хурока ва протсеси хазмшаванда ба истехсолаш вохиди махсулоти чорводорй меистад[11,с.23].
Якчанд зинахои саноати чорводорй мавчуд мебошанд[5,С.67]:
1. Селексияи зот - бояд дар хар як хочагии истехсолй мавчуд бошад, ба натича нигаронидашуда ва муваффакиятнок. Ин интихоб ба шумо имкон медихад, ки зотро мувофики додахои дакиктар парвариш кунед, талабот ва хосиятхо (набудани майлияти ба баъзе беморихо, сифатхои гушт ва шир, суръати афзоиш ва камолот);
2. Нигохдорй ва нигохубин малака ва дониши кормандон, холати молиявиро дар бар мегирад;
3. Автоматикунонии равандхо- хама мархилахоро аз банакшагирй, хуччатгузорй то дастгоххои технологияи баланддошта хамрохй мекунад;
4. Ч,амъоварй ва коркарди махсулот мархилаи мухимтарини раванд мебошад;
5. ^абули кадрхо - аксар вакт дар ин соха душворихо ба амал меоянд, зеро таълими хочагии кишлок хос буда, бо касбхои муд ва серталаб алокаманд нест;
6. Натичахои корро чамбаст карда, хатохо ошкор карда, самараи навигарихои чорй муайян карда мешаванд.
Селексия - ин системаи максадноки чуфтшавй мебошад, ки ба самти муайяни кори зотпарварй мусоидат намуда, масъалахои мушаххаси зотпарвариро хал менамояд[2,С. 126].
Дар баробари нигохубин ва парвариши чорво инчунин масъалаи истифодаи самараноки заминхо ки яке аз самтхои таъминкунандаи гизои чорво ба хисоб меравад, бояд диккати махсус равона карда шавад.
Махсулнокии холати сихатй, Функсияхои наслнокии чорво ва сифати махсyлот аз бисёр чихат аз таъмин будани онхо бо хурокхо ва арзишнок хyронидан вобастагии зиёд дорад. Илм ва амалия исбот намудааст, ки дарача ва арзишнок хyронидан яке аз омили асосие мебошад, ки ба ширнокй, таркиби химиявй, хосиятхои биологй ва технологии шир таъсири зиёд мерасонад. Х,ам назария ва хам амалия исбот намудааст, ки 60 % махсулнокии модаговхои ширдех аз хyронидан, 20 % аз корхои зотпарварй ва 20 % аз шароити нигохдорй вобаста мебошад. Зеро шир дар Fадyди шири модагов аз моддахои Fизоноки хурок хосил мешавад. Fадyди шири модагов вобаста аст аз махсулнокиаш хамаруза микдори зиёди сафеда, равFан, канди шир, моддахои минералй ва витаминхоро хорич менамояд. Аз ин ру барои зиёд намудани истехсоли шири хушсифат модаговхоро бо моддахое, ки барои хосил кардани кисмхои таркибии шир лозиманд мукаммал таъмин кардан лозим мебошад[3,С.10].
Масъалаи зиёд намудани самараи чорводорй дар сатхи давлат омухта мешавад. Бо гушту шир таъмин намудани ахолй яке аз самтхои афзалиятноки давлат дар бобати таъмини амнияти озукаворй ба хисоб меравад.
Дар айни хол тачрибаи пешкадами чорводорй инхо ба шумор мераванд[6,С.7]:
^ Гузаштан ба чинсхои хосилхез ин равиши самаранокии микдориро зиёд мекунад;
> Бехтар намудани некуахволии хайвонот дар айни замон масъалаи нигохубин ва таъминоти ветеринарй хал карда мешавад;
> Истифодаи тачхизоти муосири технологй ва интихоби системахо ва усулхои оптималии нигохдории хайвоноти кишоварзй барои фарохам овардани шароити баландсифат,барои ба даст овардани махсулоти кишоварзй.
