-ВЕСТНИК КАЗНМУ #1-2022
ЭОЖ: 616.61
DOI 10.53065/kaznmu.2022.44.76.068
Т. К. Курманбеков1, К. К. Тогузбаева1, А. Е. Тажиева1
Т. К. Курманбеков1, D139 -«Цогамдыц денсаулыц сацтау» мамандыгы бойынша PhD докторант ORCID https://orcid.org/0000-0002-1416-4378 К. К. Тогузбаева1, «Цогамдыц денсаулыц» кафедрасынъщ профессоры, м.г.д. ORCID https://orcid.org/0000-0002-6245-1283 А. Е. Тажиева1, Гылым жэне инновация 6eAiMmщ басшысы, PhD ORCID https://orcid.org/0000-0002-8983-1868 1 С.Ж. Асфендияров атындагы Цазац ¥лттыц Медицина Университету Алматы ц.
УРОЛОГИЯЛЫЦ АУРУЛАРДЬЩ ЭПИДЕМИОЛОГИЯСЫ ЖЭНЕ ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АУЫЛ Т¥РFЫНДАРЫ АРАСЫНДА УРОЛОГИЯЛЫЦ К0МЕК САПАСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ (ЭДЕБИЕТ ШОЛУ)
Тушн: Дуниежузшк денсаулыц сацтау уйымыныщ мэлiметтерi бойынша экономикалыц дамыган елдердегi тургындарыныщ влiм-жiтiм цурылымындагы негiзгi бiр себеп: несеп-жыныс жуйестщ аурулары. Бул ауру барлыц аурулар арасынан 7-орынды алады. Жэне де влiмнiщ барлыц себептернщ 2,5-3%-ын цурап отыр. Бул ауру барлыц жас аралыгындагы адамдар тобында, эаресе жастар арасында жогары болып отыр (бул науцастардыщ орташа жасы 40 жастан аспайды). Сонымен цатар, ещбекке цабiлеттiхалыцтыщ едэуiр бвлтнщуацытша ещбекке жарамсыздыгымен мугедектшн тудырады жэне осылайша елге орасан зор экономикалыц зиян келтiрдi [1]. ЦР ресми статистика деректерi бойынша ересек халцыныщ несеп-жыныс жуйеа ауруларымен жалпы сырцаттануы 100 мыщ тургынга шаццанда2016 жылы 8784,8жагдайдан 7625,7жагдайга дейт твмендедь Сонымен цатар, 100мыщ тургынга шаццанда 8830,2 жагдай ещ елеулi вам 2018 жылы байцалады [2].
Зерттеудщ манаты: Урологиялыц аурулардыщ эпидемиологиясы мен Цазацстан Республикасыныщ ауыл тургындары арасында урологиялыц квмек кврсету сапасын арттыру жолдарын зерделеу жэне зерттеу. 1здеу стратегиясы. Басты мэселелердi ашу мацсатында мацалалар келеа гылыми басылымдар мен мамандандырылган iздеу жуйелертщ дерекцорлары арцылы зерттелдг. PubMed, Google Scholar, Cochrane Library, Web of Science, Scopus, сондай-ац Алматы ц. Республикалыц гылыми-техникалыц ктапхана, С.Ж. Асфендияров атындагы Цаз¥МУ гылыми ктапханасы, "КДСЖМ" Цазацстандыц медицина университеттщ ктапханасы. Амбулаториялыц-емханалыц жэне стационарлыц жагдайларда урологиялыц квмек кврсетуге цатысты нормативтк-защнамалыц цужаттар, отандыц жэне шетелдк авторлардыщ диссертациялары зерттелдь ддебиеттi iздеу терещдш 10 жылды цурады (2010-2021 жж.). Ацпараттыц iздеу тyйmдi свздермен жyргiзiлдi: ауыл медицинасы, телемедицина, урологиялыц квмек, аурушащдыц, медициналыц квмек кезещу алдын алу.
Цосылу цагидаттары: А, В дэлелдемелердщ жариялану дещгеш: мета талдаулар, жyйелi тyрдегi шолулар, когорттыц жэне квлденещ зерттеулер.
Алып тастау цагидаттары: цысца хабарламалар тyрiндегi сарапшылардыщ птр1 жарнамалыц мацалалар,
лекциялар, тезистер.
Нэтижелерь
Несеп-жыныс жуйеа аурулары (НЖА) всуi денсаулыц сацтау жуйестде жан-жацты шешiм цабылдауды талап етед1 Барлыц дещгейдегiуролог дэр^ерлердщ бШктшгт арттырудан бастап, аурулардыщ дамуы туралы жогарыхабардар болуына дешн. Ауылдыц жерлердегi тургындар арасында урологиялыц квмек кврсету жуйест уйымдастыру тэжiрибесi жергiлiктi урологиялыц цызметтщ бiр бвлт болып табылады жэне де жалпы цагидаттар негiзiнде цурылады. Алайда, ауыл халцы арасында мамандандырылган урологиялыц квмек кврсетудщ уйымдастырушылыц негiздерi, ауыл халцыныщ цоныстандырудыщ взтдк жуйестен, халыцтыщ тыгыздыгыныщ твменд^тен, елдi мекендердщ едэуiр бвлтнщ бiр-бiрiнен алшацтыгынан жэне басца себептерден туындаган взтдк сипаттамаларга ие болып отыр.
Цорытынды. ЦР ауылдыц жерлердегi тургындар арасында урологиялыц квмектщ кезещдк жуйест енгiзу, медициналыц квмектi барынша жаща сапа дещгейте квшiруге жэне квмек кврсету кезтде "жугту бойынша" цагидатынан "аныцтау бойынша" цагидатына квшуте мумюндк бередь Осы жоспарлы медициналыц квмектi кке асыру, тшстше эрбiр нацты квмек турте арналган мемлекеттк тапсырманы нацты жоспарлаумен медициналыц квмекке арналган шыгыстарды жоспарлауга мумктдШ бередь Бул денсаулыц сацтау саласындагы царжыны утымды пайдалануга экеледь Мамандандырылган жэне жогары технологиялыц квмектщ сапасы мен цолжетiмдiлiгiн арттырады.
Tyumdi свздер:урологиялыц аурулар, ауыл медицинасы,урологиялыц квмек
9
ВЕСТНИК КАЗНМУ #1-2022 -
Т. К. Курманбеков1, К. К. Тогузбаева!Д. Е. Тажиева1
Т. К. Курманбеков1, PhD докторант по специальности D139 «Общественное здравоохранение», ORCID
https://orcid.org/0000-0002-1416-4378 Карлыгаш К. Тогузбаева1, д.м.н, профессор кафедры «Общественное здоровье», ORCID https://orcid.org/0000-0002-6245-
1283
Айгуль Е. Тажиева1, Руководитель отдела науки и инновации, PhD, ORCID https://orcid.org/0000-0002-8983-1868 Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, г. Алматы, Республика Казахстан
ЭПИДЕМИОЛОГИЯ УРОЛОГИЧЕСКИХ ЗАБОЛЕВАНИЙ И ПУТИ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА УРОЛОГИЧЕСКОЙ ПОМОЩИ СЕЛЬСКОМУ НАСЕЛЕНИЮ РЕСПУБЛИКИ
КАЗАХСТАН: ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ
Резюме: Согласно данным ВОЗ, в структуре смертности населения экономически развитых стран болезни мочеполовой системы занимают 7-е место и составляют 2,5-3% всех причин смертности. Но вместе с тем, они поражают людей всех возрастов и, особенно, молодых (средний возраст этих больных не превышает 40 лет), являясь причиной временной нетрудоспособности и инвалидизации значительного числа трудоспособного населения и нанося тем самым, огромный экономический ущерб стране (WHO, 2008, 2014, 2016; F. Yaris, 2016). По данным официальной статистики общая заболеваемость взрослого населения РК болезнями мочеполовой системы снизилась с 8784,8 случаев в 2016г. до 7625,7 случаев на 100 тыс. населения. При этом наиболее заметный рост наблюдается в 2018 году 8830,2 случаев на 100 тыс. населения.
