CC BY
0УДК: 618.17
ЖYКТIЛIК ПЕН БОСАНУ АГЫМЫНЫЦ ЭЙЕЛДЕРДЩ ЖАС ШАМАСЫМЕН
ЕРЕКШЕЛЕНУ1
АЛЬЖАНОВА К.Д.
ШЖК «№2 калалык аурухана» МКК, Шымкент каласы
БАХТЫБАЕВА А.К., Н¥РЛАН А.Н., МУСАЕВА О.А., БЕГИМБЕКОВА Л.М.
^ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыкаралык казак-TYpiK университетi, акушерлiк гинекология кафедрасы, Шымкент к., Казакстан
Аннотация: Зерттеу жумысымыздыц мацсаты жас эйелдер мен кеш репродуктивтг жастагы аналардыц жуктшк жэне босану агымыныц ерекшелжтерт, босанганнан кешнгг кезецд1 аныцтау болды.Материалдар мен эд1стер: Жуктшт, босану тарихы жэне жаца шуган нэрестелердщ жеке жазбалары (п = 255) ретроспективт1 турде талданды, оныц 1ш1нде I топ (п = 75) 13-18 жас аралыгындагы жас жукт1 эйелдер, II топ (п = 120) ) жукт1 эйелдер цолайлы репродуктивт1 жас (20-25 жас) жэне III топтагы (п = 60) репродуктивт1 кезецдег1 кеш эйелдер (38 жас жэне одан жогары).Нэтижелер: жас примипар эйелдердщ кепшшгтде жыныстыц белсендшттщ ертерек басталуы (15,7 жас) кеш репродуктивт1 жастагы эйелдермен салыстырганда (р = 0,001). Жуктшт кез1нде жас примипаралар соматикалыц тургыдан сау болады. Алайда жыныстыц жолмен берглетгн инфекциялардыц болуы кеш репродуктивт1 жастагы эйелдер тобына цараганда 13-18 жас аралыгындагы цыздар тобында жи1 кездесед1 (х2 = 4400, рЫП = 0,036). Кеш репродуктивт1 жастагы эйелдер тобында журек-цантамыр ЖYйесi аурулары басым, нег1з1нен артериялыц гипертензия, семiздiк, бауыр мен ет шыгару ЖYйесi аурулары.
Тушн свздер: жасеспiрiмдiк жуктшк, жас аналар, жасеспiрiм цыздардыц босануы
ОСОБЕННОСТИ ТЕЧЕНИЯ БЕРЕМЕННОСТИ И РОДОВ С ВОЗРАСТОМ
ЖЕНЩИНЫ
АЛЬЖАНОВА К.Д.
ГКН ПВХ «Городская больница №2», г. Шымкент, Казахстан
БАХТЫБАЕВА А.К., Н¥РЛАН А.Н., МУСАЕВА О.А., БЕГИМБЕКОВА Л.М.
Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмета Яссави, кафедра акушерства и гинекологии, Шымкент, Казахстан
Аннотация: Целью нашего исследования было определение особенностей течения беременности, родов и послеродового периода у молодых женщин и матерей позднего репродуктивного возраста. Материалы и методы: Индивидуальные карты беременности, родов и новорожденных (n = 255 ) были ретроспективно проанализированы, в том числе: I группа (n = 75) состояла из молодых беременных женщин в возрасте 13-18 лет, II группа (n = 120) состояла из беременных женщин подходящего репродуктивного возраста (20-25 лет), и III группа (n = 60) состояли из женщин позднего репродуктивного возраста (38 лет и старше). Результаты: Молодые первородящие женщины имели более раннее начало половой жизни (15,7 лет) по сравнению с женщинами позднего репродуктивного возраста (p = 0,001). Молодые первородящие женщины соматически здоровы во время беременности. Однако наличие инфекций, передающихся половым путем, чаще встречается в группе девушек 13-18 лет, чем в группе женщин позднего репродуктивного возраста (х2 = 4400, pI-III = 0,036). В группе женщин позднего репродуктивного возраста преобладают сердечно-сосудистые
заболевания, в основном артериальная гипертензия, ожирение, заболевания печени и желчевыводящей системы.
Ключевые слова: подростковая беременность, молодые матери, роды у девочек-подростков.