Барои ба даст овардани махсулоти чорводорй аз чихати экологй тоза пеш аз хама масъалаи таъминнокии хуроки чорво бояд дар мадди аввал гузошта шавад, зеро махсулнокии чорво аз лихози шир ва ё гушт ин аз Fизои чорво вобастагии калон дорад. Нисбати ин масъалаи хукумати Чумхурии Точикистон тадбирхои заруриро андешидааст. Аз кабили барномаи рушди чарогоххо дар Чумхурии Точикистон барои солхои 2023-2027 ки максади асоии барнома ин бехтар намудани холати чарогоххо дар Чумхурии Точикистон ба шумор меравад.
Дар худуди Чумхурии Точикистон аз 4.7 милион гектар заминхои кишоварзй 3,8 милион гектар ё 83 %-ро заминхои чарогох ташкил медиханд. Чарогоххо дар чумхурй манбаи асосии таъмини хуроки зотхои гуштии чорвои калони шохдор, кутос, гусфанду буз ва асп буда, зиёда аз 60-7G %-и талаботи солонаи онхоро таъмин менамояд. Дар шароити хозира хосилнокии алафи чарогоххои бахорй ва тирамохию зимистона кам гардида, хамагй 1,5-2,0 сентнериро ташкил медихад. Бо сабабхои норасоии алафи чарогоххо дар давраи зимистон 10-15 то 25 % -и вазни зиндаи чорвои майда талаф меёбад[1].
Бояд дар назар дошт, ки хуроки тоза ва Fизонок барои чорво ба хама пахлухои парвариши он ( шир, гушт, ва пашм) таъсири калон мерасонад. Нисбати Fизонокии хуроки чорво аз он чумла алаф (растанихо) менигарем ба расми 1.
Расми 1. - Нацшаи таркиби химиявии растанихр Сарчашма: Тащяи муаллиф дар асоси адабиёти мавриди тащиц
Дар чорводорй ахамияти дурусти хурокдихй нихоят калон мебошад. Бе ворид шудани гизо ба организм равандхо ва истехсоли махсулот (гушт, шир, ва пашм) вайрон мешавад. Дар сурати нокифоя гизо додани чорво суст инкишоф ёфта, махсулнокии паст дорад, илова бар ин хатто шахсони масъулин наметавонанд хосилнокии баландтаринро нишон диханд. Дар сурати гизодихии фаровон ва дуруст, чорво инкишо меёбад. Гизодихии кам боиси рушди сусти онхо ва пайдоиши нуксонхои беруна мегардад. Хурок додан ба узвхои дарунй, аз чумла узвхои хозима, нафаскашй ва гардиши хун инчунин кобилияти репрудиктивии хайвонот низ таъсир мерасонад. Бе гизои дуруст нигох доштани чорво душвор мебошад. Аз хама рохи дуруст ин сайкал додани сифатхои бештари зотпарварварй ба хисоб меравад. Гизодихии
дуруст, шарти зарурии истифодаи интенсивии хайвонот ва пурратар тадбик кардани потенсиали генетикии онхо мебошад. Бояд дар назар дошт, ки дарача ва сифати хурокдихии хайвонот аз вазъияти тагйир кардани хуроки чорво вобастагй дорад[4,С.123].
Таркиби химиявии хуроки чорво аз руи таркиби моддахои хушки органикй ва минералй муайян карда мешавад. Дар бадани хайвонот ва наботот гуруххои якхелаи пайвастагихои химиявй аз чумла кариб 100 элементи химиявй мавчуданд, аз онхо карбон, оксиген, гидроген ва нитроген 95 % ва бокимонда элементхо бошад 5 % -ро ташкил медиханд. Фарки байни наботот ва организмхои хайвонот дар он мебошад, ки моддахои хушки бадани хайвонот асосан аз сафеда ва равган иборат мебошанд. Дар аксари растанихо бо карбогидратхои
гуногун нах (пардаи хучайраи растанихо), крахмал ва гйрахо ифода ёфта бошад, баръакс таркиби карбогидратхо дар организми хайвонот хело кам мебошанд.
