CC BY
9
УДК 81 ББК 81.2 Т-3
ВОЖАИ «ГАВХАР» ВА НАЦШИ ОН ДАР ТАШАККУЛИ КОМПОЗИТУОИ НАВЪИ ТАТПУРУША ДАР НАЗМИБЕДИЛ
СЛОВО «ГАВХ,АР» (ЖЕМЧУГ) И ЕГО РОЛЬ В СОЗДАНИИ КОМПОЗИТОВ ТИПА ТАТПУРУША В ПОЭЗИИ БЕДИЛЯ
THE WORD " GAVHAR" (PEARL) AND ITS ROLE IN THE CREATION OF "TATPURUSHA" COMPOSITE TYPE INBEDIL'S POETRY
Олимцоное Мусо Обидович, дотсенти кафедраи забони тоцикии МДТ-и «Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров» (Тоцикистон, Хуцанд)
Olimjonov Muso Obidovich, Associate Professor of the Department of Tajik Language under the SEI "KSU named after acad. B. Gafurov (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: Olimi73@mail.ru
Олимджонов Мусо Обидович, доцент кафедры таджикского языка ГОУ «ХГУ имени акад. Б.Гафурова» (Таджикистан, Худжанд)
Калидвожа^о: Бедил, гавуар, калимасози, композит, компонент, татпуруша, цолаб
Мацола ба тауцици вижагиуои калимасозии вожаи "гавуар" дар назми Мирзо Бедил ихтисос дорад. Муаллиф таъкид медорад, ки дар назми шоир як цатор калимауое мавцуданд, ки ощо, аз як тараф, дар назми Абулмаони ба касрат ба кор рафтаанд, аз цониби дигар, шоир бо ощо калимауои муштаци зиёд созмон додааст. Ба эътирофи муаллифи мацола, яке аз уамин гуна калимауо вожаи "гавуар" ба шумор меравад. Калимаи мавриди таулил аз вожауои полисеми маусуб ёфта, муаллифи мацола дар цараёни таулили композитуо ба кадом маънои калима таваццуу доштани Бедилро таъин намудааст. Дар цараёни таулил маълум шудааст, ки шоир ба се гунаи калимаи мавриди таулил - гавуар/гууар/ цавуар композит ташаккул медиуад, вале гунаи мухаффафи калима - гууар бештар композит созмон додааст. Муаллиф композитуои мавцударо аз руи мансубияти компонентуо ба гуруууои лугави-грамматикии калимауо ба таулил гирифта собит намудааст, ки цолаби исм + асоси замони уозираи феъл композитуои бештар ташаккул додааст. Композитуои ташаккулдодаи Бедил чанд вижаги доранд: аввалан ба гунауои мухталиф ба кор рафтаанд, сониян, байни уам дар муносибати гуногуни маънои царор доранд ва ахиран, аксари онуо аз офаридауои тахайюли шоиранд.
Ключевые слова: Бедиль, гавхар (жемчуг), словообразование, композит, компонент,
татпуруша, модель.
Изучаются словообразовательные особенности слова "гавхар" (жемчуг) в создании композитов типа татпуруша в поэзии Мирзо Бедиля. Подчёркнуто, что в творчестве Мирзо Бедиля существует ряд лексем, которые часто встречаются в произведениях поэта, во-вторых, с ними поэт образует множество композитов. Определено, что одним из ключевых слов стихов Бедиля является слово "гавхар" (жемчуг). Данное слово в таджикском языке имеет много значений и является полисемантическим
словом. Сделана попытка выяснить, каким значениям слова "гавхар" поэт уделял пристальное внимание. Выявлено, что Бедиль создает композиты с тремя вариантами слова: гавхар / гухар / чавхар, но создаёт множество композитов с помощью сокращенного варианта - гухар. Собранный материал пронализирован с точки зрения отношения компонентов к частям речи и дано объяснение, что модель "имя существи-тельное+основа настоящего времени глагола" образует множество композитов. Созданные поэтом композиты имеют несколько особенностей: во- первых, встречаются в нескольких вариантах, во-вторых, между ними имеется семантическая связь, в-третьих, некоторые из них - творение самого Бедиля.