CHARACTERISTICS OF TECHENIA BEREMENNOSTI AND RODOV S
VOZRASTOM WOMAN
ALZHANOVA K.D.
THSME on THR of EM « City Hospital №2 », Shymkent
BAKHTYBAEVA A.K., NURLAN A.N., MUSAEVA O.A., BEGIMBEKOVA L.M.
Khoja Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University, Department of Obstetrics
and Gynecology, Shymkent, Kazakhstan
Annotation: The purpose of our study was to determine the characteristics of pregnancy, childbirth and the postpartum period in young women and mothers of late reproductive age. Materials and methods: Individual charts of pregnancy, childbirth and newborns (n = 255) were retrospectively analyzed, including: group I (n = 75) consisted of young pregnant women aged 1318 years, group II (n = 120) consisted of pregnant women of suitable reproductive age (20-25 years), and group III (n = 60) consisted of women of late reproductive age (38 years and older). Results: Young primiparous women had an earlier onset of sexual life (15.7 years) compared to women of late reproductive age (p = 0.001). Young primiparous women are physically healthy during pregnancy. However, the presence of sexually transmitted infections is more common in the group of girls aged 13-18 than in the group of women of late reproductive age (x2 = 4400, pI-III = 0.036). In the group of women of late reproductive age, cardiovascular diseases prevail, mainly arterial hypertension, obesity, diseases of the liver and biliary system.
Key words: teenage pregnancy, young mothers, childbirth in teenage girls.
Жасeсmрiмдердщ жуктшп тек медициналык кана емес, сонымен 6ipre элеуметпк проблемалардьщ дамуымен байланысты [1]. Кептеген зерттеулер керсеткендей, ерте жуктшк созылмалы психологиялы; стресстщ дамуымен байланысты. Сондай-ак, жас жукт! эйелдерге медициналы; кызметкерлер, туыстар жэне жалпы когам тарапынан терю кезкараста [2,3]. ^аз1рп кезецдеп жасeсmрiмдердщ жуктшпне тэн белгшердщ бiрi- бул жыныстык мшез-кулыкты езгерту кезiнде жыныстык белсендшктщ жогарылауына байланысты жыныс мушелершщ созылмалы жукпалы аурулары аясында жш дамуы [2,4]. Муныц трелей салдары-жасeспiрiмдер арасындагы жоспарланбаган жYктiлiк саныныц артуы. Эдебиеттерге сэйкес, 15 пен 19 жас аралыгындагы жYктi кыздар арасында жYктiлiктщ басталуы 82% жоспарланбаган. Жасeспiрiмдер жYктiлiriнщ жогары таралуы Ресейде гана емес, сонымен катар Батыс Еуропа мен Америка ^урама Штаттарында да байкалады. Мысалы, Америка ^урама Штаттарында 2008 жылы 15 пен 19 жас аралыгындагы жасeспiрiмдер арасындагы жYктiлiк децгей 1000-га 68 болды (1998 жылы бул кeрсеткiш 1000-га 117 болды). Осы статистикага сэйкес, барлык жагдайлардыц 64-76% - ы 18-19 жас аралыгындагы жасeспiрiмдерге жэне 15-18 жас аралыгындагы кыздардыц 40% - дан азына келедi [4,5].
ДД¥ мэлiметтерi бойынша жыл сайын 15-19 жас аралыгындагы кыздарда шамамен 16 миллион бала туу тiркеледi жэне олардыц барлыгы дерлiк дамушы елдерде кездеседi [3]. БYкiл элемде жасeсmрiмдердщ жYктiлiк децгей тeмендегенiмен, аймактык жэне улттык децгейлерде айтарлыктай айырмашылык бар. Биологиялык жетiлмегендiк жYктiлiктщ колайсыз нэтижелерi каупiне де эсер етедi [6-10]. Тиiстi босанганга дейiнгi купмнщ болмауы, салмак жеткiлiксiз болуы жэне жYктiлiк кезiнде темекi шегу жаца туган нэрестелер арасында колайсыз нэтиженщ, оныц iшiнде туу кезiндегi салмактыц тeмендiгi, мерзiмiнен бурын босану
жэне нэресте eлiмiнщ кауш факторлары болып саналады. Кейбiр медициналык Kayin факторлары ана мен баланыц денсаулыгына да эсер етyi мYмкiн. [11-12].
