Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОННИНГ ИСРОИЛ БИЛАН САВДО-ИҚТИСОДИЙ ҲАМКОРЛИГИ'

ЎЗБЕКИСТОННИНГ ИСРОИЛ БИЛАН САВДО-ИҚТИСОДИЙ ҲАМКОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

91
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
иқтисодий манфаатлар / “Ҳапоел” банк / Исроил лоббисининг аралашуви / аграр соҳа. / economic interests / "Hapoel" bank / intervention of Israel lobby / agrarian sector

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Шохрухбек Турғунбой Ўғли Зокиров

Давлатлараро иқтисодий соҳадаги ҳамкорлик ўзаро муносабатларни ривожлантиришда муҳим хисобланади. Чунки иқтисодий соҳа ҳамкорликнинг мазмунини, ўзаро манфаатлар уйғунлигини ва алоқалар ривожининг истиқболини белгилаб бериши билан аҳамиятлидир. Ўзбекистон Исроил муносабатларининг савдо иқтисодий жиҳатларини тадқиқ қилиш орқали ўзаро муносабатларнинг ўсиш даражаси ва истиқболларини прогнозлаш мумкин бўлади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Cooperation in the interstate economic sphere is important in the development of mutual relations. Because the economic sphere is important because it determines the content of cooperation, the harmony of mutual interests and the perspective of the development of relations. By studying the trade and economic aspects of UzbekistanIsrael relations, it will be possible to forecast the level of growth and prospects of mutual relations.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОННИНГ ИСРОИЛ БИЛАН САВДО-ИҚТИСОДИЙ ҲАМКОРЛИГИ»

УЗБЕКИСТОННИНГ ИСРОИЛ БИЛАН САВДО-ЩТИСОДИЙ

ХДМКОРЛИГИ

Шохрухбек ТурFунбой yFли Зокиров

мустакил изланувчи

АННОТАЦИЯ

Давлатлараро иктисодий сохадаги хамкорлик узаро муносабатларни ривожлантиришда мухим хисобланади. Чунки иктисодий соха хамкорликнинг мазмунини, узаро манфаатлар уЙFунлигини ва алокалар ривожининг истикболини белгилаб бериши билан ахамиятлидир. Узбекистон Исроил муносабатларининг савдо иктисодий жихатларини тадкик килиш оркали узаро муносабатларнинг усиш даражаси ва истикболларини прогнозлаш мумкин булади.

Калит сузлар: иктисодий манфаатлар, "Хдпоел" банк, Исроил лоббисининг аралашуви, аграр соха.

ABSTRACT

Cooperation in the interstate economic sphere is important in the development of mutual relations. Because the economic sphere is important because it determines the content of cooperation, the harmony of mutual interests and the perspective of the development of relations. By studying the trade and economic aspects of Uzbekistan-Israel relations, it will be possible to forecast the level of growth and prospects of mutual relations.

Keywords: economic interests, "Hapoel" bank, intervention of Israel lobby, agrarian sector.

КИРИШ

Исроилнинг Узбекистондаги асосий стратегик иктисодий манфаатлари бу уз махсулот ва хизматларини сотиш учун бозор ва давлдатимизнинг транспорт йуллари, хом-ашё материаллари ва энергия манбаларидан фойдаланишдир.

Собик Иттифокдан мустакилликка эришган Марказий Осий минтакаси давлатларига хусусан, Узбекистонга иктисодий жихатдан узлаштириш учун исроиллик ишбилармонлар биринчилардан булиб келди. Улар истеъфодаги ва амалдаги дипломатлар, махсус хизмат ходимлари, харбийлар ва мамлакат сиёсий элита вакиллари билан шахсий алокаларидан фойдаланиб, уз бизнесларини йулга куйишга

September, 2023 Multidisciplinary Scientific Journal

254

киришишди. Исроил бизнеси Марказий Осиё бозорига кириши ва узлаштириши хакида матбуотда кам ёритилган булсада, Узбекистон билан иктисодий хамкорлик борасида муваффакиятли фаолиятни амалга оширди.

