CC BY
18ПЕДАГОГИКА
УДК 371
Б01: 10.52754/16947452_2022_4_155
ЗАМАНБАП МААЛЫМАТТЫК КОММУНИКАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН ОКУУ ПРОЦЕССИНДЕ ЖАНА КУНУМДУК
ТУРМУШТАГЫ РОЛУ
Сыдыкова Чынаргуль Жумабаевна, октуучу
chynara84.kg@mail.ru
Ишеналы Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинин
педагогикалык колледжи Бишкек, Кыргызстан
Аннотация. Макалада маалыматтык технологиялар тYШYHYгY каралат. Маалыматтык-коммуникациялык технологиялардын кYHYмдYк жашоодогу жана окутуу процессиндеги ролу, мугалимдин функциялары кврсвтYлвт. Маалыматтык коммуникациялык технологиялардын ролу азыркы заманда абдан маанилYY болуп, внYкквн мамлекеттердин бардыгы жацы маалыматтык коомду тYЗYYгв втYп жатышат б.а. аны индустриалдык коомдон кийинки жацы баскычы деп атасак болот. Соцку учурда дYйнвдв компьютердик техниканы тез внYктYPYY жана адамзат ишмердYYЛYгYHYн бардык чвйрвлврYнв киргизYY процесси ЖYPYYдв. Окуу процессин заман талабына ылайык ыкчам жана эффективдYY уюштуруу YЧYн мектептерди, жогорку окуу жайларды заманбап техникалык каражаттар менен камсыз кылуу зарыл экени азыр айдан ачык белгилYY болуп калды. Компьютер заманбап технологиялык каражат эле эмес, ал окуу процессинде колдонулган жацы ыкма жана окуутуунун жацы формасы болуп эсептелинет.
Ачкыч свздвр: билим берYY процесси, маалыматтык технологиялар, маалыматтык-коммуникациялык технологиялар, окутуу каражаты, бвлYштYPYлгвн маалыматтык ресурс, маалыматтык чвйрв, билим берYY мейкиндиги, педагогикалык процесстин системасы
РОЛЬ СОВРЕМЕННЫХ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРОЦЕССЕ ОБУЧЕНИЯ
И ПОВСЕДНЕВНОЙ ЖИЗНИ
Сыдыкова Чынаргуль Жумабаевна, преподаватель
с11\>пага84. kg@mail. ги
Педагогический колледж Кыргызского государственного университета
имени Ишеналы Арабаева Бишкек, Кыргызстан
Аннотация. В статье рассматривается понятие информационных технологий. Показана роль информационных и коммуникационных технологий в повседневной жизни и процессе обучения, функции учителя. Роль информационно-коммуникационных технологий в наши дни становится очень важной, и все развитые страны переходят к
созданию нового информационного общества т.е. мы можем назвать это новым этапом после индустриального общества. В последнее время в мире идет процесс быстрого развития и внедрения компьютерной техники во все сферы человеческой деятельности. Уже стало очевидно, что для своевременной организации учебного процесса оперативно и эффективно необходимо обеспечить школы, вузы современными техническими средствами. Компьютер-это не просто современный технологический инструмент, это новый способ обучения и новая форма обучения.
Ключевые слова: образовательный процесс, информационные технологии, информационно-коммуникационные технологии, средство обучения, распределенный информационный ресурс, информационная среда, образовательное пространство, система педагогического процесса.
THE ROLE OF MODERN INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN THE LEARNING PROCESS AND EVERYDAY LIFE
Sydykova Chynargul Jumabaevna, teacher chynara84.kg@mail.ru Kyrgyz state university named after Ishenala Arabayev
pedagogical college Bishkek, Kyrgyzstan
Abstract. It's considered the concept of information technology in this article. The role of information and communication technologies in everyday life and the learning process, the functions of the teacher is shown. The role of information and communication technologies is becoming very important nowadays, and all developed countries are moving to the creation of a new information society, i.e. we can call it a new stage after the industrial society.
Recently, there has been a process of rapid development and introduction of computer technology in all spheres of human activity in the world. It has already become obvious that for the timely organization of the educational process, it is quickly and effectively necessary to provide schools and universities with modern technical means. A computer is not just a modern technological tool, it is a new way of learning and a new form of learning.
Key words: educational process, information technologies, information and communication technologies, learning tool, distributed information resource, information environment, educational space, system of pedagogical process.
Киришуу- 21- кылым - жан,ы технологиялардын доору. Алар адамдын иш-аракетинин дээрлик бардык тармактарына кирет. Адамдын социалдык чейреде ез ордун ээлеши заманбап компьютердик технологияларды колдонуу зарылчылыгына алып келет.
