Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ КОНСТИТУЦИЯСИ BA ҚОНУНЛАРДА ОММАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ ЭРКИНЛИГИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТДАН КАФОЛАТЛАНИШИ'

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ КОНСТИТУЦИЯСИ BA ҚОНУНЛАРДА ОММАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ ЭРКИНЛИГИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТДАН КАФОЛАТЛАНИШИ Текст научной статьи по специальности «Право»

42
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Конституция / оммавий ахборот воситалари / цунзура / ҳуқуқий кафолат / сўз ва матбуот эркинлиги

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Октябр Алимжон Ўғли Шодмонов, Фирдавс Тохир Ўғли Каримов

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларида оммавий ахборот воситалари эркинлигининг ҳуқуқий жиҳатдан кафолатланиши асослари баѐн этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ КОНСТИТУЦИЯСИ BA ҚОНУНЛАРДА ОММАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ ЭРКИНЛИГИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТДАН КАФОЛАТЛАНИШИ»

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ КОНСТИТУЦИЯСИ BA КОНУНЛАРДА ОММАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ ЭРКИНЛИГИНИНГ ХУКУЦИЙ ЖИХДТДАН КАФОЛАТЛАНИШИ

Октябр Алимжон уFЛИ Шодмонов

ТДТрУ Иктисодиёт факультети 1 курс Ю-3 гурух талабаси Почта манзили: [email protected]

Фирдавс Тохир ^ли Каримов

ТДТрУ Иктисодиёт факультети 1 курс Ю-3 гурух талабаси Почта манзили : karimovfirdavs 1202@gmail. com Илмий рахбар: Б. Э. Юлдашев т. ф. н., доцент

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Узбекистон Республикаси Конституцияси ва конунларида оммавий ахборот воситалари эркинлигининг хукукий жихатдан кафолатланиши асослари баён этилган.

Калит сузлар. Конституция, оммавий ахборот воситалари, цунзура, хукукий кафолат, суз ва матбуот эркинлиги.

Узбекистон Республикасида демократик жамият курилиши жараёнларининг хукукий асоси, устувор максадлари, тамойиллари, инсон хукук ва эркинликлари, уларнинг кафолатлари, фукароларнинг бурч ва мажбуриятлари 1992 йил 8 декабрда кабул килинган Конституциямизда яккол уз ифодасини топган.

Бугун кунда Узбекистонда бошкарувни либераллаштириш, давлат ва жамиятни модернизация килиш, иктисодиётни эркинлаштириш, адолатли фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёни хамда оммавий ахборот воситалари фаолиятини янада эркинлаштириш сохасида ислохотлар давом этмокда. Узбекистон Республикаси Конституциясининг 67-моддасида "Оммавий ахборот воситалари эркиндир ва конунга мувофик ишлайди. Улар ахборотнинг тугрилиги учун белгиланган тартибда жавобгардирлар.

Цензурага йул куйилмайди" деб аник курсатиб утилган.

Х,ар кандай жамиятда ахборот хамиша мамлакат тараккиётининг кузгуси кишиларнинг онги, дунёкараши, сиёсий савиясининг шаклланишида асосий восита булиб

December 1

385

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022

The Constitution of the Republic of Uzbekistan O 'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -

is the Glorification of Human Dignity, the inson qadrini ulug'lash, erkin va

хизмат килиб келган. Бу холат, айникса, шиддатли суръатлар билан узгариб бораётган бугунги глобаллашув замонида хар качонгидан кура кенг тармок отмокда, бинобарин, хаётимизнинг бирорта сохасини оммавий ахборот воситаларсиз тасаввур килиб булмайди.

Суз ва матбуот эркинлиги, унинг кенг ошкоралиги, ислохотларнинг очиклигини таъминлайдиган демократик принципларни хаётга жорий этиш том маънода демократияни таъминлайди. Асосий конунимизнинг 29 - моддасида "Х,ар ким фикрлаш, суз ва эътикод эркинлиги хукукига эга. Х,ар ким узи истаган ахборотни излаш, олиш ва таркатиш хукукига эга, амалдаги конституциявий тузумга карши каратилган ахборот ва конун билан белгиланган бошка чекловлар бундан мустаснодир" деб курсатиб утилган.

Мамлакатимизда оммавий ахборот воситалари сохасида олиб борилаётган давлат сиёсатининг конунлар ёрдамида мустахкамланиши оммавий ахборот воситалари фаолияти эркинлиги мустакиллигини амалда таъминлаш, улар фаолиятини тартибга солувчи хукукни ривожлантиришга каратилмокда. Мамлакат оммавий ахборотни демократлаштиришнинг хукукий асослари булган "Оммавий ахборот воситалари тугрисида", "Журналистлик фаолиятини химоя тугрисида", "Ахборот эркинлиги принциплари тугрисида>>ги конунлар кабул килинди.

Мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш концепциясида белгиланганидек, Узбекистон Республикасидаги кенг камровли ислохотларнинг бош вазифаси фукароларининг ахборот сохасидаги эркинлиги ва хукукларини, ахборотларни олиш ва уларни таркатишга булган эркинликлари, хукукларини таьминлашдан иборат эди. Оммавий ахборот воситалари сохасида олиб борилаётган давлат сиёсатининг конунлар ёрдамида мустахкамланиши оммавий ахборот воситалари фаолияти эркинлиги ва мустакиллигини амалда уларнинг том маънода туртинчи хокимият сифатида шаклланиши учун етарли хукукий асос булиб хизмат килмокда.

Дархакикат, 2014 йилда кабул килинган "Давлат хокимияти ва бошкаруви органлари фаолиятининг очиклиги тугрисида"ги Узбекистон Республикаси ^онуни давлат хокимияти вакиллик органлари фаолиятининг очиклиги хамда уларнинг оммавий ахборот воситалари билан узаро хамкорлиги самарадорлигини оширишга мустахкам хукукий асос яратди. Чунки ушбу конунда жисмоний ва юридик шахсларининг давлат хокимияти ва бошкаруви органларининг фаолияти

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

тугрисидаги ахборотни олишга оид хукуклари кафолатлари кенгайтирилди. ^онуннинг мухим жихати шундан иборатки, унда давлат хокимияти ва бошкаруви органларининг хамда мансабдор шахсларнинг кабул киланаётган карорлар учун масъулияти оширилди хамда улар фаолияти тугрисидаги ахборотни таркатиш тартиби белгиланди. Мазкур конунни ишлаб чикишда ривожланган демократик давлатларнинг ушбу сохадаги конун хужжатлари батафсил урганилиб, улар миллий конунчилигимиз билан киёсий тахлил этилди. Айникса, бу борада Буюк Британиянинг "Ахборот эркинлиги тугрисида", А^Шнинг "Хукуматнинг очиклиги тугрисида", Франциянинг "Фукароларнинг давлат органлари билан муносабатлари тугрисида", Жанубий Кореянинг "Давлат хокимияти органлари тамонидан ахборотни очиш тугрисида", Россиянинг "Давлат хокимияти органлари фаолиятининг ОАВда ёритилииши тугрисида", Эстониянинг "Давлат ахбороти тугрисида"ги конунлари шулар жумласидандир.

Мамлакатимизда давлат хокимияти ва бошкарув органлари фаолияти очиклигининг асосий принциплари, хусусан, давлат хокимияти ва бошкарув органлари тамонидан такдим этиладиган ахборатлардан хамманинг фойдаланиши мумкинлиги, унинг уз вактида берилиши ва ишончлилиги, улар фаолиятининг ошкоралиги ва шаффофлиги, давлат хокимияти ва бошкаруви органларининг фаолияти тугрисидаги ахборотни олиш ва таркатиш эркинлиги, фукароларнинг уз шаъни ва кадр-кимматини тажовузлардан, уз шахсий хаётига аралашувлардан химоя килишга булган хукуклари ва конуний манфаатларига, шунингдек фукаролар ва юридик шахсларнинг уз ишчанлик обрусни химоя килишга булган хукукларига риоя этиш бегилаб берилди. ^онуннинг ахамиятга молик жихатлардан яна бири шундаки, давлат хокимияти ва бошкаруви органлари ахборот хизматининг макоми аник белгилаб куйилди. ^онуннинг 10-моддасига биноан "Давлат хокимияти ва бошкарув органларининг уз фаолияти тугрисидаги ахборотни тайёрлаш хамда таркатиш вазифаларини бажарувчи, шунингдек, оммавий ахборот воситалари ва жамоатчилик билан хамкорликни таъминловчи таркибий булинмаси ёхуд ушбу вазифаларни бажариш зиммасига юклатилган шахс ушбу органларнинг ахборот хизматидир". Эьтиборли томони шундаки, мазкур конунда ахборотдан фойдаланувчиларнинг суровларини давлат хокимияти ва бошкаруви органлари томонидан куриб чиккишнинг аник муддатлари белгиланди. Хусусан, ахборотдан

фойдаланувчининг сурови руйхатдан утказган кундан

December 1

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022

The Constitution of the Republic of Uzbekistan O 'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -

is the Glorification of Human Dignity, the inson qadrini ulug'lash, erkin va

эътиборан купи билан ун беш кунлик муддатда куриб чикилиши, оммавий ахборот воситасининг давлат хокимияти ва бошкаруви органларининг фаолияти тугрисида ахборот олишга доир, шунингдек мансабдор шахсларни интервьюсини ташкил этиш тугрисидаги сурови купи билан етти кунлик муддатда куриб чикиш жихатдан мустахкамланди. Шу боис конун оммавий ахборот воситалари ходимлари хамда давлат органлари уртасида якин хамкорликни урнатиш, журналистлар томонидан ахборотлар олиш, туплаш, таркатиш масалаларида конунчилик механизмларини такомиллаштиришга, фукароларни давлат конунчилик хокимияти ва бошкаруви органларининг фаолияти тугрисида холис, тезкор ва янада тулик хабардор килишга, давлат органлари ахборот хизматлари, фаолиятининг фаоллашишига, давлат органлари фаолияти устидан жамоатчилик назоратини амалга оширишга хизмат килади.

