Научная статья на тему 'ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИНГ 2-ТУРИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРДА ЮРАК ҚОН-ТОМИР КАСАЛЛИКЛАРИНИ РИВОЖЛАНИШИ'

ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИНГ 2-ТУРИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРДА ЮРАК ҚОН-ТОМИР КАСАЛЛИКЛАРИНИ РИВОЖЛАНИШИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қандли диабетнинг 2-тури / юрак қон-томир касалликлари / гликемик назорат / баҳолаш. / type 2 diabetes / cardiovascular diseases / glycemic control / assessment.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Салиева Ш. Б.

Қандли диабет давомийлигини ортиши асоратларни кўпайиши билан тўғри корреляцияланади. Гликирланган гемоглобин 83,3% беморда қониқарсиз натижани кўрсатиши, гликемик назоратни, айниқса эркаклар орасида паст эканлигини тасдиқлайди. Бу эса асоратларни олдини олишда беморларни ўз-ўзини назорат қилишга ўргатиш, гликемик назоратни кучайтириш заруратини кўрсатади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE DEVELOPMENT OF CARDIOVASCULAR DISEASES IN PATIENTS WITH TYPE 2 DIABETES MELLITUS

An increase in the duration of diabetes correctly correlates with an increase in complications. The fact that glycated hemoglobin showed an unsatisfactory result in 83.3% of patients confirms low glycemic control, especially among men. This indicates the need to train patients in self-control and enhance glycemic control in preventing complications.

Текст научной работы на тему «ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИНГ 2-ТУРИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРДА ЮРАК ҚОН-ТОМИР КАСАЛЛИКЛАРИНИ РИВОЖЛАНИШИ»

Салиева Ш.Б.

Андижон Давлат тиббиёт институти

КАНДЛИ ДИАБЕТНИНГ 2-ТУРИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН

БЕМОРЛАРДА ЮРАК КОН-ТОМИР КАСАЛЛИКЛАРИНИ

РИВОЖЛАНИШИ

Аннотация: Цандли диабет давомийлигини ортиши асоратларни купайиши билан тузри корреляцияланади. Гликирланган гемоглобин 83,3% беморда цоницарсиз натижани курсатиши, гликемик назоратни, айницса эркаклар орасида паст эканлигини тасдицлайди. Бу эса асоратларни олдини олишда беморларни уз-узини назорат цилишга ургатиш, гликемик назоратни кучайтириш заруратини курсатади.

Калит сузлар: Цандли диабетнинг 2-тури, юрак цон-томир касалликлари, гликемик назорат, бауолаш.

Salieva Sh.B.

Andijan State Medical Institute

THE DEVELOPMENT OF CARDIOVASCULAR DISEASES IN PATIENTS WITH TYPE 2 DIABETES MELLITUS

Abstract: An increase in the duration of diabetes correctly correlates with an increase in complications. The fact that glycated hemoglobin showed an unsatisfactory result in 83.3% of patients confirms low glycemic control, especially among men. This indicates the need to train patients in self-control and enhance glycemic control in preventing complications.

Keywords: type 2 diabetes, cardiovascular diseases, glycemic control, assessment.

Кириш. Семизлик, кандли диабет ва юрак-кон томир касалликлари бутун дунё буйлаб эпидемияга айланмокда. Купинча турмуш тарзи, ортикча овкатланиш ва жисмоний хдракатсизлик жигар ёгли гепатози, атеросклероз, диабет ва семизлик каби касалликларнинг ривожланишига олиб келади ва охир-окибат бу касалликлар хрзирги кунда улим даражаси буйича олдинги уринларда турувчи юрак-кон томир касалликлари ривожланишининг асосий омилларидан саналади [Nisa N.M., 2022]. Узок вакт давомида конда глюкоза микдорининг юкори булиши юрак, буйраклар, мия, оёклар ва кузларни зарарлаши окибатида сурункали диабетик асоратларга олиб келади [Wei J, 2023]. Сурункали кандли диабетнинг энг хавфли асоратлари юрак-кон томир касалликлари, периферик кон томир касалликлари, буйрак етишмовчилигининг сунгги боскичи, ретинопатия ва нейропатияни уз ичига олади [J.L. Harding, 2019]. Диабет ривожланиши учун анъанавий мухдм хавф омиллари сифатида семизлик, жисмоний хдракатсизлик, кекса ёш ва нотугри

