CC BY
11
Summary
The paper presents an assessment of soil contamination, the Esil Akmola region. A table of contents in soil of copper was 6.08, chlorides 6.36 MPC (maximum possible concentration), zinc 0.47 MPC. A copper and zinc in soil behave to 2 classes, chlorides to 4 classes of danger. The complex action of these chemicals renders unfavorable influence on the organism of man. A copper and zinc, entering organism, first of all operate on respiratory tracts, causing the diseases of breathing organs.
Key words: soil cover, pollution, heavy metals
ЭОЖ 612.12:546.23(574.54)
АРАЛ МАЦЫНА ЦАРАСТЫ ДАГДАРЫС АЙМАГЫНДА Т¥РАТЫН ЕРЕСЕК Т¥РГЫНДАР МЕН ЖАС0СШР1МДЕРДЩ ЦАН Ц¥РАМЫНАН
СЕЛЕНД1 АНЫЦТАУ
Р.С. Бержанова, А.А. Ельчибекова, О.Ж. СYлейменова
РМ^К «Ецбек гигиенасы жэне кэаби аурулар улттык орталыгы» ^Р ДСЭДМ,
Караганды к.
^аушт аймакка жататын Арал аймагындагы тургындардыц кан курамынан селен мeлшерiн аныктау бойынша зерттеу нэтижелерi берiлдi. Ересек адамдар мен жасeсmрiмдердщ канынан селен концентрациясыныц тeмендiгi аныкталды. Селен курамыныц азаюы экологиялык ескерту ретiнде тургындар арасында кауiп тобын к¥ру кажеттшгш кeрсетедi.
TYwndi свздер: селен, Арал мацы, аз мелшердеп селен
ОзектШп. Агзадагы гомеостаздыц кызметi эртYрлi агзалар мен жYЙелер-дщ тYЙiндес жэне координирленген эрекеттесуiмен камтамасыз етiлетiнi белгш. Онда мацызды кeрсеткiштердiц бiрi: сырткы ортаныц экстремалды факторлары-ныц эсершен eсетiн микроэлементтiк алмасуы болып табылады [1].
Арал аймагы Арал тещзшщ к¥ргап кетуiне байланысты кешендi экологиялык территорияга жатады. Сондыктан да, тургындарды eмiрлiк мацызы бар микроэлемент ретшде селенге тексеру кажеттшп туындады. Селен биофилдерге жэне адам агзасында мiндеттi тYPде болуы керек микроэлементтердщ катарына жатады [2]. Ол агзаныц антиоксидантты корганыс жYЙесiнiц ферменттiк белсецдi ор-тасына кiрiп, iсiкке карсы зат рeлiне ие болады [3].
^ан к¥рамындагы селеннщ концентрациясы 45 мкг/л тeмен болса онколо-гиялык аурулардыц пайда болу каут бар. Селен канцеропротекторлык касиетке ие, ол iсiк жасушаларын жинактап тура алады.
ISSN 1727-9712 Гигиена труда и медицинская экология. №1 (50), 2016
1ак жасушаларына ену аркылы ол жасушаньщ eршуiне пролиферлеушi гана емес интерфазалык Yдерiстерi аркылы да кедерп жасайды. Селен жетiспейтiн аймактарга косымша селен беру аркылы онкологиялык аурулардыц алдын алуга болады, ал iсiктi емдеу кезiнде iсiкке карсы дэршер iшу аркылы бYЙрекке закым келтiрудi азайтуга болады.
Экологиялы; жагдайлардыц нашарлауынан топырак курамындагы селен-нщ мeлшерi темендеп, eсiмдiктерде селен азая бастайды. Сонымен катар, топы-ракты азотты; тыцайткыштар мен eсудi жылдамдататын коспалар косу эсерiнен бул минерал мeлшерi eсiмдiктерден кYрт темендеп кетедi.
Деш сау адамныц каныныц сарысуы, кан жэне шашыныц курамындагы селеннщ концентрациясы накты тургын ауданына тэн. Бул микроэлементтщ агза-дагы жеткiлiксiз мeлшерi эртYрлi патологиялардыц себебi болып, гомеостаздыц бузылуына экеледi [4].
