CC BY
6
Науковий вкник НЛТУ Украши. - 2016. - Вип. 26.1
Лггература
1. Краснов В.П. Радюекологш лвдв Полiсся Укра1ни. - Житомир : Вид-во "Волинь", 1998. -
112 с.
2. Краснов В.П. Методичш рекомендаци з реабштаци лiсiв на територшх, забруднених ра-дiонуклiдами внаслщок авари на ЧАЕС / В.П. Краснов, О.О. Орлов, М.М. Ведмщь, В.П. Ландш.
- К., 2006. - 20 с.
3. Краснов В.П. Прикладная радиоэкология / В.П. Краснов, А.А. Орлов, В.А. Бузун, В.П. Ландин, З.М. Шелест. - Житомир : Изд-во "Полисся", 2007. - 680 с.
4. Краснов В.П. Методика обстеження радiацiйно забруднених лiсiв з метою 1х реабштаци (на перюд 2010-2015 рр.) / В.П. Краснов, О.О. Орлов, Т.В. Курбет, В.П. Ландш. - Житомир, 2010. - 16 с.
5. Краснов В.П. Розподш 137Cs у дерново-ошдзолених грунтах лвдв Полюся Украхни / В.П. Краснов, Т.В. Курбет, З.М. Шелест, О.Л. Бойко // Ядерна фiзика та енергетика : журнал. - 2015.
- Т. 16, № 3. - С. 247-255.
6. Лавренко Е.М. Основные закономерности растительных сообществ и пути их изучения / Е.М. Лавренко; под общ. ред. Е.М. Лавренко и А.А. Корчагина. - М.-Л. : Изд-во "Наука", Ленинградское отд., 1959. - Т. III. - С. 13-70.
Надклано до редакцн 23.02.2016 р.
Краснов В.П., Курбет Т.В., Суховецкая С.В. Совершенствование методики обследования лесов с целью их реабилитации на территории, загрязнённой радионуклидами
Представлены результаты изучения распределения 137Cs в дерново-подзолистых почвах влажных боров и сугрудов в 1994 и 2012 гг. для определения глубины отбора образцов почвы при обследовании лесов с целью их реабилитации. Для обоснования установленных закономерностей использованы показатели: удельная активность радионуклида и плотность радиоактивного загрязнения в слоях лесной подстилки и минеральной части почвы. Показано, что в 1994 г. наибольшее количество радионуклида было сконцентрировано в верхнем 10-сантиметровом слое почвы. Определено, что со временем произошло перемещение 137Cs в более глубокие её слои. Сделан вывод, что при обследовании лесов с целью их реабилитации в современный период необходимо осуществлять отбор образцов почвы до глубины 25 см.
Ключевые слова: реабилитация лесов, радионуклиды, радиоактивное загрязнение почвы, удельная активность радионуклида, лесные насаждения.
Krasnov V.P., Kurbet T. V., Sukhovetska S. V. The Development of the Methods of Forests Examination for their Further Rehabilitation on the Territory Contaminated by Radionuclides
The data on 137Cs distribution in sod-podzolic soils in wet bory and sugrudy for determining the depth of soil sampling during forest examination in 1994 and 2012 years for further soil rehabilitation were presented. The values of the radionuclide specific activity and radiation contamination density in the forest floor layers, as well as in the soil mineral part were used to substantiate the detected regularities. It is shown that in 1994 year the major part of the radionuclide was concentrated in the upper 10-cm soil layer. 137Cs transition to the deeper soil layers was observed to occur with a lapse of time. The conclusion was drawn that at the present time, soil sampling to a depth of 25 cm is required while examining forests for their further rehabilitation.
Keywords: forest rehabilitation, radionuclides, soil radiation contamination, radionucli-de specific activity, forest plantations.
