CC BY
251
УДК 37.001:12.18
YЗДIКСIЗ Б1Л1М БЕРУ: ПЕДАГОГТАРДЫЦ ЖЕКЕ Т¥ЛГА РЕТ1НДЕ ДАМУЫНЫЦ ШАРТЫ
Авдатпа
Б^л мацалада бiлiм беру саласында педагог-тыц атцаратыц рeлi туралы айтылады. 0згермелi цогамдагы жаца формация м¥Fалiмi - педагогикалыц ц^ралдардыц барлыгын мецгерген, т^рацты e3iH-e3i жетiлдiруге талпынган, рухани дамыган, толысцан шыгармашыл т^лга болуы шарт. Нарыц жагдайын-дагы мYFалiмге цойылатын талаптар: бэсекеге ца-бiлеттiлiгi, бiлiм беру сапасыныц жогары болуы, кэсiби шеберлiгi, эдштемелш ж^мыстагы шеберлiгi жайлы сез цозгайды.
Аннотация
В данной статье раскрывается роль учителя в образовании. В изменяющемся обществе учитель новой формации - это освоивший инновационные педагогические приемы, духовно развитый, творческий педагог. Автор обосновывает, что учитель новой формации развивается и формируется через свои достижения. В статье подчёркнуто, что в ры-^ ночных условиях учителю выдвигаются следующие ^ требования: высокое качество предметных знаний, о профессиональное мастерство, мастерство в методи-
го
^ ке преподавания.
«
2 Annotation
л
<§ The article reveals a teacher's role in education.
« In a changing society a teacher of new formation is
g a spiritually developed and creative person who knows
g new pedagogical techniques and can use them. The
и author justifies that the teacher develops through his
g own achievements. In the article it is emphasized that in
о market conditions the teacher should have high quality
о subject knowledge, professional skills. о
w
^ Бшм беру жуйеи цогамныц элеуметпк - экономи-w калыц дамуында жетекшi рел атцарады, сондай - ац оны эрi царай айцындай тYседi. Ал бiлiмнiц цалыпта-о сып, дамуыныц жалпы шарттары философияныц нео гiзгi мэселесi - рухтыц материяга, сананыц болмысца ч ... s цатынасы т^ргысынан зерттелеин iлiм таным теория-
. ___
^^ ,. О
AcbinxaHoea r.A.,
Kocmanau цanacu dKiMdiei
6iniM 6eniMin^ «№18 MeKmen-8UMna3uncu» MM
Heei33i cesdep: 6Mm, we-6epniK, 6dceKese K/a6inemmi, 6Mm canacb, Kdci6miK, w.bi-sapMaMbi^bi^, Mindemmep, wemicmiKmep, MeMneKemmiK cmandapm.
Knrnneeue cnoea: o6pa3o-eanne, Macmepcmeo, KonKy-penmnocnoco6nbiu, Kanecmeo snanuu, npotyeccuonanusM, meopnecmeo, 3adanu, docmu-wenun, socydapcmeennuu cmandapm.
Keywords: education, skills, competitive, quality of knowledge, professionalism, creativity, tasks, achievements, state standard.
1
сы деп аталады.
Орыс педагогi К.Д.Ушинский айтцан-дай, цазiргi заман талабына сай, эр муFалiм, ез бшмш жетiлдiрiп, есю бiрсарынды са-бацтардан герi, жаца талапца сай иннова-циялыц технологияларды ез сабацтарында кYнделiктi пайдаланса, сабац тартымды да, мэнд^ цонымды, тиiмдi болары сезсiз. Бул женiнде ^азацстан Республикасы «Бшм туралы» Зацыныц 8-бабында «Бшм беру жуйесшщ басты мiндеттерiнiц бiрi - оцыту-дыц жаца технологияларын енгiзу, бшм бе-руд! ацпараттандыру, халыцаралыц галам-дыц коммуникациялыц желiлерге шыгу» деп атап керсеткен [1]. Елбасымыз Н.Э. Назарбаев жолдауында айцандай: «Болашацта еркениетп дамыган елдердщ цатарына ену Yшiн заман талабына сай бшм цажет. Казацстанды дамыган 50 елдщ цатарына жетшзетш, терезесiн тец ететш - бiлiм». Сондыцтан, цазiргi даму кезещ бiлiм беру жYЙесiнiц алдында оцыту Yрдiсiнiц техно-логияландыру мэселесш цойып отыр. Оцы-тудыц эртYрлi технологиялары сарапталып, жацашыл педагогтардыц ш - тэжiрибесi зерттелiп, мектеп емiрiне енуде.