Цель исследования: провести обзор литературы по вопросам эпидемиологии урологических заболеваний и путям повышения качества урологической помощи сельскому населению.
Стратегия поиска. Изучены статьи, находящиеся в открытом доступе с использованием следующих баз данных научных публикаций и специализированных поисковых систем: PubMed, Google Scholar, Cochrane Library, Web of Science, Scopus, а также в Республиканской научно-технической библиотеке, научной библиотеке КазНМУ им. С.Д. Асфендиярова, библиотеке Казахстанского медицинского университета «ВШОЗ» г. Алматы. Изучены нормативно-законодательные документы, касающиеся оказания урологической помощи в амбулаторно-поликлинических и стационарных условиях, диссертации отечественных и зарубежных авторов. Глубина поиска литературы составила 10 лет (2010-2021гг.). Информационный поиск проведен по ключевым словам:урологические заболевания, сельская медицина. Критерии включения: систематические обзоры, когортные и поперечные исследования. Критерии исключения: мнение экспертов в виде коротких сообщений, рекламные статьи, лекции, тезисы. Результаты. Рост среди населения болезней мочеполовй системы (МПС) требует принятия всестороннего решения в системе здравоохранения. Начиная с повышения квалификации врачей урологов всех уровней и заканчивая высокой информированностью населения о развитии болезней МПС. На репродуктивное здоровье мужчин отрицательное воздействие оказывают ряды факторов, образ жизни, стрессовые нагрузки, условие труда, не рациональное питание, вредные привычки и др. Эти факторы приводят к значительному росту и омоложению БМС в разной возрастной категории. В этой связи мероприятия по раннему выявлению и проведению качественной диагностики заболеваний являются наиболее значимыми в медико-социальном аспекте. В демографических показателях отмечается увеличение людей старшего возраста, как известно в этом возрасте есть достаточно свои встречаемые нозологии, к примеру, онкоурологические заболевания, заболевания почек и болезни мочевыделительной системы в большинстве случаев встречаются у мужчин, у женщин как правило в основном встречается, эндометриоз, сальпингит и оофорит, эрозия шейки матки. Анализируя значимость этих заболеваний, хотелось бы отметить, что качество жизни пациентов урологического профиля во многом определяется организацией работы системы здравоохранения. Опыт организации системы медицинской помощи урологической помощи жителям сельской местности РК представляет собой часть отечественной урологической службы и строится на основе общих принципов. Однако организационные основы специализированной урологической помощи сельскому населению имеют свои особенности, вызванные своеобразной системой расселения, меньшей плотностью населения, удаленностью значительной части населенных пунктов друг от друга и другими причинами.
Заключение. Потенциальное внедрение поэтапной системы урологической помощи жителям сельской местности РК позволит максимально перевести медицинскую помощь на новый уровень качества, при оказании помощи перейти от принципа «по обращаемости» к принципу «по выявляемости». Реализация по настоящему плановой медицинской помощи позволит, соответственно, четко планировать государственное задание на каждый конкретный вид помощи и, как следствие, планировать расходы на медицинскую помощь, что приведет к рациональному использованию финансов в сфере здравоохранения, повысит качество и доступность специализированной и высокотехнологичной помощи.
Ключевые слова:урологические заболевания, сельская медицина,урологическая помощь
-ВЕСТНИК КАЗНМУ #1-2022
T.K. Kurmanbekov1, K. K. Toguzbaeva1,A. E. Tazhiyeva1
Turar Kurmanbekov1, doctoral student in the specialty D139 "Public health"
ORCID https://orcid.org/0000-0002-1416-4378 Karlygash Toguzbaeva1, MD, Professor of the Department of "Public Health" ORCID https://orcid.org/0000-0002-6245-1283 Aigul Tazhiyeva1, Head of the Department of Science and innovation, PhD,ORCID https://orcid.org/0000-0002-8983-1868 1Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Almaty, Republic of Kazakhstan
EPIDEMIOLOGY OF UROLOGICAL DISEASES AND WAYS TO IMPROVE THE QUALITY OF UROLOGICAL CARE TO THE RURAL POPULATION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN:
A REVIEW
9
Resume: According to WHO data, in the structure of mortality of the population of economically developed countries, diseases of the genitourinary system occupy the 7th place and account for 2.5-3% of all causes of mortality. But at the same time, they affect people of all ages and, especially, young people (the average age of these patients does not exceed 40 years), causing temporary disability and disability of a significant number of the able-bodied population and thereby causing enormous economic damage to the country (WHO, 2008, 2014, 2016; F. Yaris, 2016). According to official statistics, the total morbidity of the adult population of the Republic of Kazakhstan with diseases of the genitourinary system decreased from 8784.8 cases in 2016 to 7625.7 cases per 100 thousand population. At the same time, the most noticeable increase is observed in 2018, 8830.2 cases per 100 thousand population.
Objective. Study of the epidemiology of urological diseases and ways to improve the quality of urological care to the rural population of the Republic of Kazakhstan.
Search strategy. The articles that are in the public domain using the following databases of scientific publications and specialized search engines have been studied: PubMed, Google Scholar, Cochrane Library, Web of Science, Scopus and also to the Republican Scientific and Technical Library, the scientific library of KazNMU named after S.D. Asfendiyarov, the library of the Kazakhstan Medical University "HSPH" in Almaty. Regulatory and legislative documents concerning the provision of urological care in outpatient and inpatient settings, dissertations of domestic and foreign authors have been studied. The depth of the literature search was 10 years (2010-2021). The information search was carried out by keywords: urological diseases, rural medicine, telemedicine.
The information search was carried out by keywords: rural medicine, telemedicine.
Results. The experience of organizing a system of medical care for urological care to residents of rural areas of the Republic of Kazakhstan is part of the domestic urological service and is based on general principles. However, the organizational foundations of specialized urological care for the rural population have their own peculiarities caused by a peculiar settlement system, a lower population density, the remoteness of a significant part of settlements from each other and other reasons.ert opinion in the form of short messages, advertising articles.