Жумладан, Исроилнинг йирик бизнесга йуналган иктисодий компонентнинг роли ошди. Исроилликлар ишбилармонлар томонидан жуда тез суратларда Узбекистон иктисодиётининг энг мухим тармоклари булган энергетика, нефт ва газ казиб олиш, табиий ресурсларни казиб олиш ва кайта ишлаш сохаларига кириб боришга уринишлар булди.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистонга Исроил бизнес вакилларининг кириб келишида Исроил таш^и разведка идораси МОССАДнинг собик рахбари уринбосари Д.Кимхе мухим рол уйнади. Д.Кимхе Совет Иттифоки кулашидан олдин хам минтаканинг мусулмон республикаларидаги сиёсий элиталар билан кенг алокаларни ривожлантирган булиб, айнан у Ш.Айзенберг, Б.Штейнмец ва Й.Мейманларни 1991 йилда Марказий Осиёнинг сиёсий элита ва истеблишмент вакиллари билан таништирган. Унинг ёрдамида исроиллик ишбилармонларнинг компаниялари Узбекистон, Тожикистон, Туркманистон ва K,озоFистонда фаолиятни бошлади.

Шунингдек, Исроилнинг Узбекситон билан иктисодий хамкорлик алокаларини ривожлантиришида бугунги кунда Кнессет депутати А.Либерманнинг узига хос урни бор. А.Либерман 1997 йилда Исроил Бош вазири Б.Нетаняхунинг канцелярияси бош директори сифатида Марказий Осиё мамлакатлари буйлаб сафаридан Исроилга кайтгач, Б.Нетаняхуга минтака давлатларига Исроилнинг таъсирини ёйиш имкониятини бой бермасликни тавсия килди. А.Либерман иктисодиётнинг турли сохаларида минтака давлатларга кенг куламли лойихаларни амалга ошириш буйича Бош вазирга таклифлар беради.

Шу билан бир каторда, Узбекистоннинг Биринчи Президенти И.Каримовнинг 1998 йил 14-16 сентябрь кунлари Исроилга амалга оширган расмий ташрифи икки томонлама сиёсий ва иктисодий муносабатларни амалга оширишга сезиларли ижобий таъсир курсатди. Ташриф арафасида И.Каримов Исроилнинг "Время" газетасига берган интервюсида уз максади давлатлараро савдо-иктисодий муносабатларни йулга куйиш эканини таъкидлади.

Жумладан, 1998 йил сентябр ойида Исроилнинг "Хапоел" банки ва Узбекистон Миллий банки уртасида банк сохасида хамкорлик туFрисида битим имзоланди. 2000 йил

September, 2023 Multidisciplinary Scientific Journal

255

декабр ойида Б.Штейнмецга карашли Исроилнинг "Бейтман Проджектс лимитед" компанияси К,ашкадарё вилоятидаги Узбекистондаги энг йирик газ конида компрессор стансиясини куриш буйича киймати 195,2 млн.долларлик шартнома имзолади. Асосий кредиторлардан бири Исроилнинг "Хапоалим" банки булди ва ушбу лойиха 2003 йилнинг октябр ойида якунланди хамда станция фойдаланишга топширилди. Исроил компанияси эса уша пайтда Узбекистондаги энг йирик хорижий инвесторга айланди.

2000 йилнинг охирига келиб, Узбекистонда Исроилнинг уч йирик компаниясининг ваколатхонаси фаолият курастган, жумладан, кишлок хужалиги буйича лойихалари билан "М.А.Д." корпорацияси, томчилаб суFориш йуналишида "Нетафим ЛТД" ва турли косметик махсулотлар билан шуFулланувчи "Лерона косметикс". Шунингдек, 2000 йилда Узбекистонда Исроил капитали иштирокида 24 та кушма корхона руйхатга олинган. Ушбу корхоналар асосан савдо, озик-овкат махсулотларини ишлаб чикариш ва кишлок хужалиги махсулотларини кайта ишлаш сохаларида фаолият курсатган.

