CC BY
2INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© M.O. Hudayberdiyeva1H_
1Namangan davlat universiteti, Namangan, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: maqolada yuqori sinf o'quvchilarining ijtimoiy adaptatsiya jarayoniga milliy mentalitet ta'sirini o'rganish va bu jarayonni pedagogik yo'nalishda samarali boshqarish usullari yoritiladi.
MAQSAD: tadqiqotning asosiy maqsadi - yuqori sinf o'quvchilarida ijtimoiy adaptatsiyani milliy mentalitet bilan uyg'unlashgan holda rivojlantirish uchun samarali pedagogik usullarni aniqlashdir.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqotda o'quvchilarning ijtimoiy adaptatsiya jarayonini o'rganish uchun pedagogik usullar, milliy qadriyatlar va madaniyatni o'z ichiga olgan o'quv dasturlari tahlil qilindi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: natijalar milliy mentalitetni hisobga olgan holda ijtimoiy adaptatsiya jarayonini boshqarish o'quvchilarning o'z jamiyatida ijobiy qabul qilinishiga va jamiyat bilan o'zaro ishonchli munosabatlar o'rnatilishiga yordam berishini ko'rsatdi.
XULOSA: tadqiqot natijalari yuqori sinf o'quvchilarining ijtimoiy adaptatsiyasi jarayonida milliy mentalitetning muhimligini tasdiqlaydi.
Kalit so'zlar: ijtimoiy adaptatsiya, yuqori sinf o'quvchilari, milliy mentalitet, pedagogik usullar, milliy qadriyatlar, jamiyatga integratsiya, madaniy meros.
СОЦИАЛЬНАЯ АДАПТАЦИЯ СТАРШКОННИКОВ: МЕТОДЫ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ИЗУЧЕНИЯ ВЛИЯНИЯ НА НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕНТАЛИТЕТ_
© М.О. Худайбердиева1И
Жаманганский государственный университет, Наманган, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в статье рассматривается влияние национального менталитета на процесс социальной адаптации старшеклассников, а также методы эффективного управления этим процессом в педагогическом направлении.
Iqtibos uchun: Hudаybеrdiyеvа M.O.yuqori sinf o'quvchilarining ijtimoiy adaptatsiyasi: milliy mеntalitеtga ta'sirning реdagogik o'rganish usullari // Inter education & global study. 2024. №8(1). B. 121-125.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №8(1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ЦЕЛЬ: основная цель исследования — выявить эффективные педагогические методы для развития социальной адаптации старшеклассников в гармонии с национальным менталитетом.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании были проанализированы педагогические методы и учебные программы, включающие национальные ценности и культуру, для изучения процесса социальной адаптации учащихся.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: результаты показали, что управление процессом социальной адаптации с учётом национального менталитета способствует позитивному восприятию учащихся в обществе и формированию доверительных отношений с ним.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: результаты исследования подтверждают важность национального менталитета в процессе социальной адаптации старшеклассников.
Ключевые слова: социальная адаптация, старшеклассники, национальный менталитет, педагогические методы, национальные ценности, интеграция в общество, культурное наследие.
Для цитирования: Худайбердиева М.О. Cоциальная адаптация старшконников: методы педагогического изучения влияния на национальный менталитет // Inter education & global study. 2024. №8(1). С. 121-125.
SОCIАL АDАРTАTIОN ОF HIGH SCHООL STUDЕNTS: РЕDАGОGICАL STUDY MЕTHОDS QF INFLUЕNCЕ QN NАTIОNАL MЕNTАLITY_
© Odina M. Temirova1®
1Namangan State University, Namangan, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: the article examines the influence of national mentality on the social adaptation process of high school students and effective methods for managing this process from a pedagogical perspective.
AIM: the main objective of the study is to identify effective pedagogical methods for fostering social adaptation in high school students in harmony with national mentality.
MATERIALS AND METHODS: the study analyzed pedagogical methods and educational programs, incorporating national values and culture, to study the social adaptation process of students.
DISCUSSION AND RESULTS: the results showed that managing the social adaptation process while considering national mentality helps students be positively received in society and establish trustworthy relationships with it.
CONCLUSION: the study results confirm the importance of national mentality in the social adaptation process of high school students.
Keywords: social adaptation, high school students, national mentality, pedagogical methods, national values, societal integration, cultural heritage.