Интернет, электрондук почта, санариптик телекерсетYY биздин жашообузда бекем орунду ээледи.
Заманбап билим берYY процессинин натыйжалуулугунун кейгеЙY темен^ карама-каршылыктардын болушу менен шартталган. Бир жагынан,
156
студент кабыл алышы керек болгон маалымат агымы ecYn жатат. Экинчи жагынан, студент кeбYнчe бул маалыматты ездештурурте мотивациясы ете темен. [7; 8]. Мындан тышкары, заманбап жашоо шарттарына кенуу YЧYн адам анда болуп жаткан процесстердин жана кубулуштардын ез ара байланышын эске алып, курчап турган дYЙнeнYн маалыматтык CYрeтYн так кeрсeтYШY керек. Азыркы учурда, кeпчYЛYк адамдар YЧYн программалоо жeндeмY (программалоо тилдери менен компьютердик программаларды тYЗYY) эмес, компьютердик маалыматтык технологияларды колдонуу мYмкYнчYЛYГY актуалдуу болуп калды. Мындай маалымат алуу маданияты адамзаттын жалпы маданиятынын бир бeлYГY болуп калат.
Изилдеенун каражаттары жана ыкмалары. Маалыматтык коомго етуу бYTYндeй коомго, анын ичинде билим берYY системасына да таасирин тийгизет. Бул маалыматтык-коммуникациялык технологиялар менен байланышкан жацы тYШYHYктeрдYн пайда болушу жана азыркы коомдун ишинин бардык тармактарында компьютердик техниканы колдонуу менен шартталган [1]. Мугалимдин милдети-студентти практикалык иш-аракеттерде андан ары колдонуу максатында белгилYY бир кeлeмдeгY маалыматты eзгeртYYгe жана eздeштYPYYгe YЙрeтYY [8]. Бул маселени чечYYдe мугалим окутуунун жана тарбиялоонун салттуу ыкмаларын заманбап маалыматтык технологиялар, анын ичинде компьютердик технологиялар менен айкалыштыра алат. Окуу процессинде компьютерди колдонуу бул процессти мобилдик, дифференциалдуу жана жекече кылууга мYмкYндYк берет [6,7]. Маалыматтык технологиялар маалыматтарды башкаруу жана иштетYY технологияларына, ошондой эле бул маалыматтарды тYЗYYгe, анын ичинде эсептее техникасын колдонууга байланыштуу дисциплиналардын жана адамдардын иш-аракеттеринин кецири классын билдирет. Ар кандай педагогикалык технология маалыматтык технология деп айтууга болот, анткени окуу процессинин технологиясынын негизи маалыматты алуу жана трансформациялоо болуп саналат. Адатта, окутуунун жацы маалыматтык технологиялары деп компьютердик окутуу технологиялары тYШYHYлeт, бул компьютердин жардамы менен мугалим тарабынан окуучуга маалымат даярдоо жана берYY процессин камтыйт [6].
Коомдо ар тYрдYY маалыматтык булактар кызмат кылып келет. Атап айтсак, китептер, методикалык колдонмолор, радио уктуруулар, теле кeрсeтYYлeр, аудио китептер, газета-журналдар, интернет жана андагы TYPДYY сайттар, спутникалык жана цифралык маалыматтык каналдар, уюлдук телефондор ж.б. Мына ушул маалыматтык булактардын негизги мааниси -дYЙнeнYн булуц-бурчунда жашаган тYрдYY улуттагы жана рассадагы, тYрдYY социалдык чeйрeдeгY адамдарды маалымат менен камсыздоо болуп саналат.
Маалыматтык камсыздоо татаал программалардын жана компьютерлердин жардамы аркылуу ишке ашат [9].
Инновациялык техникалык eнYГYYлeр жашообуздун ар турдуу чейресуне: билим берYY системасына, eндYPYшкe, экономикага, архитектурага, бизнеске, сатып алуу чeйрeсYнe (Интернет дYкeн), социалдык катмарларга, элдер (адамдар) аралык байланышууда таасирин тийгизYYдe. Демек, азыркы учурда глобалдык сеттин аркасында кeптeгeн адамдар аралыктан иштешYYдe (мисалы, программисттер, интернет аркылуу алып сатуулар, акча которуу ж.б.) аралыктан бизнес ишин жYргYЗYYдe, аралыктан билим алышууда, ал YЧYн жогорку квалификациялуу, профессионалдуу адис болуусу абзел.
