CC BY
4Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ИСКУССТВОВЕДЕНИЕ ART HISTORY
ЭОЖ 541.18
ЗАМАНАУИ ЭТНИКАЛЬЩ СЭНДЕГ1 МЭДЕНИ ДЭСТYРЛЕР МЕН
ИННОВАЦИЯЛАР
МЕЙРБЕКОВА Ф.Л., ДОСКАРАЕВА Ж.Е. АБУОВА М.А. ТYСЕНБЕКОВА А.Е.
М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университетi, Шымкент, ^азакстан
Аннотация: "Бгздгц тарихымыздыц белгш 6ip кезецдертде, нацтылай айтар болсац, Кецес Одагы кез1нде квптеген адамдар "ерекшеленбеуге"мэжбур ед1 сол себепт1 бул б1зд1 ¥лттыц кшм мен зергерлж буйымдарды тек мереке ^ндерг кию керек деп ойлауга алып келт соцты. Кецес Одагы кезтде б1зд1ц апа-эпкелергмгз барынша царапайым кшм киуге квп назар аударган болатын. Муныц бэрт кундел1кт1 вм1рде де киюге болатынына царамастан " соцгы жылдары Казацстан жастары арасында этникалыц мотивтер1 бар ки1м мен аксессуарлар Yлкен танымалдылыцца ие болуда. ¥лттыц б1регейл1к тацырыбы Ресейде жумылдырылганнан кейгн одан да взектг болды, нэтижестде Казацстанга 400 мыцнан астам ресейлжтер келд1. Бул азаматтардыц тшге, мэдениетке деген квзцарасына эсер етт1 жэне сэн де айналып втпед1. Квптеген дарынды жастарымыз вз1м1зд1ц улттыц ки1мд1 жацаша этникалыц стильге взгертт келед1 жэне нэтижестде цаз1рг1 тацда тшкентай бал бвбеггмгзден ац жаулыцты эжелергмгзге дейт цазаци нацыштагы шапан, нымша, цамажай квйлек секглдг кигмдергмгздг тек цана мейрамда гана емес ку.нделгктг вмгрдеде киюдг сэнге айналдырды.
Клт свздер: заманауи сэн,дэстYрлi кшмдер
^азак eHepi туралы деректер онша кеп емес. Шабыт iздеп, мен муражайларга жш барамын, ютап окимын. Осылайша, идеяларды акпараттьщ эр тYЙiрiнен алып тастап, оларды Yлкен суретке бiрiктiру. Брендтщ iргетасы-менщ кезкарасым аркылы бiздщ тYркi тарихымыз. Тарихи компонентке ете мукият болу керек. Эйткеш кейбiр улттык эшекейлер белгш бiр эшекейлерде орынсыз кершедь Бренд заманауи тYрде жасалса да, 6Ï3 сэйкеспктен алшактамаймыз. ¥лттык казак кейлектершщ ерекшелiктерi казiргi кезецде дэстYрлi казак стилiндегi киiмдердi ^азакстаннан тыс жерлерде сэн сарапшылары жогары багалайды. Элемдiк дизайнерлер шыгыс дэстYрлерiне кeбiрек бет буруда, ал американдык Vogue казактардыц улттык киiмiне тацдануда. Бiз оны келесi белгiлермен танимыз: кYPделi ою-ернектер мен ернектер. Олар тек безендiру гана емес, сонымен катар Очарование ретiнде де кызмет еттi. Эр ою-ернектщ eзiндiк жасырын магынасы бар. Ашык тYCтер. Практикалык жэне ыцгайлылыктан баска, казактар эркашан тартымды болуга умтылды. Кеп кабатты. Кейлектщ YCT^ri жагы мен юбкасы белек тiгiлген. Мереке кYндерi де, ^нделшт eмiрде де эйелдер камзол мен кец белбеу кидi. Тер^ жYн жэне кауырсын-кешпендшердщ улттык кшмдершщ ажырамас элементтерi. Уакыт eтiп жатыр, бiрак дэстYрлер калады. ^азiрri замангы киiмдерде этникалык мотивтер жаца трендтермен ершген. Сонымен, кYPделi ернектер элi де казак кейлектершщ басты безендiрiлуi болып табылады, дегенмен олар жаца формага ие болады.
Эр халыцтыц мэдениетЫщ ерекше жарцын белт - улттыц кшмдер мен буйымдар. Дэл солай, цазаци нацышты эшекей буйымдар мен заманауи стильдi кшмдер жана демге ие болып жатыр.
Сураныс саны ескен аксессуарлар елiмiздеri казак жастарымен катар шет елдердi багындыруда. Осыдан бiрнеше жыл бурын гана кепшшк арасында казаки накыштагы киiмдердi тек жасы Yлкен адамдар киедi деген стереотип калыптаскан болатын. Ал казiрri тацда улттык буйымдар мен кшмдер барлык жас аралыгындагы адамдар арасында кецшен таралган. Ою-ернек кез келген стильге сэйкес келедь Оган дэлел - отандык дизайнерлердiц коленер жумыстары. ^азаки бас киiмдердiц кYнделiктi eмiрдегi панама мен калпактардан ерекшелiгi оныц улттык накыштагы тарихи оюлармен, тастармен безендiрiлуiнде. Ондагы эр eрнектiц езшдш магынасы, сыры бар. Мысалы, кебшесе кошкар мYЙiз, еркеш оюлары улттык
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ИСКУССТВОВЕДЕНИЕ ART HISTORY
кшмдердщ безендiрiлуiнде колданады. Тарих айнасында бул оюлар береке^рлштщ символы болып саналады.
