CC BY
12
Вестник КазНМУ, №2(2)- 2014
УДК 613.2:614.31(574.51)
к.К- ТОГЫЗБАЕВА, Л.С. НИЯЗБЕКОВА, Ш.К. МЫРЗАХМЕТОВА, А.Б. Н¥РШАБЕКОВА, Д.Д. ЖУН1СТАЕВ, М.Б. СЕЙТАХМЕТОВА, Э.У.
Калдыбай, л.б. сейдуанова, а.а. т¥рГанбек
С.Ж. Асфендияров атындагы ^азак ¥лттык Медицина Университет/' АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ТАГАМ 9Н1МДЕР1Н1И КАУ1ПС1ЗД1Г1Н ГИГИЕНАЛЫК БАГАЛАУ
Бул макалада Алматы облысы ^арасай ауданындагы тагам ешмдер'ше санитарлык-химиялык жэне микробиологиялык керсетшштер'! бойынша зерттеулер, сонымен катар азык-тYлiк курамында пестицидтер цалдьщтарыньщ болуына лабораториялык бакылау жYргiзiлгенi керсет'лд'!.
ТYйiндi свздер: Пестицид, гербицид, инсектицид,фунгицид, контаминация
^аза^стан Республикасы агроeндiрiстiк багдарламасыныц алдына койган ма^саттарыныц бiрi азыl^-тYлiктiц ^аутаздИн ^амтамасыз ету болып табылады. Осы жагдайда ауылшаруашылы^ ешмдершН бэсекеге ^абтетллИн арттыру, eндiрiсте жаца гылыми жетiстiктердi ^олдану ^арастырылады. Тагам ешмдершН сапасы мен ^аутаздИн бакылау ^аза^стан Республикасыныц Мемлекеттiк санитарлы^-эпидемиологиялы^ бакылау органдары мен мекемелершщ мiндетi болып табылады. Бул халы^тыц денсаулыгына эсер ететш бiр^атар |^аутт факторлардыц алдын алуда мацызды болып саналады. 1991-2001 жылдардан бастап шаруашылы^ ^урылымы б^атар eзгерiстерге ушырады: ауыл шаруашылы^ енд1рюнН Yлесi тeмендедi, ал шаруа ^ожалыгы мен жеке шаруашылы^тыц Yлесi есе бастады. Халы^тыц жекеменшiк шаруашылы^ саласында ет-cYт жэне кeкeнiс eнiмдерi бiрiншi орынга кeтерiлдi, ягни жалпы eнiмнiц 88,5% ^амтыды [1].
1994 жылдан бастап Кооперативтi фермалы^ шаруашылы^ топтары ^урылды [2]. ^аза^стан Республикасыныц статистика агентлпнщ мэлiметiне сYйенсек КФШ жэне жеке шаруашылы^ 89% ет eнiмдерiн жэне 90% сYт eнiмдерiн eндiре бастады. ^азiргi тацда елде мемлекетпк агросаясат^а белсендi ^олдау ^рсеттуде. Ауыл шаруашылы^ты дамыту ма^сатында шагын жэне орта бизнестi дамытуга ^ажетл нормативтт-^ы^ты^ актiлер ^урастырылды.
^аза^станда соцгы онжылда пестицидтердщ ^олдану кeлемi 4 есеге тeмендедi, ал 1флданыстагы жалпы саны жылдан жылга кецд жэне ^азфп кезде олардыц жалпы атаулары 200-ден асты.
80 жылдардыц ортасындагымен салыстырганда eсiмдiктердi |^оргау ^уралдары бiршама тeмендедi. Бул жайыт тек ауыл eнiмдерiнiц ^аржылы^ жагдайына Гана емес, сонымен ^атар eсiмдiктердi 1фргаудагы жаца химиялы^ заттарга жэне пестицидтердщ ру^сат етiлген тiзiмiндегi eзгерiстерге байланысты болды. Осылай, препараттардыц мeлшерi бiрден жогарылады, шыгын орташа кeлемi 0,01-0,3 л/га ^урады [3]. Адам агзасына ауадан, судан жэне тагам eнiмдерiнен тYсетiн пестицидтердщ аз мeлшерi физиологиялы^ жYйелердiц спецификалы^ eзгерiсiне (жедел жэне созылмалы) алып келетiнi баршага мэлiм.
