Научная статья на тему 'Қудуқ туби зонасига кислотали ишлов беришда насос компрессор қувурларини коррозиядан ҳимоялаш'

Қудуқ туби зонасига кислотали ишлов беришда насос компрессор қувурларини коррозиядан ҳимоялаш Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
39
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and Education
Область наук
Ключевые слова
қудуқ / кислота / қатлам / химик / механик / термик / физик

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Обид Олимович Тожиев, Абдуллазиз Абдуллоевич Набиев

Мақолада қудуқка кислотали ишлов бериш жараёни, кислотали ишлов бериш жараёнида керакли кимёвий реагентлар ҳақида айтилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Обид Олимович Тожиев, Абдуллазиз Абдуллоевич Набиев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Қудуқ туби зонасига кислотали ишлов беришда насос компрессор қувурларини коррозиядан ҳимоялаш»

^удук туби зонасига кислотали ишлов беришда насос -компрессор кувурларини коррозиядан ^имоялаш

Обид Олимович Тожиев Бухоро мухандислик-технология институти Абдуллазиз Абдуллоевич Набиев Бухоро нефт ва газ саноати касб-хунар коллежи

Аннотатция: Маколада кудукка кислотали ишлов бериш жараёни, кислотали ишлов бериш жараёнида керакли кимёвий реагентлар хакида айтилади.

Калит сузлар: кудук, кислота, катлам, химик, механик, термик, физик

Corrosion protection of pump-compressor pipes during acid treatment of the well bottom zone

Obid Olimovich Tojiev Bukhara Engineering-Technological Institute Abdullaziz Abdulloevich Nabiev Bukhara Oil and Gas Industry Vocational College

Abstract: The article describes the well acid treatment process, the chemical reagents required in the acid treatment process.

Keywords: well, acid, layer, chemical, mechanical, thermal, physical

Кудукка туз кислотали ишлов бериш усули дастлаб факат карбонат тог жинсларидан тузилган коллекторли конларда кулланилган булса, кейинчалик уни куллаш кенгайди.

а) карбонат тог жинсларидан ва таркибида карбонат булган кумтоши булган коллекторли конларда кудук дебитини ошириш максадида ишлов бериш.

б) хайдовчи кудукларнинг кабул килувчанлигини ошириш максадида кудук туби атрофига кислотали ишлов бериш .

в) туз катламларини эритиш максадида ишлов бериш.

г) парафин-смола колдикларини говаклардан тозалаш учун термокислотали ишлов бериш.

Туз кислотали ишлов бериш усули туз кислотасининг карбонат тог жинсларини эритишига асосланган. Бу реаксия куйидаги тарзда кечади.

ISSN 2181-0842 / IMPACT FACTOR 3.848 538 LME^^Sl

А) охдктош учун 2Х,Сл +СаСОз=СаСл2+^2О+СО2

Б) доломит учун 4Х,Сл +СаМг(СОз)2= СаСл2+МгСл2+2^2О+2СО2

Реаксия натижасида хрсил булган СаСл2 ва МгСл2 сувда яхши эрийди ва кудукдан чикариш осон кечади. Хозирги вактда кислотали ишлов беришнинг куйидаги турлари мавжуд:

1) кислотали ванна;

2) оддий кислотали ишлов бериш;

3) босим остида кислотали ишлов бериш;

4)иссиклик кимёвий ва иссик кислотали ишлов бериш;

Кислотали ванна усулида ишлов беришдан максад кудук туби атрофини ифлословчи модда (семент ёки лойли кобиклар ва каррозия махсулотлари)дан тозалашдир. Кислотали ванна усули бошка усуллардан фарки шуки, кислота эритмаси махсулдор катлам калинлиги буйича олиниб, унда босим билан таъсир килинмайди.