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 8(1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
For citation: Odina M. Temirova (2024) 'Social adaptation of high school students: pedagogical study methods of influence on national mentality', Inter education & global study, (8(1)), pp. 121-125. (In Uzbek).
Borgan sari o'zaro bog'langan dunyoda o'quvchilarning ijtimoiy moslashuvi nafaqat bevosita ijtimoiy muhitga qo'shilishni, balki madaniy va milliy o'ziga xoslik bilan aloqani saqlab qolishni ham o'z ichiga oladi. Yuqori sinf o'quvchilari bu jarayonda o'ziga xos qiyinchiliklarga duch kelishadi, chunki ular ijtimoiy qabul qilish bosimi va milliy mentalitetiga xos bo'lgan madaniy qadriyatlarni saqlab qolish bilan shug'ullanadilar.[1] Madaniyatning umumiy qadriyatlari, e'tiqodlari va ijtimoiy normalarini o'z ichiga olgan milliy mentalitet talabalarning o'zini va jamiyatdagi o'rnini qanday qabul qilishiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Milliy mentalitetni hurmat qilish bilan birga ijobiy ijtimoiy moslashuvni qanday rivojlantirishni tushunish talabalarning shakllanish davrida shakllanadigan ta'lim muhitida juda muhimdir. Ushbu maqolada yuqori sinf o'quvchilarining ijtimoiy moslashuvini o'rganish va ta'sir qilishning pedagogik usullari, bu usullarning milliy mentalitet bilan o'zaro ta'siri va aks etishi ko'rib chiqiladi. Asosiy maqsad - madaniy o'ziga xoslikni saqlab qolish va ijtimoiy hamjihatlikni kuchaytirishda o'quvchilarning ijtimoiy rivojlanishiga yordam beradigan samarali yondashuvlarni o'rganishdir.
Ijtimoiy moslashuv - bu odamlar o'zlarining xatti-harakatlari, munosabatlari va ijtimoiy rollarini o'z muhitida kutilgan narsalarga moslashtirishni o'rganish jarayoni. Yuqori sinf o'quvchilari uchun ijtimoiy moslashuv ayniqsa muhimdir, chunki u kelajakdagi etakchilik rollari va ijtimoiy mas'uliyat bilan bog'liq. Ushbu moslashuvga milliy mentalitet, jamoaviylik yoki individualizm, ijtimoiy ierarxiya, an'analar va millatning o'ziga xosligini belgilaydigan madaniy belgilar kabi qadriyatlarni o'z ichiga olgan konstruktsiya ta'sir ko'rsatadi.[2]
Ta'limda ijtimoiy moslashuvning roli quyidagilarni o'z ichiga oladi: Madaniy o'ziga xoslikni shakllantirish ya'ni, o'quvchilar o'zlarining shaxsiy xususiyatlarini milliy qadriyatlar va an'analar bilan bog'lashni o'rganadilar. Ijtimoiy moslashuv umumiy qadriyatlarni o'zlashtirgan holda madaniy farqlarga hurmatni o'rgatish orqali turli xil talabalar guruhlarida birlikni mustahkamlaydi. Ijtimoiy moslashuvchanlikni rivojlantirish talabalarga ko'p madaniyatli jamiyatda muhim xususiyatlar bo'lgan yanada chidamli, moslashuvchan va empatik bo'lishga imkon beradi.[3] Pedagogik tadqiqotlar milliy mentalitet kontekstida yuqori sinf o'quvchilarining ijtimoiy moslashuvini o'rganish va ta'sir qilishning bir qancha usullarini taklif etadi. Madaniy jihatdan sezgir o'qitish talabalarning madaniy kelib chiqishini tan oladi va bu xabardorlikni ta'lim amaliyotiga kiritadi. U ijtimoiy moslashuvni kuchaytiradi. O'quvchilarni o'zlarining madaniy o'ziga xosligini ifoda etish va o'rganishga undash.Turli xillikka hurmatni shakllantirish va inklyuziv ta'lim muhitini targ'ib qilish. Masalan, o'lka tarixi, adabiyoti yoki urf-odatlariga bag'ishlangan topshiriqlar yoki muhokamalar milliy qadriyatlar bilan chuqurroq bog'lanishga yordam beradi. Madaniy jihatdan sezgir usullarni qo'llaydigan o'qituvchilar har bir o'quvchining o'ziga xos madaniy hissalarini tan olish va qadrlash, ularning madaniy mohiyatini yo'qotmasdan
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
moslashishiga yordam berish uchun faol ishlaydi. Qadriyatlarga asoslangan ta'lim o'quvchilarda umuminsoniy va madaniy o'ziga xos qadriyatlarni singdirishga urg'u beradi. Bu usul milliy mentalitetni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. O'quv dasturiga vatanparvarlik, hurmat va hamdardlik kabi milliy qadriyatlarni singdirish. O'quvchilarni o'zaro munosabatlarda va shaxsiy tanlovlarida ushbu qadriyatlarni tushunishga va singdirishga undash. O'quvchilarga madaniy merosining ahamiyatini o'rgatadigan dasturlarni ishlab chiqish.[4] Qadriyatlarga asoslangan ta'lim talabalarga kengroq milliy mentalitetni aks ettiruvchi tamoyillarni o'zlashtirishga yordam beradi va shu bilan ularni madaniy kutishlarga mos keladigan ijtimoiy moslashuv xulq-atvoriga yo'naltiradi.