Непзп аурушылды^тыц дамуына халы^тыц сапалы емес тагам eнiмдерiн пайдалануы, жолдагы обьекттер мен сауда жасауга ру^сат етшмейтш орындарда, санитарлы^-гигиеналы^ жэне санитарлы^-ветеринарлы^ ережелердН санталу жэне тасымалдау шартыныц бузылуына тiкелей байланысты. Сонымен ^атар Yй турмысында да ^ателттер орын алып жатады.
Зерттеу ма^саты: тагам eнiмдерiнiц ^аутсвдИн гигиеналы^ бакылау жэне азы^-т^к ^урамында пестицидтер ^алды^тарыныц болуына лабораториялык бакылау жYргiзу. Зерттеу Эдiстерi мен материалдары.
^аза^стан Республикасында гигиеналы^ талаптарга сэйкес келмейтiн тагам eнiмдерiне жYргiзiлген сынамалар кeлемiн сипаттайтын кeрсетiштер айтарлы^тай жогары децгейде емес (2000жылы 0,22%-0,3% ^рсетедО.
Алматы облысы, ^арасай ауданында зерттеу нысындары ретiнде 93eндiрiс орындары ^атысты: сYт , ет eцдеу, ^ус eндiрiсi, кондитерлiк цехтар, дэн eндiрушiлер, алкогольсiз сыра, сYт eндiрiсiндегi шаруашылы^тар жэне т.с.с, ^огамды^ eндiрiстегi -142 нысан, 375 сауда нысандары, 11 бас^а да нысандар, барлыгы - 628 нысан. 9ндiрiстiк шимзаттар мен азы^-т^к
eнiмдерiнiц 3350 зертханалы^ кeрсеткiштерi анализден eткiзiлдi, соныц шшде санитарлы^-химиялы^ кeрсеткiштер бойынша-1054,физико-химиялы^ кeрсеткiштерден -88 сынама, пестицидтердщ ^алды^ кeлемiне -12 сынама, микробиологиялык кeрсеткiштерге- 2294 сынама жYргiзiлдi. Тагам eнiмдерiн зерттеуге алынган материалдарды жинау Алматы облысы^Р ДСМ Мемлекетпк санэпидба^ылау комитетшН департаментi базасынан алынган мэлiметтер бойынша жYргiзiлдi.
Зерттеу нэтижелерi мен талкыланулар
Алматы облысы, ^арасай ауданында eндiрiстiк сала (кэсторындар: сYт, ет eнiмдерi, ^ус eндiрiсi, дэн eндiрiсi, кондитерлiк цехтар т.с.с) экономикалы^ туртыдан алдыцгы ^атарда, 27%-32% ^урайды. Ауыл шаруашылыгындагы халы^тыц непзп eнiмге ^ажетплттершщ 78,9%-ы облысты^ шаруашылы^ жэне кэсторындардыц негiзiнен ^анагаттандырылады. Бул нысандардыц ^оргалуы бiрiншi кезекте халы^тыц денсаулыгына эсерi мол.
9нiмдердi зерттеуде оц нэтижелер аз пайызды ^урады. Зерттеу барысында ет жэне ет eнiмдерiнiц 528 микробиологиялык сынамаларынан 75 сынама оц реакция кeрсеттi, ягни 14,2%-ы ^урайды.