2001 йил 6 июль куни Тошкент шахрида Исроил миллий инфраструктура вазири А.Либерман ва Узбекистон Бош вазири У.Султонов "Савдо-иктисодий хамкорликни йулга куйиш истикболлари туFрисида"ги кушма Декларацияни имзоладилар.

2003 йил ноябрь ойида "Бейтман" Узбекистондаги энг йирик корхоналардан бири Навоий кон-металлургия комбинати билан "Коклатас" ва "Даугизтау" конларидан олтин казиб олиш лойихасини молиялаштириш буйича шартнома имзолади. Исроил лоббисининг аралашуви билан ушбу лойихага Европанинг бир неча банклари 200 миллион доллар микдоридоридаги кредит ажратди. Натижада ушбу конлардан йилига 5 тонна эмас 20 тонна олтин казиб олиш имконияти юзага келди.

Шу билан бирга, давлатлар уртасида кичик ва урта бизнесни ривожлантириш йуналишида яхши натижаларга эришилди. Кушма семинарлар ташкил этилди ва ушбу сохада Исроил тажрибасини урганиш максадида 100 дан ортик мутахассислар ва тадбиркорлар Исроилда малака олириш курсларида укитилди. 2003 йилнинг сентябрь ойида Тошкент шахрида уз фаолиятини бошлаган кичик ва урта бизнес вакиллари учун консультатция Маркази такдимоти утказилди.

Узбекистон - Исроил иктисодий хамкорлигида аграр сохага оид лойихалар устувор булиб келган. Икки давлатнинг табиий шароитларидаги ухшашликлар хисобга олиниб, кишлок хужалигини ривожлантириш учун чулларни узлаштириш

борасида бугунги кунгача хамкорликда салмокли лойихалар амалга оширилди. Исриолнинг Сде-Бокер кибуцида (жамоа хужалиги) жойлашган Чул институти ва К,изилкум чули олимлари уртасида хамкорлик алокалари йулга куйилди.

Шу билан бирга K,оракалпоFистоннинг Тахтакупир тумани фермерларига Исроилнинг энг сунги суFориш технологияси, 45 та томчилаб суFориш тизимлари фойдаланишга топширилди. Яна 5 та шундай тизимни илмий-текшириш институтларига такдим килинди. Ушбу технология кишлок хужалигида сув танкислиги муаммосини ечишга ёрдам беради. Хусусан, Исроилнинг NETAFIM компанияси томонидан 160 та томчилаб суFориш тизимларини K,оракалпоFистон фермерларига етказиб берилди.

Маълумот учун: Исроилнинг томчилаб суFориш тизими (ускуна) 1 гектар ерни суFориш учун хафтасига 600 литр сув сарфлайди.

2006-2008 йилларда Исроиллик тадбиркорлар ва уша даврдаги Узбекистоннинг Исроилдаги элчиси Ф.Хакимов ташаббуси билан экологик фожеага айланган Орол денгизининг чулга айланишини олдини олиш ва ундан кишлок хужалиги махсулотлари етиштиришда самарали фойдаланиш буйича Исроил билан икки томонлама ишчи гурух тузилди. Ушбу лойихага Исроилнинг энг илFор компаниялари, Netafim, Metzerplas Drip Irrigation, Tahal Consulting Engineers, Elpaz Enterprises & Devolepment кабилар катта кизикиш билдирди.

Исроиллик тадбиркорлар билан хамкорликда Узбекистонда гуштни кайта ишлашга ихтисослашган кичик корхоналар тармоFи ишга туширилди. Шулардан бири Навои вилоятида ташкил этилган "Конимех оазис подукт" корхонаси 2007 йилда халкаро кургазмада уз махсулоти билан иштирок этиб, "Узбекистон бозоридаги энг яхши махсулот" номинациясида FOлиб булди.

Маълумот учун: Исроиллик мутахассислар томонидан республикамиз худуди яхши урганилган булиб, уларнинг хулосасига миувофик Навои вилояти гушт ва гушт махсулотларини ишлаб чикаришда энг юкори салохиятга эга хисобланади.