Педагогикалык кесибибизде азыркы заманбап шартта окуучулардын маалыматтык технологияга деген eзгeчe жана eтe кызыгуусун эске алып, биз мындай мYмкYнчYЛYктY башкача айтканда маалыматтык коммуникациялык технологияларды англис тили сабагында мотивацияны демитYYЧY кубаттуу курал иретинде пайдалана алабыз деген кортундуга келдик. Англис тилин компьютердик программалардын жардамы менен окутуп YЙрeтYY окуучулар арасында чоц кызыгууну туудурат. Тажырыйба кeрсeткeндeй, чет тили баланын ац сезиминин eсYШYнe жана калыптануусуна жагымдуу кeрYHYш катары саналат. Чет тилин окутуп YЙрeтYYдe (анын ичинде англис тили) окуучулардын ац сезими, элестетYYCY, кeцYЛ буруусу, байкоосу, CYЙлee жeндeмдYYЛYГY, сeз байлыгы жана чыгармачылык жeндeмдYYЛYГY eсeт [9].
Коомду компьютерлештирYYHY жана маалыматташтырууну уюуштуруучу, коммерсиялык, административдик жана социалдык -политикалык аспектилерди, компьютердик техниканы жана маалыматтык коммуникациялык технологияларды (МКТ) жашоонун бардык чeйрeлeрYнe массалык ишке киргизYYHY азыркы замандын талабы десек болот. Демек, азыркы жашообузду компьютердик коммуникациялык техника жок элестетYYгe мYмкYн эмес. Азыркы кYндe маалыматтык технологиялардын артыкчылыкка ээ болгон багыттарына тeмeндeгYлeр кирет:
• эсеш^ системаларын жана программалык камсыздоолорун иштеп чыгуу;
• маалыматтарды кабыл алуу, сактоо, eзгeртYY жана кайра берYY менен байланышкан процесстерди изилдee маалыматтык теориясы;
• математикалык моделдee, эсептee жана колдонмо математиканын методдору жана алардын ар тYрдYY чeйрeдeгY фундаменталдык жана колдонмо изилдeeлeрдeгy колдонулушу;
• жaсaлмa интеллектин методдоpy, aдaмдapдын интелектyaлдык иш apaкеттеpиндеги aнaлитикaлык жaнa логикелык ой жYГYpтYYCYн моделдee методдоpy;
• экономичным, бошкоруунун, плондоонун жота илимдин тотом пpоблемaлapы боюнчо чыгорылышторды дэярдоо жота дaлилдee YЧYн колдонулуучу методологиялык кapaжaттapын изилдeeчY системолык aH^ro;
• биологиялык системолордогы моолымоттык процесстерди изилдeeчY биоинформотико;
• коомдун информотизоциялоныш процессин изилдeeчY социолдык информотико;
• мультимедш корожотторы, онимоция, мошинолык грофико методдору;
• телекоммуникоциялык системолор жота сеттер (желелер), ошондой эле глоболдык компьютердик сеттер (желелер);
• eндYPYштY, илимди, билим беpYYHY, медицинены, соодо -сотыкты, момлекеттик бошкорууну жота бошко бордык чорболык жош коомдук ишмеpдYYЛYктY eзYндe кормогон ap тYPДYY тиркемелер [б]. «Ma^Lma^» лотындын «information деген сeзYнeн келип чыгып,
моолымот, TYШYHДYPYY, билдиpYY дегенди туюнтот. Бул терминдин кецири тapaгaндыгынa коробой, моолымот илимде обдон бир твлош -гартышты жороткон тYШYHYктepдYн бири. Мисмы, кимдир биpeeнY кызыктырган кaaлaгaндaй берилиштерди же тYШYHYктepдY моолымот деп отошот. Эз учурундо, техникадо, мисмы, моолымот деп белгилер же шорттуу берилиштер формосындо берилген жонылыкторды тYШYнeт.
Жыйынтыктaр жaнa тaлкуулaр. Учурдо билим беpYYHY epкYндeтYYHYн концепциясыта ылойык, окуу предметтерин aHbiH ичинде чет тилин окутуунун негизинде окуучулордын билимдери, билгичтиктери жота кeндYмдepYHYн сошты жогорулоо менен eз олдынчо эмгектенYYгe YЙpeнYшeт, окуп, тоонып билYY кызыкчылыкгары жогорулойт.
Окутуу жота торбиялоо процессинде собокты теориялык, проктиколык жота методиколык жоктон жеткиликтYY, т^опта ылойык жогорку децгээлде eтYY Y4YH окутуунун жоцы формолорын, ыкмолорын колдонуу ap бир муг&лимдин олдындо турган орчундуу моселе болуп эсептелет. Моолымот технологиялорынын жош ^apra шойкеш келген прогроммолык кapaжaттapдын кYн сойын жaцылaнып турушу aдaмзaттaн тaлыкпaгaн эмгекти толоп кылуудо. Илим менен техниконын тынымсыз eнYГYп жоткон
мезгилинде бизге традициялуу болуп калган методдордон гана пайдалануу бугунку кYндYн талабына жооп бере албай калды [1].
