O'zbekiston Milliy Universiteti National University of Uzbekistan
O'zbekistonda mediata'lim:muammolar, yechimlar va istiqbollar
May 2024
463
O'zbekiston Milliy Universiteti O'zbekistonda mediata'lim:muammolar, yechimlar va istiqbollar
^ationalUniversity^fUzbekista^^^^^^^^^MediaeiHi
ВАТАНПАРВАРЛИК ТУЙГУСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ - БАРКАМОЛ АВЛОД ТАРБИЯСИНИНГ МУ^ИМ ОМИЛИ
Э. З. Нишанбаева
УзМУ Ижтимоий фанлар факультети, "Сиёсатшунослик" кафедраси доценти
АННОТАЦИЯ:
Тарихдан бизга маълумки, турли замонларда яшаб ижод этган мутафаккирлар хам уз гояларида ватанпарварлик мавзусига катта эътибор беришган. Жумладан, машхур немис файласуфи Г.Гегел "Маърифатда халкдарнинг хакикий жасорати Ватан йулида курбон булишга хозир эканликларида акс этади", деб таъкидлаган эди.
Калит сузлар: Ватан, анъана ва кадриятлар, турмуш тарзи, маънавият, халк манфаатлари, гоя, мафкура.
АННОТАЦИЯ:
Из истории известно, что мыслители, жившие и творившие в разное время, большое внимание уделяли теме патриотизма в своих идеях. Например, известный немецкий философ Г. Гегель утверждал, что «Настоящее мужество народов в эпоху Просвещения выражается в их готовности к самопожертвованию ради Отечества».
Ключевые слова: Родина, традиции и ценности, образ жизни, духовность, интересы народа, идея, идеология.
ABSTRACT:
We know from history that thinkers who lived and worked in different times paid great attention to the theme of patriotism in their ideas. For example, the famous German philosopher G. Hegel stated that "The true courage of the peoples during the Enlightenment is reflected in their willingness to sacrifice for the Fatherland."
Keywords: Motherland, traditions and values, lifestyle, spirituality, public interests, idea, ideology.
Бугунги кунда, хар бир инсон уз юрти, Ватани, келажаги хусусида худди уз боласига кайгургани сингари кайгуриши, химоя килиши, курашиши ва ривожлантириши лозим. Президент Ислом Каримов бу хусусда куйидагича фикр билдиради: "Маънавият, мафкура борасида четдан кур-курона нусха кучириб, бирон натижага эришиб булмайди. Чунки, бизнинг дунёкарашимиз, халкимизнинг тафаккури, турмуш-тарзи нихоятда узига хослиги билан ажралиб
May 2024
463
O'zbekiston Milliy Universiteti O'zbekistonda mediata'lim:muammolar, yechimlar va istiqbollar
^ationalUniversity^fUzbekista^^^^^^^^^MediaeiHi
туради. Барпо этаётган давлатимиз келажагимиз илдизи теран тарихимизга, бетакрор маданиятимизга, юксак максадларимизга монанд булиши лозим."1
Х,ар бир гоя ва мафкура асосида Ватан ётади. Ватан-хар бир узлигини англаган, авлод ва аждодларини кадрлаган кишининг энг мукаддас жойидир. Инсон узининг маънавий камолотини юксалтириш учун юксак масъулиятни хис этиши, уз манфаатларини Ватан ва халк манфаатлари билан уйгунлаштириб яшаши асосида ватанпарварлик туйгусини шакллантиради. Ватанпарварлик кишининг узи тугилиб усган, камол топган жой, замин, улкага булган мухаббатини, муносабатини ифода этадиган маънавий ахлокий фазилатдир.2 Ватанпарварлик инсонда тарихий тараккиёт жараёнида пайдо булиб, ташки мухит ва даврлар таъсирида шаклланиб, узгариб боради.
Тарих ватанпарварлик туйгусини шакллантиришдаги энг буюк куролдир. Утмишда Она-Ватан химояси, юрт тинчлиги учун жонини фидо килган Широк, Жалоладдин Мангуберди, Нажмиддин Кубро, Темур Малик каби шахсларнинг кахрамонликлари бугунги кун одамлари учун келажакка ишонч рухини сингдиради ва уз Ватанига булган мехри ортади.
Ватанпарварлик туйгуси халкнинг уз тарихини чукур билиши ва ундан гурурланишида, буюк аждодлар томонидан яратилган моддий ва маънавий меъросни куз корачигидек асраб, келгуси авлодларга етказишда, аждодлар урф-одат, расм-русум ва удумларни, меъросларни урганиб, унинг кадриятига айланган кисмини давом эттиришда, айникса, давлатимиз келажаги, истиклолининг баркарорлиги, келажагининг буюклигини чин дилдан хис этиш, шундай келажакни барпо этишга астойдил кумаклашиш каби юзлаб фазилатларда уз аксини топади.