Оддий кислотали ишлов бериш усули энг куп таркалган усуллардан биридир. Кудук туби атрофига кислотани бостириш йули билан говакликларни тозалаш учун мулжалланган булиб, уни бостириш битта насос агрегати ёрдамида амалга оширилади. Оддий ишлов бериш усулида ишлов бериш учун 20-35 м3 кислота эритмаси керак булади.

Босим остида кислотали ишлов бериш усули оддий усулдан фарки, катта босим остида (200,250,300 кгс/см2) ишлов берилишидадир.

Ишлов бериш самараси кислота консентрасияси, унинг микдори, босими, хдрорати, тог жинси тавсифи ва бошкаларга богликдир.

Кудук туби атрофига 8-15 % косентрасияли туз кислотали эритма билан ишлов бериш самарали хдсобланади. Юкори консентрасияли туз кислота эритмаси билан ишлов бериш натижасида кудук жихозларининг мустахкамлигига таъсир килиб уларни тезда ишдан чикишига олиб келади. Гипс билан реаксияга кириши говакликларда колдиклар х,осил килади. Паст консентрасияли туз кислота эритмалари ёрдамида ишлов беришда кислота эритмаси микдорини купрок олишга ва реаксия натижаларини чикариб олишда кийинчиликлар тугдиради. 1 м калинликка ишлов бериш учун 0,4-1,5 м3 хажмда консентрасияси 8-15% булган кислота эритмаси керак булади.

Кам утказувчан коллекторлардан тузилган катламга ва паст дебитли кудукка ишлов беришда 0,4-0,6 м3 хажмда кислота эритмаси ишлатилади. Юкори утказувчан катламлар учун 0,8-1 м3 хажмда кислота эритмаси кулланилади. Юкори утказувчан тог жинсларидан тузилган ва бошлангич дебити юкори булган кудуклар учун 1-1,5 м3 хажмда кислота эритмаси кулланилади.

Катлам босими кичик булган кудукларда 10-12% ли туз кислотали эритмаси билан ишлов бериш керак булади. Юкори босимли кудукларда 1215% ли туз кислотаси билан ишлов берилса яхширок натижа беради. 8% ли кислота эритмаси билан карбонатли кум тошлардан тузилган катламларга ишлов бериш учун кулланилади.

Кислотали ишлов бериш жараёнида керакли кимёвий реагентлар

Кудук тубига ишлов беришда кулланиладиган туз кислотаси кудук жихозларини эмиради. Бунинг олдини олиш учун ингибиторлар кушилади. Ингибитор сифатида формалиндан фойдаланилади. Бир тонна кислота эритмасига 6 кг формалин кушилса, эритманинг каррозион активлигини 7-8 марта камайтиради.

Энг куп таркалган ингибитор - уникол ПБ-5 - кунгир ранг суюклик булиб, 0,25-0,5% гача уникол кушилса, каррозион активлигини 31-42 мартагача камайтиради. Уникол туз кислотасида тулик эрийди, лекин сувда эримайди. Шунинг учун реаксиядан кейин кислота эритмаси СаСл ва МгСл га айланганда ундан колдик колади, бу унинг камчилигидир. Шунинг учун уни жуда кам микдорда 0,1% кушилади ва бу каррозион активлигини 15 мартагача камайтиради.

Юкорида курсатилган ингибиторлардан ташкари И-И-А ва уратропин аралашмаси ва УФЕв лардан фойдаланилади.Ишлов беришнинг самарасини оишриш учун интенсификаторлар яъни сирт фаол моддалар кушилади.0П-10, УФЕв, карбозалин О, катапин ва катамин каби сирт фаол моддалар кушилганда кислотанинг карбонатлар билан реаксияси 3 марта камаяди.

Туз кислотаси заводда юкори консентрасияда ишлаб чикарилади. Уни бу хрлатда куллаш кийин, уни куллашдан олдин керакли консентрасиягача сув билан аралаштирилади.

