CC BY
4ЭОЖ 372.891
ЗАМАНАУИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОЦУШЫЛАРГА АППАРАТ БЕРУДЩ ЭД1С1
РЕТ1НДЕ
ШАЙХСЛАМ АСЫЛЖАН М¥РАТ¥ЛЫ
«6В01511 - География-Тарих» ББ 3 курс студент^ академик Е.А. Бекетов атындагы
Караганды университетi, Казакстан
КЕНЖИНА КУЛЬПАШ ДАКЕНОВНА
География кафедрасыныц ага окытушысы, Академик Е.А. Бекетов атындагы Караганды университетi, Казакстан
Ацдатпа. Мацалада Казацстандагы б1л1м беру ЖYйесiне заманауи технологияларды енггзу цажеттiлiгi талцыланады. Автор бшм мен гылымныц елдщ болашагы Yшiн мацызын атап emin, оцытуда жасанды интеллект цолдану арцылы бшм алушылардыц цызыгушылыгын арттыру жолдарын усынады. COVID-19 пандемиясы бшм сапасына mpi эсер еткендттен, жаца технологиялар мен инновациялыц эд^тердщ енгiзiлуi ерекше eзекmi деп царастырылады. Жасанды интеллекттщ кeмегiмен тарихи тулгаларды "miрiлmin", оларды ез eмiрбаяны арцылы таныстыру эдш оцушылардыц материалды визуализация арцылы есте сацтауына ыцпал еmедi. Мундай цуралдар бшм беру Yдерiсiн жаца децгейге шыгарып, оцытудыц тшмдшгт арттыруга кeмекmеседi.
Заман езгерген сайын бшм беру эдютемес езгеред^ ейткеш жаца технологиялар, гылыми жетютштер жэне элеуметпк талаптар окыту мен Yйрену тэсшдерш кайта карауга итермелейдь Бурынгы дэстYрлi эдютер заманауи талаптарга сэйкес келмей калуы мYмкiн, сондьщтан педагогтар мен окушылардыц бшм алу процесше белсендi катысуы Yшiн, инновациялык эдiстер мен к¥ралдарды пайдалану кажеттшп туындайды. КР Президентi К.К.Токаев Республикалык педагогтар съезiнде: «Бшм мен гылым -табыстыц басты кiлтi. Бiздщ ец басты мiндетiмiз - ескелец урпакты озык стандарттарга сай окытып, тэрбиелеу», -деп пайымдаган [1]. Бул сездердщ басты багытыныц мэш, Казакстанныц жаркын болашагына тек бшм жэне гылыммен гана жетуге болатынын тYсiндiрумен катар, педагогтардыц улт алдындагы жауапкершiлiктерiн кYшейтуге непзделген. Дегенмен, окушылардыц бшм алуга кызыгушылыгы мен iзденiстерiн арттыру, эр заманныц езектi мэселелершщ бiрi болды. Алайда, егер де кейбiр мектеп педагогтарыныц бYгiнгi бшм беру эдютемес мен бiр гасыр бурынгы эдiстеменi салыстырсак, Yлкен езгерютердщ енгiзiлмегенiн анык ацгарамыз. XXI гасырда адам баласы ата-бабаларымыз армандай алмаган технологияларды жасаумен айналысып, емiрiмiздiц эр кырына эсер етiп жатканда, казакстандык бiлiм беру саласы да, бул ыкпалдарды сезiну керек деп санаймын. Егер де бул жагдайга назар аудармай, дэстYрлi бiлiм беру форматын жалгастыра берсек, онда бiлiм алушылардыц гылымга кызыгушылыгы мен iзденiстерiнiц кемуше алып келедi.
ЮНИСЕФ мамандарыныц зерттеулерше сэйкес, COVID-19 пандемиясы кезецiнде казакстадык мектеп окушыларыныц бiлiмiн жогалту орта есеппен 30-дан 50%-га дейiн ауыткыган [2]. Буныц себебiн, елiмiздегi дэстYрлi бiлiм беру форматына озык технологиялардыц толык енгiзiлмегенiмен байланыстырамын.