Казiргi бiлiм беру жYЙесiнiц мацса-ты - бэсекеге цабшетп маман дайындау [2]. Мектеп - уйрететш орта, оныц жYрегi - муFалiм. Iзденiмпаз муFалiмнiц шыгар-машылыгындагы ерекше тус - оныц са-бацты тYрлендiрiп, тулганыц жYрегiне жол таба бшу1. ¥стаз атана бшу, оны цадiр туту, цастерлеу, арындай таза устау - эр муFалiмнiц борышы. Ол - ез кэшбш, ез пэнiн, барлыц шэюртш, мектебш шексiз CYЙетiн адам. 0згермелi цогамдагы жаца формация муFалiмi - педагогикалыц цурал-дардыц барлыгын мецгерген, турацты езш-езi жетiлдiруге талпынган, рухани дамыган, толысцан шыгармашыл тулга цузырет [3, 28б.]. Жаца формация муFалiмi табысы, бiлiктерi арцылы цалыптасады, дамиды. Нарыц жагдайындагы муFалiмге цойыла-тын талаптар: бэсекеге цабiлеттiлiгi, бiлiм
беру сапасыныц жогары болуы, кэсiби ше-берлiгi, эдiстемелiк жумыстагы шеберлiгi.
Осы айтылгандарды жинацтай келiп, жаца формация м^гатмь рефлекцияга ца-бiлеттi, езiн-езi жYзеге асыруга талпынган эдшнамалыц, зерттеушшк, дидактика-лыц-эдютемелщ элеуметпк тулгалы, ком-муникативтiлiк, ацпараттыц жэне тагы басца цузыреттшктердщ жогары децгей-iмен сипатталатын рухани- адамгершшк-т!, азаматтыц жауапты, белсендо, сауатты, шыгармашыл тулга.
Бшктшк арттыру жYЙесiнде педагогтар-дыц оцу цажеттiлiктерi нацты бiлiмнiц мэнiн тусшуге, соныц нэтижесiнде езiндiк ю-эре-кетке енуге жэне жеке емiрiндегi тэжрибет жеталдару мацсаттарына байланысты ца-лыптасады. Осы замангы муFалiм оцуга Yл-кен потенциалдыц мYмкiндiктермен келедо. Сондыцтан олардыц функционалдыц сауат-тылыцтарын кэшби шеберлiкпен уштасты-ру Yшiн нэтижеге багытталган бiлiм беру Yлгiсiнде мацсатты турде бiлiм беретш, цалыптастыратын, дамытатын андрого-гикалыц процесс цажет. Ка^рп бiлiм беру ^ парадигмасы «бшкп адамга» багытталган § бiлiмнен «мэдениет адамына» багытталган «
бiлiмге кешудд кездейдо. Бул бiлiм беру ^
р !
жацаша уйымдастыру - оныц философи- « ялыц, психологиялыц, педагогикалыц непз- 3 дерiн, теориясы мен тэжрибесш терещрек м цайта царауды цажет етедi. Сондыцтан бY- о
гiнгi кYнi елiмiздiц бiлiм жYЙесiнде оцыту с
м
YдерiCiн тыц идеяларга негiзделген жаца § мазмунын цамтамасыз ету мiндетi тур. ^
Француз цайраткерi «Адамга оцып - YЙ- ^
рену емiрде болу, емiр суру Yшiн цажет» де- §
о
гендей оцыту процесш технологияландыру, « осыган сэйкес оцу багдарламаларын жасау, ^ галымдар мен жацашыл педагогтардыц ец- ^ бектерiмен тан^1су жумыстары муFалiм- «
дердiц Yздiксiз iзденiсiн айц^1ндайды. Жаца ^з
о
педагогикалыц технологиялардыц негiзгi §
и
мэт пассивт! оц^1ту тYрiнен активт! оцы- о
5
туга кешу оцу танымын уй^тмдаст^грудагы §
ш
к <
ер О
го £
« О
м «
О
О!
С
м ^
и
м ^
[-4
о ч
о «
о н м
£1
м
и ©
О
и
о -
©
бастамаш^1лд^1гына жагдай тугызу, субъек-тивтж позицияны цалыптастыру.
Бiлiм сапасын арттыру жэне нэтиже-ге багытталган Yлгiге беталуы барысында мр,ал!мдер мемлекетпк стандарт берiлген нэтижелерге жетуде кэсiби шеберлiкпен мецгерген зерттеу бiлiктерi мен дагд^1лары нэтижесiнде проблеманыц шешiмiн таба алатын, ацпараттыц-коммуникативт1 мэдениет! жогары - дамытушылыц функци-
яны атцарады. К&з!рп заман адамныц осы цузыреттшкп мецгере отырып тек "кэшби икемдiлiгiн оцтайландыруды цамтамасыз ету гана емес, iске асырылу мумюндтн" унем! оцып - Yйрену жэне eзiн-eзi жасау талабын цалыптастыра алады.
