207Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik
Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RI^)JLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^
ANOR MEVASINI SAQLASH USULLARINI QO'LLAB TOVARLIK DARAJASINI OSHIRISHNING RESURSTEJAMKOR OMILLARIGA MEVALARNI TABIIY KAMAYISHINING TA'SIRI
Odiljon Olimjonovich Ibragimov
Farg'ona politexnika instituti "Qishloq hojligi mahsulotlarini yetishtirish, saqlash va dastlabki qayta ishlash" texnologiyasi kafedrasi q.f.d professor
Faxriddin Ruziboyevich Urayimov
Akademik M.Mirzayev nomidagi bog' dorchilik, uzumchilik va vinochilikilmiy-
tadqiqot instituti tayanch doktoranti
ANNOTATSIYA
Anor mevasini saqlash usullarini qo'llab tovarlik darajasini oshirishning resurstejamkor omillariga mevalarni tabiiy kamayishi ta'sirini o'rganish davomida har bir anor navlaridan 2 kg dan anor mevalari tanlab olingan edi, izlanishlar natijasida quyidagicha farqlar kuzatildi.
Kalit so'zlar: anor, nav, saqlash, tabbiy kamyish, harorat, taxta qutilar, qog'oz qutilar, taxta kukuni.
Ozbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasi asosida iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirish, milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish hisobidan uning raqobatbardoshligini oshirish borasida keng kolamli ishlar amalga oshirilayotgani ta'kidlandi.
Bu jarayonda zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda ekologik toza, xalqaro standartlarga mos qishloq xo'jalik mahsulotlari yetishtirish va ularni qayta ishlash, eksport qilishga alohida e'tibor qaratilmoqda.
Harakatlar strategiyasida belgilangan vazifalardan kelib chiqib, bugungi kunda yurtimizda qishloq xo'jaligi mahsulotlarini chuqur qayta ishlash, yarim tayyor va tayyor oziq-ovqat hamda qadoqlash mahsulotlarini ishlab chiqarish bo'yicha zamonaviy jihozlangan yangi qayta ishlash korxonalari qurish, mavjudlarini rekonstruktsiya va modernizatsiya qilish bo'yicha bir qator investitsiya loyihalari amalga oshirilmoqda.
Tadqiqotning metodlari va usullari. Otkazilgan ilmiy-tadqiqot ishlari usullari (Z. V. Korobkina 1989 y) "Meva va
Google Scholar
15-iyun, 2022 Respublika anjumani
534
Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti
ytadqq
Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN
sabzavotlarni saqlashning progressiv usullari" 1977 y va B.A. Dospexov "Metodika polevogo optita" (M.: Kolos, 1973) qollanmasidan foydalanadi. [3,4].
Tadqiqot natijalari. - anor mevasini saqlashda maxalliy resurslaridan foydalanish xarajatlarini qisqartirish orqali saqlangan mahsulotni sifat ko'rsatkichlarini yaxshilash va yuqori iqtisodiy natijalarga erishish;
Mevalarning tbiiy vaznining kamayishining asosiy sababi meva tarkibida suv yukolishi bilan bir katorda, tarkibidagi organik birikmalarning parchalanishidir.
Tajriba davomida har bir anor navlaridan turli sharoit va usullarga qarab 5 ta uslub asosida, havo harorati va namlik ta'sirida tabiiy vaznining kamayishini aniqlashga doir ilmiy izlanishlar olib borish uchun 2 kg dan anor mevalari tanlab olindi.
Tajriba ishlari turli muddatlarda, dastlabki saqlash uchun qo'yilgan kundan boshlab har oyda ya'ni 01.10.2021 kuni 01.11.2021 kuni hamda 03.12.2021 va 03.02.2022 kunlarida anorni tabbiy vaznini o'zgarib borishi nazorat qilib borildi va tanlangan anor navlarini saqlash jarayonida saqlash usullaridagi farqlar quyidagicha aniqlandi.
Olib borilgan tadqiqotlarimiz shuni ko'rsatdiki, jumladan oxirgi muddat ya'ni 03.02.2022 kuniga qadar masus taxta qutilarga solinib ochiq holatda nazorat tartibida muzlatgichlarda 5 0 C haroratda saqlangan anor mevalaridan Qoradon qizil po'choq navida 210 gr, kamaygan, politilen plyonkalarga o'rab saqlangan mevalarda 200 gr kamaygan nazorat variantiga nisbatan 0,1 % ga sifati yuqori, qog'ozlarga o'rab saqlangan mevalarda 285 gr nazorat variantiga nisbatan 0.7 % sifati past saqlangani aniqlandi.
Qozoqi navida nazorat variantida saqlangan mevalar 250 gr, politilen plyonkalarda saqlangan mevalar 220 gr ga kamaygan bu esa nazorat variantiga nisbatan 0.3 % ga sifatli, qog'ozlarda o'rab saqlangan mevalar 247 gr kamaygan nazorat variantiga qaraganda 0.09 % ga sifatli saqlangan.. Achchiq chuchuk navida politilen plyonkalarda saqlangan mevalar 448 grammga tabbiy vaznini yoqotib nazorat variantga nisbatan 7.7 % ga sifatli saqlangan. Qayum anori navida nazorat variantida saqlangan mevalar 209 gr, politilen plyonkalarga o'rab saqlangan mevalar 155 gr ga kamaygan nazorat variantiga nisbatan 0.9% ga, qog'ozlarda o'rab saqlangan mevalar 215 gr kamayib nazorat variantiga nisbatan 0.8 % ga sifatli saqlangani aniqlandi.