Conclusion. The experience of organizing a system of medical care for urological care to residents of rural areas of the Republic of Kazakhstan is part of the domestic urological service and is based on general principles. However, the organizational foundations of specialized urological care for the rural population have their own peculiarities caused by a peculiar settlement system, a lower population density, the remoteness of a significant part of settlements from each other and other reasons. Keywords: urological diseases, rural medicine, urological care
Authors' contributions. All authors participated equally in the writing of this article.
No conflicts of interest have been declared. This material has not been previously submitted for publication in other publications and is not under consideration by other publishers. There was no third-party funding or medical representation in the conduct of this work. Funding - no funding was provided.
Юркпе. "Саламатты Кдзак;стан" ултты; жобасынын, ^-шаралары елдеп демографиялы; жагдайга елеулi эсер етш, бала туудын, артуына, TYрлi жас топтарындагы ел1м-жтмнщ тeмендеуi мен eмiр CYPУ узак;тыгынын, артуына алып келдг Халыкда урологиялы; кемек керсету тэр^бш ;уруга деген ;улшыныс (жоспарлы жэне шугыл кемек керсетудщ кезецдшп) урологиялы; аурулардын, тэуекелдерi бойынша ауруларды стратификациялау мен алмастыратын технологиялар стационарын дамыту барысы бойынша ;аз1рп кезецде КР-дагы урологиялы; ;ызметп реформалау мен жацгыртудын, барлы; мэселелерш толы; шеше алмайды. БYгiнгi бул мэселеле халы;тын, eмiр CYPУ сапасынын, темендеушщ жетекшi себептершщ бiрi болып отыр. Казахстан Республикасы хал;ынын, жалпы сырк;аттанушылык; курылымында несеп-жыныс
жуйеа аурулары (НЖА) 6,86%-ды курайды [3]. Сонымен катар, бул ауруларды емдеу ете кымбат жэне кебшесе зерттеу мен емдеу эд^тершде жан,а технологияларды колдануды кажет екендт О.И. Аполихин, Е.П. Какорина, 2018; В.И. Стародубов, 2015; Ф.А. Севрюков, 2017 авторларынын, ецбектершде керсетшген [4].
Кр-дагы медицинасында аурулар аурудын, дамуынын, сон,гы сатыларында келш каралады. Сонын, салдарынан аскынулардын, саны бiртiндеп артып келедг Бул бюджет каражатынын, одан да кеп шыгындарын талап етедг КР-да несеп-жыныс жуйеа ауруларымен ^ркелген наукастардын, абсолюттж саны сон,гы онжылдыкта жыл сайын артып, есiмi 25% - ды курап отыр. Осы сон,гы жылдар шшде алгаш рет тiркелген наукастар санынын, керсеткiшi 26% - га артты. Жыл сайынгы зэр шыгару жолдарынын,
ауруларыныц салдарынан, 100 мын,нан астам ну;асты пиелонефритпен ауруханага жат;ызуга тура келiп отыр [5]. Сонды;тан аурудыц алдын алуды дамыту, салауатты eмiр салтын ;алыптастыру, ауруларды ерте диагностикалау, тесек ;орын пайдалануды оцтайландыру перспективасына негiзделген ауруларды ерте аны;тау басым багыт^а ие бола отырып, мацызды роль ат;арады. A.A. Калининская жэне т.б. авторлардыц мэлiметiнше, 2015 саланы жеткiлiксiз ;аржыландыру, тесек ;орын жэнеде ец алдымен урологиялы; тесек-орындарды
пайдалануды жа;сарту ;ажеттшгш туындатады. Элеуметтж-экономикалы; дагдарыс денсаулы; са;тау саласынада эсер етпей ;оймайды. Денсаулы; са;таудагы дагдарыстык; жагдай ресурсты; базаны пайдаланудыц ете темен тиiмдiлiгiмен курделене туседь Елдщ барлы; ещрлершде iс жузшде денсаулы; са;тауды реформалау ;аржы-;аражатыныц тапшылыгы жагдайында жузеге асырылады. Саланы дурыс, толы; децгейде ;аржыландырмау салдарынан, ;ымбат туратын стационарлы; кемек денсаулы; са;тау ЖYЙесiнде жетекшi орын алуын жалгастыруда. Оны дамытуга бурынгысынша саланыц ;аржы ресурстарыныц 70% - дан астамы жумсалады [6]. Зерттеу мацсаты: урологиялы; аурулардыц эпидемиологиясы мен Казахстан Республикасыныц ауыл тургындары арасында урологиялы; кемек сапасын арттыру жолдарын зерттеу. 1здеу стратегиясы. Басты мэселелердi ашу ма;сатында ма;алалар келесi гылыми басылымдар мен мамандандырылган iздеу ЖYЙелерiнiц дерек;орлары ар;ылы зерттелдi: PubMed, Google Scholar, Cochrane Library, Web of Science, Scopus, сондай-а; Алматы Республикалы; гылыми-техникалы; кiтапхана, С.Ж. Асфендияров атындагы Каз¥МУ гылыми кiтапханасы, "КДСЖМ" Каза;стандык; медицина университетiнiц кiтапханасы. Амбулаториялы;-емханалы; жэне стационарлы; жагдайларда урологиялы; кемек керсетуге ;атысты нормативтж-зацнамалы; ;ужаттар, отанды; жэне шетелдiк авторлардыц диссертациялары зерттелдь Эдебиеттi iздеу терецдiгi 10 жылды курады (2010-2021жж.). А;паратты; iздеу TYЙiндi сездермен ЖYргiзiлдi: ауыл медицинасы, телемедицина, урологиялы; кемек, аурушацды;, медициналы; кемек кезецi, алдын алу. Барлыгы 100 ма;ала ;аралды, оныц шшде 40 ма;ала iрiктелдi. Косылу ;агидаттары: ЖYЙелi TYPДегi шолулар, когортты; жэне келденец зерттеулер. Алып тастау ;агидаттары: ;ыс;а хабарламалар TYрiндегi сарапшылардыц пiкiрi, жарнамалы; ма;алалар, лекциялар, тезистер. Нэтижелерi.
Урологиялы; кемек керсету ец алдымен халы;тыц демографиялы; кeрсеткiштерiне эсер ететiн ерлердiц денсаулы; жагдайымен аны;талады. Халы;тыц НЖА сырк;аттанушылык; кeрсеткiштерiнiц артуы бiр;атар себептермен сипатталады: демографиялы; eзгерiстер-егде жастагы адамдардыц кeбеюi, туудыц тeмендеуi, халы;тыц eмiр салты, санитарлы; жагдайлар, сондай-а; туратын eцiрдiц ;оршаган ортасы [7,8].
М.К. Алчинбаевтыц деректерi бойынша, елiмiзде эйелдердiц денсаулыгын ;оргауга багытталган кептеген багдарламалар, жобалар эзiрленген, бiра; бул ретте ерлерге ;атысты у;сас шаралар ЖYЙесi iс ЖYзiнде жо; жэне ;аралмайды [9]. Сондай-а; ерль зайыптылардыц бедеулiгi проблемасымен
айналысатын бiлiктi кадрлардыц болмауы, емдеу мекемелерi арасындагы саба^тасты^тыц болмауы, емдеудщ заманауи эдiстерi туралы
багдарламалардыц хабардар болмауы мацызды мэселе болып табылады, бул ретте ерль зайыптылардыц eздерiн тексеруге жэне емдеуге тарту ;ажет [10].