Психологтар да, педагогтар да адамныц рухани интеллектуалдыц, кэсiби шыгар-машылыцпен eзiн-eзi дамытуы eмiрiнiц эр кезещнде эр цалай деп ^рсете^. Мыса-лы, улы педагогтер А.Дистерверг, К.Ушин-ский, А.Макаренко, В.Сухомлинский, т.б м¥Fалiмдiк ецбекп адамтану гыл^1мы, адамныц жан дуниеш, рухани элемше бойлай алу eнерi дей отырып, педагогикалыц шеберлш-тщ дамуына зор Yлес цосцан. Осы т^ргыдан алып цараганда педагогикалыц шеберлш-кэсiби эрекетп жогары децгейге кeтеретiн мYFалiмнiц жеке цасиеттершщ, оныц бiлiмi мен бшгшщ жYЙесi.
Кэсiбилiктiц бiрден келе салмайтындыгы белгiлi, оны эр м^гал1м ерте ме, кеш пе мецгеруi ттс. А.Маркова оныц кезендерiн тeмендегiдей етш бeледi: м^гал1мн1ц eз ма-мандыгына бей1мделу кезещ: мамандыцта eзiн-eзi eзектендiру кезещ: мамандыцты ер-кш мецгерген кезец - мамандыцта шыгар-машылыц децгейге жеткен кезец. Осылайша галым кэсiби цузыреттшктщ сипаттамасын шебер м¥Fалiмнщ, жацашыл м¥Fалiмнiц, зерттеушi м¥Fалiмнiц, кэшби дэрежесiне кeтерiлген мрал1мдердщ жиынтыц бейнеш ретщде царастырады.
Ец бiрiншi кезекте мратмнщ «^щаж жацалыны» болуы цажет. Еылым жацалынын
турлендоруде eз Yлесiн цосу арцылы жа-саFан нэтижелi жумысы eзгелердiц тэж!ри-бесiн толыц кeшiрмей, жаца ортаFа икемдеп, eзiндiк iс-эрекет ж^и^ны арцылы айтар-лыцтай нэтижеге цол жеткiзу керек. К^р-гi кэсiптiк- педагогикалыц цызмет цандай м:р,ал1мд! талап етедi? Мр,ал!м - оцушылар-дыц жеке тулгасын дамытуга басымдыц бе-ретш, курдел1 элеуметпк-мэдени жаFдайлар-да еркiн баFдарлай алатын, ш^1тармаш^1л^1ц процестерд басцара алатын, адам туралы Fылымныц жетiстiктерiн, оныц даму зац-дылыцтарын, компьютерл1к оцыту eнерiн терец мецгерген жан-жацты дамыган шытар-машыл тул^ны талап етедi [4, 174 б.].
Ал бшм беруде кэшби цузырлы маман иесiне жеткен деп мамандыты бойынша eз пэнш жетж бiлетiн, оцушыныц шыгар-машылыгы мен дарындылыFыныц дамуы-на жаFдай жасай алатын, тулгалыц^зплшк баFыттылыгы жоFары, педагогикалыц ше-берл1к пен eзiнiц ю-цимылын жуйел1л1кпен атцаруFа цабiлеттi, оцытудыц жаца техно-логияларын толыц мецгерген жэне бшмдок мониторинг негiзiнде ацпараттарды та-уып, оларды тацдап сараптай алатын, отан-дыц жэне шетелдiк тэжiрибелердi шыгар-машылыцпен цолдана бiлетiн кэшби маман педагогт айтамыз.
ЭДЕБИЕТ
1.Казацстан Республикасыныц «Бшм ту-ралы» Зацы // Алматы. - 2010
2.Казацстан Республикасында 2015 жылFа дейiнгi бшм беруд дамыту тужырымдама-сы. //Астана. - 2004 ж.
3.Казацстан Республикасында бшм беру-д! дамытудыц 2005-2010 жылдарFа арналган мемлекетт!к баFдарламасы.// Астана. 2004. -28 б.
4.Б.А. Т¥рFынбаева. Мрал1мтц ш^IFар-маш^1л^1ц элеуметш б!л1кт! артт^гру жаFдай-ында дамыту теориясы мен тэж!рибе.// Алматы. 2005, 174 б.
