CC BY
0Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ОЭК:161-001-31
Ж¥МСАЦ Т1НДЕРДЩ ЖАРАЦЦАТАРЫ ЖЭНЕ ОЛАРДЫ ЕМДЕУ ЖОЛДАРЫ
РАХМЕТОВ САЛАВАТ ГАПУРОВИЧ
Хирург-дэрiгер, калалык емхана №13 Шымкент, ^азакстан
ДУСМАНОВА АЙНУР АБДУМАЛИКОВНА
Хирург-дэрiгер, калалык емхана №13 Шымкент, ^азакстан
САДУОВ НУРСУЛТАН АБДЫРАЗАЦОВИЧ
Хирург-дэрiгер, Дау-мед емхана Шымкент, ^азакстан
ПАЙЗАХМЕТОВА НАЗМИНА АЙБЕКОВНА
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылык медицина» кафедрасыныц дэрiгер-интернi Шымкент, ^азакстан
САЙДАХМЕТОВ САНЖАР ЗАФАРОВИЧ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылык медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент, ^азакстан
Аннотация. Жумсац ттдердщ зацымдануы адамныц вм1р1мен б1рге журедг. Квгеру-бул жараныц пайда болуымен б1рге ЖYрмейтiн зацымдаушы фактордыц цысца мерз1мд1 эсер1нен болатын жумсац ттдердщ жабыц механикалыц зацымдануы. Квгерген кезде усац тамырлардыц жарылуы эрдайым пайда болады, содан кейт цан кету пайда болады, оныц ауырлыгы эртYрлi болуы мYмкiн. Жумсац ттдердщ зацымдануы, оларды тудырган себептерге царамастан, денсаулыц сацтаудыц бастапцы буынына ЖYгiнудiц негiзгi санын цурайды. Квгеру, эдетте, цатты заттарга цулаган немесе согылган кезде пайда болады. Qмiрдiц алгашцы жылдарындагы балаларда турмыстыц, ойын жарацаттары, бет пен мойынныц жумсац ттдертщ квгеруi басым. Егде жаста жарацаттардыц негiзгi тYрлерi квлщ спорт, квше жарацаттары болып табылады.
Тушн свздер:жарацат, жумсац тт, квгеру, жара, цан цуюылу, анальгетиктер.
Бетю жумсак тшдердщ закымдануы эрдайым тершщ лимфамен, канмен жэне жергшкп асептикалык кабынумен нэтижесшде закымдану орныныц iсiнуiмен бiрге жYредi. 1сшу мeлшерi кегерген жердеп терi астындагы тшдердщ закымдану аймагына байланысты. Мысалы, терi астындагы майдыц жука кабатына байланысты бас суйегшщ догасында iсiну шамалы, ал тшт элсiз бет контузиясы айкын юшудщ дамуымен бiрге жYредi [2]. Тшдердщ терецдЫнде жалгасатын кан кету кебшесе кeршi тшдердщ кысылуы нэтижесшде косымша жаракатка экеледi, бул ауырсынудыц бiртiндеп жогарылауымен жэне функцияныц бузылуымен бiрге жYредi. Кегеру кейде баска жаракаттармен бiрге жYредi, сондыктан эрдайым кYрделi закымдануды жокка шыгарып, жаракаттардыц салдарын багалау керек [1].
Жумсак тшдердщ жаракаттары эртYрлi каркындыльщтагы ауырсынумен бiрге жYредi. Сонымен, iрi нервтердщ жэне олардыц уштарыныц закымдануында кeгеруiмен ауырсыну эрдайым eткiр болады. Дене мен аяк-колдардыц закымдануларында кeгеруiмен, гематомалар пайда болуы мYмкiн, олар жарылып кетедi, кейде ую сезiмi болуы мYмкiн. Жумсак тшдердщ кeгеруiн емдеу жогарыда аталган белгiлердi жоюга жэне ауыр патологияны болдырмауга багытталган. ^аз1рп уакытта емдеу стандарттары бар-жумсак тшдердщ закымдануы кезшде жедел медициналык ^мек кeрсету бойынша клиникалык усыныстар иммобилизация, жараларды eцдеу жэне ауырсынуды басу мэселелерi ерекше орын алады [4]. Опиоидты жэне опиоидты емес анальгетиктердi енгiзудi антигистаминдермен бiрге жYргiзу усынылады. Иммобилизацияны мYмкiндiгiнше ертерек жасау керек. Жещл жаракаттар болса да, ^герген
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
жерге тыгыз тацгышты колданган дурыс немесе ортозбен иммобилизация жасаган дурыс. Бул кегерген сегменттщ тыныштыгын камтамасыз етедi, микроциркуляцияны калыпка келтiредi, козгалыс белсендiлiгiн темендетедi.