Тагам eнiмдерiнiц бактериалды^ контаминациясы микробты^ тургыдан жогары 1^ауттттт1 кeрсетедi. ^огамды^ тагам eнеркэсiбiнде патогендi жэне шартты патогендi микробтардыц болуы 14,2%-ы ^урайды, шайындыныц лабораториялы^ зерттеулершде 119 сынамасында(11%) оц нэтиже ^рсет^. Ет жэне ет eнiмдерiне жасалган сынамалардыц оц нэтижелерiнiц жалпы саныныц iшiнен санитарлы-химиялы^ кeрсеткiштер бойынша - 9%, микробиологиялы^ кeрсеткiштер -14,2%, eнiмдер мен кeкeнiстерден микробиологиялы^ кeрсеткiштер - 14,9%, шикiзаттар мен бас^а да азы^ eнiмдерi санитарлы-химиялы^ кeрсеткiштерден -13,7%,
микробиологиялы^ кeрсеткiштен -5,9%-ы ^урайды. Ет, сут жэне кондитерлiк eнiмдер, гарнирлер мен салаттар бактериалды ластануга бейiм екенi аны^талды, бул дегенiмiз профилактикалы^ жэне эпидемияга ^арсы шараларды жYргiзуде негiзгi нысандар ретiнде ^арастырылатынын ай^ындайды. Токсикалы^ заттармен тагамды^ eнiмдердiц тeменгi контаминанттылыгы назар аудартады. Сыналып отырган 55 сынаманыц 5-i ягни 9%-ы талаптарга сэйкес еместiгi аны^талды.Тагамды^ eнiмдер мен шикiзаттардан алынган 604 сынаманыц 83ч физико-химиялы^ талаптарга сэйкесаздИн кeрсеттi (13,8%).
Алматы облысында eндiрiске шыгарылуга арналган eсiмдiк тектi eнiмдердiц (картоп, томат, бурыш, сарымса^, сэбiз т.с.с) 364 сынамасына анализ жYргiзiлдi.
^аза^стандагы негiзгi ^олданыстагы тагам eнiмдерiндегi ^алды^ пестицидтердiц санына жYргiзiлген мониторинг нэтижеа соцгы жылдары гигиеналы^ талаптарга сэйкесаз сынамалар саны республика, жеке облыстар бойынша едэуiр аз екенш кeрсеттi. Зерттеу нэтижелерi Алматы облысындагы тагам eнiмдерiне жэне eндiрiстегi шишзаттарга жYргiзiлген сынамалар саны зерттеу барысында бiр децгейде екенiн бай^аймыз (2009ж-534 сынама жэне 2010ж- 548 сынама), ал ^алды^ пестицидтерге жYргiзiлген зерттеулер азайды, 2009ж- 550 сынама, 2010ж- 463 сынамага тeмендеп отыр.
Сонымен ^атар Алматы облысында тагам eнiмдерiне, eндiрiстiк шикiзаттарга жYргiзiлген сынамалардан бiрде-бiр пестицидтер аны^талмаганын атап eту ^ажет.
Вестник КазНМУ, №2(2)- 2014
Пестицидтермен ластанудыц на^тыра^ аны^тау ма^сатында ретроспектива турде 364 сынама анализден eттi. Зерттеу нэтижелерi сынамалардан нитраттардыц ШРЕД-нен аспайтын
кeлемi аны^талганын кeрсеттi. ^алдыщ пестицидтерге оц сынамалар саны 0,27%-ды алып отыр (1 кесте).
1 Кесте - ПестицидтердН ^алдыщ мeлшерiн зерттеу
Аталуы Сынамалардыц жалпы саны Сынаманыц жагымды ^орытынды саны Сынаманыц жагымды салма^ ^рсеткш % бойынша ШРЕК денгешнен асып кет-кен сынама саны Сынама-ныц сэйкес келмейтш мeлшерi%
9амдт теки азы^-тулттер 364 1 0,27±0,12 0 0
Корытындылар.
