CC BY
112
ВЕСТНИК
• Nq1 -201 6 • КазНМУ • kaznmu.kz
A. SIDOROV, N. SULIYEV, D. KARIBAYEVA, G. AVAMSALIMOVA, K. TEMERGALIEV, D. YOLDASH, M. KUANISHBAYEVA
Kazakh National Medical University
CONSERVATIVE TREATMENT OF A TROPHIC ULCER AT VARICOSE EXPANSION OF VEINS OF THE LOWER EXTREMITIES
Resume: In general practice geriatric patients with trophic ulcer disease of legs, require not only surgery, but conservative treatment else.In this article, we describe a methodmanagement of patient with trophic ulcers of the legs by conservative treatment by the general practitioner.
Keywords: Trophic ulcers, topical treatment, healing in a moist environment, «HemaGel», «Octenilin», hydrophilic ointment, «AutraumanAg»
Т.Н. ПАРМАНКУЛОВА, М.Б. ЖАНГЕЛОВА, А.С. САДВАКАС, Т.М. Н¥РМАНБЕТОВА, Ж.Б. БЕЙБ1Т, А.Ж. ЖУНУСОВА
С.ЖАсфендияров атындагы К,азац ¥лттъщ Медицина ynueepcurnerni
КАРТ НАУЦАС АДАМДАРГА АРНАЛГАН АРОМАТЕРАПИЯ
УДК 616-053.9-08-084:633.81
Бум жумыста царт адамдарга eciMÔiK тесктес эфир майыныц ароматерапия эдШмен профилактика жэне емдеу жyргiзу жайлы болады. Цартайып бара жатцан организмдегi динамикалыц тепе-тецдiктi,жаттыfу жэне адаптацияга цалыптасуы,цорганыш механизмi,организмнiц потенциалды резервтi мобилизациясы жэне цорларыныц мыцтылыгы арцылы всiмдiк тектес ароматикалыц заттармен профилактика жэне емдеудi жyргiзу.
Tyumdi свздер: гериатриялыц фитотерапия, геропротекторлар, капиллярлы ауысу, всiмдiк текстес антиоксиданттар
взекттМ.Жалпы дэршерлш тэжiрибеде, эйресе терапевт, невропатолог жэне бас;а да мамандар тэжiрибесiнде ;арттарды емдеу тэсiлдерi гериатрияльщ фитотерапияда непзп бiлiмдi талап етедъ Егде жастагы нау;астарды емдеу ;аушйздш мен тшмдтп - гериатрия ец KYрделi мэселелердщ бiрi. Жогарыда айтылгандай, ;арт адамдар, жас нау;астарга ;араганда арты; дэрi пайдаланып, тиiсiнше созылмалы ауруларга кеп ушырайды.
Фитотерапияда агзалар мен ЖYЙелердiц функционалды; резервiнiц азаюыныц ерекшелiгi, дэршш заттардыц фармакодинамикасы мен езара эсерлесушщ нэтижесiнде керi эсерi мен парадоксальды реакцияларыныц ;ауштШпн жогарылатады.Терк эсерi бар дэрШк зат бас;а бiр дэршш препараттыц жанама эсерiн жояды.
ДэрШк заттардыц керi эсерi 70 жастан ас;ан ;арттарда 2029 жас аралыгындагы адамдарга ;араганда жетi есе кеп бай;алады.
^артаю туралы к;аз!рп замангы идеялар бойынша, адамныц уза; емiр CYPуi генетикалы; жэне экологиялы; эсерлерге байланысты болады.Генетикалы; эсерлер табигатта аныщталган жэне оныц эсерiнен адамдар кутыла алмайды.^ршШк ету ортасы ар;ылы аны;талатын эсерлердi TYзете аламыз жэне ол ез ;олымызда.Мысалы, тама;.
