CC BY
7
Saparbayev B.A. Xorazm viloyati, Yangibozor tumani 32-maktab tarix fani o 'qituvchisi
YANGI O'ZBEKISTON IJTIMOIY JARAYONLARIDA O'QUVCHI-YOSHLAR ISHTIROKINING DINAMIKASI (2017-2022
YILLAR)
Annotatsiya. Maqolada Yangi O 'zbekiston ijtimoiy jarayonlarida o 'quvchi-yoshlar ishtirokining dinamikasi o 'rganilgan. Shuningdek, maqolada mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlarda o'quvchi-yoshlar ishtirokining dinamikasi, umumta 'lim muassasalarda yuzaga kelayotgan ayrim muammolar, ularga samarali yechimlar va xulosalar berilgan hamda statistik tahlil etilgan.
Kalit so 'zlari: o 'quvchi-yoshlar, o 'quvchi-yoshlar ishtiroki, ijtimoiy jarayonlar, o 'quvchi-yoshlar ishtirokining dinamikasi, bitiruvchi, beshta muhim tashabbus, ma'naviy salohiyat, intellektual salohiyat, kitob, kutubxona, faol kitobxon, kitobxonlik, kitobxonlik madaniyati.
Saparbayev B.A.
History teacher of the 32nd school Khorezm region, Yangibozor district
IN THE SOCIAL PROCESSES OF THE NEW UZBEKISTAN DYNAMICS OF STUDENT-YOUTH PARTICIPATION (2017-2022)
Abstract. The article examines the dynamics of student-youth participation in the social processes of New Uzbekistan. Also, in the article, the dynamics of the participation of students and young people in the reforms carried out in our country, some problems arising in general educational institutions, effective solutions and conclusions are given and statistically analyzed.
Key words: student-youth, student-youth participation, social processes, dynamics of student-youth participation, graduate, five important initiatives, spiritual potential, intellectual potential, book, library, active reader, reading, reading culture.
Kirish. Hozirgi kunda Yangi O'zbekiston strategiyasini qurish jarayonida o'quvchi-yoshlarning ijtimoiy jarayonlarda ishtirokini oshirish muhim ahamiyat kasb etadi, chunki o'quvchi-yoshlar mamlakatning ijtimoiy-siyosiy strategik subyektidir. O'quvchi-yoshlar Yangi O'zbekiston strategiyasini harakatga keltiruvchi yagona kuchdir. Chunki aynan yoshlar ijtimoiy tizimning zamonaviy bosqichi o'rtasidagi ko'prik vazifasini bajaruvchi qatlam hisoblanadi.
Hozada O'zbekiston aholi sonini 2022-yil 1-iyun holatiga [3] ko'гa mamlakat aholisi 35 271 296 kishini tashkil etib, shundan, 20.7 % i (7 306 161 ta) 7 yoshdan 18 yoshgacha bo'lgan o'quvchi-yoshlami tashkil etadi. Bu гaqamlaг, jamiyatning istiqbolli rivojlanish infгastгuktuгasida o'quvchi-yoshlar ham miqdo^ ham sifat jihatdan o'zgarishlaT, istiqbolli ijtimoiy jaгayonlaгning гivoji uchun asos bo'lishini belgilab beгadi. Chunki yosЫarga xos bo'lgan ijtimoiy xususiyatto - ulaming dunyoqaгashi, bilim darajasi, ma'naviyati, insoniy fazilatlari jamiyatning umumiy daгajasi va taгaqqiyotiga o'z ta'sirini o'tkazishi shubhasiz.
Asosiy qism. Mamlakatimizda baгkamol o'quvchi-yoshlami shakllantiгish, ulami ma'naviy-axloqiy va jismonan sog'lom etib tartiyalash hamda olib borilayotgan ijtimoiy-siyosiy islohotlaming faol stгategik ishtiгokchisiga aylantiгishga qaratilgan choгa-tadbiгlaг amalga oshiгilmoqda.
