CC BY
33Педагогическая наука и практика
ш ^
О
О с
о
ш
2
<
ни <
сц. п о с: с* s
зс <
н
с и о
03
ш
с;
из
0
CL
с ш
jQ
1 J3
<=:
ь
<
Г.Ж. Ташмагамбетова,
Науырзым ауданы, К^арамецЫ селосы, Жамбыл орта мектебi цазац mi.ii мен эдебиет пэш м) saiiA/i, К^останай облысы
He?n?i свздер: туган жер, ата-ана, туган жер, эулие Kicmep, табигат, тэрбие, Отан, отбасы.
Ключевые слова: родная земля, родители, природа, воспитание, родина, семья.
Keywords: native land, parents, nature, education, Motherland, family.
ТУГАН ЖЕР1М-Т¥ГЫРЫМ Ацдатпа
Макаланыц непзп мазмуны туган жерд1 кастер-леу жэне тарихи тулгаларды курметтеу аркылы туган жерге деген sp6ip казак; азаматыньщ патри-оттьщ сез1мш оятуга багытталады. Туган елдщ тарихи тулгаларыныц ип icTepiH келер урпак;к;а ене-ге ету, Науырзым елд1 мекеншде орналаскан киел1 жерлер мен тарихи тулгалар жайлы дерекп ха-льщка паш ету, туган жердщ к;асиет1 мен к;уд1рет1, табигатыньщ байлыгы мен керкемдт жайлы ел аузындагы эцпмелерд1 непзге ала отыра мэл1мет беру- макаланыц Heri3ri тушш.
Аннотация
Автор в статье рассматривает вопросы воспитания патриотизма, уважаения к истории родного края через описание именитых земляков, внесших вклад в историю развития нашей малой родины. Статья направлена на реализацию президентской программы «Процветание будущего и духовное совершенство».
Annotation
In the article the author considers some questions on patriotism education, respect to the history of the native land with the descriptions of the eminent fellow countrymen who have made a great contribution to development of our small homeland. The article is about realization of the President's program "Prosperity of the Future and Spiritual Perfection".
«Туган елге тагзым ету парызым, туган жерге к;ы-змет ету карызым» дейд1 жомарт жандар. Туган жерге деген киел1 сез1мд1 6ip гана сезбен жетмзу мумкш емес. «Туган жер - тугырыц » дейд1 тагы хальщ дана-лыгы. Жырласац сезщ жетпейтш касиетп Костанай облысыныц Науырзым ауданы Кдраменд1 елд1 ме-кеншде «атасы мен анасы баласына улп боларльщ» Ташмагамбетовтер отбасында дуниеге келтшн. Казак халкынын сан жылдьщ тарихында калыптаскан улттьщ тэрбие непзшде аскар тауым экем мен асыл шыцым анам туган жерге деген асыл сезшд1 дарыта тэрбиелед1 [1, 39 б.]. Мше, менщ Отанга, туган жерге деген махаббатым, бойымдагы патриоттык; рухым отбасы -ошак; тэрбиесшен басталды десем кателеспей-мш.
^^^^^^^^^^^^^^^^ Педагогическая
«Жалпак журтьщды, ию1 алашьщды кур-меттеу алдымен езщ турган елкенщ тарихын, табигатын танудан, адамдарын ардактаудан басталады»-деп Елбасы Н.Э.Назарбаев атап откендей, алдымен кшдш каным тамып, шыр етт дуниеге келген касиети туган ел-кем Науырзым елшщ сулу табигаты мен та-рихына токталып кетсем. Наурызым ауданы - Казакстаннын Костанай облысында орналаскан аудан. Экшшшж орталыгы - Кдра-мевдц ауылы. Облыстьщ ортальщ Костанай-га дешнп ара кашьщтыгы - 198 км. Жершщ аумагы - 18,3 мьщ км2 Тургыны - 12,1 мьщ адам (2015). К^урамында 8 ауылдьщ округ, 12 ауыл бар.
Рухани тазальщты, тэн тазалыгы жэне исламньщ бес парызын каза яабермеген ха-льщпыз. «Дш1 куатты елдщ-фгеа бер1к» де-мекип туган елш мусылмандьщ парыздьщ кадф-касиетш умыткан емес. Ортальщта Туркебай эулие атындагы меипт орналаскан. Туркебай эулие атындагы меипт 1994 жылы салынган. ¥зындыгы 25, еш 15, бшкпп 17 метр. Кос мунаралы. Мунарасыньщ би1кт1п 25, кумбезшщ бшкпп 20 метр. Ем кабатты, 300 намазханга арналган. Кулшыльщ орны ашылганнан бер1 хальщтьщ имандылыгы мен ынтымагын арттыру жолында ип ютер жасалынуда.