Mentorlik va tengdoshlarni qo'llab-quvvatlash dasturlari. Mentorlik dasturlari talabalarga moslashuv va madaniy o'ziga xoslik o'rtasidagi muvozanatni o'zida mujassam etgan namunalar bilan ta'minlash orqali ijtimoiy moslashuvni osonlashtiradi. Mentorlar, jumladan, katta yoshdagi talabalar, o'qituvchilar yoki jamoat rahbarlari, kuchli madaniy o'zini tutish tuyg'usini saqlab, ijtimoiy vaziyatlarda qanday harakat qilish bo'yicha ko'rsatmalar beradi.[5] Tengdoshlarni qo'llab-quvvatlash dasturlari, shuningdek, o'quvchilarni ijtimoiy moslashuv jarayonlarida bir-birlarini qo'llab-quvvatlashga undaydi, ularga tegishlilik va umumiy o'ziga xoslikni his qilishlariga yordam beradi. Ijtimoiy moslashuvning nuanslarini tushunish uchun o'qituvchilar va tadqiqotchilar sifat va miqdoriy usullardan foydalanadilar.[6] Bular talabalarning ijtimoiy moslashuv va ularning madaniy o'ziga xoslik bilan aloqasi haqidagi qarashlarini o'rganishga yordam beradi. Ushbu miqdoriy vositalar madaniy identifikatsiya, ijtimoiy qabul va moslashish darajasini o'lchaydi, tendentsiyalar va takomillashtirish sohalari haqida tushuncha beradi. O'quvchilarni turli ijtimoiy kontekstlarda kuzatish o'qituvchilarga adaptiv xatti-harakatlar va milliy mentalitetning ushbu xatti-harakatlarga ta'sirini baholash imkonini beradi.
Milliy mentalitetga pedagogik ta'sir etishdagi muammolar va mulohazalar. Milliy mentalitet sharoitida o'quvchilarning ijtimoiy moslashuviga ta'sir ko'rsatishning pedagogik usullarini qo'llashda bir qancha muammolar yuzaga keladi. Moslashuv va shaxsiyatni saqlab qolish muvozanati. Bunda o'qituvchilar moslashuv assimilyatsiyaga olib kelmasligiga ishonch hosil qilishlari kerak, bu erda talabalar o'zlarining madaniy ildizlaridan voz kechish uchun bosim o'tkazishlari mumkin. Ko'p madaniyatli muhitda yagona milliy mentalitetni qo'llab-quvvatlash talabalar tarkibidagi xilma-xillikni e'tiborsiz qoldirishi mumkin. Turli xillikni hurmat qilish bilan birga birlashtiruvchi umumiy qadriyatlarni topish juda muhimdir.[7] Milliy mentalitet monolit tushuncha emas, u keng farq qilishi mumkin. O'qituvchilar umumlashtirilgan taxminlardan qochishlari va har bir o'quvchiga o'ziga xos nuqtai nazarga ega shaxs sifatida yondashishlari kerak.