Maktab o'quvchilarining bilimi va ko'nikmalaгini shakllantiгish, ulami milliy hamda umuminsoniy qadгiyatlarga sodiqlik mhida taгbiyalash, o'qituvchi kasbi nufuzini va pedagoglaming sifat taгkibini oshirish, darsliklaг va o'quv metodik majmualami zamon talablaгi asosida takomillashtiгish, xalq ta'limi muassasalaгining xalqaгo standaгtlaгga javob beradigan zamonaviy modellaгini baгpo etish maqsadida, shuningdek, 2022 - 2026^^^ mo'ljallangan Yangi O'zbekistonning Taгaqqiyot strategiyasini "Inson qadгini ulug'lash va faol mahalla yili"da amalga oshiгishga oid davlat dasturiga muvofiq O'zbekiston Respublikasi Pгezidentining 2022-yil 11-maydagi "2022-2026^^^ xalq ta'limini гivojlantiгish bo'yicha milliy dastumi tasdiqlash to'g'гisida"gi PF-134-son Faimoni [1] qabul qilindi. Mazkrn- Faгmonda 2022-2026-yillaгda xalq ta'limini rivojlantirish bo'yicha milliy dastuгi tasdiqlangan.
Rivojlantirish dastuгida umumiy o'гta ta'lim muassasalarida ma'naviy-ma'гifiy ishlami tizimli tashkil etish, mazkrn- yo'nalishda uzluksiz monitoring, baholash va pragnozlash mexanizmlaгini yo'lga qo'yish, bola ta^im-tartiyasida oila, ayniqsa, ota-onaning o'mini oshiгish, o'quvchilaming bo'sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish, ulami kasblaTga yo'naltiгish tizimini takomillashtiгish hamda alohida ta'lim ehtiyojlari bo'lgan bolalaming xalq ta'limi tizimiga integгatsiyasini kuchaytirish hamda inklyuziv ta'lim jaгayonlaгini jadallashtirish kabi ustuvoг yo'nalishlaг belgilab berilgan.
Xulosa o'mida shuni aytish kerakki, Rivojlantiгish dastuгi oгqali o'quvchi-yoshlami ijtimoiy jarayonlaráa ishtirokini oshiгish, davlat oldidagi mas'uliyatini yanada mustahkamlash, umuta'lim muassasalaráa iqtidoгli o'quvchi-yoshlaг bilan ishlash, o'quvchi-yoshlaming bo'sh vaqtlaгini mazmunli tashkil etish va ulami kasb-huna^a yo'naltiгish tizimini takomillashtirib boгish, yod^ va iqtidorii o'quvchi-yoshlami qo'llab-quvvatlash tizimini joгiy etish, o'quvchi-yoshlaming qiziqishi va qobiliyatlarini aniqlash bo'yicha yagona elektron platfoгma yaratish hamda haг biг 5-11-sinf o'quvchisi uchun elektran "Ish daftaгi"ni joriy etish hamda alohida ta'lim ehtiyojlari bo'lgan bola^ uchun ta'lim tizimini takomillashtirish va inklyuziv ta'lim jarayonlarini keng aytiгish
kabi ilmiy-amaliy dasturlar joriy qilish ko'zda tutilgan. Rivojlantirish dasturi o'quvchi-yoshlarni ma'naviy va intelektual salohiyatli, porloq kelajagiga mustahkam ishonchini, professional kasbga yo'naltiruvchi va xalqaro standartlar talablariga javob beradigan yetuk kadr bo'lib yetishishiga zamin yaratadigan tizim vazifasini bajaradi.
Shu o'rinda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 21-dekabrdagi "Yangi O'zbekiston ma'muriy islohotlarini amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PF-269-sonli Farmoni [2] qabul qilindi. Mazkur Farmonga asosan Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi tashkil etilganligini ma'lumot sifatida ta'kidlash maqsadga muvofiqdir.
Statistik ma'lumotlar. 2021-yilda umumiy o'rta ta'lim maktablari o'quvchilari o'rtasida 8-mart - Xalqaro xotin-qizlar kuni bayramiga bag'ishlab qizlar o'rtasida "Nafosat olami", "Navro'z" umumxalq bayramiga bag'ishlab "Milliy qadriyatlarimiz - beqiyos boyligimiz", 1-iyun "Xalqaro bolalar kuni"ga bag'ishlab "Sog'lom bola", 1-sentabr "Mustaqillik kuni"ga bag'ishlab "Biz sog'lom turmush tarzi tarafdorimiz" shiori ostida sport turlari va xalq o'yinlari bo'yicha sport tadbirlarini o'tkazildi. Mazkur tadbirlar basketbol, voleybol, stol tennisi, badminton, badiiy gimnastika, akrobatika, og' ir atletika sport turlari bo'yicha o'tkazildi hamda ularda 1,4 mln. nafardan ortiq o'quvchilar ishtirok etib, g'olib bo'lgan o'quvchilar tashkilotlar va homiylar tomonidan rag'batlantirildilar.