Бул жагдайда генитурарлы ЖYЙенiц, атап айт;анда ерлердщ жыныс MYшелерiнiц ауруларыныц жогарылауы осы контингенттщ нау;астарына урологиялы; кемек кeрсетудi уйымдастыруды жа;сартуды талап етедi. Аурушады;тыц eсуiмен ;атар, халы;тыц несеп-жыныс ЖYЙесi ауруларынын, негурлым кец таралган TYрлерiмен сыр;аттанушылыгынын, нозологиялы; ;урылымы да eзгердi, онкоурологиялы; патологияныц, ерлер бедеултнщ, эсiресе егде жастагы адамдар арасында улгаю YPДiсi бай;алады. Урологиялы; аурулардыц алдын алуга жэне олардыц таралуын темендетуге жэне урологиялы; бейiндегi ^змети оцтайландыруга багытталган эдiстер мен тэсiлдердi эзiрлеу ;ажет [11,12,13]. Несеп-жыныс ЖYЙесiнiц ауруларын (НЖА) уа;тылы аны;тау жэне оныц езгеруш аны;тау Yшiн урология саласындагы ауруларды есепке алу процесш жетiлдiру ;ажет. БYгiнгi тацда ;олданылатын НЖА керсетшген Халы;аралы; аурулар жиынтыгын (ХАЖ-10) ;айта ;арау ауруларынын жiктелуi шынайы ауруды толы; кeрсетпейдi, патологияныц орналасу ерекшелжтерш ескермейдi, осыган байланысты кeрсетiлген урологиялы; кeмек туралы бага бере алатын кeрсеткiштер жасау ;ажет [14]. Медициналы;-демографиялы; аспектiде уронефрологиялы; аурулардыц елеулi Yлесi уролития, тубулоинтерстициалды; аурулар, куы; асты безшщ гиперплазиясы, бYЙрек жеткшжаздт жэне онкоурологиялы; аурулар болып табылады. Осы аурулардыц eсуi мен таралуымен ;атар урологиялы; ;ызметтщ жумысын жа;сарту туралы мэселе туындайды. Эдебиет деректерi бойынша республикада уроандрологиялы; аурулар несеп-жыныс ЖYЙесi ауруларыныц негiзгi салмагын алады. Дегенмен, генитурарлы ЖYЙенiц аурушацдыгы тeмен децгейде ;алатын айма;тар бар [15]. Демографиялы; кeрсеткiштерде егде жастагы адамдардыц кeбеюi бай;алады, осы жаста кездесетш нозологиялар жеткiлiктi, мысалы, онкоурологиялы; аурулар, бYЙрек аурулары жэне зэр шыгару ЖYЙесiнiц аурулары кeп жагдайда ерлерде, эйелдерде жиi кездеседi, эдетте, эндометриоз, сальпингит жэне оофорит, жатыр мойныныц эрозиясы [16,17,18,19]. Осы аурулардыц мацыздылыгын талдай отырып, урологиялы; профильдеп нау;астардыц eмiр CYPУ сапасы габшесе денсаулы; са;тау ЖYЙесiнiц жумысын уйымдастырумен аны;талады. Зерттеулерде [20] экономикага эсер ететш аурулардыц негiзгi топтарын аны;тау Yшiн кешендi ма;сатты тэсiлдi куру ;ажет. Жогарыда айтылгандай, урологиялы; саладагы нау;астардыц едэуiр бeлiгi егде жастагы адамдар болып табылады, бул контингента емдеу бiркатар ;иынды;тарды тудырады. ^бшесе оларда ЖYрек-тамыр, тыныс алу ЖYЙелерi сия;ты ;атар ЖYретiн аурулар бар жэне бас;а ауруларды есептемегенде. Соцгы уа;ытта эртYрлi урологиялы; аурулары бар егде жастагы адамдардыц хирургиялы; араласуына ;атысты кeрсеткiштер айтарлы;тай eстi. Статистикага сэйкес, эр жас тобында нозологиялар жеткiлiктi кездеседi, сонды;тан еркектерде простата
аденомасыныц пайда болуы жас санаттары бойынша эр тертшшще 50 жастан кейiн, эр екiншiсiнде 60 жастан асады [21,22].
Perera M.L., Gnaneswaran N., Roberts M.J. (2016) [23], бугшп тацда 40-80 жас аралыгындагы ер адамдарда простатит аурулары жэне баска кабыну аурулары жиi кездеседi. Сонымен катар, егде жастагы адамдардыц ауруы уакытылы медициналык кемек керсетудi кажет ететiн ауыр формамен етедi. Урологиялык аурумен бiрге баска да бiркатар аурулар кездесед^ атап айтканда, олардыц негiзгi белт журек-тамыр аурулары. Несеп-жыныс ЖYЙесi ауруларыныц ауырлыгынын, артуымен катар ЖYретiн аурулардын, жиiлiгi де артатыны аныкталды [24]. Урологиялы; аурулары бар наукастарга медициналык кемек керсетудi жаксарту мэселесшщ мацыздылыгы KYмэн тудырмайды. Демографиялык даму Yрдiстерi, атап айтканда, халыктын, картаюынын, жалгасуы егде жастагы жэне кэрiлiк жастагы адамдардыц Yлес салмагыныц артуына экелед^ бул бастапкы аурудыц да, катерлi iсiк ауруыныц да, куыкасты гиперплазияныц, уролитияныц жэне бYЙрек пен теменп зэр шыгару жолдарыныц спецификалык емес кабыну ауруларыныц кебеюiнде керiнедi. Урологиялык кызметтщ тиiмдiлiгiне багытталган ережелердi, багдарламалар мен усыныстарды эзiрлеудi, наукастарды емдеу жэне тексеру женшдеп бiрыцFай талаптарды, емханалык, стационарлык жэне баска белiмшелер арасындагы сабактастыкты жетiлдiрудi, сапаны багалаудыц сапалык жэне сандык индикаторларын эзiрлеудi, бiлiктi кадрларда жогары технологиялык медициналык кемект (ЖТМК) орындау Yшiн кажет [25].