Мэлiметтерге суйене отырып Алматы облысы ауыл шаруашылыгында пестицидтердi ^олдану тeменгi децгейдеп аймака жататыны аны^талды. Бул бiр жагынан 1^рп
замангы препараттардыц аз дозадагы жогары эсерлИмен байланысты болса, екiншi жагынан айма^тагы агроeндiрiстердiц жогары багадагы улыхимикаттарды алуга мYмкiншiлiк бермеуi. Зерттеуге алынган сынамалардыц физико-химиялы^ параметрлерге тeменгi сэйкессiздiгi жэне оларда ауыр металл
туздарыныц аны^талуы, зерттеуге 1^рп замангы контаминант класстарын табудагы эдiстердi ^олданатын санэпидба^ылау лабораториясын енгiзу мацызды болып саналады. Микробиологиялы^ кeрсеткiштерге оц нэтижелер жиiлiгi 8,8%-ы ^урайды. Тагам eнiмдерiнiц контаминанттылыгыныц ^аутттт позициясы облыс айма^тарында гигиеналы^, климатты^ сипаттамасы бойынша, ауылшаруашылы^ eнiмдерiн eh^^a^ ^олайлы жагдай жасалганы аны^талды.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Жаркинов Е.Ж., Красников В.Н., Тотанов Ж.С., Ташметов К.К., Черепанова Л.Ю.. Современные проблемы гигиены села и задачи научных исследований //Медицина и экология, 2002. - №2(22). - С.27-29.
2 Аубакиров Я.А. Социально-экономические преобразования в сельском хозяйстве Казахстана // - Алматы: Казахстан, 1994, -200 с.
3 Герштейн Е.Г., Накарякова М.В., Борисов С.Ю. Вопросы гигиены труда при применении пестицидов. // Медицина труда и промышленная экология . - 2003. - №11. - С.13-18.
К.К. ТОГУЗБАЕВА, Л.С. НИЯЗБЕКОВА, Ш.К. МЫРЗАХМЕТОВА, А.Б. НУРШАБЕКОВА, Д.Д. ЖУНИСТАЕВ, М.Б. СЕЙТАХМЕТОВА,
А.У. КАЛДЫБАЙ, Л.Б. СЕЙДУАНОВА, А.А. ТУРГАНБЕК
ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА БЕЗОПАСНОСТИ ПИЩЕВЫХ ПРОДУКТОВ В АЛМАТИНСКОЙ ОБЛАСТИ
Резюме: В статье представлены исследования пищевых продуктов по санитарно-химическим и микробиологическим показателям, а также лабораторный контроль за остатками пестицидов в продуктах питания и продовольственном сырье. Ключевые слова: Пестицид, гербицид, инсектицид, фунгицид, контаминация.
K.K. TOGUZBAYEVA, L.S. NIYAZBEKOVA, SH.K. MYRZAKHMETOVA, A.B. NURSHABEKOVA, D.D. ZHUNISTAYEV, M.B. SEITAKHMETOVA, A.U. KALDYBAI, L.B. SEIDUANOVA, A.A. TURGANBEK
HYGIENIC ASSESSMENT OF FOOD SAFETY IN ALMATY REGION
Resume: In article presented researches of foodstuff on sanitary and chemical and microbiological indicators, and also laboratory control of the
remains of pesticides in food and food staples .
Keywords: pesticide, herbicide, insecticide, fungicide, contamination.
УДК 616.931-036.72(334)
А.Б. ДАНИЯРОВА, С.А. АМИРЕЕВ, А.Г. НАЖМЕДЕНОВА, А.М. КУАТБАЕВА
Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, кафедра эпидемиологии РГКП «Научно-практический Центр санэпидэкспертизы и мониторинга»
АНАЛИЗ ЗАБОЛЕВАЕМОСТИ ДИФТЕРИЕЙ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН
В Республике Казахстан многолетняя динамика за 1990-2012 годы характеризуется вспышечной заболеваемостью дифтерией в период с 1993 по 1998 годы, когда регистрировались локальные вспышки с пиком подъема заболеваемости в 1995 году (1105 случаев, в том числе 31случай с летальным исходом). Последние, эпидемиологически связанные, серии случаев дифтерии были зарегистрированы в 2007-2008 годы в Северо-Казахстанской области.
Объект исследования. Статистические данные по заболемаемости дифтерией и носительством коринебактерий в РК, бактериологические исследования больных и бактерионосителей.
Цель исследования: разработка новых методологических подходов совершенствования эпидемиологического надзора за дифтерией на этапе резкого снижения заболеваемости в РК.
Методы исследования. Эпидемиологические,
бактериологические, иммунологические, серологические и статистические.
Результаты и обсуждение. В период с 2009 по 2012 годы случаи заболевания дифтерией в республике не зарегистрированы (рисунок 1).