Ошондуктан, мугалимдер азыркы замандын талабына ылайык ез билимдерин еркYндетYY YЧYн интернет менен иштеену, дистанттык окуу борборлору менен байланышты уйренушуп, ездерунун устунен узгултуксуз иштесе, сабак етууде ез чыгармачылыгы менен женекей окуп-уйретуучу программаларды тузуп, алардын жардамында окуу материалын жеткиликтуу жана жецил ездештуруумумкунчулугуне ээ болот [9].
Ян Амос Коменский "Окуучулардын эмгеги - жан дуйнесунун кубанычы жана акыл эмгегинен алган канааттануусунун булагы болууга тийиш" деп айтканындай эле ар бир алып жаткан билим окуучуга кубаныч тартуулап, предметке болгон кызыгуусун арттыруусу зарыл. Ал эми аларды билим алууга кызыктыруу жана активдештируу мугалимдин дараметине башкача айтканда, педагогикалык устаттыгынын децгээлине кез каранды болот.
Башталгыч класстын окуучуларынын керсетмелуу-образдуу ойлоолору ете кучтуу, ошондуктан аларды окутууда сапаттуу иллюстративдик материалдарды колдонуу менен керуу, угуу, эмоционалдык жана элестетуулерун гана эмес, ездештуруунун жацы процесстерин еркундетууге шарт тузуу керек.
Чет тинин окутууда маалыматтык технологияларды колдонуу окуучулардын чет тилин билуу децгээлин жогорулатып, аз убакыттын ичинде натыйжалуу жыйынтыктарга жетууну камсыз кылат. Материалды жекелештирип жана дифференциялап берууге шарт тузулет жана мугалимдин материалды беруу убактысы унемделет [2].
Чындыгында балдар элестете албаган нерселерди суреттер, буюмдар же фигуралар аркылуу чагылдырып жеткирууге компьютердин жардамчы ролун танууга болбойт. Компьютердик технологияны эффективдуу жана билгичтик менен колдонгон мугалим пайда болгон проблемаларын чечууде, жацыча ойлонууга жана езунун ишмердуулугун уюштурууга башкача кез караш менен мамиле кылуусу байкалып турат[1].
Башталгыч класстарда компьютердик технологиянын каражаттарын
сабаттуулук менен колдонууну ишке ашыруу учун Power Point
программасынын мумкунчулуктерунен пайдаланган ьщгайлуу.
Программанын жардамында башталгыч класстардын чет тили сабагында
алфавиттерди уйретууден баштап жацы темаларды тушундурууде, етулген
теманы бышыктоодо башкача айтканда тест турунде билимин баалоодо,
мугалим темага карата слайддарды тузуп, слайдга чет тилиндеги
160
мультфилимдерди байлоо менен сабакка пайдалануусу eтYЛYп жаткан теманы бат кабыл алуусуна жана ошондой эле окуучулар YЧYн ийгиликтерге жетишYYгe тYрткY болот.
Презентацияны колдонуп eтYлгeн сабакта окуучулар предмет боюнча окуп-YЙрeнYYЧY, сурап-билYYЧY программалар ж.б. адабияттар менен ез алдынча иштeeнY YЙрeнYшeт жана аларда кошумча тапшырмаларды аткарууга болгон каалоолору жана кызыгуулары пайда болот [9].
Класс менен фронталдык иштeeдe экран балдардын ^дул буруусун eзYнe тартат, окуу материалын ачык-айкын, ишенимдYY кeрсeтYп, аны жетишээрлик дедгээлде eздeштYPYYгe жана эске сактап калуусуна шарт тYзeт. Презентацияны бардык класстардын сабактарынын бардык этаптарында: жады материалды тYшундYPYYДe, бышыктоодо, кайталоодо, билимдерин текшерYYдe, класстан тышкаркы сабактарда колдонууга болот. Мында бала изденYYгe, билим алууга умтулуучу, чарчабаган, чыгармачыл, тырышчаак жана эмгекчил болуп тарбияланат. Компьютердик технологиялык каражаттардын жардамында таанып билYу ишмердYYЛYГYн башкарууга кеткен эмгек бардык жактан:
• билимдердин сапатын жогорулатат;
• баланы жалпы eнYГYYгe жетелейт;
• баланын турмушуна кубаныч тартуулайт;
• окуу процессиндеги мугалим менен окуучулардын eз ара тYШYHYYCY жана алардын кызматташтыгы YЧYн ыдгайлуу шарттар тYЗYлeт;
• балынын активдYу таанып билYY жeндeмдYYЛYГY таанып билYY иш- аракети аркылуу тYЗYлeт жана eнYгeт;
• eзYн-eзY баалоо жана баалоо жумушун так жана туура жYргYЗYYгe eбeлгe тYзeт [3].