Урологиялык бейiндегi халыктыц аурулары денсаулык сактаудыц гана емес, жалпы бYкiл ел Yшiн мацызды мэселеге айналуда. Сонымен катар, аурудыц дамыган TYрлерiмен ауыратын наукастарды емдеудщ жогары куны ел экономикасына эсер ететт белгiлi. Кейбiр зерттеушшердщ нэтижелерi бойынша генитурарлык ЖYЙенiц аурулары саныныц артуыныц терiс тенденциясы сакталуда [26,27]. Халык арасында НЖА есуi денсаулык сактау ЖYЙесiнде жан-жакты шешiм кабылдауды талап етедь Барлык децгейдеп уролог дэр^ерлердщ бiлiктiлiгiн арттырудан бастап, халыктыц арасында бул аурулардын, дамуы туралы жогары хабардар болуына дейiн [28].Ерлердщ репродуктивт денсаулыгына бiркатар факторлар, емiр салты, стресстiк ЖYктемелер, ецбек жагдайы, дурыс тамактанбау, жаман эдеттер жэне т.б. тер^ эсер етедi. Осыган байланысты ауруларды ерте аныктау жэне сапалы диагностикасын ЖYргiзу женiндегi iс-шаралар медициналык-элеуметтiк аспектще негурлым мацызды болып табылады [29]. Урологиялык наукастарды дэрьдэрмекпен емдеуге келетш болсак, осы аспект бойынша емдеу TYрi халыктыц жас санатына байланысты. Дэрь дэрмектермен емдеу негiзiнен 40 жылдан кейiн кажет, бiрак 8%-да жедел емдеу кажеттiлiгi сакталады. Жедел емдеудi негiзiнен 50 жылдан кешн кажет етедi, ал 60 жаста жедел емдеудi де кажет етед^ бiрак катар ЖYретiн ауруларды ескере отырып, емдеудщ консервативтi эдiсi тагайындалады [30]. Денсаулык сактаудыц перспективалык моделш куру Yшiн казiргi замангы технологияларды енгiзу, кадрлар элеуетiн арттыру, нормативтж базага езгерiстер енгiзу, казiргi замангы менеджменттi енгiзу кажет болып табылады. Осыныц бэрiмен
кызметп оцтайландыру кебiнесе ресурстык камтамасыз етуге байланысты, ол баскару ЖYЙесiндегi мацызды буын болып табылады, оган керсетiлген кемектщ келемi, TYрлерi, куны, медициналык жабдыктармен, техникамен камтамасыз ету жэне каржыландыру кездерi кiредi [31]. Халыктыц ХАЖ аурушацдыгыныц есуi жэне MYгедектiктiн артуы уролог мамандардыц жоктыгымен, эсiресе медициналык уйымдардыц заманауи аппаратурамен жеткшказ камтамасыз етiлуiмен байланысты [32]. Урологиялык кызметтеп проблемалар мамандардыц бшктшпнщ
жеткiлiксiздiгi жэне уэждеменщ болмауы, материалдык-техникалык жабдыктармен жэне курал-саймандармен, дэршк заттармен жеткiлiксiз жарактандырылуы, сондай-ак ЖТМК темен керсеткiштерi болып табылатыны керсетiлдi. Урологиялык кызметтщ уйымдастырылуына эсер ететiн негiзгi факторлар экономикалык, элеуметтiк, мэдени, сондай-ак медициналык жэне уйымдастырушылык болып табылады. Урологиялык кызметте бiрыцFай талаптардыц болмауы медициналык кемек керсетуде елеулi айырмашылыктардыц туындауына экеледi. БiрыцFай талаптарды эзiрлеу медициналык камтамасыз ету сапасын арттыруга, каржы каражатын Yнемдеуге MYMкiндiк бередi [33].
Аполихин О.И., Сивков А.В. жэне т.б. авторлардыц (2012) пшршше [34], урологиялык кызметтщ колданыстагы стандарттары казiргi замангы медицинаныц талаптарына сэйкес келмейдi жэне тек медициналык сактандыру корларына арналган, олар ез кезегшде тек сапаны багалайды. Муныц мацызды кемшшп - бул стандарттар тек мамандандырылган кемекке арналган.
Калыптаскан жагдайларда денсаулык сактау ЖYЙесiндегi проблемалардыц бiрi ерлердщ денсаулыгын коргау мэселелерi женшдеп баскарманыц стратегиялык жоспарыныц болмауы болып табылады. Эйелдерге кызмет керсету Yшiн барлык жагдайлар жасалган, бiрак ерлер Yшiн медициналык кемектi камтамасыз ету ЖYЙесi уйымдастырылмаган, будан эрi ерте жастан ерлердщ денсаулыгымен айналысатын орталыктар немесе уйымдар куру кажет. Урологиялык патологиясы бар наукастарга медициналык кемек керсетудщ стационарды алмастыратын нысандарын уйымдастыру бойынша зерттеулер жеткшжаз. Сонымен катар жумыстыц осы нысандарына кажеттiлiк пен KYндiзгi стационарлардыц тесектерше кажеттiлiкте зерттелмеген. Урологиялык кызметтi жетквдру Yшiн гылыми-озьщ технологияларды пайдалану кажет. Уролог дэртерлердщ жетiспеушiлiгiнен аурулардын сапасы, аныкталуы темендейдi [35].
K^азiргi уакытта урологиялык наукастарга накты кемек керсететш алгашкы буын уйымдарында халыктыц емiр CYPУ сапасына айтарлыктай эсер ететш кемшiлiктер бар. Бастапкы буыннан бастап ЖТМК-ге дешнп мекемелер арасындагы сабактастык ЖYЙесiн жетiлдiру кажет. Жаца технологияларды, атап айтканда стационарды алмастыратын
технологияларды енпзумен стационарлык кемек келемi темендедi. Сондай-ак елеулi проблемаларга мыналарды жаткызуга болады: казiргi статистикалык есептiлiк шынайы ауруды толык керсетпейд^ уролог дэр^ершщ жумыс iстеп турган, сагаттык
жуктемесшщ артуын ;айта ;арау ;ажет болып табылады, сондай-а; пысьщтауды ;ажет етедi [36]. Урологиялы; ;ызметтщ уйымды; ;урылымында кейбiр ;арама-;айшылык;ты жагдайлар бар. Медициналы; персоналга, сапалы медициналы; кемек керсетуге жогары талаптар ;ойылады, бiра; бул ретте ;аржыландырудыц жетiспеушiлiгiн, психосоматикалы; жай-KYЙдi багалау эдютемесшщ болмауын жэне стационардан шыкданнан кешн пациенттi ба;ылау ;ажеттшгш ескермейдi. Сонымен ;атар, жеткiлiксiз эзiрленген тэсiл кэушт топтарда урологиялы; сыр;аттанушылык;тыц дамуыныц бастап;ы алдын алу болып табылады, элеуметтж-гигиеналы;, психологиялы; сипаттамаларды ескеретiн медициналы; белсендшжтщ ерекшелiктерi туралы к;ажетп деректер жо; урологиялы; патологиялардыц дамуыныц алдын алу мэселелерi бойынша эртYрлi жас топтарындагы хальщтыц хабардар болуы туралы деректер жо;, сондай-а; бастап;ы профилактиканыц сапасына талдау жэне мониторинг ЖYргiзiлмейдi [37]. Королёв С.В., Гурдус В.О. (2014) пшршше, урологиялы; профильдеп аурулардыц алдын-алуга ;атысты мэселелердi шешу [38], ягни бастап;ы буынныц ;ызметш оцтайландыру, ец алдымен, осы аурулардыц эпидемиологиялы; ерекшелiктерiн ескеруi керек, соныц негiзiнде ;ызметп оцтайландыру Yшiн тшст шаралар ;олданылуы керек. Бастап;ы буын ;ызметшде урологиялы; нау;астарды
диспансеризациялау бойынша ресурсты; ;амтамасыз ету, нормативтж кужаттарды эзiрлеу де ерекше назар аударуды талап етедi. Ауруханага дешнп кезецнiц жумыс келемiнiц улгаюы диагностика мен емдеудi жа;сартуга жэне ауруханада емдеу ;унын темендетуге экеледi.