^артаю дэрежесi жасушаныц есу жылдамдыгына байланысты болады.Тез кебею жэне ;алпына келу процесi тек жас кезецде болады.Жасушалар уза; емiр CYрмейдi, олар езшщ ;ызметш ат;арганнан кейiн елiмге ушырайды.Жасушалар энергияны жинап, организмге бередШсыдан кейiн ;ызметш жасап болган есю жасушаныц орнында жаца жасуша пайда болады. Салауатты емiр салтын устанган организм эр 5-7 жыл сайын жацарып отырады. Дурыс емiр салтын устанбаган, KYЙзелiс жэне ауру организмде бул процесс элде;айда кеп уа;ытты алады. Адам жэне оныц MYшелерi елiмге
ушырайды жэне эр белштеп жасушалардыц езшщ 0Mip суру уза;тыгы болады. Организмнiц к;артаюы басында жасушалы; децгейде болады, содан кейiн гана тутас организмде бай;алады.
Сондай- а;, жасаруда жасушадан басталуы керек. Эр жасушаныц жасаруы дурыс жэне уа;ытылы тама;тану жагдайына, сондай а; зат алмасу, ягни ;алд^1;тарды шыгаруга байланысты болады. Организмнен eлi клеткалар бeлiну ЖYЙесi жэне буйрек, терi, шек ар;ылы шыгарылады.Картаюдыц алгаш;ы себебi ;ылтамыр алмасу ЖYЙесiнiц бузылуы болып табылады.Жасушалардагы ;ан айналымы бузылса, ауру жэне элйз жасушалар аймагында iркiлу ;убылысы болады, соныц нэтижесiнде тагамды; заттарды iшке кiргiзбейтiн жэне организмнен ;алдык;тарды шыгармайтын шекара пайда болады.
Ауру аймак; уыттармен ;аныгып, 0седi жэне ;артаю процесi организмнiц кеп белМн ;амтиды.Тагы бiр бузылыстыц себебi,0лiп ;алган жасушалардыц ;аушт б0лiнуi болып табылады.Бул кебiне буйрек ;ызметшщ нашарлауына байланысты болады.
Организмге тама; ар;ылы тускен ;алды; заттар мен уыттар то; iшек ар;ылы шыгарылады. Жас келген сайын шектщ белсендiлiгi темендейдi жэне бiз уытты заттарды естен шыгармауымыз керек, себебi олар бiрiншi кезекте iшекте жиналады.
Келесi кезец - буйрек .Ол шектен TYсетiн ;анды CYЗгiлейдi.Iшек ;абыргасы ар;ылы уытты заттар байланып жэне организмнен шыгарып жiберу Yшiн керi ет ар;ылы iшекке белiнедi немесе келей тазарту кезецi, ягни буйрек ар;ылы шыгарылады.Уытты заттарды шыгару жуйей ;ызметш дурыс орындамаса, ;алды;тар организмнщ дэнекер жэне майлы тiндерiнде жиналады.Керш отырганымыздай, организiмнен елi жасушаларды жедел жою жэне каппиляр ;ан айналымын жа;сарту Yшiн табиги ;органыс жуйейн са;тап туруы ттс.Жогарыда
kaznmu.kz • КазНМУ • №1-2016*
айтканымыздай: каппиляр^ауыр^йрек толык жумыс жасау сатысында ароматерапия эдiсiн колдануга болады.Бос радикалдардыц барын гылыми дэлелдеген.Тураксыз молекулалар ездерш агрессивтi устайды жэне жасушалык децгейде тiндi бузады.Осылайша мына аурулардыц пайда болуын тугызады:рак iсiгi,артрит,кез ауруы,иммунитеттiц тусу1,жэне суы; тиюге,инфекцияга карсы тура алмауы.Осыдан KYрделi биохимиялык процесстiц кышкылдануы ЖYредi.Осындай кышкылданудан клетканы бузып, картаюын тездетедъКлеткадан туратын мундай реакциялар майлар мен кемiрсуларды гана емес,мацызды компонеттердi бузады:липидтт