Shuningdek, "5 tashabbus - sport bilan" shiori ostida umumta'lim maktablari o'quvchilari o'rtasida basketbol sport turidan musobaqasi, umumiy o'rta ta'lim maktablari o'quvchilari va o'qituvchilari o'rtasida sportning shaxmat turidan respublika birinchiligi, imkoniyati cheklangan bolalar uchun ixtisoslashtirilgan maktab-internatlari o'quvchilari o'rtasida respublika birinchiligi, "Futbolimiz kelajagi sening qo'lingda" shiori ostida respublika birinchiligi, o'qituvchilar o'rtasida "Quvnoq startlar" sport musobaqalari, "Yoshlik sport jamoalari" respublika birinchiligi, "Kurash - milliy g'ururimiz" shiori ostida sportning kurash turidan respublika birinchiligi o'tkazilib, 2,8 mln. nafardan ortiq o'quvchilar ishtirok etishdi.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 6-oktabrdagi 31/1-2470- sonli topshirig'iga muvofiq joriy yilning 4-oktabr - 14-noyabr kunlari 6 ta hududda "Save Aral - 2021" xalqaro marafoni doirasida yugurish va yurish musobaqalarida 7 794 nafar (3 111 nafar qizlar) o'quvchilar ishtirok etdi. Jumladan, Jizzax viloyatida 1370 nafar (420 nafar qizlar), Navoiy vilotida 2 624 nafar (1 168 nafar qizlar), Samarqand viloyati 1 500 nafar (700 nafar qizlar), Surxondaryo viloyatida 500 nafar (186 nafar qizlar), Toshkent viloyatida 500 nafar (120 nafar qizlar), Toshkent shahrida 1 300 nafar (517 nafar qizlar) o'quvchilar marafonda qatnashganligini ma'lum qilamiz [4].
2022-yilda esa umumta'lim maktab bitiruvchilari bandligini ta'minlash borasida 164 ta tuman (shaharlar) da kasb-hunar ta'limi kengashlari tashkil etildi. 11 ta hududda viloyat hokimi boshchiligida, 98 ta tuman, shaharlarda
tuman (shahar) hokimlari boshchiligida "Hokim va bitiruvchilar" uchrashuvlari o'tkazildi. Uchrashuvlaгda 139 834 nafar bitiгuvchilaг, 12 802 nafar ota-onalaг ishtirok etdi.
YoshlaTda kasbga bo'lgan qiziqishni oгttiгish hamda professional ta'lim muassasalari haqida to'liq ma'lumotlar beгib boгish bo'yicha bugungi kunga qadar гespublika bo'yicha 228 ta "Ochiq eshiklaг kuni" tadbirlari tashkil etildi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 11-maydagi PF-134-son Famoni va PQ-241-son qaгoгiga asosan o'quvchilaming qiziqish va qobiliyatlaгini aniqlash, ulaming kelajakda munosib kasb egasi bo'lishlariga ko'maklashish va o'quvchilarni kasb-hunaгga yo'naltirish tizimi belgilandi. Xususan:
Birinchidan, o'quvchilar tuгli kasblaг uchun zaгuг bo'lgan ko'nikmalaT, odatdagi maгtaba tгaektoгiyalaгi va ish haqi darajalari, ommabop kasbla^ kasblaг klasteгlari, 126 tadan ortiq kasblaг to'g'гisidagi ma'lumotlaг (pгofessiogгamшa) olish imkoni beгuvchi prof.maktab.uz onlayn platfornasi ishga tushiгildi;
Ikkinchidan, 5-11-sinf o'quvchilarining kasblaгga bo'lgan qiziqisЫaгini aniqlash hamda ulaming qiziqishlaridan kelib chiqqan holda kasbla^a yo'naltiгish bo'yicha 19 turdagi psixologik testlaг hamda 198 dan ortiq kasblami qaшrab olgan profnavigatoruz tizim ishga tushdi;
Uchinchidan, o'quvchilaming kasblar haqidagi tushunchalaгini yanada kengaytirish maqsadida 9-11-sinf o'quvchilaгini ishlab chiqarish, xizmat ko'гsatish va agгotexnologiya yo'nalishidagi korxona va tashkilotlarga 33 839 ta ekskurayala! tashkil etildi.