Об бошад чузъи чудонашавандаи наботот ва чисми хайвонот мебошад. Дар хурокхои гуногуни чорво об накши калиди дошта, аз 4 то 95 % - ро ташкил менамояд. Об дар силос, бехмева ва алафи сабз 70-90 % - ро ташкил медихад. Моддаи хушки хуроки чорво аз моддахои органикй, минералй иборат мебошад.
^исми органикии хуроки чорво ба моддахои нитроген ва гайринитроген чудо мешавад. Моддахои нитрогенй дар навбати худ ба сафедахо ва моддахои азотй инчунин карбогидратхою равганхо чудо мешаванд.
Масъалахои асосии кисматхои дар боло номбаршуда аз он иборат мебошад, ки пеш аз оне, ки мо мехохем махсулоти хушсифати чорводориро ба даст орем, саравал бояд пахлухои хурде, ки ба чашм аён нестанд (аз он чумла элемент ва микро элементхои дохили хуроки чорво) вале таъсири калон ба рушди чорводорй (зиёдшавии шир, пашм, аз чихати вазн зиёд ва хушсифат шудани гушт) мерасонад, бояд аз мади назар дур намонанд.
Чи гунае, ки дар боло кайд намудем чорводорй сохахои гуногунро дар бар мегирад, ки яке аз сохахои мухим ва мухрам дар айни замон, ин чорводории гуштй ба хисоб меравад.
Х,амин тари; чорводории гуштй аз як сохаи нисбатан мустаъкил ва сарбаста ба яке аз вохидхои бузургй системаи бисрсоха мубадал шуда истодааст, ки яке аз мархалахои халкунандаи раванди ягонаи такрористехсоли колои масрафиро ичро карда истодааст, ки бо чизи дигари онро иваз карда намешавад.Мархилахои дигари такрористехсол ин истехсоли гушт мебошад.Дар бораи ин раванд сухбат намуда, доир ба табдилёбии он ба саноати бузурги мошинй Карл Маркс гуфта буд, ки
дар чомеаи сармоядорй заминахои модии синтезй дарачаи олии ба вучуд омадани -робитаи заминдорон бо саноатчиён мавчуд мебошад. Ин заминахо ба синтези вокей ва ягонаии органикй мубадал гаштаанд. Механизми иктисодии муттахид шудани сохаи чорводории гуштй ва саноати тавозунии истехсолй, ки бар алокахои накшавии танзимкунандаи байнисохавй, ки мазмуни мубодилаи фаъолият ва натичахои онхо мебошад, хизмат мекунад.Х,амин тарик, мутобик ба мазмуни худ зермачмааи махсулоти гуштй як низоми печида ва мураккаби пуё (тагчарми пояфзол) мебошад, ки дар он хаммаи элементхо бо хам алокаманд буда, бо якдигар дар масири ба даст овардани максади ягонаи истехсоли самараноки махсулоти гуштй фаъолият мекунад[7,С.23].
Дар истехсоли махсулоти гуштй аз чихати экологи тоза кисмати дигари сохаи чорводорй яъне парандапарвари низ дар Чумхурии Точикистон накши беандоза дорад. Дар мамлакат ин соха руз аз руз тараккй намумуда, сахми худро дар истехсоли махсулоти хурокворй гузошта истодааст.
Яке аз хадафхои стратегии Чумхурии Точикистон ин таъмини амнияти озукаворй ба хисоб меравад. Махз дар сохаи парандапарварй кисме аз махсулоти ниёзи мардум тайёр карда мешаванд.Аз ин ру, аз сабаби афзуншавии талаботи ахолй ба ин махсулот моро водор месозад, ки шароити гузариш ба иктисоди бозоргонй самтхо ва роххои асосии самаранокии рушди сохаро чустучу намоем. Вазифаи мухимми дар назди соха гузошташуда зиёд намудани махсулот ва таъмини ахолй бо гушти мург ва тухм бо нарххои арзон ба хисоб меравад.
Бинобар ин, барои афзункунии истехсолот ва пасткунии нархи гушти мург ва тухм шарти мухим чойгиркунии он вобаста ба захирахои хурока ва махсусгардонии соха ва гузариш ба сатхи
баланди механизатсияи хаммаи чараёнхои истехсолот мебошад.