мембрана,белоктар,нуклеин кышкылдар. Осылайша,ете улы жэне бузгыш кышкыл енiмдер калыптасады.Мысалы,сутек аскын тотыгы-пигментп шаш сиякты туракты косылыстарды бузатындай катты агрессивтi болады.Калыпты функционалды организмде кышкылды бос радикалдар жасушаларга еш кауiп
кел^рмейдШйткеш,табиги корганыш антиоксидантты механизмi бар.Антиоксидант атын алган бос радикалдар какпаныц кемегiмен - усталынып жэне заласыздандырады. Антиоксиданттар бос радикалдармен сутек атомдарын химиялык реакциямен етгазед жэне радикалдарды туракты молекулаларга айналдырып, тiзбектi улы улану сутегi аскын тотыгымен ескертедi. Организмде бос радикалдардан туратын ферменттер коргайды. Антиоксиданттар жеце алмаса, радикалдардыц бузылуы жэне улы заттардыц калыптасуы басталса ферменттер кемекке келед. Мэселен, антиоксиданттар организмде ендiрiлмейтiн заттар болып табылады жэне мшдетт TYPДе сырттан TYсуi кажет.Барлык дерлш эфир майлары табиги
антиоксиданттар болып табылады. Оларды организмге енгiзу кезшде олар антиоксиданттык касиетiн жогалтпайды жэне белсенд, калыпты физиологиялык липидтiк тотыгу каркындылыгын азайту, Т
жасушаларыныц кызметше ыкпал етудi жалгастырады, адам денесшщ картаю процесiн баяулатады, ол атеросклероздыц алдын алу Yшiн жаксы куралы болып табылады.Организмнiц картаю процесiн бiр косылыстыц кемегiмен бакылау ЖYзеге аспайды, ейткенi бул кеп себептi процесс. К^рп уакытта геропротектордыц бYтiн тобы бар.Эфир майлары кешендi жумыс жасай отырып геропротекторлык препараттардыц эсерiн
жогарылатады.Картайган кезецде ароматикалык есiмдiк косылысымен профилактика жэне емдеу динамикалык турактылыкты сактауга негiзделген, картайып жаткан организмнiц табиги жолмен жаттыгу жэне адаптациясын калпына келтiру, коргалатын
механизмдерiн, организмнiц потенциальды резервiн мобилизациялау жэне берiктiк корын жогарылату.Жастык кезецдi узарту Yшiн мынадай эфир майларын пайдалануга болады:герань, ирис, кипарис, тубероза, нероли, лаванда, лавр, мимоза, туймедак;, иланг-иланг, шалфей, анис, жасмин, вербена, арша, лимон бальзамы, ваниль, ест ^лшетен.
Зерттеу ма^саты..Каз!рп тацда гылымга эфир майлары бар еймдктердщ екi мыц TYрi белгШ.Эфир майы есiмдiктерден TYзiлетiн ушкыш заттар, кебшесе ГYЛдер, жапырак, TYбiрлерiнде болады.Олар табиги энергияны жинактайды, сондыктан да физ икалык, эмоциялык, энергетикалык жагынан адам денсаулыгына эсер етедi.Эфир майыныц мелшерi эр есiмдiкте эртYрлi - 0,1-ден 4%-га дейiн. Зерттеу эдйтерь Fалымдар бiздiц миымыздыц TYрлi иiстердi калай ажырататындыгын элi KYHге дешн бiлмейдi. Химиктер акуыз-рецепторларды зерттеуге бiрнеше ондаган жылдарды артта калдырды, алайда жумыс генетикага келiп тiрелген, кептен куткен жумбактыц шешiмi табылды. Соцгылары тек иiс сезгiш эпителийде кездесетш акуыздарга арналган «нускаулыктары» бар генд iздей бастады. Олар иiс рецепторларын кодтайтын гендер тобына назар аударды. Fалымдар тэжiрибенi тышкандарга жасады. Ик аныктауга жауап беретiн ген саны кеп екендМ, ягни геномныц 1%-ы екендiгi аныкталды. Жануарлардыц иiстi жаксы сезетшдМ тацкаларлык емес.