овкaтлaниш хдсобга олинaди [Harold E.B., 2023]. Хрзирги Ba^raa диaбетнинг сaбaби куп жиxдтдaн номaълyм булиб колмокдa, шу билaн биргa кaсaдликнинг кyзFaтyвчи омиллaри генетик Ba aтроф-мyx1ит элементлaрини, xдмдa, иккaдaсининг yзaро тaъсирни уз ичига олиши кенг тaрFиб этилмокдa. Дтабет дунё бyйлaб шиддaт билaн кенг тaркaдиб борaётгaн кaсaдликлaрдaн биридир. 2021 йилдa 20-79 ёшдaги беморлaр сони 537 млнни тaшкил кдлган бyлсa 2030 йилгa келиб кдадли дтабет беморлaри сони 643 млн; 2045 йилга бориб ушбу кyрсaткичдaр 783 млнни тaшкил этиши кyтилмокдa [H. Sun., 2022; Saeedi P., 2019].

Ta^M нaтижaдaригa кyрa, 2019 йил кдндли диaбетнинг дунё буйтаб тaркaдиши 9,3% ни, шyндaн II тур к^дли диaбет 90%, I тур кдндли диaбет Ba гестaцион дтабет 10% ни тaшкил этди [Khunti K., 2021]. Бутун дyнёдa 21,3 миллион янги тyFгaн aёллaр xомилaдорлик дaвридa гипергликемиядaн aзият чекишaди [Zemene D.K., 2021]. ^ндли диaбет кaттaлaрдa yчрaши нисбaтaн юкори булиб, 2023 йилдa axоли кaттa ёшдилaрнинг 8,8 фоизига тaъсир кдлaди Ba 2045 йилга келиб бу рaкaм 9,9% ra4a ошaди [S.N. Hong, 2023].

Бутун жaxон соFликни сaкдaш тaшкилоти 2014 йилдa 18 Ba увддн кaттa ёшдaги кaттaдaрнинг 8,5 фоизи кдндли диaбет билaн кaсaдлaнгaнлигини эълон килди. 2019 йилдa диaбет 1,5 миллион улимга сaбaб булган, yлaрнинг 48 фоизи 70 ёшгaчa бyлгaн беморлaрни тaшкил этaди. Бyндaн тaшкaри, диaбетик нефропaтия тyфaйли янa 460 000 кишининг улимига олиб келди Ba юрaк-кон томир кaсaдликлaри билaн боFлик yлимлaрнинг тaхминaн 20% KOндa глюкозaнинг кyтaрилиши билaн боFлик. 2000-2019 йиллaрдa диaбет билaн боFлик улим дaрaжaси 3% гa усди [Samar A. A, 2023].

2-тип дтабетнинг кенг тaркaдгaн aсорaтлaригa нефропaтия Ba ретинотатия кaби микровaскyляр yзгaришлaр ёки aтеросклероз, aневризм, эмболия, периферических томирлaр кaсaдликдaри, церебровaскyляр кaсaдликдaр Ba юрaкнинг ишемик кaсaдлиги кaби мaкровaскyляр yзгaришлaр кирaди [Denicolo S, 2021]. 2-тип дтабет беморлaрининг деярли ярмисидa микровaскyляр yзгaришлaр, 27% мaкровaскyляр узгариштар келиб чикзди [Davies M.J., 2018]. Шунингдек, диaбетнинг кенг тaркaдгaн Ba хaвфли aсорaтлaридaн бири сyрyнкaди бyйрaк етишмовчилиги булиб, 20-40% беморлaрдa ушбу хдтат кдйд этилaди [Davies M.J., 2018; Denicolo S., 2021].

^ндли дтабет билaн кaсaдлaнишнинг ортиши уз нaвбaтидa юрaк кон-томир,сyрyнкaди бyйрaк кaсaлликлaри кaби хдёт учун xдвфли aсорaтлaрини хдм кутайишига олиб келaди. Кдндли диaбетдaн вaфот этгaнлaр улим сaбaби yргaнилгaндa, aйнaн юрaк кон-томир кaсaлликлaри етaкчилик килган.