ДД¥ бала туудыц оцтайлы жасы 20-дан 30 жаска дейiн деп мэлiмдейдi. Ерте (19 жаска дейiн) жэне кеш (35 жастан аскан) балалардыц туылуы кeбiнесе эйелдер мен балалардыц денсаулыгына жагымсыз эсер етедi [13]. Кеш босану Медициналык жэне элеуметпк проблема болып табылады. 40 жастагы эйелдердщ тек 5% - ында жYктiлiк сэттi eтедi. Кейiнгi репродуктивт жастагы жYктiлiк бала кетеруге колайлы жаска караганда киын болатыны аньщталды. Жасына байланысты жYктi эйелдерде гипертония, гестациялык кант диaбетi, тYсiк тYсiрy, плацентарлы жеткiлiксiздiк жэне жедел босанудыц жогары пайызы сиякты аскынулардыц кауш жогары. 40 жастан кейiнгi жYктiлiк кезiнде урыктыц генетикалык патологиясы мен акауларыныц саны колайлы репродyктивтi жастагы эйелдерге караганда едэyiр жогары [14-16].
Осылайша, жaсeспiрiм кыздарда, сондай-ак жаска байланысты алгашкы аналарда жYктiлiк Yлкен проблема болып табылады. Осы жас топтарындагы жYктiлiк пен босануды салыстырмалы багалау ерекше кызыгушылык тудырады.
Зерттеудщ мацсаты Шымкент каласында эртYрлi жас топтарында жYктiлiк агымыныц ерекшелiгiн, босану нэтижесш жэне жаца туган нэрестелердщ денсаулык жагдайын аныктау болып табылады.
Материалдар мен тэстдер. Зерттеу Шымкент к. ^алалык перинаталды орталык базасында жYргiзiлдi. ^алалык перинаталды орталыкта жыл сайын 3500-нан жогары туу кeрсеткiшiн кeрсететiн ец Yлкен медициналык орталык. Зерттеу Yшiн ретроспективтi эпидемиологиялык жагдайды бакылау эдiсi тацдалды (2015-2019 жылдар аралыгындагы мурагаттык материалдарды талдау жYргiзiлдi). Статистикалык деректердi eцдеy «Statistica 6.1» кешендi статистикалык талдау жэне деректердi eцдеyдiц бiрiктiрiлген жYЙесiн колдану аркылы жYзеге асырылды.
Статистикалык гипотезаларды тексеру Yшiн критикалык мацыздылык децгейi 0,05-ке тец кабылданды. Кeрсеткiштердiц таралуы пaрaметрлiк емес болгандыктан, топтарды салыстыру Yшiн Пирсон хи-квадраты (х2), Йейтс тYзетyлерiмен пайдаланылды. Авторлар жYктiлiк, босану жэне жаца туган нэрестелердщ жеке карталарын ретроспективтi турде, талдады (n=255), оныц iшiнде непзп (I) топ (n=75) 13-18 жас аралыгындагы жас жYктi эйелдер, салыстыру тобы (III) (n=60) кеш репродуктивп кезецдегi эйелдер (38 жас жэне одан жогары), салыстырмалы топ (II) (n=120) колайлы репродуктивп жастагы жYктi эйелдер (19-35 жас аралык). Наукастарды зерттеуге кiргiзy критерийлерi ретiнде, Шымкент каласында туруы тиiс, ерiктi акпаратты келiсiмi, барлык жyктi эйелдердiц бiрiншi босануы сиякты кeрсеткiштер болды. Жaсeспiрiмдердiц физикалык жэне жыныстык даму децгейлер^ сондай-ак жYктiлiк агымы, наукастардыц соматикалык жэне гинекологиялык денсаулыгы багаланып, aнaмнездi деректер зерттелдi.
