Научная статья на тему 'АҲОЛИ ФАРОВОНЛИГИНИ ОШИРИШДА ДАВЛАТНИНГ МОЛИЯВИЙ СИЁСАТИ'

АҲОЛИ ФАРОВОНЛИГИНИ ОШИРИШДА ДАВЛАТНИНГ МОЛИЯВИЙ СИЁСАТИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
аҳоли фаровонлиги / молиявий сиёсат / давлат бюджети / солиқ тизими / кредит-молиявий воситалар / иқтисодий барқарорлик / камбағалликни камайтириш / иқтисодий тенгсизлик / ижтимоий дастурлар / халқаро тажриба

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Шержонов Шержон Алижан Ўғли

Мақолада аҳоли фаровонлигини оширишда давлатнинг молиявий сиёсатининг ўрни ва аҳамияти таҳлил қилинади. Давлатнинг бюджет-солиқ сиёсати, кредит-молиявий воситалари ва ижтимоий дастурлар орқали иқтисодий барқарорликни та’минлашдаги роли ёритилади. Шунингдек, молиявий сиёсатнинг аҳоли даромадларини ошириш, камбағалликни камайтириш ва иқтисодийтенгсизликни бартараф этишдаги самарадорлиги ўрганилади. Илмий тадқиқотда халқаро тажриба ва Ўзбекистон мисолида молиявий сиёсатнинг амалий жиҳатлари кўриб чиқилиб, самарали стратегиялар бўйича таклифлар берилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АҲОЛИ ФАРОВОНЛИГИНИ ОШИРИШДА ДАВЛАТНИНГ МОЛИЯВИЙ СИЁСАТИ»

ISSN 2181 Irnpakt fjktor:

WWW 'Toowy*

АХ,ОЛИ ФАРОВОНЛИГИНИ ОШИРИШДА ДАВЛАТНИНГ МОЛИЯВИЙ СИЁСАТИ Шержонов Шержон Алижан yFли

Иктисодиёт фанлари буйича фалсафа доктори(PhD), Ма'мун университети "Иктисодиёт" кафедраси доцент в.б. https://doi.org/10.5281/zenodo.14874006

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Qabul qilindi: 05- Fevral 2025 yil Ma'qullandi: 10- Fevral 2025 yil Nashr qilindi: 15-Fevral 2025 yil

KEY WORDS

а^оли фаровонлиги, молиявий сиёсат, давлат бюджети, солиц

тизими,

воситалар,

барцарорлик,

камайтириш,

тенгсизлик,

кредит-молиявий ицтисодий камбагалликни ицтисодий ижтимоий

дастурлар, халцаро тажриба.

Ма цолада а^оли фаровонлигини оширишда давлатнинг молиявий сиёсатининг урни ва ащмияти та^лил цилинади. Давлатнинг бюджет-солиц сиёсати, кредит-молиявий воситалари ва ижтимоий дастурлар орцали ицтисодий барцарорликни та'минлашдаги роли ёритилади. Шунингдек, молиявий сиёсатнинг а^оли даромадларини ошириш, камбагалликни

камайтириш ва ицтисодий тенгсизликни бартараф этишдаги самарадорлиги урганилади. Илмий тадцицотда халцаро тажриба ва Узбекистон мисолида молиявий сиёсатнинг амалий жщатлари куриб чицилиб, самарали стратегиялар буйича таклифлар берилади.

Жамиятда кексаларни ва ногиронлиги булган шахсларни ижтимоий куллаб-кувватлаш, уларга доимий эътибор бериш инсониятнинг пайдо булишидан бери мавжуддир. Иктисодиёт ривожланиб борар экан, объектив сабабларга кура яъни иктисодий ва ишлаб чикариш омиллар сабаб (касб касаллигига чалиниш, бахтсиз ходисалар сабаб ногиронлик, ишсизлик) инсонларнинг вактинча ёки доимий мех,нат кобилиятини йукотиши, даромаддан мах,рум булиш ва бу оркали х,аёт даражасининг пасайишига булган хавф ортиб боради.