Google Scholar
Respublika anjuman
15-iyun, 2022
Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik
Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-EANYUTUQLAR^
Audi iirevasiui saqlasb usulLariui qo' llnb tovarlik [larajasiui osbirisbuiug resurs tejamkor omillariga mevalami tabiiy kamayisbi ta'siri
(Fwg 'ona viloyal1Oliva tumani AxmadAI Farg 'ottiy MMFP xudididagi joylashgan "Fcsg ona Anorchiligi" ma 'suliyati cheklangan jamiyati
2021 Til/
T/r YaiiautLar Navlai1 LLomi Saqlasb harorati, °C Saqlash sharoitinig uamLik iniqdoi'i % MevaLarui (abiiv kaniavisbi
Dastlabkivaz iii, (gr) Dastlabki natljadan song qclgnu vazui (gr) Dastlabki natljadan song qoLgau vazui(gi) Dastlabki natljadan so ng qolgau vazui (gr)
01.10.21 01.11. 21 03.12.21 03.02.22
1 (Maxsus taxta qutilarda ochiq xolatda saqlash muzlatgichda) nazorat Qoradon qizil po'choq 5 41 2000 1950 1840 1790
Qozoqi 5 41 2000 1985 1920 1750
Achchiq chuchuk 5 41 2000 1870 1795 -
Qayum anori 5 41 2000 1980 1920 1791
2 (Maxsus qog oz qutilarda ochiq holatda saqlash Qoradon qizil po'choq 10 50 2000 1980 1770 -
Qozoqi 10 50 2000 1980 1875 1543
Achchiq chuchuk 10 50 2000 1840 1760 -
Qayum anori 10 50 2000 1980 1900 1670
3 (Maxsus qog'oz qutilarda taxta kukiniga ko'mib saqlash mahalliy omborlarda) Qoradon qizil po'choq 10 50 2000 1945 1810 -
Qozoqi 10 50 2000 1985 1910 1680
Achchiq chuchuk 10 50 2000 1890 1820 -
Qayum anori 10 50 2000 1980 1908 1710
4 (Maxsus taxta qutilarida muzlatkichlarda polietilen plyonkalarga o rah saqlash) Qoradon qizil po'choq 5 41 2000 1965 1874 1800
Qozoqi 5 41 2000 1985 1940 1780
Achchiq chuchuk 5 41 2000 1975 1887 1552
Qayum anori 5 41 2000 1992 1945 1845
5 (Maxsus taxta qutilarida muzlatkichlarda qog' ozlarga o'rab saqlash) Qoradon qizil po'choq 5 41 2000 1880 1805 1715
Qozoqi 5 41 2000 1870 1885 1753
Achchiq chuchuk 5 41 2000 1850 1752 -
Qayum anori 5 41 2000 1995 1905 1785
Maxsus qog'oz qutilarda 100C haroratda ochiq holatda mahalliy omborlarda nazorat tartibida saqlangan anor mevalaridan Qozoqi navida 457 gr taxta kukuniga ko'mib saqlangan mevalarda 320 gr, shuningdek Qayum anori navida 330 ga taxta kukuniga ko'mib saaqlangan mevalarda 290 gr mevalarni tabbiy kamayishi kuzatildi.
Xulosa. Achchiq chuchuk anor navi tashqi ko'rinishi o'zgarib tabbiy, vazni yo'qotgani sababli uzoq muddatga saqlash tavsiya etilmaydi. Shuningdek maxsus qog'oz qutilarda taxta kukuniga ko'mib 100C haroratda saqlash jarayonida yuqoridagi barcha navlar uzoq muddatga saqlab bo'lmaydi, buning asosiy sabablardan biri mahalliy omborlarda harorrat va namlikni muqobil tarzda bo'lmasligidir. Bundan ko'rinib turibdiki Qoradon qizil po'choq, Qozoqi va Qayum anori navlari erta pishpr nav bo'lishiga qaramay saqlash sharoitiga qarab uzoq muddatga saqlash imkoniyati mavjud.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-497-sonli "Ozbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi Farmoni.
2. Bo'riyev X. Ch, Jo'rayev R. J, Alimov O. A. "Meva - sabzavotlarni saqlash va ularga dastlabki ishlov berish".- Toshkent: "Mehnat", 2002.- 5663 b
Google Scholar
15-iyun, 2022 Respublika anjumani
536
Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti
ytadqiq
Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 MEVACHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN
3. Hoshimov N. "Hosilni saqlash va qayta ishlash"-. Toshkent: "Dizayn press", 2012.
4. Vinnitskaya V.F., Frolova S.V., Andreyeva N.V., Popova Ye.I., Korshunov A.V. "Razrabotka resursosberegayu^yey texnologii proizvodstva funktsio-naltnLix produktov pitaniya iz netraditsionnLix plodovtix kulttur" Nauka - proizvodstvu. 2011. № 5-6. S. 20-24.
5. R.O.Maxmudov, "Kishlok xujaligi maxsulotlari sifatini nazorat kilish va standartlashtirish" - Toshkent "Ilmziyo" nashriyoti - 2006 136 -b.
50-51-b.
Google Scholar
Respublika anjuman
15-iyun, 2022