Shuningdek, 62 ta kasblar bo'yicha respublikadagi 10 130 ta maktablami "Ishga marhamat" monomarkazlari, qisqa muddatli kurslar ochilgan ta'lim muassasalaгi, mahalla aholisini kasbga o'qitish markazlariga biгiktiгildi. Biriktirish natijasiga ko'гa jami 1197 ta muassasalarda kasb-hunaгga o'qitish гej alashtirilmoqda.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 9-fevгaldagi "Qoгaqalpog'iston Respublikasi va Xorazm viloyatidagi umumiy o'гta ta'lim muassasalarida boshlang'ich sinf o'quvchilaгini bepul ovqat bilan ta'minlashni tashkil etish chora-tadbirlari to'g'гisida"gi 67-sonli qaгoгiga asosan Qoraqalpog'iston Respublikasi va Xorazm viloyatida tajriba-sinov tariqasida boshlang'ich sinf (1-4-sinf) o'quvchilarini 2021/2022 o'quv yiliga qadaг bepul ovqat bilan ta'minlandi. Xususan, Qoraqalpog'iston Respublikasida - 139 374 nafar (726 ta maktab), Xo^mda - 134 315 nafar (549 ta maktab) o'quvchilar bepul ovqatlanishi tashkil etildi [4].
Statistik tahlillar. Bugungi kunda o'sib kelayotgan yosh avlodni ma'naviy-axloqiy va intellektual rivojlantirishni sifat jihatidan yangi darajaga ko'tarish, o'quv-tarbiya jarayoniga ta'limning innovatsion shakllari va usullarini joriy etish, shuningdek, ijtimoiy jarayonlarda o'quvchi-yoshlaг ishtirokini oshirish mamlakatimiz asosiy vazifalaridan biridir. O'quvchi-yoshlaг Yangi
O'zbekiston taraqqiyot strategiyasini amalga oshiruvchi va harakatga keltiruvchi demografik dividend hisoblanadi. Shuning uchun Yangi O'zbekiston taraqqiyot strategiyasini qurishda o'quvchi-yoshlarning ijtimoiy jarayonlarda ishtiroki dinamikasi o'rganish va tahlil qilish maqsadga muvofiqdir.
Shu o'rinda, mamlakatimizda umumta'lim muassasalarni sonining 20172022 yillar davomida o'sib borish dinamikasini statistik tahlil qilindi. Statistik tahlil natijalari 1-jadvaldan ko'rish mumkin.
1-jadval
Umumta'lim muassasalar soni
Umumta'lim muassasalarni sonining 2017-2022 yillar davomida o'sib borish dinamikasini qishloq va shahar hududlari kesimida statistik tahlil qilindi. Statistik tahlil natijalari 2-jadvaldan ko'rish mumkin.
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
В Qishloq joylardagi и Shahar joylarda
Yuqoridagi 1-2 jadvallaráagi statistik ma'lumotto o^ali shuni xulosa qilish mumkin. 2017-2022 yillaг davomida umumta'lim muassasalaг sonining o'sib boгishi Yangi O'zbekistonning 2022-2026-yillaгga mo'ljallangan taгaqqiyot strategiyasida belgilangan maqsadlami amalga oshiгishning yana Ыг mexanizmi sifatida ko'гish mumkin. Yurtimizda innovatsion va kгeativ fikriaydigan zamonaviy o'quvchi-yoshlami tayyoгlash, ulami vatanpai^variik гuhida, yuksak ma'naviyat egalaгi etib tartiyalash, iqtidoгli o'quvchilami aniqlash, uto qobiliyatini гivojlantiгish, o'qitishning ilg'oг metodlarini joгiy etish, zamonaviy bilimlaг va chet tillami puxta o'гgatish umumta'lim muassasalaming oldida tuгgan asosiy vazifasidir Bugungi kundagi umumta'lim muassasalaг yurtimiz kelajagi uchun xizmat qiladigan iqtidorii, qobiliyatli, ilm-fanga mehr qo'ygan o'quvchi-yoshlaming yanada ko'payishiga zamin yara^^laM^.