Алайда, аныкталатын шс саны, акуыз-рецепторларыныц санынан элдекайда кеп, ягни 10 иiске 1 рецептор катынасына жуыктайды. Мундай жагдайда, мурынмен сезiлетiн иiстердiц барлыгын бiздiц миымыз калай аныктайды деген сурак жумбак KYЙiнде кала бермек. Генетиктер шс сезу кодыныц табигатын жете зерттей тустi. Мысалы, Колумбиялык университеттщ галымы Р.Аксель «Иске жауап беретш нейрондармен, мидыц TYрлi белiктерiнiц арасында байланыс бар ма екен?» - деген суракка жауап iздей бастады. Ол бiздiц миымызда ерекше шс сезгiш тетiктер (айткандай, адамда итке караганда иiс сезгiш тетiктер ею есе аз ) барын аньщтады. Мiне солар иiс сезуге жауап бередь
Нэтижелерi.Иiс сезгiш эпителиiнде орналаскан, белгiлi бiр иiс рецепторын ендiретiн нейрондар мулдем ретсiз орналаскан. Fалымдар муны бiле тура, бiз шстерд калай ажырататындыгымызды аныктай алмады. Мидагы иiс сезгiш тетiктерге сигнал барганда, олар ерекше принцип бойынша бiрiгедi: белгiлi бiр аймакта бiркелкi байланысады. Нэтижесiнде турлi рецепторлардан алынган улкен карталы акпарат TYзiледi. Ричард Аксель «Ми мына тэрiздi бiр нэрсе айтады: Мен 1,15,54 иiс сезпш тетiктерiнiц орындарында 1,15,54 иiс рецепторларына сэйкес белсендiлiк байкадым. Ягни ол жасмин болуы тшс.» - деген шешiмге келдi. Сонда, аныкталган комбинациялар езге шстерд сэйкестендiредi. ^орыпындыгАрома майлары кец колданылады. Олар ЖYЙке жуйесiн тыныштандыруга, профилактикалык, емдiк зат ретшде , бос радикалдармен KYресе алады жэне жасартатын эсерi бар. Сонымен катар эфир майлары KYШтi косметикалык касиетке ие, оларды колдану аркылы терiнiц жумсактыгын, келемдi сау шаштарды, тырнактыц катты жэне жылтыр болуына ыкпал етедi. Барлык беретiн эсерлерш айту мумкiн емес, есiмдiктiц кандай жагымды иiстi жасыратыны белгiсiз. Казiрге тек эфир майыныц мацызды касиеттерш айтамыз, ал толыгырак кейiн токталамыз.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Ройтберг Г.Е, Струтынский А.В. Системы органа дыхания // Внутренние болезни. - М.: Бином, 2008. - С. 455-458.
2 Дослщження критер1ув стандартизащу лжарськоу рослинноу сировини деяких вщцв родини Lamiaceae Lindl за фармакопеями СРСР для розробки монографш державноу фармакопеу Украуни / H.I. Тихоненко, О.Г. Вовк, А.Г. Котов, Е.Е. Котова, Т.М. Тихоненко // Управлшня, економпса та забезпечення якост1 в фармащу. - 2010. - № 5 (13). - С. 4-15.
3 Котов А.Г. Правила викладання та порядок розробки монографш на лкарську рослинну сировину // Управлшня, економша та забезпечення якост1 в фармащу. Частина 1. - 2011. - № 6 (20). - С. 16-22.
4 Проблемы введения монографий на лекарственное растительное сырье в Государственную Фармакопею Украины / А.И. Гризодуб, Г.В. Георгиевский, Т.М. Тихоненко, В.П. Георгиевский // Фармаком. - 2004. - № 4 . - С . 3-17.
5 Казахстан Республикасыныц Мемлекеттш Фармакопеясы I том, «Жибек жолы», - 2008. - 557-564 бет
6 Barnes J, Anderson L, Philipson JD. Shepherd's Purse. Herbal Medicines, 3rd edition, Pharmaceutical Press, London. - 2007. - P. 541-542.