Тадкикот максади. ^ндли диaбетнинг 2-тури билaн кaсaдлaнгaн беморлaрдa юрaк кон-томир кaсaдликлaри ривождaнишигa гликемик нaзорaт тaъсирини бaxолaш.

Тадкикот материаллари ва усуллари. Тaдкдкотгa 711 нaфaр бемор жaдб килиниб, yлaрнинг 54% aёллaр Ba 46% эркaклaрдир. Эр^кторни^ Уртaчa ёши 53,3±1,02, aёллaрники 60,3±1,13 ёшгa тенг булди. Кaндли дтабетнинг дaвомийлиги 10,0±1,21 йил, юрaк кон-томир кaсaдликлaри

давомийлиги эркакларда 34%, аёлларда 40%ни курсатди. Беморларни кандли диабетнинг давомийлиги буйича 3 гурухга, 1-гурух КД давомийлиги 5 йилгача, 2-гурух 5-10 йилгача ва 3-гурух 10 йилдан ортик давом этган диабетдир. Тадкикот натижалари. Тадкикотдаги беморларда

Диабетик тупик синдроми 1-гурух беморларда 18,8%, 2-гурухда 31,4% ва 3-гурух беморларда 33% холатларда кузатилган. Сурункали буйрак етишмовчилиги эса 1-гурухда 24,64%, 2-гурухда 42,63% ва 3-гурухда 49,74% учраган. Юрак ишемик касаллигиниь учраши 30,4% 1-гурухда, 41,9% холат 2-гурухда ва 64% эса 3-гурухда аникланди. Ушбу беморларда гликирланган гемоглобин 7-8% курсаткичи 42,2% беморда, 8%дан юкори натижаси эса 41,1% беморда кузатилган. Гликирланган гемоглобиннинг 7-8% натижаси кузатилган беморлар тахлилида эркак ва аёллар орасида сезиларли фарк булмаган, бирок 8% дан юкори натижа эркаклар (147нафар) орасида аёлларга (108нафар) караганда ишончли юкори кийматни курсатди.

Хулоса. Юкоридаги натижалар шуни курсатадики, кандли диабет давомийлигини ортиши асоратларни купайиши билан тугри корреляцияланади. Гликирланган гемоглобин 83,3% беморда коникарсиз натижани курсатиши, гликемик назоратни, айникса эркакларорасида паст эканлигини тасдиклайди. Бу эса асоратларни олдини олишда беморларни уз-узини назорат килишга ургатиш, гликемик назоратни кучайтириш заруратини курсатади.

Адабиётлар:

1. J.L. Harding, M.E. Pavkov, D.J. Magliano, J.E. Shaw, E.W. Gregg, Global trends in diabetes complications: a review of current evidence // Diabetologia. -2019. -V.62. -P.3-16, https://doi.org/10.1007/s00125-018-4711-2.

2. Wei J, Kaixi D, Wenjie H, Feng Xu, Ming L, Rensong Yue. Potential effects of bisphenol A on diabetes mellitus and its chronic complications: A narrative review // Heliyon. -2023. -V.9. -e16340.

3. Harold E.B. What does type 2 diabetes mellitus impair weight reduction in patients with obesity? A review // Obesity Pillars. -2023. -V.7. -100076.

4. Zemene D.K., Biruk B., Tesfaye Y.T., Alem E.W. Prevalence and associated factors of herbal medicine use among adult diabetes mellitus patients at government hospital, Ethiopia: An institutional-based cross-sectional study // Metabolism open 11 (2021) 100120.

5. S.N. Hong, I.L. Mak, W.Y. Chin, E.Y.T. Yu, E.T.Y. Tse, J.Y. Chen, E.Y.F. Wan, Age specific associations between the number of co-morbidities, all-cause mortality and public direct medical costs in patients with Type 2 diabetes: a retrospective cohort study, Diabetes Obes. Metabol. 25 (2) (2023) 454-467.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.