Научная статья на тему 'ЖИГАР ҲАСТАЛИГИ БИЛАН ОҒРИГАН БЕМОРЛАР САЛОМАТЛИК ҲОЛАТИНИ ЎРГАНИШ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ'

ЖИГАР ҲАСТАЛИГИ БИЛАН ОҒРИГАН БЕМОРЛАР САЛОМАТЛИК ҲОЛАТИНИ ЎРГАНИШ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
11
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Хронические заболевания печени / клетки печени / алкогольные напитки. / Chronic liver diseases / liver cells / alcoholic beverages

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Файзибоев П. Н., Ибрагимова Ф. С., Махмараймов Ф. И., Файзибоев Б. П.

Хронические заболевания печени у человека часто приводят к развитию цирроза печени. Под воздействием инфекций, алкоголя и других факторов клетки печени погибают, а на их месте образуется соединительная ткань. В результате печень теряет способность выполнять свои функции, что приводит к сбоям в системе кровообращения и развитию печеночной недостаточности.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STUDY OF THE HEALTH STATUS OF PATIENTS WITH LIVER DISEASES AND DEVELOPMENT OF PREVENTIVE MEASURES

Chronic liver diseases in humans often result in the development of cirrhosis. Under the influence of infections, alcohol and other factors, liver cells die, and connective tissue forms in their place. As a result, the liver loses the ability to perform its functions, which leads to failures in the circulatory system and the development of liver failure.

Текст научной работы на тему «ЖИГАР ҲАСТАЛИГИ БИЛАН ОҒРИГАН БЕМОРЛАР САЛОМАТЛИК ҲОЛАТИНИ ЎРГАНИШ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ»

УДК 616.36-085

Файзибоев П. Н. Гигиена кафедраси мудири, тиббиёт фанлари доктори, доцент Ибрагимова Ф.С. Махмараймов Ф. И. Гигиена кафедраси 2-боскцч клиник ординаторлари

Файзибоев Б. П.

Альфраганус университеты 2-босцич талабаси

ЖИГАР ХДСТАЛИГИ БИЛАН ОГРИГАН БЕМОРЛАР САЛОМАТЛИК ХОЛАТИНИ УРГАНИШ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ

Аннотация: Хронические заболевания печени у человека часто приводят к развитию цирроза печени. Под воздействием инфекций, алкоголя и других факторов клетки печени погибают, а на их месте образуется соединительная ткань. В результате печень теряет способность выполнять свои функции, что приводит к сбоям в системе кровообращения и развитию печеночной недостаточности.

Ключевые слова: Хронические заболевания печени, клетки печени, алкогольные напитки.

Fayziboev P.N.

Doctor of Medical Sciences, Associate Professor Head of the Department of Hygiene

Ibragimova F. S.

Makhmaraimov F. I.

2nd-year clinical residents of the Department of Hygiene

Fayziboev B.P.

2nd-year student of Alfraganus University

STUDY OF THE HEALTH STATUS OF PATIENTS WITH LIVER DISEASES AND DEVELOPMENT OF PREVENTIVE MEASURES

Abstract: Chronic liver diseases in humans often result in the development of cirrhosis. Under the influence of infections, alcohol and other factors, liver cells die, and connective tissue forms in their place. As a result, the liver loses the ability to perform its functions, which leads to failures in the circulatory system and the development of liver failure.

Keywords: Chronic liver diseases, liver cells, alcoholic beverages

Мавзунинг долзарблиги: Сунгги йилларда жигар касалликларининг ривожланишида узок вак;т интоксикация, тугри овкдтланмаслик, рационда

зарур булган минерал моддалар ва витаминларнинг етишмаслиги хам катта ахамиятга эга эканлиги маълум булди.

Инсонларнинг сурункали жигар касаллигига чалинишининг якуний боскичи бу жигар циррозга чалиниши билан тугашидир. Бу касаллика чалинган беморларда организимидаги инфекция, спиртли ичимлик ва бошка сабаблар таъсири остида жигар хужайраларининг улиши ва унинг урнини бириктирувчи тукималарнинг эгаллаши билан кечади. ^арабсизки бунинг окибатда жигар уз вазифасини бажара олмайди натижада, инсон ички аъзоларининг кон айланиш тизими ишдан чикиб, жигар етишмовчилигининг ривожланишига сабаб булади.

Бундан ташкари, алкоголли ичимликлар жигарда содир буладиган турли метаболик жараёнларга сезиларли таъсир курсатиши исботланган. Хдйвонлар устида утказилган тажрибалар шуни курсатдики, спиртли ичимликларни узок вакт давомида истеъмол килиш захарланишга, тугри овкатланишнинг пасайишига, айрим ферментатив жараёнларнинг узгаришига ва гепатоцитларда дегенератив узгаришларнинг ривожланишига олиб келади.