Мамлакатда иктисодий фаровонликни таъминлаш куп жих,атдан ах,олининг турмуш фаровонлигини баркарорлаштиришда мух,им омил булиб х,исобланади. Ижтимоий сиёсатнинг туб асоси булган ижтимоий сох,а ва ижтимоий х,имоя бугинлари ах,оли турмуш фаровонлигини турли жих,атларини таъминлашда узига хос ах,амият касб этади. Ах,оли турмуш фаровонлигини таъминлашда турли иктисодий мактаб вакиллари турлича ёндашувларни баён килишган.

Ах,оли турмуш фаровонлиги нафакат замон нуктаи назаридан, балки макон нуктаи назаридан х,ам турли хусусиятларга эга булишини таъкидлаш лозим. Ривожланган давлат билан ривожланаётган давлатларнинг х,аёт фаровонлигини курсаткичлари узаро фарк килишини таъкидлаш лозим. Умуман олганда, х,аёт фаровонлиги, ах,оли даромадларига нисбатан халкаро мезонлар турли халкаро ташкилотлар томонидан ишлаб чикилган булсада, мах,аллий мезонлар улардан айрим

жихатлари билaн фар;ланиши мумкин. Бундa хал;аро стaндaртлaр уртача кyрсaткич сифaтидa хам aкс этиши мумкин. Турмуш фaровонлигини белгилaб берувчи монетaр омиллaрнинг ривожланиши билан бирга, номонетар омилларининг хам вужудгa келиши айнан хусусий ва умумий кyрсaткичлaр тизимининг шаклланишига олиб келди.

Ижтимоий химояни ташкил этишда давлатнинг молиявий мaблaFлaри маълум мезонлар асосида ахолининг белгиланган ;атламига та;дим этилади. Ижтимоий химоя ;илишда давлат бюджетидан мaблaFлaрни ажратишда кам даромадли ахоли ;атламларини гурухларга тизимлаштириш ёки минимал истеъмол харажатлари хажмини белгилаш билан амалга оширилиши мумкин.

Узбекистонда ижтимоий химоя харажатлари махаллий бюджетнинг ижтимоий харажатлари таркибидан молиялаштирилади ва куйидаги гурухларга мансуб бyлгaн инсон (оила)ларга берилиши мумкин:

2 ёшгача ва 18 ёшгача фарзанди булган оилаларга болалар нафа;аси бyлгaн мaблaFлaр та;дим этилади. Бунда фарзандлар сонидан келиб чи;иб нафа;а ми;дори таба;алаштирилган бyлaди;

ЁлFиз бyлгaн инсонлар ёки фарзандлари 18 ёшдан катта бyлгaнлaр учун моддий ёрдам берилади.

Бу борада, Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 11 августдаги "Кам таъминланган оилаларга моддий ёрдам курсатиш х,амда кaмбaFaллик билан курашиш куламини янада кенгайтириш чора-тадбирлари тyFрисидa"ги ПФ-6277-сонли фармонида белгилаб берилган. Мазкур хужжатга кура, мамлакатимизда кам таъминланган оилаларни ижтимоий химоя ;илишнинг янги тартиби белгилаб берилди. Мазкур хужжатнинг ;абул ;илиниши билан ижтимоий химоя ;амровининг сезиларли ошириш назарда тутилганлигини ;айд этиш лозим.

Биринчидан, ундан олдинги тартибда 14 ёшгача фарзандлари булган оилаларга нафа;алар тyлaнгaн бyлсa, ушбу ёш курсаткичи 18 ёшга ;адар оширилганлиги.

Иккинчидан, ижтимоий химоя тyловлaри муддатнинг 6 ойдан 12 ойга ;адар узайтирилганлиги билан курсатиш мумкин.

Мамлакатимизда ахоли турмуш фаровонлигини оширишда инсон капиталини ривожлантириш ижтимоий соха (таълим ва соFли;ни са;лаш) доирасида жадал амаалга оширилиши белгинаётган булса, бош;а жихатдан ижтимоий химоя дастурларининг хам кенгаяётганлиги ахоли турмуш фаровонлигини таъминлашда мухим узгаришларни ифодалаб беради.