Нэтижелерг мен талдаулар. Зерттеу нэтижесшде тексерiлген жYктi эйелдердщ орташа жасы: I топта: 15,7±0,63 жас, II топта: 24,1±1,27 жас, III топта: 42,5±1,87 жас екеш аныкталды. Бiздiц деректерiмiз бойынша, етекюрдщ басталуыныц орташа жасы зерттеyдiц I жэне III топтарында айтарлыктай ерекшелендi жэне I топ Yшiн 12,4 ± 1,26 жасты, III топ Yшiн 14,02 ± 1,23 жасты (PI-III = 0,001) жэне II топ Yшiн 13,9 ± 1,52 жас. I жэне III топтар арасында жыныстык дебютте статистикалык мацызды айырмашылыктар болды (PI-III=0,001). Жыныстык белсендшктщ басталуындагы орташа жас белсендiлiк тур^ жас жYктi эйелдер тобында 13-18 жас (I) = 14,7 ± 1,2 жас, 19-35 жас (II) кыздар тобында = 18,9 ± 1,1 жыл, 38 жас жэне одан жогары эйелдер тобында (III)=18,9 ±1,26 жас. Элеуметпк жагдайды зерттеу кезшде бiрiншi топтагы жYктi эйелдердщ 3,6% ЖОО студенттер^ 44,2% мектеп окушылары, 8,3% колледж стyденттерi жэне 44,2% YЙ шаруасындагы эйелдер екенш кeрсеттi. II жэне III топтарда кыздар жогары бшммен камтылган, II топта - 79,4%, III топта - 67,1% эйелдер курады. Зерттеулер нэтижелерi кeрсеткендей, I топтагы жYктi эйелдерде инфекцияныц жогары децгейi корсетш, кэмелетке толмаган жYктi эйелдердiц 20% жыныстык жолмен
бершетш инфекциямен ауыратындыгы, бул кеш репродуктивтi эйелдер тобына Караганда 4 есе жиi (х2=4,400, p I-Ш=0,036) ол (II топ) жYктi эйелдер тобына Караганда (III топ) 5%-га жэне 12%-га жш екендiгi белгiлi болды, ал колайлы репродуктивтi жастагы (х2=0,184 п Ш=0,598) 14%-га тен. Босанганга дейiн ананьщ бастапкы кYЙiне ерекше назар аудару керек.
Экстрагениталды патологияныц (ЭПП) ец жогары пайызы III топтагы эйелдерде 73,3%, I топтагы жYктi эйелдерде бул кeрсеткiш 52,9%, II топта 63,3% болганы аныкталды. Yш топта да жш кездесетiн патология анемия сиякты аурулар болды: I топта 68,3%, II топта 50%, III топта-58% (х2=0,929 р III к=0,335); I жэне II топтарда: бYЙрек ауруы тиiсiнше 38,3% жэне 28% жагдайлар (%2=0,541, pi-П=0,541); вегетативтш-тамырлык дистония (ВВД) сэйкесiнше 23,3% жэне 22% жагдайда (х2=0,002, PI-II=0,963); аурудыц III тобында жYрек-кантамыр жYЙесi басым болды, непзшен артериялык гипертензия 44%, семiздiк 39%, бауыр мен ет шыгару жYЙесi аурулары 18%. Бiздiц деректерiмiз бойынша 13-18 жас аралыгындагы 18 жYктi эйел (15%) созылмалы никотиндш интоксикация фонында жYктi болган. ЖYктiлiктiц кеш тiркелуi жYктiлiк пен босанудыц аскынуларыныц дамуына ыкпал ететiн кауш факторы болды. Бiз топтарда статистикалык мацызды айырмашылыктарды таптык: жас жYктi эйелдердщ Yштен бiрi гана (I топ) (34,8%) емханага 12 аптага дейiн барган, бул колайлы репродуктивт жастагы (II топ) эйелдер тобына караганда 2,4 есе аз) 83,52%-га (х2=11,916 п I-II=0,001) жэне кеш репродуктивт жастагы (III топ) эйелдер тобына караганда 2 есе аз (х2=6,764 p I-III=0,016). I топтагы наукастардыц кeпшiлiгi (50%) 13-тен 28 аптага дешнп кезецде тiркелген, 28 аптадан кешн жас жYктi эйелдердщ 13,2%, жас туылган эйелдердщ 2% бакылауда болмады.