80 % холатларда жигар циррози спиртли ичимликлар сабабли келиб чиккани билан айрим пайтларда уни огзига олмаган одамларда хам моддалар алмашинуви билан тугма жиддий муаммоларнинг борлиги, дорилардан ва кимёвий захарланиш, ут йули касалликлари, сурункали вирусли гепатит В, С, рационда оксил ва витаминларнинг сурункали танкислиги ва пархез овкатланишга риоя килмаслик окибатларида худди шундай касаллика чалиниш холатлари кузатилмокда.

Жахонда олиб борилган илмий тадкикотлар шуни курсатадики, мамлакатимизда сурункали жигар касалликлари билан огриган беморлар улим курсаткичлари буйича биринчи уринда туради. Бу эса ушбу масалага купрок эътибор бериш мухимлигини талаб килади.

Максад: Пархез овкатланишнинг анъанавий таомларини киритиш оркали жигар касаллигига чалинган инсонларнинг саломатлик холатини урганиш ва профилактик чора-тадбирларни ишлаб чикиш.

Тадкикотнинг материаллари: Жигар касаллигига чалинган беморларни текширувдан утказиш, метаболик жараёнларни тугрилаш учун пархез овкатланиш оркали керакли булган кушимчалардан фойдаланилади.

Республика ва Самарканд вилояти Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлги хизматининг жигар касалликлари билан касалланиши буйича охриги икки йиллик расмий хисобот натижалари ва суровномалардан фойдаланилди.

Тадкикот натижалари: Сурункали жигар касаллиги булган одамлар купинча ёмон овкатланиш холатига дуч келишади. Жигар фаолиятининг ёмонлашиши билан касалликнинг огирлиги кучаяди ва касалликнинг таркалишига ва улим даражасига сезиларли даражада таъсир килади.

Беморнинг ахволини бахолаш учун олиб борилган тадкикотлар анъанавий тарзда касалхонага ёткизилган беморларда урганилди. Тажриба давомида барча беморларнинг шикоятларини куриб чикилди. Жигар циррози ташхиси

куйилган беморларни таксимлашда касалликнинг давомийлиги йил давомида ташрифлар частотасига таянган холда урганилди. Беморлар билан сухбатлар давомида 12 беморда 4 йилдан ортик вакт давомида жигар шикастланишининг аломатлари борлигини аникланди, улардан 7 нафари аёл ва 5 нафари эркак кишидан иборат булди. 67 нафар (31 нафар аёл, 36 нафар эркак) беморда 2-3 йил давомида симптомлар кузатилиб, бир йил олдин 12 нафар бемор, жумладан, 5 нафар аёл ва 7 нафар эркакда жигар циррози аникланган. Тиббий муассасага ташрифлар частотаси урганиб чикилганда, 13 нафар иштирокчи касаллик бошланганидан буён 3 мартагача поликлиникага ташриф буюрган, 31 нафари 5 мартадан ортик, 44 нафари эса 3-5 марта касалхонага ёткизилгани аникланди.

Иш жойидаги мухит ва шарт-шароитлар, шунингдек, суровда катнашган шахсларнинг касбий фаолияти хар томонлама урганилгандан сунг, респондентларнинг 5,62% ушбу сохада ишчиларнинг соглигига зарарли ва хавфли омиллар таъсир курсатадиган ишлаб чикариш корхоналарида ишлаганлиги аникланди. 1,12% эса ушбу сохада маъмурий лавозимларда ишлаган. Бошкарувчи ролларни эгаллашдан олдин респондентларнинг 5,62% бир неча йил давомида уларнинг соглигига таъсир килувчи зарарли омиллар билан боглик булган жойларда ишлашганлиги аникланди.

Хулоса килиб шу нарсани айтишимиз мумкинки, касаллик билан боглик булган узига хос огишларни хисобга олган холда стандарт мувозанатли пархез овкатланишни тугри йулга куйиш. Профилактика максадида, атроф-мухит омиллари ва иш жойининг жойлашувининг жигар шикастланишига таъсирини хисобга олган холда беморларнинг касбларини тугри танлашлари мухимлиги борасида тушинтириш ишларини олиб бориш.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Braet F., Wisse E. Structural and functional aspects of liver sinusoidal endothelial cell fenestrae: a review //Comparative hepatology. - 2002. - Т. 1. - №. 1. - С. 1-17

2. Calmet F., Martin P., Pearlman M. Nutrition in patients with cirrhosis //Gastroenterology & hepatology. - 2019. - Т. 15. - №. 5. - С. 248.

3. Сабзавот ва полиз махсулотларини саклаш ва ташишда нозик назорат нукталардаги хавфли омилларни бахолаш. (2024). INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY, 2(3), 6-12.