Тамаша табигаты, аныз - энпмелершен, талайды тамсандырган киел1 елкемнщ га-сырльщ шежфелер1 сан алуан. Киел1 Науырзым корыгы мен алтын аймакты дэнге толы табигаты талайды тамсандырган. Сан -мьщдаган приплш иесше пана болган Науы-рзымньщ табигаты шежфе-жыр тунгандай, ауасы шипа, булагы бал. Наурзым жершде ЮНЕСКО элемдш мура т1з1мшдеп №1102 нысан саналатын Наурызым корыгы орналаскан [2, 120 б.]. Науырзым мемлекетпк табиги корыгы - Республикальщ мэндеп та-бигатты коргау мекемесшщ мэртебесше ие, ерекше коргалатын аймактьщ жогаргы сана-тына жататын аумак, табиги процестердщ, турпатты жэне б 1 ре гей экологияльщ жуйе-лердщ, еамдштер мен жануарлар дуниесшщ биологияльщ алуан турлшп мен генетика-льщ корын табиги жагдайда сактап, дамуын зерттеуге арналган ерекше коргалатын аумак.
аука и практика ^^^^^^^^^^^^^^^^^^
Коры к аумагы уш телшнен турады - Науырзым, Тлрсек жэне Сыпсьщ. Кррьщ флорасы 687 жогаргы есАмдштер туршен турады. Бул дала жер1 уипн орташадан 3 есе коп.
Кшд1к каньщ тамып, туып-ескен ме-кенщд1, табаньщ тшп турган топыракты бэр1-нен артьщ керуге хакылысьщ. Туган жердщ бф туйф тасы ат басындай алтынынан кым-бат емес пе? Ендеше, Елбасы Жолдауы мен «Болашакка багдар: рухани жацгыру» атты багдарламальщ макаласын насихаттау жэне жузеге асыруына езшдш б1р улеамд1 косу максатында ез туган жер тарихын макта-нышпен сез етмм келедг Тарих - ем1рдщ кш-Т1 десек, сол тарихтьщ купия сырларын бшу, туган жердщ тарихын ата - баба шежфесш бшу кез-келген казак азаматыньщ патриот-тьщ арызы. Елбасы «Туган жер» багдарла-масын кол га алуды усынган едк Осы орайда Науырзым елшщ киел1 жерлерше токталсам.
Осындай касиетп мекеннщ б1р1 - Туркебай эулие зираты. Наурзым ауданыньщ Кара-мещц ауылы мен 0ленд1 ауылыньщ жолында орналаскан Туркебай эулие атаньщ зира- х ты-кененщ козг Туркебай атамыздьщ руы ш - супр. Оньщ касиетп кю1 болгандыгы тура- О лы ел аузында эцпме коп. Ауырып, кемекке О зэру болган жандарга шипасы тиген. Бул ка- О сиет оган экесшен дарыса керек.
Эулие атамыздьщ тарихта алар орны зор, о себеб1, бул кюшщ эулиелш касиеп мен ел1 ^ уипн жасаган елеул1 ютер1 жайлы деректер <
Си
оте коп. Туркебай эулие кайтыс болардьщ Ч алдында елш жинап, ем осиет калдырган с кершедк бАршипа «Мен алдагы жумада -
бакильщ боламын, менщ К^арабурам Т1рсек <
{—
пен Сыпсьщньщ арасындагы К^араштебеде ц
шепп жатыр, меш сонда жерлецдер деген». о
Ал екшгш осиеп: «Басыма белп коймацдар, т
эруактарым жуз жыл касымда, жуз жыл ба- ~
сымда болады. Киын жагдайда ауру халде ^
еске алсацдар, Алладан тшесецдер, Алла ка- о
Си
былдаса аруагым жар болар» деп коз жумган с екен. Бупнп кунге дейш Туркебай эулиенщ з басына келт, куран багыштап шырак жагып, 2 тунеп, ауру жандар ауруларына дауа пдеп < келсе, тез аиыгатыны шындьщ. Ел аузында —
Им
Туркебай эулие зиратыньщ ауру - сыркау- < ларга типзетш шапагаты туралы энпмелер
ж
Педагогическая наука и практика
де ете кеп. Tirrri, б1рнеше жыл бойы бала сую бакытына беленбей журген кыз - келшшек-тер эулие басына тунеп, кешн балалы болды деген ел арасында эцгшелер де бар. Тур-кебай эулиенщ зиратына токтамай етпекш1 болган каншама адамдардьщ кел1ктер1 жолда журмей, себептен - ce6encÍ3 токтап калган-дары болган. Бул Туркебай атаньщ ерекше тылсым куш neci, эулие екендтн бшд1ртед1. «Эруакты аттауга болмайды» деген осы бол-са керек. взеннщ аргы бетшдеп khÍ3 уйд1 ас-аукатымен коса 6epri бетке копире алатын КудАретп купи болганы жайында аныз бар. Туркебай эулие ом1рден озар алдында озшщ Kymi эл1 200 жыл сакталатынын айтып кетсе керек.