¥лттык стилiмiздщ дамып келе жатканы соншалык кейбiр тойларда дресс-кодтьщ казаки накышта болуы той иелершщ суранысына айналып жатады. Соныц бiрi эншi-блогер C.C.TAY ерекше образды усынган кеш уйымдастырды. Елiмiзде кептеген этностык мотивтегi дYкендер ез жумыстарын каркынды тYPде жYргiзуде. Шапан, бас киiмдердi ¥лыбритания, Франция жэне баска да елдерге сый ретiнде алатынын, шет ел азаматтары тапсырыс беретшш атап еттi. Дизайнер Айсулу Фурманова езшщ улттык буйымдарга жакын екенш айтып, жастардыц ез тарихын умытпай, насихаттап жYргенiн калайды. Ал еткенш курметтейтш адам улттык киiмдердi де кшп жYретiнiн айтады. Болашакта Айсулу ханым айдентикамызды сактап, спорттык Yлriдеri киiмдердi шыгаруды максат етедi. 1шю нарыктагы эр такия - эксклюзив. Эр бас кшмнщ тасы, бояуы мен ернектерi бiр-бiрiнен ерекше. Тшт шашу дэстYрiндегi заманауи стильдi кшмдер дэрiптелген. Осындай отандык дизайнерлердщ ецбектерi барлыгын тац калдырып, улттык айдентикамыздыц жацгыруына Yлес косуда. Алайда, заманауи стильдi бiрi унатса, тагы бiрiнщ кецшнен шыга бермейдi. Бiздщ дизайнерлер батыстыц тенденциясын алып кана коймай, езiндiк улттык ерекшелiктерiмiздi сактап тYрлi заттар ойлап тауып жатыр. Нэзш жандылар казаки дYниелердi заман талабына сай икемдеп, кYнделiктi емiрде киюдi эдетке айналдырган. Болашакта осы каркында мэдениетiмiз дами берсе, элемдiк ареналарды, сэн Yйлерiн багындыратынымыз анык.
Этникалык, экономиялык жэне климаттык жагдайлар ескершп, ежелгi дэстYрлер бойынша тiгiледi. Казактарда iшкi, сырттык, сулык, бiр киер, сэндш жэне кейбiрiнде салтанат-гурып киiмдерi болады. Бiр киер кшм деп кымбат маталардан эшекейлеп тшлген, той-думандарга, жиындарга барганда, жат елге сапарга шыкканда киетiн сэндi киiмдердi атаган. Казак салтында ер жшт егеске тYсерде, согыска барарда кшмдердщ ец жаксы, тацдаулысын киген. 1шю киiмдерi: кейлек, дамбал, желетке, кэзекей; сырт кшмдерге: шапан, ^ш, кеудеше, тон, шидем; сулык кшмдерге: шекпен, каптал
шапан, кебенек кенеп, сырттык жатады (казак Кшм). Кшм мэутден, жYн жэне жiбек матадан, киiзден, ац терiсiнен тiгiледi. Казактар куланныц, акбекеннiц, жолбарыстыц, жанаттыц, булгынныц, сусардыц, ак тышканныц терiлерiн ерекше кымбат багалайды. Бул ацдардыц тершершен тондар тiгiлдi. Астарына кунды ац терiсi салынган тон - шш деп аталды. Осы ац терiсiне сэйкес булгын iшiк, жанат шш, каскыр iшiк, кYзен iшiк болып белшедь
^орытынды. Казак сэнi элемдш индустрияга енiп, барган сайын назар аударуда. Ол батыстык трендтердi гана емес, сонымен катар езiнiц ерекшелiктерi мен дэстYрлерiн сактайды. Кескiнге этникалык жоспардыц кызыкты белшектерiн косып, элемдш брендтердiц кымбат аксессуарларына караганда элдекайда ерекше керiнiс жасайды. Кептеген жастар казактыц дизайнерлерiн колдап казаки накыштагы киiмдердi киюдi трендке айналдыруда. Заманауи киiмдi инновациялау аркылы этникалык кшм т^у казiргi дизайнерлердiц хоббиiне айналып келе жатыр. Жэне менде сол дизайнерлердщ катарына косылып езiмiздiц казак киiмдерiмiздi элемдiк нарыкка шыгару менщ басты максатым.
1. «Казакстан»: ¥лттьщ энцклопедия / Бас редактор Э. Нысанбаев - Алматы «Казак энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, V том
2. Казак мэдениеть Энциклопедиялык аньщтамальщ. Алматы: "Аруна Ltd." ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
3. Шацырак : Yй-турмыстык энциклопедиясы. Алматы : Каз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
4. Алматыкггап "Казак халкыныц улттык киiмдерiм 2007 жыл, Ханият Б.; Сужикова А.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