Дар шароити имpyзaи иктисодиёт, ки дар давраи гузариш карор дорад, самтхои асосии aфзyнкyнии самаранокии махсулоти парандапарварй инхо ба шумор мераванд:
> Мустахкамкунии базаи хypокa;
^ Бехдошти насл ва махсулнокии парранда;
^ Индycтpилизaтcияи хамачониба;
> Такмилдихии шаклхои ташкилии
соха;
> Кaмкyнии мyхлaти парвариш ва хурокдихии паранда;
> Бехтан кардани такрористехсолкунй;
^ Рушди робитахои корпоративй бо корхонахои коркарди Faллaдонa ва истехсоли хуроки омехта;
> Такмили технологияи парвариш ва нигохубини паранда ва Faйpa.
Равияи асосии зиёдшавии самаранокии парандапарварй, ин интенсификатсияи васеъ мебошад, ки рушди босуботи сохаро таъмин месозад[4,С.183].
Самаранокии сохаи парандапарварй дар мархилаи хозираи рушди хочагии кишлок бояд ба се мавкеъ баррасй карда шавад:
❖ Самаранокии фаъолияти сохаи парандапарварй (аз чониби макомоти идоравии давлатй танзим карда мешавад);
❖ Самаранокии фаъолияти парандапарварии корхонаи кишоварзй (аз чониби рохбарияти корхона дар раванди тахия ва тадбики накшахои стратегй ва амалиётй танзим карда мешавад);
❖ Самаранокии махсулоти парандапарварй (бо механизме, ки ба танзими бозорию давлатй асос ёфтааст, танзим карда мешавад).
Х,ар яке аз ин намудхои самаранокй бояд дар раванди ташаккули стратегияи рушди соха, минтака, корхонахои
кишоварзй асоснок карда шаванд. Самаранокии фаъолияти соха пеш аз хама бо сатхи истехсоли махсулоти паранда ба хар сари ахолй, инчунин сатхи хосилнокии мехнат дар соха тавсиф карда мешавад.Нишондихандаи аввал кобилияти истехсолкунандагони сохаи кишоварзии ватаниро дар самти бо махсулоти босифати истехсолоти худдй таъмин кардани ахолии кишвар тавсиф менамояд (имкон медихад, ки чараёни молиявй аз самти хариди махсулоти воридотй ва дастгирии истехсолкунандагони дигари кишвархо бозпас гирифта, барои дастгирии истехсолкунандагони ватании махсулоти кишоварзй равона карда шавад).
Хулоса: Х,амин тарик баъди тахкик асосхои назариявии сохаи чорводорй дар Чумхурии Точикистон мо чунин хулосабарорй кардем:
l. Яке аз роххои зиёд кардани истехсоли махсулотхои чорводорй ин баланд бардоштани фоиданокии хайвони калони шохдор дар мамлакат инчунин бехтар намудани сифати зотхои мавчуда ва дар асоси онхо ба вучуд овардани зотхои нави баландмахсул, намудхои нав, ки ба талаботхои технологияи хозиразамон чавобгу мебошад. Барои ичроиши ин амали мухим ба зоти сиёх-ало, ки дар чахон васеъ пахн шудааст, диккати асосй дода мешавад.