Туз кислотасининг 4 хил тури ишлаб чикарилади:

а) Сентитик техник туз кислотаси;

б) Техник туз кислотаси;

в) Органик келиб чикишли обгазлардан тайёрланган туз кислотаси

г) Заводни узида ингибирланган туз кислотаси;

Кудукка туз кислотали ишлов беришда кислота эритмаси марказий кислота базасида ёки ишлов берилаётган кудук атрофида тайёрланади. Бунинг учун жадвалда курсатилган сув микдоридан умумий кушилувчилар уксус кислотаси ва агар керак булса, фтор кислотаси микдорлари йигиндисини айириб улчов идишига куйилади. Кейин курсатма буйича хдсоблаб чикилган кислота микдори сувнинг устидан идишга солинади ва яхшилаб аралаштирилади. Зичлиги буйича эритма консентрасияси текширилади ва агар сув кам булса - сув, кислота кам булса - кислота кушилади. Кейин эритмага

ISSN 2181-0842 / IMPACT FACTOR 3.848 540 LME^^Sl

БаСл кушилиб, у аралашиб кетгунга кадар аралаштирилади. Аралаштирилиб булгандан кейин 5 минут утказиб интенсифакатор кушилади ва эритма яна аралаштирилади. Эритма тулик окаргунча 2-3 соат тинч колдирилади ва шундан кейин эритма ишлов беришга тайёр булади.

Х,айдаш жарёнини 3 боскичга булиш мумкин: олдин нефт хайдаш, кейин эритма хайдаш ва катламга бостириш. Туз кислотали ишлов бериш тархи расмда келтирилган. Кудукка кислота бостирилгандан сунг бир неча соат тинч холатда колдирилади. Босимга караб кислотани ушлаб туришвакти куйидаги жадвалда келтирилган. жадвалда келтирилган.

Жадвал-1

Босим Ушлаш вакти, соатда

Мн/м2 Кг/см2

0,7 ача 7 гача 3-6

0,7-11,0гача 7-10 гача 12-24

2,0-6,0 гача 20-60гача 30

Кудуцка кислотали ишлов беришда ишлатиладиган техника ва жихозлар Кудук махсулдорлигини ошириш учун кудук туби зонасига таъсир этиш усуллари мавжуд булиб, улар орасида кислотали ишлов бериш усули кенг кулланилади. Асосан охактошли тог жинслари учун катлам ва кудук туби атрофи зонаси утказувчанлигини ошириш максадида Х,СИ (водородхлорид), Х,Ф (водородфторид) кислоталаридан фойдаланилади. Яъни ушбу кислоталар махсулдор катламга хайдалганда куйидагича кимёвий реакция кечади.

СаСО3+2НСл=СаСл2+^2О+СО2 СаМг(СО3)2+4^Сл= СаСл2+МгСл2+2^О+СО2 Формуладан куриниб турибдики, охактошли тог жинси билан водород хлорид кислотаси реакцияга киришгандан сунг туз, сув ва газ реакция махсулотлари сифатида катламда хосил булади. Яъни кислотали ишлов бериш усулини куллагандан сунг кудук махсулдорлиги ва тог жинсларининг утказувчанлиги ошади. Кислотали ишлов бериш жараёнида кислотали коришма кудукдан насос компрессор кувурлари оркали катламга хайдалади. Шуни таъкидлаш керакки кислотали коришма коррозион фаол модда саналади. Яъни насос-компрессор кувурлари оркали хайдалган кислотали коришма ушбу кувурлардан утиш жараёнида уларни коррозияга учратади ва емиради. Натижада насос-компрессор кувурларининг емирилиши кузатилади, шунингдек кувурларнинг емирилишидан сунг хосил буладиган темир оксиди катламнинг утказувчанлик кобилиятини ёмонлаштиради.