2. Екологя та довкшля
157
Нащональний лкотехшчний ун1верситет Украши
УДК 631.879
WPtYW NAWOZENIA AGROSUPR^ S NA PLONOWANIE I STRUKTUR^ PLONU J^CZMIENIA JAREGO
S. Stankowski1, G. Hury2, M. Sobolewska3, N. Opatowicz4, A. Dawidowski5, M. Bury6, U. Bashutska7,1. Tomczyk8
Doswiadczenie polowe z j^czmieniem jarym przeprowadzono w roku 2014. Badano dwa nast^puj^ce warianty: 0 - kontrolny, S - AgroSupra S (40 kgSha-1). Zastosowanie Ag-roSupry S jako nawozu siarkowego spowodowalo zwi^kszenie plonu ziarna w stosunku do wariantu kontrolnego. Wzrost plonu uzalezniony byl od masy 1000 ziaren i w mniejszym stopniu od liczby ziaren w klosie. Siarczan wapnia zarejestrowany oficjalnie jako nawöz siar-kowo-wapniowy AgroSupra S charakteryzuje si^ dobrymi wlasciwosciami nawozowymi, po-dobnymi do innych nawozöw siarkowych.
Slowa kluczowe: nawozenie siark^, plon, komponenty plonu, j^czmien jary.
Wst^p. Siarka w roslinie wyst^puje przede wszystkim w zwi^zkach orga-nicznych, a w mniejszych ilosciach mineralnych, i spelnia istotne funkcje fizjolo-giczne (silnie wplywa na syntez^ chlorofilu oraz ilosö zwi^zanego ditlenku w^gla, co przyczynia si§ do intensywnego wzrostu roslin i poprawy plonowania) [2]. Rosliny pobieraj^ siark^ pochodz^c^ z röznych zrödel, z ktörych najwazniejszymi s^ gleba i atmosfera. W ostatnich latach na skutek zmniejszonej emisji SO2 do atmosfery siarka stala si§, w znacznej cz^sci gleb Polski, pierwiastkiem deficytowym w stosunku do potrzeb pokarmowych roslin [6]. Zmniejszona emisja siarki do atmosfery wywolala widoczny niedobör tego makroskladnika dla roslin. Niedobör siarki dla roslin moze ograniczaö wykorzystanie pozostalych skladniköw, w tym azotu, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia plonöw i pogorszenia ich jakosci [8].
Coraz cz^sciej czynione s^ starania, zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej, aby wykorzystywaö w jak najszerszym stopniu produkty uboczne z produkcji przemyslowej i odsiarczania spalin. Siarczan wapnia jest produktem uzyskiwanym mi^dzy innymi procesie odsiarczania spalin w elektrowniach. Wykorzystany w bada-niach siarczan wapnia byl wlasnie takim produktem. Jego wlasciwosci s^ identyczne jak gipsu naturalnego. Ma to szeroko poj^ty aspekt ekologiczny, gdyz zamiast trafiaö na skladowisko odpadöw wykorzystywany jest do nawozenia roslin.
Wielofunkcyjne oddzialywanie siarki na procesy zyciowe roslin uprawnych powoduje poprawy ich plonöw i na elementy struktury plonu [3]. W ostatnich latach, wobec zmniejszonej imisji, zagadnienia zwi^zane z potrzebami nawozenia roslin up-rawnych stalo si§ na nowo aktualne i dotycz^ nie tylko roslin wysokich, wymagani-ach takich jak na przyklad rzepak, ale röwniez roslin o mniejszych wymaganiach ja-
1 prof. S. Stankowski, dr. hab. - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
2 adiunkt G. Hury, dr. - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
3 specialist M. Sobolewska, mgr. inz. - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
4 doktorant N. Opatowicz - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
5 Jdyrektor A. Dawidowski, mgr. - ednostka Biznesowa "Grupa Azoty. Zaklady Chemiczne. Police";
6 adiunkt M. Bury, dr. hab. - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
7 adiunkt U. Bashutska, dr. - Narodowy Uniwersytet Lesno-Techniczny Ukrainy (Lwow);
8 stud. I. Tomczyk - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
158
Зб1рник науково-техшчних праць
MayKOBHH BicHHK I l,Tiy yKpai'HH. - 2016. - ünn. 26.1
kimi s^ zboza. Pomimo ze j^czmien nalezy do grupy roslin o stosunkowo niewielkim zapotrzebowaniu na ten skladnik, to przy niedoborach siarki oraz wysokim na-wozeniu azotem ulega zakloceniu stosunek N: S i w konsekwencji znacznie obniza si§ wykorzystanie azotu. W swoich badaniach Gondek i Gondek [4] wykazali, ze zas-tosowane nawozenie siark^ (niezaleznie od rodzaju czy formy nawozu) spowodowalo istotny przyrost plonow ziarna (o 0,8 t), w porownaniu do plonow z obiektu, w ktorym zastosowano nawozenie azotem, fosforem i potasem. Optymalne odzywianie zboz siark^ prowadzi glownie do wzrostu liczby klosow [12]. Siarka silnie wplywa na syntez^ chlorofilu oraz ilosö zwi^zanego CO2 [5], co przyczynia si§ do zwi^ksze-nia do bardziej intensywnego wzrostu roslin i poprawy plonowania. Celem pracy bylo okreslenie wplywu nawozenia mineralnego siark% zawart^ w siarczanie wapnia (AgroSupra S) na plonowanie i komponenty plonu j^czmienia jarego.