Шунингдек, ФарFOна ва Хоразм вилоятларида Исроилнинг "MARAF" ва "MASHAB" фирмалари технологиялари асосида сут ва сут махсулотларини ишлаб чикаришга ихтисослашган кичик корхоналар тармоFи уз фаолиятини бошлади.

Вакт утиши билан, 2005 йил май ойида Андижонда юз берган вокеалар ва Исроилнинг унга ноконструктив муносабати окибатида, икки давлат уртасидаги сиёсий мулокот ва савдо-иктисодий хамкорлик суръатини секинлашди. 2007 йил якунларига кура,

давлатлар уртасидаги савдо айланмаси, Узбекистон томони маълумотларига кура, карийб

40 млн.долл., Исроил маълумотларига кура - 28 млн.долл. ташкил этди, шундан 25,6 млн.долл. Исроил экспортига туFри келди.

А.Либерман 2009 йилда Исроил ташки ишлар вазири лавозимини эгаллагач, мамлакат ташки сиёсатидаги устувор вазифаларни аниклади. Улар орасида Марказий Осиё давлатлари билан сиёсий мулокотни янгидан шакллантириш ва улар билан савдо-иктисодий хамкорликни ривожлантириш катта эътибор каратди.

Аммо бугунги кунда хам икки давлат савдо-иктисодий алокалари мамлакатларнинг реал имкониятлари даражасидан анча паст даражаси сакланиб колмокда.

Шу уринда, агар Исроил иктисодиётига назар соладиган булсак, бугунги кунда Исроил иктисодиётининг асосини юкори технолик махсулотлар (авиация, алока воситалари, электрон тиббиёт ускуналари, автоматлашган ва лойихалаштирувчи ишлаб чикариш ускуналари, электроника ва бошка), кишлок хужалиги ва озик-овкат махсулотлари (катрошка, помидор, сабзи, шолFOм, мандарин, калампир, тухум, товук гушти, сут ва бошка) фармацевтика махсулотлари, металл махсулотлари, курилиш ва курилиш махсулотлари, кимёвий махсулотлар, текстиль ва оёк кийим, транспорт ускуналари, дастурий таъминот яратиш ва бошка сохалар ташкил этади. Исроил кайта ишланган олмос, кадокланган дори воситаслари, тиббий асбоб -ускуналар ва юкори технологик махсулотлар экспорти буйича дунёнинг энг илFор давлатларидан бири хисобланади. Уз урнида Исроил олмос, атомобиллар, нефт ва нефт махсулотларини йирик импортери хисобланади.

Исроил товарларининг чет элга экспорт килиш хажми 2020 йилда 50,04 млрд.А^Ш.долл. ташкил этди, бу 2019 йилга нисбатан 17,6% га кам. ЯИМдаги улушига кура, хизматлар - 70%, саноат-28%, кишлок хужалиги-2% ташкил этади.

Исроилнинг асосий савдо-иктисодий хамкорлари - АКШ, Хитой, Германия, Гонконг, Туркия, Буюк Британия, Швейцария, Белгия, Италия, Х,индистон, Россия ва Африка мамлакатлари.

НАТИЖАЛАР ВА МУХОКАМА

Фукароларнинг даромадига кура дунёдаги энг бой мамлакатлар унталигига кирган Исроилнинг 2020 йил якунларига кура, ялпи ички махсулоти (ЯИМ) карийб 395

September, 2023 Multidisciplinary Scientific Journal

258

млрд.А^Ш.долл. етиб, ахоли жон бошига

44 минг.А^Ш.долл. туFри келди. Жумладан, 2020 йил охирида ишсизлар сони мехнатга лаёкатли ахолининг 20% яъни 700 минг кишини ташкил этди.