2. Тачрибахои бисёрсолаи сохаи чорводорй дар Чумхурии Точикистон шаходат медихад, ки махсули баланди ширии чорвои калони шохдор танхо дар шароити хамеша нигохдории модаговхо дар молхонахо ва фермахои механиконидашуда ва доимо таъмини саршумор бо хурокихои хархелаи сифаташон баланд гирифта мешавад. Дар фасли тобистон, ки якбора ба чорво хам харорати гармй ва хам шуьлахои офтоб таъсир намуда, дар навбати худ ин гуна шароитро организми чорво хеле душвор аз cap гузаронида баробари он сарфи кувваи иловагй барои муътадил намудани кабули
гармй, ба зиёд гардидани сарфи хурокй барои истехсоли шир ва паст гардидани махсулнокии чорво оварда мерасонад;
3. Тачрибаи давлатхои хорича ва бисёр хочагихои пешкадам нишон медиханд, ки хангоми дуруст хуронидан ва фарохам овардани шароитхои зоогигиени бо чунин намуди нигохдори аз як cap модагов то 4000кг-5000 кг бо сарфаи 1,8-2,5 охам/соат ба 1сентнер шир ба даст овардан мумкин аст;
4. Барои бехтар гардонидани вазъияти
физиологи ва бо хамин баланд гардидани махсулотноки, кобилияти
такрористехсолкунии модаговхоро дар шароити гармии тобистон бо нигохдории модаговхо дар молхонахои васеи баланшифт: кушод ва бо холати оптималй таъмин намудани боду хавои молхона ва хангоми пурра таъмин намудан бо оби хушсифати нушоки, имконияти мунтазам оббозй доштани модаговхо вобастагй дорад.
Адабиёт
1. Барномаи рушди чарогоххо дар Чумхурии Точикистон барои солхои 2023-2027 аз 29 ноябри соли 2022.
2. Н.И. Куликова., О.Н. Еременко., А.О. Малахова. Основы животноводства : учеб-метод. Пособие /- Краснодар: Куб ГАУ, 2014.-366 с.
3. Рачабов Ф.М., Солиев И.И. Таъсири кунчораи загир дар давраи тобистон ва махсулнокй ва таркиби химиявии шири модаговхо Мачалаи «Кишоварз», №1 соли 2018, -98 сах.
4. С.ЧКабиров., И. С.Ашуров «Роххои баланбардории самаранокии истехсолот дар сохаи парандапарварй ва дурнамои он». Паёми донишгохи миллии Точикистон 2/8 (181), Душанбе, 2015, сах 183.
5. Солдатова А.П. «Основы животноводства» учебники и учебное пособия. Москва - ВО. Агропромиздат- 1989, - 288 с.
6. Садомов Н.А., Ходырева И.А. «Основы животноводства» учебно методическое пособие /Горки: БГСХА, 2021, с.7.
7. Сайдахмадова Шарифамо «Рушди чорвои гуштй дар Чумхурии Точикистон», диссертатсия барои дарёфти номзади илмхои иктисодй», сах 35.
8. Самандаров ИХ,., Идиев Х.У. Асосхои илмию амалии иктисодиёти кишоварзй.., Душанбе -2012
9. Шарипов У. «Иктисодиёти кишоварзй» ш. Душанбе с.2007
10. Шарифзода Намозалй Субхониддин «Самаранокии иктисодии рушди парандапарварй (дар мисоли парандапарварии Чумхурии Точикистон) барои дарёфти номзади илмхои иктисодй Душанбе- 2023 сах 31.
11. Элмуродов З.А.Тахлили фаъолияти хочагидорй . Душанбе с. 2013
Маълумот дар бораи муаллиф:
Давлатов Гулах,мад Пирах,мадович - муаллими калони кафедраи бахисобгирии бухгалтерй ва аудит Донишгохи давлатии Кулоб ба номи Абуабдуллохи Рудакй. 735360, Чумхурии Точикистон, ш.Кулоб, кучаи С.Сафаров 16, Почтаи электронй: Gulahmad_ddk@maiLru^: (+992) 985-07-82-07.
Сведения об авторе:
Давлатов Гулахмад Пирахмадович - старший преподаватель кафедры бухгалтерского учета и аудита Кулябского государственного университета имени Абуабдулох Рудаки. 735360, Республика Таджикистан, г. Куляб, ул. С. Сафарова, 16, Email: Gulahmad_ddk@ тай.ш.тел: (+992) 985-07-82-07.
Information about the author:
Davlatov Gulakhmad Pirahmadovich - Senior Lecturer, Department of Accounting and Auditing, Kulob State University named after Abuabdullohi Rudaki. 735360, Republic of Tajikistan, Kulob, S.Safarov Street 16, E-mail: Gulahmad [email protected] tel: (+992) 985-07-8207.