Material i metody. Doswiadczenie polowe j^czmieniem jarym wykonano w 2014 roku na polu Szczecinskiej Centrali Nasiennej w Prusinowie. Czynnikiem ba-dawczym nawozenie w 2 wariantach: kontrola - bez siarki, AgroSupra S. Dawka siarki wynosila 40 kgSha-1. Doswiadczenie z j^czmieniem jarym odmiany Ella bylo prowadzone wedlug standardowo przyj^tych technologii uprawy jak na innych plan-tacjach w Gospodarstwie w Prusinowie. Przedplonem dla j^czmienia byl burak cuk-rowy. Jesieni^ po zbiorze przedplonu wykonano gl^boszowanie. Wysiew nawozow azotowych, fosforowych i potasowych wykonano przed siewem j^czmienia: fosforan amonu, CAN oraz Korn Kali zastosowano po 200 kg-ha"1. Siew j^czmienia wykonano 24.03.2014 r., stosuj^c norm§ wysiewu 160 kg^ha-1. Wysiew nawozu siarkowego Ag-rosupre S dokonano po wschodach. Nawoz WE AgroSupra S jest nawozem zawi-eraj^cym siark^ w ilosci 42,5 % SO3 oraz wapn 30,7 % CaO = 17 % siarki i 22 % wapnia w przeliczeniu na czysty skladnik.
Badania obejmowaly: plon ziarna, liczby klosow, dlugosö zdzbla i klosa,, liczby kloskow plodnych i plonych, liczby ziaren z klosa i mas§ 1000 ziaren. Liczba replikacji wynosila 4. Wyniki opracowano statystycznie przy pomocy testu /-Studen-ta, metody zmiennych pol^czonych. Istotnosö roznic okreslono na poziomie p=0,05. Obliczenia wykonano w programie Statistica PL.v 8.0.
Wyniki i dyskusja. Zastosowane nawozenia AgroSupr^ S w porownaniu do wariantu kontrolnego- bez nawozenia siark^ (tab.) spowodowalo istotny wzrost plonu ziarna j^czmienia jarego. Nie byl on wielki i wynosil 0,17 t ha-1. Podlesna i Cacak-Pi-etrzak [10] otrzymaly podobne rezultaty w nawozeniu pszenicy siarka. Roznica w plonie pomi^dzy wariantem kontrolnym a wariantem z siark^ ksztaltowaly si§ na poziomie 0,2-0,4 t ha-1. Siarka stosowana byla w postacie siarczanu potasu. Wyniki badan Lepiarczyka i Filipek-Mazur [7] oraz Podlesnej i in. [9] wskazuj^ na istotne i znacznie silniej sze zwi^kszenie plonu ziarna pod wplywem dodatkowego nawozenia siark^. Wielkosö efektu spowodowana nawozeniem siark^ w glownej mierze uza-lezniona jest od zasobnosci gleby w siark^ oraz rodzaju rosliny [6]. Zboza nalezy do grupy roslin o niewielkich wymaganiach co do tego pierwiastka w porownaniu na przyklad z rzepakiem.