2017-2022 yillaг davomida umumta'lim muassasalarida o'quvchi-yosЫaг sonining o'sib boгish dinamikasini statistik tahlil qilindi. Statistik tahlil natijalaгi 3-jadvaldan ko'гish mumkin.
Umumta'lim muassasalarida o'quvchilar soni
Yuqorida 3-jadvaldagi statistik ma'lumotlar asosida quyidagi xulosa qilish mumkin. Yildan yilga umumta'lim muassasalarda o'quvchi-yoshlarning soni oshib borishi mamlakatimiz ta'lim tizimida yuksalishning yangi bosqichiga olib chiqish tendensiyalarini shakllantiradi. Taraqqiyotning tamal toshi ham, mamlakatni qudratli, millatni buyuk qiladigan kuch ham o'quvchi -yoshlardir. Jamiyatda yuksak malakali o'quvchi-yoshlar qancha ko'p bo'lsa, rivojlanish shuncha tez va samarali kechadi. Ta'lim sifati rivojlansa, hamma sohada o'zgarish, rivojlanish kuzatiladi.
Umumta'lim muassasalarida 9-sinf bitiruvchi o'quvchi-yoshlarning soni 2017-2022 yillar davomida o'sib borish dinamikasini statistik tahlil qilindi. Statistik tahlil natijalari 4-jadvaldan ko'rish mumkin.
4-jadval 9-sinf bitiruvchi o'quvchi-yoshlarning soni
466 466 20 4756 111 111 4756 17 201 4914 483503 i 466395 U 1 1 8 2019 2020 202 23 1 531300 1 2022
Umumta'lim muassasalarida 11-sinf bitiгuvchi o'quvchi-yoshlarning soni 2019-2022 yillar davomida o'sib borish dinamikasini statistik tahlil qilindi. Statistik tahlil natijalari 5-jadvaldan ko'гish mumkin.
5-jadval
11-sinf bitiruvchi o'quvchi-yoshlarning soni
454333
442893
280324
392900
2019
2020
2021
2022
Shu o'rinda, umumta'lim muassasalaгida 2021-2022 o'quv yilida 11-sinf bitimvchi o'quvchi-yoshlarning hududlar kesimida soni statistik tahlil qilindi. Statistik tahlil natijalari 6-jadvaldan ko'rish mumkin.
11-sinf bitiruvchilarni hududlar kesimida soni
Toshkent sh. Xorazm Farg'ona Toshkent Sirdaryo Surxondaryo Samarqand Namangan Navoiy Qashqadaryo Jizzax Buxoro Andijon
Qoraqalpog'iston Respublikasi
Yuqorida tahlil etilgan 4-5-6 jadvallardagi statistik ma'lumotlar asosida quyidagi xulosalarni berish mumkin. Mamlakatimizdagi umumta'lim maktablarni qishloq va shahar joylashuvi jihatdan umumiy soni, undagi o'quvchi-yoshlarning soni hamda 9-11 sinflardagi bitiruvchilar soni 2017-2022 yillar davomida o'sib borish dinamikasini statistik tahlil qilinishi umumta'lim muassasalari faoliyatini tashkil etishda ta'lim sifatini yuqori bosqichga ko'tarish shuningdek mavjud muammolarni o'z vaqtida hal etish, ta'lim-tarbiya jarayoniga individuallashtirish tamoyillarini tatbiq etish, o'qitish metodikasini takomillashtirish, o'quvchi-yoshlar ta'lim-tarbiyasi uchun qo'shimcha sharoitlar yaratishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni amaliyotga tatbiq etishni amalga oshirishni yuzaga keltiradi.