Узбекистон-Исроил савдо-иктисодий алокаларини урганиш ва тахлил килиш натижалари шуни курсатдики, алокаларни йулга куйган дастлабки йилларда Узбекистондан Исроилга асосан олтин, кумуш, пахта, жун ва тери импорт килган. Кейинчалик, Узбекистондан импорт килинадиган товарлар руйхатига тукимачилик, кимёвий моддалар, металлар ва бошка материаллар киритилди. Узбекистон эса Исроилдан маиший, курилиш ва кишлок хужалиги махсулотлари, асбоб-ускуналар, кора металлар, пластмасса махсулотлари, оптик махсулотлар, озик-овкат, кахва, чой, гушт ва балик махсулотлари, дори-дармон ва бошка товарлар импорт килади.

Бугунги кунда, савдо - иктисодий хамкорлик сохасида икки мамлакат узаро савдода (Савдо-иктисодий хамкорлик туFрисидаги Битимга мувофик) имтиёзли ва кулай мухит тартиби урнатилган, аммо шунга карамай, хамкорлик алокалари урнатилганидан то хозирги кунгача товар айирбошлаш курсаткичлари мавжуд салохиятга жавоб бермай келмокда.

млн.А^Ш.долл.

2014 г. 2015 г. 2016 г. 2017 г. 2018 г. 2019 г. 2020г.

Товар айланмаси 68,1 42,5 41,1 44,1 55,6 47,8 40,4

Экспорт 17,7 13,5 15,3 15,2 19,1 15,7 4,4

Импорт 50,4 29,0 25,8 28,9 36,5 32,1 36,0

Сальдо -32,7 -15,5 -10,5 -13,7 -17,4 -16,4 -31,6

Жумладан, 2020 йил якунларига кура, Узбекистон Республикаси ва Исроил давлати уртасидаги икки томонлама савдо хажми 40,4 млн.А^Ш.долл. (-15,6%), шу жумладан экспорт 4,4 млн.А^Ш.долл. (75,0%), импорт 36,0 млн.А^Ш. долл (+12,0%) ташкил этди.

Асосий экспорт йуналишлари: хизматлар (транспорт, туризм ва бошкалар) - 85,1%; кийим-кечак, трикотаж ва аксессуарлар - 6,7%; озик-овкат махсулотлари, узум, ёеток ва тайёр озик-овкат махсулотлари - 2,1% ва бошка товарлар.

Исроил Узбекистонга асосан кишлок хужалиги, чорвачилик ва тиббиёт сохалари учун юкори технологик ускуналар, шунингдек, фармацевтика ва полиграфия

September, 2023 Multidisciplinary Scientific Journal

259

махсулотларини экспорт килади. Узбекистондан эса асосан тукимачилик ва KOFOЗ махсулотлари импорт килинади.

Асосий импорт йуналишлари: механик ускуналар, саноат, лаборатория ва бошкалар. - 28,6%, ёFOч ва ёFOч махсулотлари - 22,1%, курилиш материаллари-10.1%, электр жихозлари ва бошка товарлар -8.7%.

Инвестициявий хамкорлик сохасида Исроилдан 2020 йилда узлаштирилган туFридан-туFри инвестициялар хажми 2,4 млн.А^Ш.долл. ташкил этди. Шунигдек, 2021 йилда - 13,5 млн.А^Ш.долл. (2021-2023 йй. мулжалланган Инвестицион дастурга киритилган 4та лойихалар эвазига) узлаштирилиши кузда тутилмокда.

Х,озирги кунда Узбекистон Республикаси худудида Исроил инвестицияси иштирокида 100 та корхона, шу жумладан Исроил капитали 100% булган 39 та хорижий корхона ва 61 та кушма корхонаси фаолият курсатмокда. Ушбу корхоналарнинг асосий фаолияти турлари куйидагилар: туризм, улгуржи ва чакана савдо, озик-овкат махсулотлари (музкаймок) ишлаб чикариш, пластик кадоклаш, саноат-совутиш ва шамоллатиш ускуналари, гигиена махсулотлари, заргарлик, терини кайта ишлаш, маркетинг тадкикотлари, молиявий ва бошкарув масалалари буйича консалтинг хизматлари.