Yuqori sinf o'quvchilarining ijtimoiy moslashuvi milliy mentalitet bilan chuqur chambarchas bog'liq bo'lgan ta'limning muhim jihati hisoblanadi. Madaniy merosni hurmat qiladigan va birlashtiradigan pedagogik usullar o'quvchilarning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantiradi va ularning madaniy o'ziga xosligini mustahkamlaydi. Madaniy jihatdan mos keladigan o'qitish, qadriyatlarga asoslangan ta'lim, murabbiylik dasturlari va kuchli tadqiqot usullarini qo'llash orqali o'qituvchilar o'quvchilarni milliy qadriyatlarni
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ulug'lаydigаn tаrzdа ^ti^iy mоslаshish jаrаyоnidа уо'паШ^Ыап mumkin. Bundаy muvоzаnаtli yоndаshuv о'quvchilаrgа о'z mаdаniyаtigа mаnsublik tuyg'usini г^1ап^1лда imkоn bеrаdi, shu bilаn Ыгда ulаrning mоslаshuvi vа shаxslаrаrо munоsаbаt kо'nikmаlаrini оshirаdi, ulаrni vоyаgа yеtgаnlik dаvridаgi ijtiTOiy vа kаsbiy qiyinchiliklаrgа tаyyоrlаydi.[8] Kеlаjаkdаgi tаdqiqоtlаr ushbu usu^ming о'quvchilаrning о'zigа xоslik hissi vа ijtiTOiy birdаmligigа uzоq muddаtli tа'sirini о'rgаnishi mumkin, bu еsа milliy ше^а^е^^ tа'lim tizimidа sаmаrаli intеgrаtsiyаlаshuvi hаqidа qо'shimchа tushunchаlаrni tаqdim еtаdi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Аbdujаmilоvnа, Во^а Sеvаrа. "O'QUVCHILAR O'RTASIDA ADAPTATSIYA JARAYONI SHAKLLANISHINING PSIXOLOGIK IMKONIYATLARI." TADQIQOTLAR. UZ 36.3 (2024): 42-46.
2. Akbаrоvnа D. S. еt а1. IJTIMOIY ADAPTATSIYA JARAYONIGA TA'SIR ETUVCHI DINIY PSIXOLOGIK OMILLAR //Jоurnаl оf nеw cеntury innоvаtiоns. - 2024. - Т. 51. - №. 4. - С. 35-42.
3. Urаkоvnа, Nаmаzоvа Mаnzurа. "O 'zbеk Adаbiyоtidа Milliy Mеntаlitеt Mаsаlаsi." Intеrdisciрlinаry Cоnfеrеncе оf Yоung Schоlаrs in Sоciаl Sciеncеs (USA). Vоl. 7. 2024.
4. Zоhidа, Jumаyеvа, Murоdullаyеvа Nilufаr, аnd Aliyеvа Munisа. "O'ZBEKISTON XALQLARINING MA'NAVIY MADANIYATI VA MILLIY MENTALITETINING TARIXIY TAHLILI." wоrldly knоwlеdgе cоnfеrеns 8.1 (2024): 119-122.
5. Гудиева, Т. Т., аnd И. Ю. Кокаева. "НAЦИOНAЛЬНЫЙ МEНТAЛИТEТ KAK ПРЕДМЕТ ПEДAГOГИЧEСКOГO ИССЛEДOВAНИЯ." Oтветственный редактор: Хасухаджиев AC-A.-проректор по науке, инновациям и цифровой трансформации ФГБOУ BO «Чеченский государственный университет им. AA Кадырова» (2022): 304.
6. Гудиева, Т. Т. "Национальный менталитет и инновационная восприимчивость педагогических работников PСO-Aлания." МOЛOДЫE УЧЕНЫЕ В РЕШЕНИИ AКТУAЛЬНЫХ ПPOБЛEМ НAУКИ (2020): 192.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
и Hudayberdiyeva Mohira Оsimjаnоvnа, mustaqil tadqiqotchisi, [^удайбердийева Мо^ира Осимжановна, независимого исследователя.], [Mohira O. Hudayberdiyeva, independent researcher]; manzil: O'zbekiston, Namangan sh., 160107, Boburshox ko'chasi, 161-uy [адрес: Узбекистан, 160107, улица Бобуршоха, 161 Наманган], [address: Uzbekistan, 161, Boburshokh Street, 160107 Namangan city]