Урологиялы; бейiннiц ;ызметш жа;сарту жолдарын iздеу, емдеу жэне диагностикалау Yшiн жаца эд^тер мен технологияларды пайдалану жэне непздеу осы патологиялардыц ас;ынган TYрлерiн азайтуга ы;пал ете алады, сонды;тан бYгiнгi KYнi медициналы;-элеуметтiк аспектще мацызды болып табылатын MYгедектiк пен елiм-жiтiм керсеткiштерiн темендетедi [39].
Авторлардыц деректерi бойынша [40] дэлелдi медицина ;агидатына негiзделген диагностика мен емдеудщ заманауи эдiстерiн ;олдану ар;ылы езгер^тер енгiзу урологиялы; ;ызметтщ барлы; децгейлердеп жумысын жа;сартады. Сондай-а; барлы; кезецдерде ;атысушылардыц релдерiн ;айта белу мацызды мэселе болып табылады, бул
медициналы; уйымдар мен бас;а ;ызметтер арасындагы саба;тасты;ты жа;сартуга, сондай-а; аурулардыц ас;ынуларыныц дамуын азайтуга кeмектеседi.
Бастап;ы буындагы урологиялы; кемектщ кeлемi мен TYрлерiн кецейту уролог дэр^ерлердщ бiлiмiн арттыруды кeздейдi. Емханалы; мекеме шегiнде тиiстi жагдайлар жасалган жагдайда ауруханадан тыс урологиялы; кемекп айтарльщтай арттыру MYмкiндiгi бар деп айтуга болады. Цорытынды.
Урологиялы; наукастарга медициналы; кемек гарсетудщ ;олданыстагы ЖYЙесi хальщтыц ;ажеттшжтерше сэйкес келмейд^ бул оныц элеуметтiк тиiмдiлiгiн ;амтамасыз ететiн урологиялы; кемек гарсетудщ жаца оцтайландырылган моделiн гылыми негiздеу ;ажеттшпн аны;тайды.
Авторлардыц Yлесi. Барлы; авторлар осы ма;аланы жазуга тец дэрежеде ;атысты.
МYДДелер цацтьгсысы: мэлiмделген жо;. Бул а;парат бас;а басылымдарда жариялау Yшiн бурын мэлiмделмеген жэне бас;а басылымдардыц ;арауына усынылмаган.
Царжыландыру жYргiзiлмедi. Осы жумысты ЖYргiзу кезiнде сырт;ы уйымдар мен медициналы; eкiлдiктердiц ;аржыландыруы жасалган жо;.
Вклад авторов. Все авторы принимали равносильное участие при написании данной статьи. Конфликт интересов - не заявлен. Данный материал не был заявлен ранее, для публикации в других изданиях и не находится на рассмотрении другими издательствами. При проведении данной работы не было финансирования сторонними организациями и медицинскими представительствами. Финансирование - не проводилось.
Authors' Contributions. All authors participated equally
in the writing of this article.
No conflicts of interest have been declared.
This material has not been previously submitted for
publication in other publications and is not under
consideration by other publishers.
There was no third-party funding or medical representation in the conduct of this work. Funding - no funding was provided.
1 Аполихин О.И., Севрюков Ф.А., Калининская А.А. Гиперплазия предстательной железы: медико-социальные аспекты, современные технологии хирургического лечения: монография: - Москва: Изд. дом Акад. естествознания, 2012. - 163с.
2 Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2020 году: Статистический сборник. -Нур-Султан. 2021.-324б
3 Об утверждении Государственной программы развития здравоохранения Республики Казахстан "Саламатты Казахстан" на 2011 - 2015 годы//Указ Президента Республики Казахстан от 29 ноября 2010 года № 1113
4 Аполихин О.И., Сивков А.В., Бешлиев Д.А., Солнцева Т.В. Анализ урологической заболеваемости в
Т1З1М1
Российской Федерации в 2002-2009 годах по данным официальной статистики //Экспериментальная и клиническая урология, 2019, №2. - С. 4-10
5 Шарафутдинов М.А., Павлов В.Н. Организация стационарной медицинской помощи при заболеваниях мочеполовой системы //Проблемы управления здравоохранением. 2010.№ 2 (51). С. 86-90.
6 Калининская A.JI, Дзугаев А.К., Стукалов А.Ф., Гусева C.JI. Особенности деятельности и нормативная база дневного стационара //Российский медицинский журнал. - 2010. - № 4. - С. 7-11.
7 Корнеев И.А. Европейская ассоциация урологов: возможности для российских специалистов, Урология сегодня, 2012, №1 (17). - С.3-4
8 Шамин М.В. Академия амбулаторной урологии: только для профессионалов. Опыт применения
современных информационных технологий в работе амбулаторного уролога, Урология сегодня, 2011, №5(15) -С.13
9 Алчинбаев М.К. Состояние урологической службы Республики Казахстан за 2011 год, Алматы, 2012г. -С.12;
10 Елина Ю.А. Медико-социальная характеристика больных с заболеваниями предстательной железы и организационные основы профилактики: диссертация ... кандидата медицинских наук: 14.02.03.-Москва, 2012.- 163 с.
11 Nican R.A, Fearon N., Cronin C., Sehgal A. The impact of the acute surgical assessment unit on emergency urological presentations. Ir J Med Sci 2015;184:385.
12 Tharakan T., Wou C., Phaily A, Dunsmuir W. A service improvement project for emergency urological admissions. Int J Surge 2015;23:S125.
13 Raza M.A, Erete L., Tadtayev S., Bycroft J., Lane T., Hanbury D. Urology registrar of the week: how does it improve patient care? Int J Surg 2016;36:S125.
14 Аполихин О.И., Сивков А.В., Какорина Е.П., Кешишев Н.Г. История создания клинико-статистической классификации мочекаменной болезни МКБ-10 (обзор литературы) //Журнал Вестник статья http://vestnik.rncrr.ru/vestnik/v11/papers/apolih_v11.h tm (Дата обращения: 7 июня 2011 г.)
15 Алчинбаев М.К., Арынгазина А.М., Мухамеджан И.Т. Мужское здоровье в Республике Казахстан //Medicine - 2014, №12. - С. 27-32
16 Ambler G.K., Brooks D.E., Zuhir A.N, et al. Effect of frailty on shortand mid-term outcomes in vascular surgical patients. Br J Surg. 2015;102(6):638-645.
17 Chen C.C., Lin M.T., Liang J.T., Chen C.M., Yen C.J., Huang G.H. Pre-surgical geriatric syndromes, frailty, and risks for postoperative delirium in older patients undergoing gastrointestinal surgery: Prevalence and red flags. J Gastrointest Surg. 2015;19(5):927-934.
18 Revenig L.M., Canter D.J., Kim S., et al. Report of a simplified frailty score predictive of short-term postoperative morbidity and mortality. J Am Coll Surg. 2015;220(5):904.
19 Handforth C., Clegg A., Young C., et al. The prevalence and outcomes of frailty in older cancer patients: A systematic review. Ann Oncol. 2015;26(6):1091-1101.