ДД¥ усынымдарына сэйкес адамныц селенге орташа тэулштш муктаж-дыгы 70-тен 100 мкг-га аралыгында болады. Денi сау адамныц агзасындагы селен-нiц мeлшерiнiц физиологиялык нормасы 58-234 мкг/дл-дi курайды.
Селен жетюпеушшк жагдайы булшыкет тонусыныц тeмен болуына, кан тамыры аурулары, артериалды гипертензия кауiптерiмен байкалады жэне алмасу процесстершщ бузылуыныц себебi болуы да мYмкiн. Селен жетiспеушiлiгiнен калканша безi бeлетiн гормондар мен йодтыц игершушде киындыктар туындай-ды. Салдарынан йод препараттарымен емдеуге келмейтiн эндемикалык жемсау ауру пайда болады [5].
Селен тестостеронныц алмасуына катысатындыктан жетюпеген жагдайын-да шэуеттiц сапасы тeмендеуi мYмкiн. Оныц жетiспеушiлiгiнен либидоныц тeмен-деуiне, ал кейде еркектердiц бедеулшне экелiп согуы мYмкiн. Селен жетюпеушь лiктен гинекологиялык аурулар саны артады, гормондардыц жагдайы eзгерiп, эйелдердегi климакстыц ерте туындауына экелiп согады [5]. Сондыктан биосуб-старттардан селендi аныктау экологиялык тэуелдi eзгерiстердiц алдын алу болып табылады.
Жумыстыц максаты. Арал мацыныц дагдарыс аймагында туратын (Жоса-лы, Жалагаш ауылдары) ересек тургындар жэне жасeспiрiмдердiц кан курамынан селендi аныктау.
Материалдар мен эдктер. Барлыгы 18-69 жас аралыгындагы 982 адам (оныц 596 эйел жэне 386 ер адамдар), 15-17 жас аралыгындагы 113 жасeспiрiм тексершдь Медициналык-биологиялык зерттеулер адамдардыц жазбаша келюм-дерiмен жYргiзiлдi.
^анныц химиялык курамы «Люмекс» фирмасыныц атомдык-абсорбцион-дык спектрометрi МГА-915-те жYргiзiлдi. Алынатын нэтижелер Statistica 10 баг-дарламасында eцделдi.
Макалада кандагы селен мeлшерiнiц жиiлiк анализ нэтижелелерi келтсрш-ген, себебi сапалык статистикалык анализ белгшенген кeрсеткiштiц кездесу жиш-гi мен тексерiлушi адамдарда бекiтiлген нормадан ауыткуын камтиды.
ISSN 1727-9712
Гигиена труда и медицинская экология. №1 (50), 2016
Нэтижелер мен талкылаулар. Зерттеулердщ нэтижелерi бойынша Жала-гаш ауылыныц ересек тургындарында, тшт жасeспiрiмдерiнде де бершген микро-элементтердщ мeлшерiнiц тeмендеуi байкалады, эсiресе жасeспiрiмдерде (кыз балалардыц 63%-да, ул балалардыц 85%-да) тeмендеуi айрыкша бiлiнедi (кесте 1).
Кесте 1 - ЖалаFаш ауылыныц ересек жэне жасвспiрiм т^рFындарыныц камымдагы метал-дык к^рамыныц жиМк ана. nni
Селен Эйелдер/кыз балалар Еркектер/ул балалар
М+м ОКА* СИ* М+м ОКА СИ
Жалагаш ауылы
Ересектер 43,5±2,9 8,2 37,7-49,2 36,9±3,6 3,0 29,7-44,1
Жасeспiрiмдер 63,3±8,8 81,8 46,0-80,5 85,7±7,6 8,3 83,0-88,2
Жосалы ауылы
Ересектер 21,25±2,84 8,08 20,87-21,64 58,7±2,8 8,15 53,07-64,49
Жасeспiрiмдер 57,1±10,8 1,6 35,9-78,2 53,1±8,8 7,8 35,8-70,3
Ескертулер - * - ОКА - орташа квадраттык ауытку; ** - СИ - сешмвд интервал
Зерттеу нэтижелерi бойынша, селен мeлшерiнiц тeмендеуi Жосалы ауылыныц жасeспiрiмдерi арасында, ягни, кыз балалардыц 53,1% жэне ул балалардыц 57,1% байкалды. ¥ксас eзгерiстер эйелдердiц 58,7% табылды, ер адамдарда бул ауытку дэрежесi екi есе тeмен кездестi (21%).