2. EKO^oria Ta aoBKiMH
159
HawoHa^bHHH tticoTexm^HMH yrnBepcHTeT yKpaïHH
Tab. Plon i komponenty plonu jçczmieniajarego w zaleznosci od nawozenia sia¡
Cecha
Nawozenie
Kontrola
AgroSupra S
Srednia
Plon ziarna [t ha" ]
5,81
6,08
5,94
Liczba klosôw [szt m"2
571
565
568
Dlugosc zdzbla [cm]
80,9
75,6
78,2
Dlugosc klosa [cm]
6,81
6,89
6,85
Liczba klosków plodnych w klosie
20,1
20,3
20,2
Liczba klosków plonych w klosie
0,42
0,40
0,41
Liczba ziaren w klosie
20,0
20,5
20,2
Masa 1000 ziaren [g]
56,4
58,5
57,4
*
*
*
- róznica nieistotna, * róznica istotna
Badania Przygockiej-Cyny i Grzebisza [12,13] wskazuj^ ze, plon jçczmienia jarego zalezal glównie od liczby zdzbel klosonosnych na jednostce powierzchni, zas Potarzycki [11] uwaza ze równiez od liczby ziarniaków w klosie, a zwi^zek miçdzy wielkosci^ plonu a elementami jego struktury zwiçkszal siç w miarç wzrostu dawki siarki. W badaniach Barczak i Majcherczak [1] istotnie korzystne dzialanie siarki okazalo siç tylko w przypadku masy 1000 ziaren.
W badaniach wlasnych stwierdzono, nawozenie siark^ w istotny sposób zwiçkszylo masç 1000 ziaren. Róznica pomiçdzy porównywanymi wariantami wyno-sila 2,1 g. W przypadku liczby klosków plodnych w klosie i liczby ziaren w klosie róznica byla nieistotna i niewielka, aczkolwiek w przypadku kazdej z tych cech wyzsz^ wartosó uzyskano po zastosowaniu nawozenia AgroSupr^ S niz dla wariantu kontrolnego. Przyrost plonu pod wplywem nawozenia siark^ wynosil 4,7 %, a przyrost masy 1000 ziaren ksztaltowal siç na poziomie 3,7 %. Pozostala czçsô efektu siarki zwi^zana byla prawdopodobnie z liczby ziaren w klosie.
Zaobserwowano istotnie nizsze rosliny po nawozeniu siark^ - dlugosó zdzbla byla mniejsza o okolo 5 cm, ale ta cecha nie ma generalnie wiçkszego zwi^zku z plo-nem. Nie stwierdzono, jak to mialo miejsce w badaniach Potarzyckiego [11], zwiçkszenia liczby klosów na jednostce powierzchni. Mozna stwierdzió, ze zastoso-wanie AgroSupry S, która jest zarejestrowanym nawozem siarkowo-wapniowym w postaci siarczanu wapnia, ma pozytywny wplyw na plonowanie jçczmienia jarego. Wnioski:
1. Zastosowanie AgroSupry S jako nawozu siarkowego spowodowalo wzrost plonu ziarna jçczmienia jarego w stosunku do wariantu kontrolnego.
2. Zwiçkszenie plonu ziarna uzaleznione bylo glównie od masy 1000 ziaren i w mniejszym stopniu od liczby ziaren w klosie.
3. Siarczan wapnia zarejestrowany oficjalnie jako nawóz siarkowo-wapniowy AgroSupra S charakteryzuje siç dobrymi wlasciwosciami nawozowymi, podobnymi do innych nawozów siarkowych.
Literatura
1. Barczak B. 2008. Wplyw zróznicowanego nawozenia siark^ na wybrane elementy struktury plonu jçczmienia jarego / B. Barczak, E. Majcherczak // Journal Central European Agriculture. - Vol. 9, No. 4. - S. 777-784.
2. Boreczek B. 2000. Bilans siarki w zmianowaniu czteropolowym / B. Boreczek // Nawozy i Na-wozenie. - Vol. 4. - S. 173-184.
160
36ipHHK HayKOBO-TexHÏHHHX npa^
Науковий вкник НЛТУ Украши. - 2016. - Вип. 26.1
3. Gaj R. 2011. Wielofunkcyj ne dzialanie siarki w roslinie - od zywienia do ochrony. Progress in Plant Protection / R. Gaj, H. Klikocka // Posttjpy w Ochronie Roslin. - Vol. 51 (1). - S. 33-44.