20 Bhatt N.R., Davis N.F., Breen K., Flood HD, Giri SK. Life expectancy calculation in urology: Are we equitably treating older patients? Cent European J Urol. 2017;70(4):368-371.
21 Fedeli U., Fedewa S.A., Ward E.M. Treatment of muscle invasive bladder cancer: Evidence from the National Cancer Database, 2003 to 2007. J Urol. 2011;185(1):72-78.
22 Population Projection 2014-2035. GUS website http://www.stat.gov.pl/. Updated December 22, 2014. Accessed June 2, 2017
23 Perera M.L., Gnaneswaran N., Roberts M.J., Giles M., Liew D., Ritchie P., et al. The "four-hour target" and the impact on Australian metropolitan acute surgical services. ANZ J Surg 2016;86:74e8.
24 Kuzmenko A.V., Kuzmenko V.V., Gyaurgiev T.A. Modern possibilities of therapy of a urological patient with concomitant diseases of the cardiovascular system. Urologiia. 2021 Dec;(6):78-84.
25 O'Leary DP, Beecher S, McLaughlin R. Emergency surgery preoperative delaysdrealities and economic impacts. Int J Surg. 2014;12:1333e6.
26 Zholudev V., Safir I.J., Painter M.N., Petros J.A., Filson C.P., Issa M.M. Comparative cost analysis: teleurology vs conventional face-to-face clinics. Urology 2018; 113: 40-4
27 Cui H.W., Turney B.W., Griffiths J. The preoperative assessment and optimization of patients undergoing major urological surgery. Curr Urol Rep 2017; 18: 54
28 Keilani M., Hasenoehrl T., Baumann L., Ristl R., Schwarz M., Marhold M., Sedghi Komandj T, Crevenna R Effects of resistance exercise in prostate cancer patients: a metaanalysis. Support Care Cancera. 2017. 25:2953-2968.
29 Alberga A.S., Segal R..J, Reid R.G. et al Age and androgendeprivation therapy on exercise outcomes in men with prostate cancer. Support Care Cancer. 2012. 20:971-981.
30 Gardner J.R., Livingston P.M., Fraser S.F. Effects of exercise on treatment-related adverse effects for patients with prostate cancer receiving androgen-deprivation therapy: a systematic review. J Clin.Oncol. 2014. 32:335346.
31 Mundell N.L., Daly R.M., Macpherson H., Fraser S.F. Cognitive decline in prostate cancer patients undergoing ADT: a potential role for exercise training. Endocr Relat Cancer 24: 2017. R145-R155.
32 Mulhall J.P., Trost L.W., Brannigan R.E. et al: Evaluation and management of testosterone deficiency: AUA guideline. J Urol 2018; 200: 423.
33 McCabe M.P., Althof S.E. A systematic review of the psychosocial outcomes associated with erectile dysfunction: does the impact of erectile dysfunction extend beyond a man's inability to have sex? J Sex Med 2014; 11: 347.
34 Аполихин О.И., Сивков А.В., Чернышев И.В., Золотухин О.И., Щукин А.В. Просянников Программа «Урология» - модернизация здравоохранения на примере урологической службы Воронежской области// Экспериментальная и клиническая урология, 2012, №3. - С.4-8
35 Nemoto K., Suzuki Y., Kondo Y. Current work environments: What problems are being faced by Japanese urologists? Int J Urol. 2018 Apr;25(4):327-336.
36 Zhao H., Quach A., Cohen T., Anger J.T. Characteristics, Burden, and Necessity of Inpatient Consults for Academic and Private Practice Urologists. Urology. 2020 May;139:60-63.
37 Tahbaz R., Schmid M., Merseburger A.S. Prevention of kidney cancer incidence and recurrence: lifestyle, medication and nutrition. Curr Opin Urol. 2018 Jan;28(1):62-79.
38 Королёв С.В., Гурдус В.О. Медико-социальные факторы риска развития урологических заболеваний//Клинический опыт двадцатки 2014, №2(22). - С. 22-26
39 Davenport M, Mach KE, Shortliffe LMD, Banaei N, Wang TH, Liao JC. New and developing diagnostic technologies for urinary tract infections. Nat Rev Urol. 2017 May;14(5):296-310.
40 Jeremy B. Shelton & Christopher S. Saigal The crossroads of evidence-based medicine and health policy: implications for urology//World Journal of Urology, 2011, volume29, pages 283-289
1 Apolihin O.I., Sevrjukov F.A., Kalininskaja A.A. Giperplazija predstatel'noj zhelezy: mediko-social'nye aspekty, sovremennye tehnologii hirurgicheskogo lechenija: monografija: - Moskva: Izd. dom Akad. estestvoznanija, 2012. - 163s.
2 Zdorov'e naselenija Respubliki Kazahstan i dejatel'nost' organizacij zdravoohranenija v 2020 godu: Statisticheskij sbornik. -Nur-Sultan. 2021.-324b
3 Ob utverzhdenii Gosudarstvennoj programmy razvitija zdravoohranenija Respubliki Kazahstan "Salamatty ^aza^stan" na 2011 - 2015 gody//Ukaz Prezidenta Respubliki Kazahstan ot 29 nojabrja 2010 goda № 1113
4 Apolihin O.I., Sivkov A.V., Beshliev D.A., Solnceva T.V. Analiz urologicheskoj zabolevaemosti v Rossijskoj Federacii v 2002-2009 godah po dannym oficial'noj statistiki //Jeksperimental'naja i klinicheskaja urologija, 2019, №2. - S. 4-10
5 Sharafutdinov M.A., Pavlov V.N. Organizacija stacionarnoj medicinskoj pomoshhi pri zabolevanijah mochepolovoj sistemy //Problemy upravlenija zdravoohraneniem. 2010.№ 2 (51). S. 86-90.
6 Kalininskaja A.JI, Dzugaev A.K., Stukalov A.F., Guseva C.JI. Osobennosti dejatel'nosti i normativnaja baza dnevnogo stacionara //Rossijskij medicinskij zhurnal. -2010. - № 4. - S. 7-11.
7 Korneev I.A. Evropejskaja associacija urologov: vozmozhnosti dlja rossijskih specialistov, Urologija segodnja, 2012, №1 (17). - S.3-4
8 Shamin M.V. Akademija ambulatornoj urologii: tol'ko dlja professionalov. Opyt primenenija sovremennyh informacionnyh tehnologij v rabote ambulatornogo urologa, Urologija segodnja, 2011, №5(15) -S.13
9 Alchinbaev M.K. Sostojanie urologicheskoj sluzhby Respubliki Kazahstan za 2011 god, Almaty, 2012g. -S.12;
10 Elina Ju.A. Mediko-social'naja harakteristika bol'nyh s zabolevanijami predstatel'noj zhelezy i organizacionnye osnovy profilaktiki: dissertacija ... kandidata medicinskih nauk: 14.02.03.- Moskva, 2012.- 163 s.
11 Nican R.A, Fearon N., Cronin C., Sehgal A. The impact of the acute surgical assessment unit on emergency urological presentations. Ir J Med Sci 2015;184:385.