4. Файзибоев П. Н. и др. ЭХИНОКОККОЗ КАСАЛЛИГИНИ КЕЛТИРИБ ЧЩАРУВЧИ АСОСИЙ ОМИЛЛАР ВА УШБУ ОМИЛЛАРНИНГ КАСАЛЛАНИШ КУРСАТКИЧИГА ТАЪСИРИНИ УРГАНИШ //INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY - 2024. - Т. 2. - №. 5. - С. 266-273.

5. Файзибоев П. Н. и др. САМАРКАНД ВИЛОЯТИДА ЭХИНОКОККОЗ БИЛАН КАСАЛЛАНИШНИНГ ЭПИДЕМИОЛОГИК ТАДЛИЛИ //INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY - 2024. - Т. 2. - №. 5. - С. 274-280.

6. Normamatovich F. P. et al. aO'ZBEKISTONDA BRUTSELLYOZ KASALLIGINING ETIOLOGIYASI VA EPIDEMIOLOGIYASINING TAHLILI //Лучшие интеллектуальные исследования. - 2024. - Т. 19. - №. 3. - С. 75-80.

7. Normamatovich F. P. et al. ESTIMATES OF CONSUMPTION OF CONFECTIONERY PRODUCTS IN THE AVERAGE DAILY DIETS OF THE POPULATION IN THE SUMMERAUTUMN SEASON //INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY - 2024. - Т. 2. - №. 1. - С. 142-149.

8. УЗБЕКИСТОНДА ГЕЛМИНТОЗ КАСАЛЛИКЛАРНИНГ ЭПИДЕМИОЛОГИК ТАДЛИЛИ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ. (2023). INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY, 1(9), 231-235.

9. ФУНКСИОНАЛ ОЗИК-ОВКАТ МАДСУЛОТЛАРИНИНГ ОЕИЗ БУШЛНЕИ КАСАЛЛИКЛАРИДА ТУТГАН УРНИ. (2023). INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY, 1(8), 60-64.

10. САБЗАВОТ, ПОЛИЗ МАДСУЛОТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШ ЖАРАЁНЛАРИНИ ГИГИЕНИК БАДОЛАШ. (2023). INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY, 1(7), 221225.

11. Файзибоев П. Н. и др. САБЗАВОТ ВА ПОЛИЗ МАДСУЛОТЛАРИНИНГ ХАВФСИЗЛИК МЕЗОНЛАРИ ВА ОЗУКАВИЙ КИЙМАТЛИЛИГИНИ ГИГИЕНИК БАДОЛАШ //INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY - 2024. - Т. 2. - №. 1. - С. 136-141.

12. УЗБЕКИСТОН ШАРОИТИДА ЭХИНОКОККОЗ КАСАЛЛИГИ БИЛАН КАСАЛЛАНИШНИНГ ЭПИДЕМИОЛОГИК ТАДЛИЛИ.

(2023). INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY, 1(7), 230-233.

13. Абдимуминова Л. А. и др. НАССР ХАЛКАРО ТИЗИМИГА АМАЛ КИЛГАН ДОЛДА МАКТАБ УКУВЧИЛАРИ ОРАСИДА ТЕМИР ТАНКИСЛИК КАСАЛЛИГИНИНГ КЕЛИБ ЧИКИШ САБАБЛАРИНИ АНИКЛАШ //INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY - 2024. - Т. 2. - №. 1. - С. 227-232.

14. Файзибоев П. Н. АДОЛИНИНГ УРТАЧА КУНЛИК РАЦИОНИДА КАНДОЛАТ МАДСУЛОТЛАРИНИНГ ЁЗ-КУЗ МАВСУМИДАГИ ИСТЕЪМОЛИНИ БАДОЛАШ //Журнал гуманитарных и естественных наук. -2024. - №. 9. - С. 148-152.

15. ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА КРИТЕРИЕВ БЕЗОПАСНОСТИ И ПИЩЕВОЙ ЦЕННОСТИ ПЛОДООВОЩНОЙ ПРОДУКЦИИ.

(2024). INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY, 2(1), 71-76.

16. HYGIENIC ASSESSMENT OF CRITERIA FOR SAFETY AND NUTRITIONAL VALUE OF FRUITS AND VEGETABLES. (2024). INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY, 2(1), 77-81.

17. OaH3HÖoeB n. H. h gp. Ytkhp pecnuparop KacannHKnapHHHHr onguHu onumga, cofhom OBKaraaHurn Ba HMMyHHTeTHHHr ypHu //INTERNATIONAL JOURNAL OF RECENTLY SCIENTIFIC RESEARCHER'S THEORY - 2024. - T. 2. - №. 3. - C. 13-18.

18. Carvalho J. R., Machado M. V. New insights about albumin and liver disease //Annals of hepatology. - 2018. - T. 17. - №. 4. - C. 547-560.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.