Педагогикадагы инновациялык технологиялар дегенiмiз - бiлiм беру iсiнде акпараттарды даярлап, оны бшм алушыга беру процесi. Бул процесп iске асыруда негiзгi курал компьютер болып табылады. Компьютер - бшм беру iсiндегi бурын шешiмiн таппай келген жаца, тыц дидактикалык мYмкiндiктердi шешуге мYмкiндiк беретiн зор курал. Заманауи акпараттык куралдармен жэне инновациялык эдютермен жумыс iстеу студенттердi укыптылыкка, нактылыкка, берiлген тапсырмалардыц нэтижелi орындалуына, басты мэселеге назар аудара бшуге, дурыс шешiм кабылдай алуга тэрбиелейдь
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Мектептерде окытуда жасанды интеллекта пайдаланудьщ eзектiлiгi, оньщ окытуды интерактивтi жэне тартымды ету кабшетшде жатыр. Сонымен катар, А1 технологиялары окуга деген кызыгушылыкты оятып, окушылардыц заманауи цифрлык к¥ралдармен жумыс iстеу дагдыларын дамытады.
Заманауи мэселелер заманауи шешу жолдарын кажет етедь Соган орай, бул такырыптыц максаты замандас педагогтарга дэстYрлi окыту эдюнамасына жасанды интеллект (А1) технологияларын колдануга усынумен негiзделедi.
Жасанды интеллект каркынды дамып келе жаткан сала. Элемде эртYрлi тапсырмаларды орындай алатын багдарламалар кeбейiп келедi. Жиырма жыл бурын адамга мYмкiн емес болып кершген нэрсе казiр шындыкка айналуда. Осыган байланысты жасанды интеллект аркылы болашакка арналган идеяларды генерациялау мYмкiндiгi жогары жэне олар кещнен колданылуда.
Аталмыш такырыпта А1 технологиялар аркылы тарихи тулгаларды жасанды тYPде <трштш», eздерiнiц eмiрбаяндарымен таныстыру эдiсi карастырылады. Бул эдют жYзеге асыру Yшiн Midjoumey жэне D-ID секiлдi А1 багдарламалары колданылуы кажет. Мысалмен тYсiндiру Yшiн, казактыц туцгыш геологы, ^азак КСР Еылым Академиясыныц туцгыш президентi ^аныш Имантайулы Сэтбаевтыц тулгасы алынды.
А1 технологиялар - интеллектуалды компьютерлiк багдармалар мен машина жасау технологиясы эрi гылым
М1ё]оигпеу - зерттеу компаниясы жэне оныц мэтiндiк сипаттамалар негiзiнде кескшдер жасайтын аттас жасанды интеллект багдарламалык куралы.
0-10 - шынайы уакыт режимiнде бет-элпет анимациясын жэне иммерсивт жэне адамга уксас А1 жасау Yшiн кецейтшген мэтiндi дыбыска ауыстыру жYЙесiн пайдаланатын веб-косымша.
Автордыц бейнесш колдана отырып, жасанды интеллект багдарламасы жYзеге асырылган жумыс Yш кезецнен турды.
1. Кейiпкерiмiздiц бейнесiн калпына келтiру
2. Кешпкердш eмiрбаяны жайлы дерек дайындау
3. Кейiпкердi багдарлама аркылы <тршту», мэтiндi дыбыстау
Бiрiншiден, Midjoumey багдарламасы аркылы ^аныш атамыздыц портретiн салуымыз кажет. Гулама галымныц бейнесiн жасанды интеллект аркылы жетюзудеп максатымыз -окушылардыц визуализациясына ыкпал ету аркылы берiлген акпаратты жадында сактауга ыкпал ету. Багдарламага тарихи тулганыц суретiн усынып, багдарламага «Бул адамды геология кабинетiнде костюмде бейнеле» деген сауал тастаймыз, нэтижесiнде багдарлама бiзге ^аныш Сэтбаевтыц ешбiр жерде жок портретiн усынады. Аталмыш багдарламада eзiцiздiц сауалыцызды кез келген тшде тастап, дайын суреттi жYктей аласыз. Бул багдарламаныц оку YДерiсiнде, кез-келген пэн бойынша акпаратты авторлардыц бейнесш колдана отырып жетюзуде, eте ыцгайлы болып табылады. Себебi окушыларга бершетш сабактыц материалы негурлым кeрнекi, эрi цифрлык технологияныц кeмегiмен дайындалган болса, жас урпакка согурлым мецгеру тиiмдi болып табылады. Себебi озык технологияларды мецгеруде, жастардыц дагдылары мен ептiлiктерi элдекайда жогары болып табылады. Автордыц Midjoumey багдарламасы аркылы дайындалган, видеоматериалдыц негiзiнде алынган фотосурет тeменде сурет 1 ^рсе^^рен.