Шу билан бирга, бугунги кунгача икки давлат уртасидаги автотранспорт воситаларининг катновини тартибга солувчи келишув имзоланмаган. 2019 йилда автотранспорт оркали юк ташиш хажми

22,5 минг тоннани ташкил этган булса, 2020 йилнинг 4 ойи давомида - 31,6 минг тонна (+110 %).

Шунингдек, 2020 йилда темир йул юк хажми 295,2 тонна (-45 рейс), шу жумладан, импорт товарлар - 224,0 тонна (-8,6 рейс) ва Узбекистон худудида Исроил товарларининг транзити 71,2 тонна (2019г.- 11.4 минг тонна) ташкил этган. Х,аво транспорта сохасидаги хамкорликнинг статистикасига кура, 2019 йилда "Узбекистон Х,аво йуллари" АЖ

410 рейсни амалга оширган (+15,2%) 60,7 минг йуловчига хизмат курсатилган (-0,9%) ва 474,4 тонна юк ташилган (-44,5%) булса, 2020 йилда 64 парвоз амалга оширилган (-6,4 рейс), 6,4 минг йуловчига хизмат курсатилган (-9,5%) ва 125,6 тонна юк (-3.8%) ташилган. Шунингдек, 2020 йил 16 мартдан COVID-19 пандемияси сабабли вужудга келган эпидемиологик вазият муносабати билан мунтазам авиакатновлар вактинча тухтатилган.

Шунингдек, Узбекистон Республикаси Марказий Банкининг маълумотига кура, Узбекистонга Исроилдан

жисмоний шахсларнинг трансчегаравий пул утказмалари (шахсий трансфертлар) 2020 йилда

132,4 млн.А^Ш.долл. ташкил этган булса, бу курсатгич 2018 йилда 54,5 млн.А^Ш.долл ва 2019 йилда 58,6 млн.А^Ш.долл. ташкил этган. Узбекистондан Исроилга жунатилган шахсий пул утказмалари эса 2020 йилда 3,7 млн.А^Ш.долл., 2019 йилда 4,3 млн.А^Ш.долл. ва 2018 йилда 4,2 млн.А^Ш.долл. ташкил этган.

Кейинги йилларда Исроил Узбекситон билан харбий-и^тисодий ало^аларни ривожлантириш ва мустахкамлаш учун кадамлар куйилмокда. Тошкентга мунтазам равишда музокаралар олиб бориш учун Исроилнинг харбий-саноат сохаси вакиллари ташриф буюрди.

Хрзирда, МДХ, худудида Исроил Мудофаа вазирлигининг хориждаги Исроил курол ишлаб чикарувчилари фаолиятини назорат килувчи тузилмаси СИБАТ K,озоFистон ва Озарбайжонни харбий-техник хамкорлик буйича устувор йуналишлар сифатида белгилаган. Исроил мудофаа саноати рахбарлари Озарбайжон бозоридаги позицияларини мустахкамлаш, K,озоFистон билан харбий-техник хамкорликни кенгайтириш, Узбекистон билан харбий хамкорликни янада фаоллаштириш ва Туркманистон курол бозорига кириб боришга харакат килмокда.

Исроилликларнинг Марказий Осиё минтакаси мамлакатларига харбий экспортни кенгайтириш борасидаги кизикиши бир неча сабабларга боFлик. Хусусан, Туркия билан харбий хамкорлигини сезиларли даражада кискартириши натижасида Исроил Озарбайжон, K,озоFистон, Узбекистон ва Туркманистон бозори эвазига Туркиядан курган зарари урнини коплашни максад килган.

Исроилнинг Узбекистон билан иктисодий хамкорлигининг узига хос хусусияти шундаки, у иктисодиётнинг стратегик йуналишлари энергетика, тоF -кон саноати ва табиий ресурсларни кайта ишлаш буйича хамкорликка эътибор каратади.