Науырзым елшщ аузынан тастамайтын киел1 жерлершщ 6ipi К^оянак эулие кесе-Heci. Караменд1 ауылынан 100, Шолаксай ауылынан 18 шакырым жерде орналаскан. К^оянаяк эулие туралы да тарихи окульщтар-да еш акпарат жок. Хальщ арасында гана тура; л1 аныздар тарап, ел аузында калган тылсым х окигалар бар. Шипалы кушке ие кесене XVIII = гасырга тэн [3, 2 бет]. Бул KÍcire де эулиелш § экес1 Жолшарадан дарыган десед1. Тусында с талай тагдыр шешт1 окигаларды жорыган, 2 тылсым кушпен тшсп жаудьщ бетш кай-^ тарган эулиел1п эл1 кунге дешн тургыльщты 2 хальщты коргайды, молшыльщ экелед1 деп г есептеледь Тшпп б1ткен К^оянак эжейдщ а. кудфетт1Л1п туралы ацыздарга каньщты. Ел О аузындагы ацыздарга суйенсек, Коянаяк эу-= лие табигаттагы aya райын езгерту касиет1-х не ие болган. Долы боранды ашып, найзагай н ойнаган несер жацбырды тыныштандаратын É касиет1 болган деседь К^оянаяк эулиенщ бо-О лашак жары Бисары деген ж1пт достарымен болашак жарын алып келуге жолга шыгып адасып кетедк Эбден жапан дал ад а адасып, ел1мш1 халге Tycin, бар умтнен айырылган 2 яагггпц алдынан 6ip зират коршед1. Зират ш мацындагы 6ip таста жайылган дастарканда ^ тамак турса керек. Тамак жеп аукаттанган ~ соц, алдыларындагы ас зым-зия жок бо->, лып, тастыц артынан жол кершед1. 0лмеш1 ^ болганда жол сштеп, тамагын тойдырткан Ж1ПТТЩ болашак жары Коянаяк эулиенщ
тылсым Kymi болса керек [4, 4 бет]. Осын-дай киел1 тулгалар мен табигаты жайкалган туган жер1мнщ кереметтер1 жетерлш. Менщ туган жер1мнщ шеж1рес1 мол, 6ip гана мака-ламен оныц кол жетпес байлыгы мен та-рихын айтып жетк1зе алмаймын. Ce6e6i, мен жазушы не акын емеспш. Мен ел1 уппн бала болашагына непз салып журген, казактыц 6ip Kipnimi болса да калаган - карапайым ус-тазбын.
«Ат айналып казыгын табар» - дегендей, канша гажайып мекен кореец де, тубшде Жеруйьщтыц оз туган жерщ екенш тусшесщ. Елбасы Н.Э.Назарбаев оз созшде «Елд1 одан 9pi дамыту тек бипмд1, дамыган жэне мэдениетт1 жастардыц колында»-дегендей туган жер1мд1 оркендетш, оныц дамуына оз улес1мд1 болашак урпакка сапалы бшм мен саналы тэрбие устаздьщ ету непзшде коса-мын деген сешмдемш. «¥лтарактай болса да, ата коные жер кымбат, ат тебелшдей болса да, туып оскен ел кымбат»- деген ха-льщымыз. Дуниедеп ец кудфетт1 ана болса, ал туып - оскен мекенщ барльщ хальщтыц анасы, т1ршш1ктщ нэрк Туган жер халкы-мыздыц бойына киел1 нэр куятын алтын 6eciri, непзп мекен - жайы, улттьщ рухтыц куат ал ар кайнар коз1. Ендеше,кек байрагы бшкке желб1реген жэне тугыры 6epÍK туган ел, жер1м1здщ, ел1м1здщ мэртебес1 баянды, болашагы жаркын болсын деп туган елше деген сез1м1мд1 асыл соз маржанымен та-мамдаймын.
ЭДЕБИЕТ
1 .К.Бектемюулы. Аргын тайпасы. Су-rip урпактарыныц тарихы жиган-тергеш./ К.Бектемюулы: «Костанай Центрум»,2015. -150 6.
2.С.Эбшхасенулы. 1зет./ «К1тап-Арка-льщ», 2014. -290 б.
3.Меипт Еазиз. Тобыл ещршдеп касиет-tí орындар/ Меппт Еазиз// «Bag.kz.» газета-2017. - №4. - 8.
4.Акбота Сакулова. вщрдеп киел1 орын-дарга саяхат/ А.Сакулова// «Костанай-агро» газет!.- 201. - №44, 8 б.