Узбекистон Республикаси биринчи Президенти И.А.Каримов-"Инсон узлигини англагани, насл-насабини билгани сари юрагида Ватанга мухаббат туйгуси илдиз отиб, юксала боради. Бу илдиз канчалик чукур булса, тугилиб усган юртга мухаббат хам шунча кадар чексиз булади", деб таъкидлаган. Хдкикатдан хам, инсон бу дунёга яшаш учун келганда, у узининг кундалик эхтиёжларини кандай булса хам таъминлаб бораверади. Инсон узлигини бу дунёда англаши ва бахтли хаёт кечириши учун мустакил фикрлаши, ишбилармон, тадбиркор ва ватанпарвар булмоги, айникса, тайзикдан ва муътеликдан холи булмоги даркор. Худди шундай шахсларгина давлатнинг мустахкам келажагини белгилайди. Инсонларнинг маънавий камолати юксалиб, уз Ватанини кадрлаб, унинг тараккиёти учун барча имкониятларини ишга солади ва ташки таъсирлардан узини ишончли химоя килади. Ватанпарварлик
1 Каримов.И.А Озод ва обод Ватан, эркин ва фаравон хаёт-пировард максадимиз.Т.: 2000, 471-бет
2 Миллий истиклол гояси: асосий тушунча ва тамойиллар.-Тошкент, 2001, 153-бет
May 2024
464
O'zbekiston Milliy Universiteti O'zbekistonda mediata'lim:muammolar, yechimlar va istiqbollar
NationalUniversityofUzbe^istan^^^^^^^^^Mediaed^ia
туйгуси мустахкамланиб боргани сари инсоннинг маънавий дунёси бойиб бораверади.
Х,алкдмиз азалдан бой маънавий рухиятга эга, лекин собик иттифок давридаги коммунистик мафкура халкимизнинг рухиятига ёмон таъсир курсатган. Уларни Ватан, миллат тушунчасидан йироклаштириб, йуколиб кетишига махкум этган, аммо унинг уддасидан чика олмаган. Шуни назарда тутган холда Президентимиз куйидагича таъкидлайди: "Х,алк-узининг минг йиллик анъана ва тажрибалари, сунмас хотираси ва буюк туйгулари билан яшаб келаётган кудратли куч. Ёлгонга, алдовга дуч келган пайтда унинг асрий кадриятлари, доимо уйгок виждони тилга киради, нохакликка, кабихликка карши курашга даъват этади".
Шуларни инобатга олган холда, бугунги куннинг энг мухим вазифаси-ёшлар онгида миллий иммунитетни шакллантириш, уларнинг маънавиятини бойитиш, келажакка ишонч рухини сингдириш, хаётга фаол булишларига имкон яратиб беришдир. Давлатимиз томонидан олиб борилаётган бу борадаги тадбирлар ёшларда том маънодаги ватанпарварлик туйгусини шакллантиради.
Шунингдек, ёшларни ватанпарварлик рухида тарбиялашда спортнинг урни бекиёсдир. Соглом, билимли ва фидойи фарзандлари булган халк, албатта узининг буюк келажагини барпо этади. Шунинг учун жисмоний тарбия ва спортнинг оммавийлигини таъминлаш, уни ривожлантириш, баркамол шахсни тарбиялашнинг мухим шартидир.
Маълумки, миллий мафкура ёшларда Ватанга, халкка булган эътикодни тарбиялашга бутун мохияти ва мазмуни билан хизмат килади. Бу борада Юртбошимиз "Миллий гоя биринчи навбатда ёш авлодимизни ватанпарварлик, элга садокат рухида тарбиялаш, уларнинг калбига инсонпарварлик ва одамийлик фазилатларини пайванд килишдек олижаноб ишларимизда мададкор булиши зарур" деб таъкидладилар.
"Ватан ва Миллат, Миллат ва Ватан тушунчалари яхлит тушунчага айланмокда, яъни бу иккала тушунчани бир-биридан айириб булмаслиги англашилмокда, айрилган такдирда эса миллат миллатлигини, Ватан ватанлигини йукотишига ургу берилмокда...
... Ватан туйгусини улугламок учун оёгимиз остидаги заминда яшашнинг узи кифоя эмас, йук, уни шарафлаган, шухратига шухрат кушган такдимиздагина осмонимиз, тупрогимиз биз учун она Ватандир!".3
Баркамол авлод тарбияси давримизнинг кечиктириб булмайдиган ишларидан биридир. Бугунги кунда давлатимиз томонидан ёшларга яратиб
3 Рафиков Кудратилла. Менинг Президентам. Т.: "Академия", 2021 йил 9-бет.