Узбекистоннинг Исроил билан хамкорлик килишидаги асосий мотивлари бу, инвестицияга булган эхтиёж ва иктисодиёт сохаларини Исроилнинг янги технологиялар асосида ривожлантириш зарурати билан боFлик. Исроил иктисодиётининг Узбекистон учун бирламчи ахамиятга эга булган сохалардаги инкор этиб булмас ютукларга эришганлиги ушбу давлат билан хамкорликда иктисодий алокаларни ривожлантиришга ундайди.

Шу билан бир каторда, Исроил учун хам муносабатларнинг иктисодий компоненти мухим ахамиятга

эга. Исроил Узбекистонни йирик инфратузилмалар учун инвестициялар, узининг сунгги юкори технологиялари ва замонавий куролларининг харидори, кимматбахо, камёб ва рангли металлар, буFдой ва пахта етказиб берувчи объект сифатида куради. Хусусан, Узбекситоннинг Исроил учун алохида жозибадорлиги, унинг геосиёсий ахамиятини оширган омил бу унинг углеводород

ва кимматбахо-фойдали казилмаларнинг катта захиралари мавжудлиги билан боFлик.

Шу билан бир каторда, Узбекистонда жахон транспорт йулларидан узоклиги ва автомобил йули оркали боришнинг кийинлиги туфайли ишлов берилмаган хом ашё захираси мавжуд. Шу сабабли, Узбекистон Исроилни табиий ресурсларни казиб олиш ва кайта ишлаш сохасида куплаб лойихаларни амалга ошириш имконияти билан узига жалб этади.

ХУЛОСА

Хулоса урнида айтиш мумкинки, икки давлатнинг иктисодий ривожланганлигининг турли даражалардалиги ва Узбекистон ва Исроил бозорларининг узаро мувозанатлашмаганлиги бугунги кунда савдо-иктисодий соханинг етарлича ривожлатиришга тускинлик килмокда.

Шунингдек, Узбекистон ва Исроил уртасидаги иктисодий алокалар тизимида икки давлат хам уз манфаатларидан келиб чикиб, мавжуд имкониятлардан максимал даражада фойдаланмасдан келмокда.

REFERENCES

1. Костенко Ю.И. Эволюция «Периферийной стратегии» Израиля (1990-2017 гг.)(На примере политики в Центральной Азии): дис. ... канд. ист. наук. -М.: МГИМО, 2018, С.133 // Веб сайт-https://mgimo.ru/science/diss/Kostenko_diss.pdf

2. Костенко Ю.И. «Новая периферийная стратегия» Израиля. / Ю.И. Костенко // Вестник МГИМО-Университета. 2017. 1(52). С.108

3. Халеви Э. Бывший шеф разведки: Моссад никогда не устраивал государственных переворотов. [Электронный ресурс] / Э. Халеви // IZRUS -Режим доступа:http://izms.co.il/obsЫe_novosti/news/20П -04-07/

4. Фальков М. Кнессет взялся за «советских» мусульман. [Электронный ресурс] / М. Фальков // IZRUS - Режим доступа: http://izrus .co.il/article/1015. html.

5. Месамед В. Израиль и Республика Узбекистан: сотрудничество в экономической и социальной сфере, 2011г. // http://www.iimes.ru/?p=13810

September, 2023 Multidisciplinary Scientific Journal

262

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

6. Фальков М. «Русские пятна» в деле Ольмерта». // IZRUS - Режим доступа: http://izrus.co.il/oligarhi/article/2008-08-01/1510.html

7. Блуа А. Израиль Начинает Свою Игру В Центральной Азии, 23 август 2001г. // Веб сайт-https://russian.eurasianet.org/node/54709

8. Месамед В.И. Израиль в Центральной Азии: грезы и реальность. Москва, 2012, с.86.

9. Фальков М. Кнессет взялся за «советских» мусульман. [Электронный ресурс] / М. Фальков // IZRUS - Режим доступа: http://izrus .co.il/article/1015. html

10. Новые направления внешней политики Израиля. [Электронный ресурс] -Режим доступа: http://news.israelinfo.ru/tribune/30828

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

September, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.