Жас жYктi эйелдерде тсркеуге кеш келген жагдайда, 8-13 аптада биохимиялык скринингпен жэне 12-13 апталык жаста урыктыц туа б^кен аномалиялары мен хромосомалык ауыткуларды аныктау Yшiн ультрадыбыстык скринингпен камту пайызы айтарлыктай тeмендейдi. ЖYктiлiктiц сипаты жэне оныц аскынулары ерекше кызыгушылык тудырады. Кэмелетке толмаган жYктi эйелдер тобында ерте репродуктивт жастагы эйелдер тобымен салыстырганда (PI-III=0,007) ерте токсикоздыц дамуында статистикалык мацызды айырмашылыктарды аныктадык. Бул патологияныц жиiлiгi I топта 30%, II жэне III топтагы жYктi эйелдерде 12% жэне 6% курады. Ауыр преэклампсияныц аскынуында жYктiлiктi токтату I топта да жогары (тшсшше 24,2% жэне 20,8%).
Алайда, бул жYктiлiк аскынуларыныц ец жогары пайызы III топта (жасына байланысты жYктi эйелдерде) аныкталды: аборт каупi I топта 24,2% жагдайларда, II топта - 20%, III топта - 48% (PI-III = 0,048), ауыр преэклампсия I топта - 20,8%, II топта - 6% жэне III топта - 30% ( PI-П=0,066;pП-III=0,018), сэйкесшше 10,8%, 14% жэне 18% жагдайда плацентарлы
ЖYктiлiктiц I II III Айырмашыльщ мацыздылыгы X2/p
аскынулары (13-18 жас) (19-35 жас) (38 жас жэне жогары) I-II I- III II-III
N=75(%) N=120(%) N=60(%)
ЖYктiлiктiц Yзiлу 24.2 20 48 0.075,0.785 3.902,0.048 3.557,0.059
кауш
Ерте токсикоз 30 12 6 3.224,0.073 6.800,0.009 0.372,0.542
Преэклампсия 20.8 6 30 3.387,0.066 0.649,0.421 5.569,0.018
ауыр дэрежелi
Ана-урык- 10.3 14 18 0.190,0.663 0.820,0.365 0.038,0.645
плацента кан
айнал-ыц
бузылысы
Анемия 68.3 50 58 0.929,0.335 0.215,0.643 0.073,0.767
¥ДА 2.5 2 6 0.133,0.716 0.394,0.526 0.222,0.638
6,0% жагдайда урыктыц туа бпкен даму акаулары кеш репродуктивп жас (III топ) тобында аныкталды, бул екшшпопка (2%) караганда 4% жшрек. Босану тарихын талдау табиги босану жас жYктi эйелдердiц 73% (I топ), колайлы репродуктивп жастагы жYктi эйелдердiц 54% жагдайында (II топ) жэне III топтагы жYктi эйелдердiц 40% -ында байкалатынын кeрсеттi. Оперaтивтi жолмен босану жишп кеш репродyктивтi кезецдегi эйелдер тобында (III топ) статистикалык тургыдан айтарлыктай жогары 60%, бул жaсeспiрiм аналар тобына караганда 2,2 есе жш (I топ: 27%, II топ:46%, PI- III=0,011). Жaсeспiрiм аналардан туган балалардагы колайсыз перинаталдык нэтижелердщ негiзгi себептерiнiц бiрi жYктiлiк кезшдеп гипертензия болып табылады. ЖYктi жaсeспiрiмдер арасында артериялды гипертензияныц кездесу жишп 18% (36 жагдай) курады, бул 20-30 жас аралыгындагы эйелдермен салыстырганда 3 есе (6%) жогары [16-19]. Преэклампсияныц эсершен антенатальды кезецде жш кездесетiн патологиялар созылмалы гипоксия жэне урыктыц eсyiнiц тежелyi, сонымен катар олардыц косындысы, босанганнан кейiнгi кезецде шала туылу, респираторлык дистресс синдромы, асфиксия, церебральды бузылулар болып табылады[7,20]. Жaсeспiрiм аналардан туган балалардыц кеш неонаталдык кезецде eлiм кayпi 20 жастан аскан аналар арасындагы 0,7%-бен салыстырганда 1,5%-ды курайды. Перинаталдык