May 2024
465
O'zbekiston Milliy Universiteti O'zbekistonda mediata'lim:muammolar, yechimlar va istiqbollar
^ationalUniversity^fUzbekista^^^^^^^^^Meda^diiiiB
öepunaeTraH HMKoHHATnap, ynapHHHr MatHaBHfi gyHecHHH öofimuö, gaBnaraMH3 ohhö öopaeTraH cuecaTra umoHH yfiFoTMoKga. AfiHHKca, emnapHHHr eTaKHH
TammroTnapH öynMHm Emnap umnapu areHTnuru, Emnap htth^okh, napTuanapHHHr Emnap KaHOTH TOMOHugaH ohhö öopunaeTraH umnap emnapga ^ugoKopnuK, TamKunoTHunuK, öyHegKopnHK, TagöupKopnHK xycycHATnapHHH maKnnaHTupum öunaH öupra, ynapga yMyMHHcoHHfi $a3HnaraapHH cuHrgupumga Ky3ra KypuHapnu umnapHH aManra omupMOKga.
3Hr 3aMOHaBHH öunuMnap öunaH KyponnaHraH, öhhhm Ba Ta^aKKyp gyHecu KeHr, y3HHHHr MycTaKH^ ^HKpura эгa öynraH, MatHaBHfi Ba ^HCMOHaH öapKaMon Kumunap Y3ÖeKHCTOHHHHr Kena^arugup. Munnufi y3HHrHHH aHraaraH, yMyMHHCOHHH KagpuaTnapHH y3uga ^o этгaн, BaTaHra Myxaööara neKcro öynraH aBnognap TapÖHAcu энг mapa^nu um xucoönaHagu. BaTaHnapBapnHK TyFycHHH maKnnaHTupumga xap 6up ^yKapo, y KaHgafi SynumugaH KaTtufi Ha3ap y3HHHHr MyHOcuö xuccacuHH Kymumu Ba BaTaHHHHr xap 6up chkhm TynpoFHHHHr HHxoATga Kagpnu экaнпнгннн KanögaH xuc kh^mofh gapKop.
fflyHH xaM TatKugnam ®:oh3kh, öyryHru raoöarnamyB mapoHTHga ÖH3 wpTHMH3 emnapuHH xap xun MatHaBHfi TaxgugnapgaH, "oMMaBHfi MagaHHAT" hhkoöh ocTugaru Ta^oBy3napgaH xhmoa этнmнмнз 3apyp. MuHr a^cycKH, "OMMaBHfi MagaHHAT" yHcypnapu ropTHMH3ra xaM Kupuö KenMoKga.
"OMMaBHfi MagaHHAT" hhkoöh ocTugaru axnoKHfi 6y3yKgHK Ba 3ypaBoHHHK, HHgHBHgyanu3M, эгoцeнтpнзм FoanapuHH TapKaram, KepaK öynca, myHHHr xucoöugaH öofinHK oprrnpum, öomKa MaMnaKaraapHHHr Hena MHHr fiunnuK aHtaHa Ba Kagputfraapu, TypMym Tap3HHHHr MatHaBHfi Herronapura öenucaHgnHK, ynapHH Kynopumra KaparnnraH xaTapnu Taxgugnap ogaMHH TamBHmra conagu" 4 CoxTa "OMMaBHfi MagaHHAT" aKgra 3ug naBxanap, 3ypaBoHHHK, öexaenHKHH TapFHÖ KH^umgaH öomKa Hapca эмac, 6y эca afiHHKca emnapHMH3HHHr MatHaBHATHra, axnoKura canöufi Tatcup этнmн aAH^nu xongup. EyHgafi MatHaBHfi TaxgugnapgaH ÖH3 Y3ÖeKHcToH emnapHHH acpamHMH3, ynapHHHr MatHaBHfi TapÖHAcura BaKTHga эtтнöop KapaTHmHMH3 no3HM. ^yHKH emnap TaKgupu öy MunnaT, BaTaH, XanK TaKgupugup.
Xynoca khhhö afiTraHga emnapHHHr MatHaBHATHHH WKcanTHpum,ynapHH BaTaHnapnHK pyxuga TapÖHAnam, wpTHMH3 TapaKKHeTH ynyH MactynHATHH y3 3HMMacura onumra Kogup öapKaMon aBnogHH maKrnaHTupga ouna, Maxanna Ba TatnHM Myaccanapu xaMKopnuruHHHr ypHH öeKuec.
REFERENCES:
4 .H.A MKoaK MatHaBHHT-eHrH^Mac Kyn. T.: 2008, 117-6eT
May 2024
466