Сурет 1. Midjourney AI эзiрлеген ^аныш Имантайулыныц портрет
Екiншiдeн, дайын портрета жуктеп болган соц, ^аныш атамыз езшщ eмipбаянын, елге ащрген ецбегш баяндап, окушыларга таныстыру Yшiн мэтш дайындауымыз керек. ChatGPT нeйpoжeлiсi аркылы тарихи тулга туралы мэтiндi эзipлeугe болады, бipак бул жумысты жазу барысында ^аныш Сэтбаев жайлы мэтiндi e3iM эзipлeдiм.
Yшiншi кезецде - эдiсiмiздщ ец шeшушi бeлiмi, ягни галымымыздыц суpeтiн жасанды тYPдe «т1рштт», мэтiндi дыбыстау пpoцeссiн бастаймыз. Буны жYзeгe асыру Yшiн D-ID нeйpoжeлiсiнe дайындалган суpeттi жYктeп, тулганыц мэтiнiн дыбыстауга буйыруымыз кажет. Ары карай, бiз усынган мэтiндi дыбыстау Yшiн, казак тшндеп ер адамныц "Voice 1" немесе "Voice 2" дауыстарын тацдаймыз да, жасанды интеллект ^аныш атамыздыц дайын сухбатын D-ID багдарламасында сейлетедь Бул багдарлама элeмнiц 119 Trni бойынша акпаратты сейлете алады, оныц iшiндe казак тiлi де камтылган. Багдарламада алуан тYpлi тiлдepдiц усынылуы жэне де сiз эзipлeгeн кез-келген мэтшнщ дыбысталуы - осы такырыпта карастырылып жаткан жаца заманауи инновациялык технологиялардыц тиiмдi бeлiгi. Сeбeбi, бip немесе одан да кеп гасыр бурын eмip CYpгeн адамныц eмipбаянын, жаhанFа тигiзгeн ыкпалын, я болмаса хикаясын eз аузынан есту - бiздiц бYгiнiмiзгe дeйiн мYмкiн емес сeкiлдi кepiндi. Алайда, Fылыми-тeхникалык революцияныц каркынды дамуыныц нeгiзiндe, XXI Fасыpдыц озык технологияларыныц дамуы, педагогикалык Yдepiстe бiлiм алушылаpFа окыту материалын жацаша тэсiл аркылы усынуFа мYмкiндiктep берш отыр.
Заманауи технологияны оку YДepiсiнiц барысында колданудыц нeгiзiндe, бiз бipшама корытындылар жасай аламыз. AI технологиялардыц бшм беру барысында колданылуы, бшм алушылардыц кызыFушылыFын оятады, оку материалына деген танымын арттырып, акпараттыц есте узак сакталуына сeптiгiн тигiзeдi.
Нейрожелшердщ педагогтар Yшiн тиiмдi аспeктiлepiн келесщей кepсeтугe болады:
1) оку материалын дайындауда кeп уакыт алмайды;
2) азге тек сухбаттыц сцeнаpийiн дайындау, ал калFан талаптар нeйpoжeлiгe жYктeлeдi;
3) сухбатыцызды кез келген тшде дайындау мYмкiндiгi;
4) окушылардыц тарихи тулганыц ез аузынан eмiрбаянын есту аркылы визуализацияларымен, окуга куштарлыктарын арттыруы.
Арнайы багдарлама аркылы дайындалган видеомызды генерациядан eткiзген соц, элеуметпк желiлерге жYктеп немесе QR кодын жасап, езге адамдарга колжетiмдi етуге болады. Бул окыту Yдерiсiнде, бершетш акпаратты окушыларга YЙде пысыктауга, кайталауга жэне есте калдыруга септiгiн типзедь Багдарлама аркылы дайындалган материалдыц QR коды теменде сурет 2 керсетшген.
Сурет 2. ^аныш Сэтбаевтыц видеосыньщ QR коды
Болашакта бул такырыпты, ягни жасанды интеллектiнi колдана отырып, оку багдарламаларыныц негiзiнде, эртYрлi пэндер немесе такырыптар бойынша зерттеу жумыстарыныц диапазонын кецейтудi жоспарлап отырмыз. Нактырак айтканда, бул эдiстен белек, баска да жасанды интеллекпш колданатын компьютерлш багдарламалардыц негiзiнде, бiршама эксперименталдык жумыстарды жYзеге асыруды жоспарлап отырмыз.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. https://www.akorda.kz/ru/glava-gosudarstva-prinyal-uchastie-v-respublikanskom-sezde-pedagogov-594513
2. Э.Уилсон, доктор В.Коннолли, А.Копеева. Потери в обучении в результате закрытия школ в Казахстане из-за COVID-19. Исследование / ЮНИСЕФ, 2023 - 58 б.