аскынулардыц жогары жишп алгаш босанушылардыц жасына тiкелей байланысты емес, ец мацыздысы зиянды эдеттер, жеткiлiксiз каржылык камтамасыз ету, тiркелмеген неке, ауыр соматикалык жэне aкyшерлiк-гинекологиялык анамнез сиякты элеуметпк кayiп факторлары болып табылады [21,22]. Сонымен катар, жaсeспiрiм аналардан туган балалар арасында салмагы тeмен туылу кауш айтарлыктай жогары екендш кeрсетiлген. Кeптеген баска зерттеyлердегiдей, нэресте eлiмiнiц жогары децгейi аныкталды, бул непзшен жaсeспiрiмдерде мерзiмiнен бурын босанудыц жогары кeрсеткiштерiмен байланысты. Зерттеуге сэйкес, ана eлiмiнiц кayпi 16 жаска толмаган пациенттер арасында жогары болды жэне элеуметпк жагдай тeмендiгi, бiлiм децгешнщ жеткiлiктсiздiгi, босануга дейiнгi кYтiмнiц жеткшказдш жэне элеyметтiк жагдай сиякты элеуметпк-демографиялык факторлармен байланысты болды [19,22]. Талцылау. Жaсeспiрiмдiк жYктiлiктiц жиiлiгi жылдар бойы тeмендеy тенденциясына ие, жас аналардыц тек эрбiр 6-шысы жYктiлiкке дешнп дайындыктан eткен жэне табиги босану жас жYктi эйелдердiц 73% (I топ), колайлы репродуктивп жастагы (II топ) жYктi эйелдердщ 54% жагдайында жэне III топтагы жYктi эйелдердщ 40% байкалды. Жaсeспiрiм кыздардыц бшм децгейi олардыц репродyктивтi мiнез-кулкымен жэне денсаулыгы туралы хабардар болуына тыгыз байланысты. 19 жаска дейiнгi кайта жYктiлiктiц 18,5%-да орын алуы контрацепция жэне отбасын жоспарлау бойынша кабылданган шаралардыц тиiмсiздiгiн кeрсетедi, кайталанган жYктiлiктiц барлык 37 жагдайында босанулар арасындагы усынылган 2 жылдык интервал 100%-да сакталмаган. ^урсащшшк инфекция 13-17 жас аралыгындагы аналардан туган нэрестелердщ 3,3%-да жэне 40 жэне одан жогары жастагы аналардан туган нэрестелердщ 4%-да, сондай-ак 13-17 жас аралыгындагы аналардан туган нэрестелердщ дене салмагыныц тeмендiгi мен eсyiнiц азаюы байкалды. 13-17 жас аралыгындагы жYктi эйелдерден туган балалардыц орташа салмагы 3048 (± 611,7) г, балалардыц орташа бойы 50 (± 3,54) см, II жэне III топтардагы сэйкесшше 3488 (± 469,3) г, 53,7 (± 2,23) см жэне 3447 (± 493) г, 52,37 (± 2,73) см.
Кррытынды. Осылайша, жас алгаш босанушы эйелдердiц кeпшiлiгiнде жыныстык белсендшктщ ерте басталуы (15,7 жас) кеш репродуктивп жастагы эйелдермен салыстырганда (p=0,001) жшрек болады. ЖYктiлiк кезiнде жас алгаш босанушы эйелдер соматикалык жагынан сау болады. Бiрaк жыныстык жолмен бершепн инфекциялардыц болуы кеш репродуктивп жастагы эйелдер тобына караганда 13-18 жас аралыгындагы кыздар тобында жш кездеседi (х2=4400, pI- III=0,036). Кеш репродуктивп жастагы эйелдер тобында жYрек-кaнтaмыр жYЙесi аурулары басым, олар непзшен артериялык гипертензия, семiздiк, бауыр мен eт шыгару жYЙесi аурулары.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Баринов С.В., Шамина И.В., Тирская Ю.И. и др. Течение беременности и родов в возрастном аспекте. Фундаментальная клиническая медицина 2016; 1 (2): 18-24.
2. Мук Э. Ю., Чижова Ж. Г. и др. Состояние здоровья шестнадцатилетних девочек. Смоленский мед. Альманах 2017; 4: 82-85.