Xulosa. Xulosa qilib aytganda, zamonaviy ilm va hunarlarni puxta egallagan, o'quvchi-yoshlarini shu ruhda tarbiyalagan xalqlar, davlatlar jadal rivojlanib borayotganini ko'ryapmiz, guvohi bo'lyapmiz. Shu bois, yurtimizda ham o'quvchi-yoshlarning shunday yuksak darajaga ko'tarilishi uchun zarur imkoniyatlar yaratib berilmoqda. Ta'lim tizimini tubdan o'zgartirish, uni xalqaro standartlarga integratsiyalash, mehnat bozori talabiga mos yuqori malakali mutaxassis kadrlar tayyorlash borasida izchil islohotlar amalga oshirilmoqda. Yangi O'zbekiston taraqqiyot strategiyasida oliy ta'lim bilan qamrov darajasini 50 foizga yetkazish, ta'lim sifati va kadrlar buyurtmachilari takliflari asosida qabul parametrlarini oshirish asosiy maqsad qilingan. Bu orqali ta'lim va ishlab
chiqarish integratsiyasi yuzaga keladi, oliy ta'lim muassasalari talabdan kelib chiqib mutaxassis tayyorlaydilar. Ta'lim sohasidagi yangilanishlarning asosiy qismini oliy ta'lim tizimidagi islohotlar tashkil etadi. Shu bois, oliy o'quv yurtlariga qamrovni kengaytirish, ta'lim sifatini oshirish, raqamli texnologiyalar va ta'lim platformalarini joriy etish, yoshlarni ilmiy faoliyatga jalb qilishga alohida e'tibor qaratilmoqda.
Shu o'rinda umumta'lim muassasalarda ayrim muammolar saqlanib qolmoqda ya'ni, umumta'lim muassasalariga bolalarni qabul qilish, o'quv jarayonida turli shakldagi korrupsiya elementlari mavjudligi, iqtidorli o'quvchilarni aniqlashda tanish-bilishchilik va mahalliychilik saqlanib qolayotganligi, ko'p yillik mehnat stajiga ega pedagoglar ingliz tili yoki kompyuter savodxonligi bo'yicha yetarli bilimga ega emasligi, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini biladigan, novator va kreativ dunyoqarashga ega yosh pedagog kadrlarni ishga qabul qilishda ayrim rahbarlar tomonidan tamagirlik hamda tanish-bilishchilik qilayotganligi, shuningdek, o'quvchilarni erkin fikrlashi hamda fikr bildirishiga ayrim pedagog va rahbarlar tomonidan tahdidga uchrash holatlari yuz bermoqda. Yuqorida aytilgan muammolarni ijobiy hal etish shuningdek, o'quvchilarni ta'lim olishga bo'lgan motivatsiyasini oshirish va mustahkamlash, umumta'lim muassasalarda o'qitish metodikasini takomillashtirish mexanizm va tendensiyalarini ishlab chiqish zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 11-maydagi "2022-2026-yillarda xalq ta'limini rivojlantirish bo'yicha milliy dasturni tasdiqlash to'g'risida"gi PF-134-son Farmoni. https://lex.uz/docs/-6008663
2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 21-dekabrdagi "Yangi O'zbekiston ma'muriy islohotlarini amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PF-269-sonli Farmoni.
3. https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/demography-2
4. https://uzedu.uz/y3/page/davlat_dasturlari
5. Эргашев И., Худайназаров А. У. УЗБЕКИСТОН ЖАМИЯТИ БОШКАРУВИДА ЁШЛАР ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ МАЪНАВИЙ ОМИЛЛАРИ //Журнал Социальных Исследований. - 2020. -Т. 3. - №. 5.
6. Худайназаров А. У. Роль реформ в повышении активности молодежи Узбекистана в социально-политических процессах //Экономика и социум. -2021. - №. 4-2 (83). - С. 661-665.
7. Urinbaevich K. A. Factors for Increasing the Activity of Youth of Uzbekistan in the Field of Science and Education //Middle East Journal of Applied Science & Technology. - 2022. - Т. 5. - №. 1. - С. 33-37.
8. Abdurakhmonovich S. B., Urinbaevich K. A. The Role of Reading in Increasing the Activity of Youth in Socio-Political Processes //Middle European Scientific Bulletin. - 2022. - Т. 23. - С. 222.
9. Urinbaevich K. A. YOUTH OF UZBEKISTAN AS A SUBJECT OF CHANGES IN POLITICAL PROCESSES //Open Access Repository. - 2023. -T. 4. - №. 3. - C. 1455-1464.
10. Ergashev, I., Abdullayev, B.B., Xudaynazarov, A.O. & Berdiyeva, M.I. Transformation of Youth and the System of Values. Mediterranean Journal of Basic and Applied Sciences 6(4), 24-32 (2022).
11. Xidirov, A., Mamatmurodov, B., Mamatqulov, E., & Xudaynazarov, A. (2022). YOSHLAR ONGIDA MILLIYLIKKA BO 'LGAN ISHONCHNI KUCHAYTIRISHDA AXLOQNING O 'RNI. Conferencea, 344-347.