Корутунду. Азыркы мезгилде билим берYYHY
информациялаштыруунун бирден-бир актуалдуу багыты катары заманбап маалыматтык-коммуникациялык технологияга окутуунун мазмунун жана методикасын ылайыкташтыруу болуп саналат. Билим берYY системасындагы мындай eзгeрYYлeр билим берYYHY массалык коммуникациялоо жана маалыматташтыруу шартында жYPYп жатат
Англис тил сабагында компьютердин жардамы менен бир катар дидактикалык маселелерди чечYYгe болот: аалам желесиндеги материалдарды колдонуу менен окуу жeндeмдYYЛYГYн жана кeндYмдeрдY кабыл алуусун демитYY; окуучулардын жазуу кeндYMYн жакшыртуу;
окуучулардын сездук корун байытуу; окуучулардын англис тилин уйренууге болгон ынтаасын калыпташтырат. Ошентип, бул теманын актуалдуулугу кейгейдYн мацыздуулугуна аргументтештирилгендигинде жана ошол эле учурда мектеп шартында колдонуу анын жетишээрлик иштелип чыкпагандыгында.
Электрондук материалдарды жацы темаларды тYШYндYPYY YЧYн пайдаланууга болот, окуучулар интерактивду^ тесттерди аткаруу аркылуу мурда алган билимдерин бекемдей алышат, кеп байлыгын естYPYY максатында аудио-ресурстарды угуу жана тексттерди окуу менен жалпы ой жYГYртYYCYн кецейтYY YЧYн колдонууга болот.
Маалымат коммуникациялык технологиялардын жардамы менен окутуунун ынгайлуу жагы бул каалаган убакта окуучу каалаган сабагын интернет булактарынан таба жана окуй алат. Мындай жагдай билим алууда жакшы ийгилик жаратат.
Чет тили мугалимдеринин IТ-компетенттYYЛYктерYн енYктYPYY проблемаларынын азыркы абалы педагогдорун YЗГYлтYксYЗ билим берYY системасындагы болуп жаткан обьективдYY карама-каршылыктарды иликтееге ебелге тYзет.
Адабияттар
1. Биболетова М.З. Мультимедийные средства как помощник УМК "Enjoy English" для средней школы. ИЯШ, №3.2013.
2. Бим И. Л. Обучение иностранному языку. Поиск новых путей // ИЯШ. - 1989 - №1.
3. Базовая ИКТ компетенция -как основа Интернет -образования учителя: [Текст]: Тезисы доклада А.А. Елизарова на конференции RELÄRN./2004-Ассоциация RELARN.
4. Гальскова Н.Д. Методика обучения иностранным языкам в средней школе [Текст] / Н.Д.Гальскова - М.: 2004.
5. Горбушина О. В. Повышение интереса младших школьников к изучению иностранных языков как методическая проблема / О. В. Горбушина // Сб. науч. тр. аспирантов и соискателей КГУ (педагогические науки). - Вып. 6. - Курган : Изд-во Курганского гос. ун-та, 2004. - С. 73-74.
6. Данилов О. Е. Применение информационных коммуникационных технологий в процессе обучения / О. Е. Данилов // Актуальные вопросы современной науки: Материалы XIII Международной научно-практической конференции (31 октября 2011 г.): Сборник научных трудов; Под ред.
7. Данилов О. Е. Решение педагогических задач, обусловленных низким уровнем информационной культуры учащихся / О. Е. Данилов // Учебный физический эксперимент: Актуальные проблемы. Современные решения: Программа и материалы четырнадцатой Всероссийской научно-практической конференции. — Глазов: ГГПИ, 2009. — С. 6-7.
8. Данилов О. Е. Формирование информационной культуры личности студента / О. Е. Данилов // Традиционные и инновационные технологии воспитания в образовательном процессе: Материалы IV Всероссийской научно-практической конференции с международным участием / Под ред. Я. А. Чиговской-Назаровой, А. В. Тутолмина. — Глазов.
9. Тюрина С.Ю. Английский язык в сфере информационных и компьютерных технологий/ Академия Естествознаний 2012