3. Радзинский В.Е., Хамошина М.Б., Чакчурина И.А., Оразмурадова А.А. Акушерские и перинатальные осложнения у юных первородящих // Доктор.Ру. 2019. № 7 (162): 6-11.
4. Степашов Н.С., Бердникова Т.В. Брак матери и матери. В кн .: Семья в современном мире. Материалы Всероссийской научно-практической конференции с международным участием. Курск 2017: 141-145.
5. Шевлюкова Т.П., Чабанова Н.Б., Галиева Г.Д. и др. Особенности гестационного периода в подростковом возрасте. Актуальные научные исследования в современном мире. 2017; 62 (26): 110-113.
6. Begimbekova Lazzat , Aliyeva Elnara, Zhapar Maira, et al.Features of the course of pregnancy and the outcomes of childbirth in women of different ages.CurrPediatr Res 2021; 25 (7): 678-683
7. Salam RA,Faqqah A, Sajjad N et al. Improving adolescentsexual and reproductive health: a systematic review ofpotential interventions. J Adolesc Health 2016;59:11-28.
8. Sandoy IF, Mudenda M, Zulu J, et al. Effectiveness of agirls' empowerment programme on early childbearing,marriage and school dropout among adolescent girls inrural Zambia: Study protocol for a cluster randomized trial.HealthEducBehav 2016;17:588.
9. 1SarnquistC, Sinclair J, OmondiMboya B, et al. Evidencethat classroom-based behavioral interventions reducepregnancy-related school dropout among nairobiadolescents. Health EducBehav 2016.
10. Laryusheva TM, Istomina IG, Baranov AN.Comparative characteristics course of pregnancy and delivery outcomes of young and elderly mothers. Sys Rev Pharm 2016; 65(1): 34-42.
11. Zagdaj SP, Ermasheva MA. Features of pregnancy, childbirth and postpartum period of young mothers. Electron J Gen Med 2017;1:138-142.
12. Socolov DG, Lorga M, Carauleanu A, et al. Pregnancy during adolescence and associated risks: an 8-year hospitalbased cohort study (2007-2014) in Romania, the country with the highest rate of teenage pregnancy in Europe. Biomed Res Int 2017; 2017: 9205016.
13. Medhi R, Das B, Das A, et al. Adverse obstetrical and perinatal outcome in adolescent mothers associated with first birth: A hospital-based case-control study in a tertiary care hospital in NorthEast India. Adolesc Health Med Ther 2016;7:37-42
14. Yu SH, Mason J, Crum J, et al. Differential effects of young maternal age on child growth. Glob Health Action 2016;9(1):31171.
15. Salam RA, Faqqah A, Sajjad N, et al. Improving adolescent sexual and reproductive health: a systematic review of potential interventions. Adolesc Health 2016;59(4S): S11- 28. 17. Lee SH, Lee SM, Lim NG, et al. Differences in pregnancy outcomes, prenatal care utilization, and maternal complications between teenagers and adult women in Korea: A nationwide epidemiological study. Medicine (Baltimore) 2016;95(34):e4630.
16. Sober S, Shea JA, Shaber AG, et al. Postpartum adolescents' contraceptive counselling preferences. Eur J ContraceptReprod Health Care 2017.
17. Tocce KM, Sheeder JL, Teal SB et al. Rapid repeat pregnancy in adolescents: Do immediate postpartum contraceptive implants make a difference? Am J ObstetGynecol 2012;206:1-7.
18. Wall-Wieler E, Roos LL, Nickel NC, et al. Teenage pregnancy: The impact of maternal adolescent childbearing and older sister's teenage pregnancy on a younger sister. BMC Pregnancy Childbirth. 2016;16:120.
19. Wilkie GL, Leung K, Kumaraswami T, et al. Effects of obstetric complications on adolescent postpartum contraception and rapid repeat regnancy. J PediatrAdolescGynecol 2016;29:612-616.
Impact Factor: SJIF 2023 - 5.95 МЕДИЦИНСКИЕ НАУКИ
2024 - 5.99 MEDICAL SCIENCES
20. World Health Organization. WHO guidelines on preventing early pregnancy and poor reproductive outcomes among adolescents in developing countries. WorldHealthOrganization, Geneva: WHO 2011.