Кейбiр ортоздар микромассаж эсерiне ие, бул репаративтi процестерге де пайдалы эсер етедь Сонымен бiрге анальгетикалык терапия жYргiзiледi. Бул iс-шаралар алгашкы 3 ^нде орындалуы керек. Содан кешн жылыту процедураларын, физиотерапиялык шараларды колдануга болады. Жергiлiктi жакпа жэне гель терапиясын 1-шi кYннен бастап колдануга болады. Жумсак тшдердщ кегеруi, сэйкесшше ауырсыну бiр-бiрiмен байланысты. Ауырсыну-бул адамныц ерекше психофизиологиялык жагдайы, ол ете ^шт немесе деструктивтi тiтiркендiргiштердiц эсерiнен пайда болады жэне денеде функционалды немесе органикалык бузылулар тудырады. Сонымен катар, ауырсыну субъективт!, оны кабылдау емiрдiц ерте кезещндеп закымданумен байланысты жеке тэжрибеге негiзделген. Оньщ кабылдауы тек ауырсыну кезiмен гана емес, сонымен катар, бiр караганда, адамныц психофизикалык жэне эмоционалды сипаттамасы, оныц мэдени децгеш, отбасылык дайындыгы жэне баскалары сиякты айкын емес факторлармен аныкталады. Кебiнесе ол эртYрлi тiтiркендiргiштердiц эсерiнен туындаган эртYрлi органикалык жэне функционалдык бузылуларга тэн реакция болып табылатын адамныц психофизикалык ^й ретiнде сипатталады. Ауырсыну-бул физикалык сезiм жэне оган эмоционалды реакция.
Ноцицептивтш жYЙенiц жумыс iстеуi эндогендiк пептидтер мен медиаторлар жYзеге асыратын нейрохимиялык механизмдер аркылы жYзеге асырылады, олардыц арасында гистамин, Рсубстанция, кининдер, простагландиндер, лейкотриендер, калий жэне сутеп иондары [4-5]. Ауырсыну кезiнде гиперкоагуляция процестер^ липидтердiц пероксидтi тотыгуы белсендiрiледi, протеолитикалык ферменттердiц мелшерi артады, бул тшдердщ бузылуына экеледi. Ауырсыну тiндердiц гипоксиясыныц, дистрофиялык процестердiц дамуына жэне тшдердеп микроциркуляцияныц бузылуына ыкпал етедi. Бул ез кезегшде закымдалган тiндердiц езгеруш кYшейтедi [6]. Осылайша, ауырсыну этикалык жагынан да, нормативтiк-кукыктык реттеу тургысынан да ауырсынуды жецiлдетуге багытталган емдеудi кажет ететiн кYPделi психофизиологиялык кубылыс болып табылады [7]. Оныц табигатыныц кYPделiлiгiн, даму механизмдерi мен реттелуш тYсiну анальгетикалык терапияны тацдау мэселесше сараланган кезкараспен карауга мYмкiндiк береди Эмiрлiк функциялардыц депрессиясын тудырмайтын перифериялык ноцицепторларды коргаудыц ец тиiмдi куралдарыныц бiрi-стероидты емес кабынуга карсы препараттар (СЕ^КП). Кегерудi жэне жаракаттыц баска тYрлерiн тиiмдi анальгезиялаудыц заманауи тужырымдамасы мультимодальды тэсiлдi — ауырсыну импульсш жYргiзудiц эртYрлi буындарына эсер етудi камтиды. Осыган байланысты СЕ^^П енгiзудi катты ауырсыну синдромы Yшiн опиаттармен немесе опиоидтармен бiрiктiрген жен, мысалы, шок жаракаттары Yшiн.
Стероидты емес кабынуга карсы препараттар жещл жэне орташа ауырсынуды емдеуге арналган тацдау болып табылады. Олардыц кабынуга карсы эсерi циклооксигеназаныц тежелуiне негiзделген. СЕ^КП екiлдерiнiц бiрi-эр тYрлi формада шыгарылатын кетопрофен. Yштiк эсер — кабынуга карсы, анальгетикалык жэне антипиретикалык ферменттершщ жэне iшiнара липоксигеназаныц бiтелуiне байланысты, бул простагландиндердщ жэне тромбоксандардыц синтезшщ тежелуiне экеледi. Кетопрофен липосомалык мембраналарды in vitro жэне in vivo турактандырады, жогары концентрацияда in vitro брадикинин мен лейкотриен синтезш тежейдь Артикулярлык шемiршек жагдайына терiс эсер етпейдi [6]. ^абынуга карсы жэне анальгетикалык белсендшктщ аракатынасы тургысынан кетопрофен оцтайлы молекула болып керiнедi. Сонымен, тю ауруы Yлгiсiн колданатын эксперимент™ зерттеу деректерiне сэйкес, кетопрофен кептеген ^^СП-мен салыстырганда ец айкын кабынуга карсы эсерге ие, клиникалык тшмдшк керсеткiшi (4 сагаттан кейiн ауырсынудыц жалпы темендеуi) Кетопрофен Yшiн ец жогары [5]. Орташа жэне ауыр ауырсынуды жецшдетуге катысты кетопрофен диклофенак пен ибупрофеннен айтарлыктай асып тYседi [7].