Юкоридагиларни инобатга олиб кислотали коришманинг коррозияга активлигини пасайтириш максадида коррозияга карши ингибиторлар ва темир оксидларининг катламга тушишига йул куймаслик максадида кимёвий

интенсификатор бирикмалар кулланилади. Шуни таъкидлаш керакки коррозияга карши ингибиторни жуда кичик дозада кушиш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Тураева Хабиба Тошбобоевна, & Тиллаева Шахноза Фахритдиновна (2017). Изучение методов осушки и очистки газов растворами гликолей. Вопросы науки и образования, (3 (4)), 27-29.

2. Сафаров Бахри Жумаевич, Атауллаев Шерзод Набибуллаевич, Хамраев Шохзод Мехриддинович, & Тиллаева Шахноза Фахриддиновна (2017). Рентгеноструктурный метод определения n-парафинов в тяжёлых нефтях. Вопросы науки и образования, (5 (6)), 48-50.

3. Тиллаева Шахноза Фахриддиновна, Ишкобилова Жамила Сапармаматовна, & Тураева Хабиба Тошбобоевна (2017). Технология обезвоживания и обессоливания нефти. Вопросы науки и образования, (5 (6)), 29-30.

4. Бабаев Фаррух Файзуллаевич, & Тиллаева Шахноза Фахритдиновна (2022). ТЕХНОЛОГИЯ ПОЛУЧЕНИЯ БИОГАЗА ПУТЕМ ПЕРЕРАБОТКИ ОТХОДОВ, ВЫБРАСЫВАЕМЫХ ИЗ ГОРОДСКИХ КАНАЛИЗАЦИЙ. Universum: технические науки, (4-10 (97)), 22-24.

5. Ш.Ф.Тиллаева, & М.О.Сатторов (2022). Исследование влияния модифицированных добавок для катализаторов на качество нефтепродуктов. Science and Education, 3 (3), 264-269.

6. Nazira G'afurovna Umarova, Shaxnoza Faxritdinovna Tilloyeva.Gazlarning namligi va ularni seolitlar bilan qurutish usuli. Science and Education 3 (12), 330334.2022

7. Shaxnoza Faxritdinovna Tilloyeva, & Qahramon Qandiyorovich Sharipov (2022). Мте^ аdsоrbеntlаr-sеоlitlаrning yutuvchanlik xususiyatlari tadqiqoti. Science and Education, 3 (10), 183-188.2022.

8. Tilloyeva Sh.F. (2022). "Inson qadrini ulug'lash va faol mahalla yili"ga bag'ishlangan professor-o'qituvchilar, ilmiy izlanuvchilar, magistrlar va talabalarning ilmiy-amaliy anjumani TEZISLAR TO'PLAM 2022/5/27 27b.

9. МЖ Махмудов, ШФ Тиллаева - ГИДРОИЗОМЕРИЗАЦИЯ БЕНЗОЛСОДЕРЖАЩЕЙ ФРАКЦИИ В ПРИСУТСТВИИ КАТАЛИЗАТОРА Ni/Al2O3 С ЦЕЛЬЮ ДОВЕДЕНИЯ БЕНЗИНА ДО НОРМ ЕВРО-5. Теория и практика современной науки, 2019 (3) 175-180.

10. Шахноза Фахритдиновна Тиллоева (2023). Способы извлечения этилмеркаптана из сероорганических соединений в газовом конденсате. Science and Education, 4 (1), 342-346.

11. Тиллоева, Ш. Ф., & Умарова, Н. F. (2023). Газконденсат таркибидаги олтингугурт органик бирикмаларни ажратиб олиш усуллари. Science and Education, 4(2), 755-762.

12. Ш.Ф.Тиллоева,Х.Ф Тиллоева. (2023).Газни водород сулфид ва углерод оксидан тозалаш.ЮТБККАТЮК^ CONFERENCES 1(1),837-839.

13. Sh.F.Tilloyeva,K.K.Sharipov (2023).METH0DS OF EXTRACTION OF ETHYL MERCAPTAN FROM ORGANOSULFUR COMPOUNDS IN GAS CONDENSATE. INTERNATIONAL CONFERENCES. 1(1),655-660.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.