^онуннинг ижтимоий ахамияти ундаги барча нормалар ахолининг ижтимоий химояга ва куллаб-кувватлашга эхтиёжмант катлами манфаатларига хизмат килиши, уларнинг конституциявий хукук ва мажбуриятлари карор топишини таъминлашда яккол намоён булади. Хусусан, давлат хокимияти ва бошкаруви органлари фаолияти тугрисида ахборот олиш хамда таркатиш кафолатлари яратилганлиги жамиятда кечаётган демократик жараёнлар, ижтимоий-сиёсий ва иктисодий сохаларда олиб борилаётган ислохотлардан фукароларнинг тулик хабардорлигини таъминлайди.

Бугунги кунда матбуот сохасида микдор узгаришлари билан бирга миллий сифат узгаришлари хам юз бермокда. Газета ва журналлар, радио-телеканалларнинг мазмун мохияти, мавзу доираси замон талабларига мос булиб, журналистларнинг дунёкараши, билим, тажрибаси, касб махорати юксалиб бораётгани айни хакикатдир. Оммавий ахборот воситаларининг энг мухим вазифаси мамлакатимизда олиб борилаётган ички ва ташки сиёсатни атрофимизда содир булаётган вокеаларга нисбатан фикрлар, карашлар ранг-баранглиги, жамиятимизни янада эркинлаштириш максадларидан келиб чиккан холда, холисона ёритишдан иборатдир.

Хулоса килиб айтганда, истиклол йилларида янги ижтимоий муносабатларнинг самарали хукукий механизимини яратишга алохида эътибор каратилди. Оммавий ахборот воситалари фукаролик жамиятини шакллантириш ва хукукий демократик давлат куришнинг мухим институтига айланди. Ушбу сохадаги давлат сиёсати Узбекистон Республикаси Конституциясида мустахкамлаб купилган суз

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

эркинлиги принциплари ва фукароларнинг ахборот олиш хукукини изчиллик билан тулик амалга оширишга каратилди. Оммавий ахборот воситалари фаолиятини тартибга солиш, уларни эркинлаштириш ва куллаб-кувватлаш буйича халкаро нормаларга тулик мос келадиган, демократлаштириш хамда модернизация килиш, ижтимоий, сиёсий ва иктисодий ислохотларни чукурлаштириш жараёнида иштирок этишнинг хукукий кафолатларини таъминлайдиган мустахкам конунчилик базаси яратилди.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Конституцияси. Т. "Узбекистон", 2019, 12 ва 22

2. Узбекистон Республикасининг Конституциясига шарх. Т., "Узбекистон",

Республикасининг Конституциясига узгартириш ва кушимчалар киритиш тугрисида. https://lex. uz.

4. Yuldashev, B. E., & Yuldasheva, M. M. State policy of the republic of uzbekistan in the field of railway.

5. Dadasheva, A. A. (2022). PUBLIC OPINION AND GOVERNMENT EVALUATION IN NEW UZBEKISTAN. The American Journal of Interdisciplinary Innovations Research, 4(01), 16-19.

6. Юлдашев, Б. Э. (1994). Железнодорожники Ташкентской магистрали в развитии народного хозяйства Узбекистана в 30-е годы.

7. Дадашева, А. А. (2022). Узбекистон Республикаси-конституциявий ислохотлар давр талаби. Academic research in educational sciences, 3(10), 288-

8. Раматов, Ж. С., & Юлдашев, Б. Э. (2019). Железные дороги узбекистана: история, сегодня, перспективы. Транспорт шелкового пути, (1-2), 10-14.

9. Adilovich, N. R., & Ergashevich, Y. B. (2021). Structural and functional approaches to the development of the social sector: Reform and prospects. European Journal of Molecular and Clinical Medicine, S(1), 1388-1396.

10. Юнусова, Н. Ш., Назарова, Н. Ж., & Жуманиязова, Н. С. (2022). Педагогларда касбий компетенцияни такомиллаштириш (олий таълим тизими мисолида). Современное образование (Узбекистан), (6 (115)),

бетлар.

2008, 255-261 бетлар.

3. Узбекистон Республикасининг Конституциявий ^онун лойихаси. Узбекистон

291.

9-16.

December 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.