Ижтимоий химоя сиёсати тyFрисидaги илмий назарий ;арашларда ижтимоий хавфсизлик тушунчаси мавжуд булиб, унда ;уйидагиларни таъминлашни назарда тутиб утади:

- кaмбaFaллик ва ;ашшо;ликнинг олдинии олиш, улар куламини ;ис;артириш;

- ишсизликдан химоялаш;

- ахоли даромадлари ва турмуш даражасини кутариш;

- ахолининг даромадлар ва мулк буйича таба;алари уртасидаги фар;ларни катталашиб кетишининг олдиги олиш;

- хар бир иш урнида ишлаб чи;ариш ва мехнат хавфсизлигини таъминлаш;

- хизмат курсатиш ва истеъмол хавфсизлиги;

- экологик хавфсизлик;

- жамоат тартибини урнатиш ва жиноятчиликнинг олдини олиш;

- хотин-кизлар хавфсизлигини таъминлаш.

Ах,оли фаровонлигини таъминлашда давлатнинг молиявий сиёсати давлат бюджети харажатларини режалаштириш билан боглик; х,исобланади. Шу боисдан, инсонларнинг камбагалликка тушиб колиш эх,тимолини олдини олишга каратилган омилларни бюджет сиёсати маблаглари доирасида молиялаштириш максадга мувофик х,исобланади. Бунда кушимча таълим, тиббий хизматлар харажатларини молиялаштиришни х,ам эътиборга олиш. Ижара уйлари учун ойлик туловларнинг маълум кисмини х,ам тулаб бериш методларини жорий этиш, бунда кучмас мулк эгаларини даромад солигидан озод килиш алох,ида ах,амият касб этади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ - 4611 sonli qarori. 24.02.2020 "Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o'tish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida".

2. Шержонов, Ш. (2023). ИЖТИМОИЙ ХИМОЯ ТИЗИМИНИ ЯХШИЛАШДА БЮДЖЕТ МАБЛАГЛАРИ НАТИЖАВИЙЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ЙУЛЛАРИ. Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 1(6), 261-269.

3. Sherjanov, S. (2022). O'zbekiston aholisini ijtimoiy himoya qilish strategiyasi. Eurasian Journal of Law, Finance and Applied Sciences, 2(13), 132-138.

4. Bakberganovich, S. A. (2022). Foreign experience of increasing local budget income. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(10), 436-438.

5. Шержонов, Шержон. "ИЖТИМОИЙ СУГУРТА ОРЦАЛИ АХ.ОЛИНИ ИЖТИМОИЙ ХИМОЯ КИЛИШ." Nashrlar (2024): 102-103.

6. Axmedova, D. (2023). BANKLARDA CHAKANA KREDITLASH AMALIYOTINI RAQAMLI TRANSFORMATSIYA QILISHNING HUQUQIY ASOSLARI. Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 1(7), 3242.

7. Yuldashevich, X. S., & Abdullayevich, S. O. (2023). RAQAMLI IQTISODIYOTNING AHOLI TUMUSH FARAVONLIGIGA TA'SIRINI BAHOLASH. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 22(10), 34-36.

8. Masharipova X. (2023) RAQAMLI MUHITDA MIJOZLARNING EHTIYOJLARI VA XATTI-HARAKATLARNI O'RGANISH UCHUN TAHLILIY USULLARNI QO'LLASH. Journal of new century innovations 30 (3), 203-207

9. Шержонов, Ш. (2024). ИЖТИМОИЙ СУГУРТА ОРКАЛИ АХОЛИНИ ИЖТИМОИЙ ХИМОЯ КИЛИШ. Nashrlar, 102-103.

10. Jumaniyozov, F. (2024). YASHIL IQTISODIYOT. Молодые ученые, 2(29), 115-117.

11. Jumaniyozov, F. (2024). OPPORTUNITIES TO CREATE NEW JOBS IN THE CONTEXT OF THE TRANSITION TO A" GREEN" ECONOMY. University Research Base, 264-267.

12. O'G'Li, J. F. D. (2024). YASHIL IQTISODIYOTGA O 'TISHDA CHIQINDILARNI BOSHQARISH VA ULARDAN SAMARALI FOYDALANISH MASALALARI. Central Asian Journal of Education and Innovation, 3(10), 115-121.

13. Jumaniyazov, F. D. O. G. L. (2023). Qishloq xo'jaligini raqamlashtirish sharoitida agrar iqtisodiyotni rivojlantirish. Science and Education, 4(5), 702-706.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.