Алынган мэлiметтердi талдай отырып, дагдарысты аймак Арал мацында туратын ересек жэне жасeспiрiм жастагы тургындарыныц кандарында селен кон-центрациясыныц ерекше тeмен екендiгiн атап eтуге болады. Бул кeрсеткiштiц аз болуы эйелдер мен ер адамдардагы репродуктивтi жYЙелерiнiц бузылуына экеле-дь Жасeспiрiмдерде аныкталган бузылулар, коршаган ортаныц факторларына бейiмделу мYмкiндiктерiнiц пайда болуына колайсыз себеп болып табылады.
Аныкталган нэтижелерге CYЙене отырып, тургындар арасында экологияга негiзделген ауыткушылыктардыц салдарынан пайда болган селен жетiспеушiлiгi жагдайына байланысты тургындардыц арасында кауiп тобын куруга болады.
Литература
1. Wieser M.E., Holden N., Coplen T.B., Böhlke J.K. et al. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report) (англ.) // Pure and Applied Chemistry. -2013. - Vol.85, N5. - P.1047-1078.
2. Аблазим А. Медико-организационные аспекты здоровья сельского региона на экологические катастрофы Приаралья: Автореф. ... канд. мед. наук: 14.00.33. - Алматы, 2007. - 25 с.
3. Прилуцкий А.С. Селенит натрия в терапии аутоиммунных заболеваний щитовидной железы // Здоровье Украины. - 2012. - №11. - С.37.
ISSN 1727-9712
Гигиена труда и медицинская экология. №1 (50), 2016
4. Nordberg G.F., B.A. Nordberg M., Friberg L.T. Handbook on the Toxicology of metals // Third Edition. Elsevier. - 2007. - 998 p.
5. Токсикологическая химия. Метаболизм и анализ токсикантов: учебное пособие / под ред. Н.И. Калетиной. - М.:ГЭОТАР-Медиа, 2008. - 1016 с.
6. Rodriques J.L. Evaluation of the use of human hair for biomonitoring the deficiency of essential and exposure to toxic elements // Science of the Total Environment. - 2008. - Vol.405, №1-3. - Р.370-376.
Резюме
Проведены исследования по определению содержания селена в крови у населения кризисной зоны Приаралья. Выявлено значительное снижение концентрации селена у взрослых и подростков. Снижение содержания селена дает основание сформировать группу риска среди населения по экологически обусловленной нагрузке.
Ключевые слова: селен, Приаралье, низкое содержание селена
Summary
It was carried out investigations to determine the selenium content in the blood of population of Aral region crisis zone. Found significant decrease in the concentration of selenium for adults and adolescents. Reducing selenium content gives rise to form a group of risk caused by environmentally load among the population.
Key words: selenium, Aral region, low selenium content
УДК 616.11/13(574.54)
ЗАБОЛЕВАНИЯ СЕРДЕЧНО-СОСУДИСТОЙ СИСТЕМЫ ВЗРОСЛОГО НАСЕЛЕНИЯ ПРИАРАЛЬЯ
А.Д. Ибраева, М.Б. Алтынбеков
РГКП «Национальный центр гигиены труда и профессиональных заболеваний»
МЗСР РК, г. Караганда
В статье представлены результаты медицинского обследования сердечнососудистой системы взрослого населения Приаралья. Выявлены основные нозологии сердечно-сосудистой системы. Определены их показатели распространенности на территории Приаралья.
Ключевые слова: сердечно-сосудистая система, Приаралье, заболевания, артериальная гипертензия, ишемическая болезнь сердца
ISSN 1727-9712 Гигиена труда и медицинская экология. №1 (50), 2016