4. Gondek K. 2010. Wplyw nawozenia mineralnego na plonowanie i zawartosc wybranych makro i mikroelementow w pszenicy jarej / K. Gondek, A. Gondek // Journal of Research and Applications in Agricultureal Engineering. - Vol. 55 (1). - S. 168-176.
5. Grzebisz W. 2009. Nawozenie roslin uprawnych / W. Grzebisz // Nawozy i systemy nawozenia 2. PWRiL.
6. Grzebisz W. 2003. Aktualne problemy gospodarowania siark^ w rolnictwie polskim / W. Grzebisz, K. Przygocka-Cyna // Nawozy i Nawoz. - Vol. 4. - S. 64-77.
7. Lepiarczyk A. 2011. Wplyw nawozenia siark^ na plonowanie i sklad elementarny ziarna pszenicy ozimej. Cz I. Wielkosc i komponenty plonu ziarna pszenicy ozimej / A. Lepiarczyk, B. Filipek-Mazur // Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. - Vol. 556. - S. 157-163.
8. Luo C. 2000. The effect of nitrogen and Sulphur fertilization and their interaction with genotype on wheat glutenins and quality parameteus / C. Luo, G. Branlard, W.B. Griffin, D.L. McNeil // J. Cereal Sci. - Vol. 31. - S. 185-194.
9. Podlesna A. 2003. Reakcja pszenicy ozimej na nawozenie siark^ w doswiadczeniu polowym / A. Podlesna, G. Cacak-Pietrzak, M. Sowinski // Nawozy i Nawoz., 2003. - Vol. 4. - S. 169-179.
10. Podlesna A. 2006. Ksztaltowanie si^ plonu oraz parametrow przemialowych i wypiekowych pszenicy jarej poprzez nawozenie azotem i siark^ / A. Podlesna, G. Cacak-Pietrzak // Pam. Pul. - Vol. 142. - S. 381-392.
11. Potarzycki J. 2003. Rola siarki z superfosfatu prostego w nawozeniu j^czmienia jarego. - Tom I / J. Potarzycki // Plon i jakosc ziarna. - S. 180-192.
12. Przygocka-Cyna K. 2006 a. Nitrogen accumulation by barley plants and its economy during grain filling in response to elemental sulfur application. Fert. / K. Przygocka-Cyna, W. Grzebisz. - Vol. 28 (3). - S. 40-51.
13. Przygocka-Cyna K. 2006 b. Yield and technological quality of malting barley in response to elemental sulphur application. Fert. / K. Przygocka-Cyna, W. Grzebisz. - Vol. 28(3). - S. 5-7.
Станковой С., Хури Г., Соболевска М, Опатовгч Н., Давгдовсш А., Бури М., Башуцька У., Томчик 1. Вплив удобрення "АгроСупра С" на вро-жайнкть i структуру врожаю ярого ячменю
Польовий експеримент з ярим ячменем проведено у 2014 р. Вивчено два таю варь анти: 0 - контроль, S - AgroSupra S (42 кг-Sra-1). Використання AgroSupry S як шрча-ного добрива забезпечило збшьшення врожаю зерна поршняно з контрольним вapiaн-том. Збшьшення врожайност залежить вщ маси 1000 зерен i, меншою мipою, вщ кшь-кост зерен у колоа. Сульфат кальщю, зареестрований офщшно як сipчaно-кaльцieве добриво AgroSupra S, мае влaстивостi хорошого добрива, щдабш до iнших ирчаних добрив.
Ключов1 слова: удобрення аркою, врожайшиъ, компоненти вpожaйностi, ярий ячмшъ.
Stankowski S., Hury G., Sobolewska M., Opatowicz N., Dawi-dowski А., Bury M., Bashutska U., Tomczyk I. The effect of AgroSupra S fertilization on yield and yield components of spring barley
Field experiment with winter wheat was conducted in 2014. Two variants were compared: 0 - control, S - AgroSupra S (42 kgSha-1). Application of AgroSupra S, as sulphur fertilizer caused significant increase of grain yield as compared with control variant. Yield increase was the effect of higher 1000 grains weight and in minor scale of number of grains per ear. Limestone sulfate officially registered as sulphur-calcium AgroSupra S fertilizer has good properties similar to other sulphur fertilizers.
Keywords: sulphur fertilization, yield, yield components, spring barley.
2. Екологя та довкшля
161