Impact Factor: SJIF 2G21 - 5.S1 2G22 - 5.94
Кетопрофен" дэстYрлi " селективт емес СЕ^КП болса да, ол аз дэрежеде асказан-шек жолдары мен жYрек-кантамыр жYЙесi тарапынан СЕ^КП -пен байланысты аскынуларды тудыруы мYмкiн. Алынган нэтижелерге сэйкес кетопрофендi колданган кезде асказан-iшек жолдарыныц ауыр аскынуларыныц даму ыктималдыгы диклофенак сиякты баска СЕ^^П -пен салыстырганда темен болды. Кетопрофен бiркатар селективтi СЕ^^П -;а караганда асказан-iшек жолдарыныц патологиясыныц даму каупiн уксас немесе одан да аз керсетп [5-6]. Кетопрофеннщ жYрек-кантамыр жYЙесiнiц кYЙiне минималды терiс эсерi бiркатар аукымды эпидемиологиялы; зерттеулерде керсетiлген. Эр тYрлi кацка жаракаттары бар зардап шеккендердегi жаракаттыц еткiр кезецiндегi кетопрофеннiц анальгетикалык эсерш зерттеуде 100 мг кетопрофендi булшыкет iшiне колданганнан кейiн 15 минуттан кейiн анальгетикалык эсердiц басталуы байкалды. 200 мг колдану анальгезияныц дамуын кYгудi 8-10 минутка дейiн кыскартуга мYмкiндiк бердi. Бул ретте тсрек-кимыл аппаратыныц ауыр жаракаты бар наукастарда кетонал 200 мг дозада трамадолды кектамыр iшiне енгiзумен (100 мг) бiрiктiрiп колданылды, бул ретте ауырсынуды басатын эсер 5-10 мин жYзеге асырылды, бул сол дозада трамадолмен монотерапиямен салыстырганда жылдамырак болды [7].
Бастапкы тексеру кезiнде барлык наукастар ауыр патологияны болдырмау Yшiн закымдану аймагыныц ультрадыбыстык зергтеуi жасалды. Жумсак тiндердiц iсiнуiн багалау аяк-колдыц закымдалган сегментiнiц шецберiнiц келемiмен аныкталып, жогаргы, ортацгы жэне теменгi Yштен бiр белiгiнде елшенiп, аяктыц закымдалмаганымен салыстырылды. Функцияны калпына келтiру пациенгтiц шынтак пен иык буынында бYгiлуiн жэне кем дегенде 10 рет ецкейуш, сондай-ак 2,5 кг жYктi созылган колында 2 минуттан артык устауын орындау мYмкiндiгi бойынша багаланды.
Барлык пациенттерде анальгетикалык терапиядан баска, кYнi закымдалган жердi тыгыз тацгышпен иммобилизациялау жYргiзiлдi жэне салкындату процедуралары колданылды. ^айта кабылдау кезiнде ауырсыну каркындылыгы сiнудiц ауырлыгы бойынша багаланды. Пациенгтердi емдеу жэне бакылау туракты анальгетикалык эсерге жеткенде жумсак тшдердщ юнушщ жогарылауы болмаган кезде, аяк-кол функциясын калпына келтiргенде токтатылды.
1. Регионарная анестезия. В кн.: Каннер Р. Секреты лечения боли. Пер. с англ. М.: БИНОМ;
2. Robin B., Slover M.D., Rose F. et al. Лечение острого болевого синдрома. В кн.: Каннер Р. Секреты лечения боли. Пер. с англ. М.: БИНОМ; 2006.
3. Белова А.Н., Щепетова О.Н. Шкалы, тесты и опросники в медицинской Stephanie E., May M.S.A., Joy L., Hawkins M.D.
4. Багненко С.Ф. Клинические рекомендации. Скорая медицинская помощь. М.: ГЭОТАР-Медиа; 2020.
5. Алексеев В.В., Баринов А.Н., Кукушкин М.Л. и др. Боль: руководство для врачей и студентов. Под ред. Н.Н. Яхно. М.: МЕДпресс-информ; 2009.
6. Машфорд М.Л., Купер М.Г., Кохен М.Л. и др. Боль и аналгезия: Справочник практикующего врача. Пер. с англ. М.: Литтерра; 2004.
7. Sarzi-Puttini P., Atzeni F., Lanata L., Bagnasco M. Efficacy of ketoprofen vs. ibuprofen and diclofenac: a systematic review of the literature and metaanalysis. Clin Exp Rheumatol. 2013;31:731-738.
ЭДЕБИЕТТЕР
200б.