12 Tharakan T., Wou C., Phaily A, Dunsmuir W. A service improvement project for emergency urological admissions. Int J Surge 2015;23:S125.
13 Raza M.A, Erete L., Tadtayev S., Bycroft J., Lane T., Hanbury D. Urology registrar of the week: how does it improve patient care? Int J Surg 2016;36:S125.
14 Apolihin O.I., Sivkov A.V., Kakorina E.P., Keshishev N.G. Istorija sozdanija kliniko-statisticheskoj klassifikacii mochekamennoj bolezni MKB-10 (obzor literatury) //Zhurnal Vestnik stat'ja http://vestnik.rncrr.ru/vestnik/v11/papers/apolih_v11.h tm (Data obrashhenija: 7 ijunja 2011 g.)
15 Alchinbaev M.K., Aryngazina A.M., Muhamedzhan I.T. Muzhskoe zdorov'e v Respublike Kazahstan //Medicine -2014, №12. - S. 27-32
16 Ambler G.K., Brooks D.E., Zuhir A.N, et al. Effect of frailty on shortand mid-term outcomes in vascular surgical patients. Br J Surg. 2015;102(6):638-645.
17 Chen C.C., Lin M.T., Liang J.T., Chen C.M., Yen C.J., Huang G.H. Pre-surgical geriatric syndromes, frailty, and risks for postoperative delirium in older patients undergoing gastrointestinal surgery: Prevalence and red flags. J Gastrointest Surg. 2015;19(5):927-934.
18 Revenig L.M., Canter D.J., Kim S., et al. Report of a simplified frailty score predictive of short-term
postoperative morbidity and mortality. J Am Coll Surg. 2015;220(5):904.
19 Handforth C., Clegg A., Young C., et al. The prevalence and outcomes of frailty in older cancer patients: A systematic review. Ann Oncol. 2015;26(6):1091-1101.
20 Bhatt N.R., Davis N.F., Breen K., Flood HD, Giri SK. Life expectancy calculation in urology: Are we equitably treating older patients? Cent European J Urol. 2017;70(4):368-371.
21 Fedeli U., Fedewa S.A., Ward E.M. Treatment of muscle invasive bladder cancer: Evidence from the National Cancer Database, 2003 to 2007. J Urol. 2011;185(1):72-78.
22 Population Projection 2014-2035. GUS website http://www.stat.gov.pl/. Updated December 22, 2014. Accessed June 2, 2017
23 Perera M.L., Gnaneswaran N., Roberts M.J., Giles M., Liew D., Ritchie P., et al. The "four-hour target" and the impact on Australian metropolitan acute surgical services. ANZ J Surg 2016;86:74e8.
24 Kuzmenko A.V., Kuzmenko V.V., Gyaurgiev T.A. Modern possibilities of therapy of a urological patient with concomitant diseases of the cardiovascular system. Urologiia. 2021 Dec;(6):78-84.
25 O'Leary DP, Beecher S, McLaughlin R. Emergency surgery preoperative delaysdrealities and economic impacts. Int J Surg. 2014;12:1333e6.
26 Zholudev V., Safir I.J., Painter M.N., Petros J.A., Filson C.P., Issa M.M. Comparative cost analysis: teleurology vs conventional face-to-face clinics. Urology 2018; 113: 40-4
27 Cui H.W., Turney B.W., Griffiths J. The preoperative assessment and optimization of patients undergoing major urological surgery. Curr Urol Rep 2017; 18: 54
28 Keilani M., Hasenoehrl T., Baumann L., Ristl R., Schwarz M., Marhold M., Sedghi Komandj T, Crevenna R Effects of resistance exercise in prostate cancer patients: a metaanalysis. Support Care Cancerro. 2017. 25:2953-2968.
29 Alberga A.S., Segal R..J, Reid R.G. et al Age and androgendeprivation therapy on exercise outcomes in men with prostate cancer. Support Care Cancer. 2012. 20:971-981.
30 Gardner J.R., Livingston P.M., Fraser S.F. Effects of exercise on treatment-related adverse effects for patients with prostate cancer receiving androgen-deprivation therapy: a systematic review. J Clin.Oncol. 2014. 32:335346.
31 Mundell N.L., Daly R.M., Macpherson H., Fraser S.F. Cognitive decline in prostate cancer patients undergoing ADT: a potential role for exercise training. Endocr Relat Cancer 24: 2017. R145-R155.
32 Mulhall J.P., Trost L.W., Brannigan R.E. et al: Evaluation and management of testosterone deficiency: AUA guideline. J Urol 2018; 200: 423.
33 McCabe M.P., Althof S.E. A systematic review of the psychosocial outcomes associated with erectile dysfunction: does the impact of erectile dysfunction extend beyond a man's inability to have sex? J Sex Med 2014; 11: 347.
34 Apolihin O.I., Sivkov A.V., Chernyshev I.V., Zolotuhin O.I., Shhukin A.V. Prosjannikov Programma «Urologija» -modernizacija zdravoohranenija na primere urologicheskoj sluzhby Voronezhskoj oblasti// Jeksperimental'naja i klinicheskaja urologija, 2012, №3. -S.4-8
35 Nemoto K., Suzuki Y., Kondo Y. Current work environments: What problems are being faced by Japanese urologists? Int J Urol. 2018 Apr;25(4):327-336.
36 Zhao H., Quach A., Cohen T., Anger J.T. Characteristics, Burden, and Necessity of Inpatient Consults for Academic and Private Practice Urologists. Urology. 2020 May;139:60-63.
37 Tahbaz R., Schmid M., Merseburger A.S. Prevention of kidney cancer incidence and recurrence: lifestyle, medication and nutrition. Curr Opin Urol. 2018 Jan;28(1):62-79.
38 Koroljov S.V., Gurdus V.O. Mediko-social'nye faktory riska razvitija urologicheskih zabolevanij//Klinicheskij opyt dvadcatki 2014, №2(22). - S. 22-26
39 Davenport M, Mach KE, Shortliffe LMD, Banaei N, Wang TH, Liao JC. New and developing diagnostic technologies for urinary tract infections. Nat Rev Urol. 2017 May;14(5):296-310.
40 Jeremy B. Shelton & Christopher S. Saigal The crossroads of evidence-based medicine and health policy: implications for urology//World Journal of Urology, 2011, volume29, pages 283-289
Авторлар туралы аппарат
Курманбеков Турар Кыдырбайулы- «Когамдык; денсаульщ са;тау» мамандыгыныц докторанты, С.Ж. Асфендияров атындагы Каза; ¥лтты; Медицина Университет» КЕАК, Алматы, ^аза;стан Республикасы.
Почталы; мекен - жайы: Казахстан Республикасы, 050000, Алматы Телеби 94.
Электронды; пошта: [email protected] ORCID https://orcid.org/0000-0002-1416-4378
Тогузбаева Карлыгаш Кабдешовна - «Когамдык; денсаулы;» кафедрасыныц профессоры, м.г.д. ORCID https://orcid.org/0000-0002-6245-1283 Тажиева Айгул Елгондиевна- Fылым жэне инновация б0лiмiнiц басшысы, PhD ORCID https://orcid.org/0000-0002-8983-1868