Key words: Bedil, gavhar (pearl), word-building, composite, component, tatpurusha, model
The article dwells on the studied word-building peculiarities of the word "gavhar" (pearl) in the creation of (tatpurusha) type composite in Mirzo Bedil'spoetry. It is underscored that in Mirzo Bedil's creation there exist a number of lexemes often occured in the poet's work secondly, the poet forms a lot of composites together with them. It is determined that one of the key words of Bedil's poems is the word "gavhar" (pearl). The given word has many meanings in the Tajik language, being polysemantic. An endeavor is made to elicit to what meaning of the word "gavhar" the poet payed intent attention. It is cleared out that Bedil created composites with three variants of words: gavhar // guhar// chavhar, but at the same time he coints multitudes of composites with the help of the contracted variant - guhar. The material collected has been analyzed from the point of view of the relations between components and parts of speech; the explanation is given that the model "noun plus stem of the Present tense of the verb" form multitude of components. The composites created by the poet have several specifities: in the first, they occur in several variants; in the second, there is semantic connection between them; in the third, some of them are the creations of Bedil himself.
Мирзо Бедил, ки, ба таъбири устод Айнй, «хакикатан як кобилияти бисёр бузурги илму адабиёт ва забон дошта будааст» [1, с.107], ба гурухи муайяни калимахо таваччухи хос дорад ва ин аст, ки гурухи мазкури вохидхои лугавиро, аз як тараф, дар осори худ ба касрат ба кор бурдааст ва, аз аз чониби дигар, бо онхо композитхои зиёдро эчод намудааст. Мутолиаи назми Мирзо Бедил аз нигохи истифодаи калимахо диккати аксари мухаккиконро ба худ чалб намудааст [ниг. 4; 7; 8; 9]. Махз хамин нукта ахли тахкикро бар ин хулоса овардааст, ки дар ашъори Бедил як катор таъбиру ифодахое мавчуданд, ки метавон онхоро вожахои калидии назми шоир ё худ рахнамои шеъри Бедил унвон кард, ки дар кушоиши гирехи баёни Бедил кумак мекунанд.
Яке аз ифодахои маъмули назми Мирзо Бедил вожаи оина аст, ки дар аксари газал ва тамоми маснавихои Бедил мавриди истифода карор гирифтааст. Ба сабаби касрати истифодаи ин вожа дар назми Бедил бархе аз мухаккикон, чун Ш.Кадканй Бедилро «шоири оинахо» унвон кардааст ва тахти хамин ифода тахкикоти судмандеро низ ба зевари табъ оростааст [ниг. 4].
Маводи гирдомада аз назми Мирзо Бедил маълум менамояд, ки вожаи гавхар низ аз калимахои калидии назми Абулмаонй ба шумор меравад, зеро композитхои зиёде ба бор овардааст. Гавхар аносири лугавии аслиест, ки дар забони точикй ба гунаи мухаффафи гууар низ дучор меояд. Вожаи мавриди тахлил ба забонхои дигар, махсусан арабй ба гунаи цав^ар ворид шудааст. Дар назми Мирзо Бедил вожа ба
ryHaxou $aBK gap TapKu6u KoMno3HTxo Ba xaM gap a^oxugarH gynop Meoag. MyTo6uK 6a htth^oh MypaTTHSoHH Ky.mHeTH Mup3o Begra, Ka^HMau MaBpugu Tax^H^ gap ra3a.meTH moHp 6a ryHaH гaeyap - 6em a3 490, 6a ryHaH гyyap - 6em a3 460 Ba gap maKjH Myappa6 (yaeyap) 6em a3 500 MapoTH6a 6a Kop pa^TaacT [HHr. 2, ^.1 (6.g.), c.1411, 1549-1551].
Boxugu ^yraBHH гyyap gap 3a6oH 6a MatHoxou ryHoryH pou^ acT. flap «OapxaHru 3a6oHH to^hkh» Bo^au MaBpHgH Tax^H^ 6a hk MatHou aora Ba mam MatHou Ma^o3H MatHHgog mygaacT. A3 ^yM^a, MapBopHg; caHrH KHMaT6axo MatHou aamu Ka^HMa 6yga [11, ^.1, c.248], hh aHOCHpH ^yraBH gap HaTH^au cepMatHoH 6a MatHoxou: 1) ac^, 3OT, CHpHmT (MatHOH hcth^oxhh ^a^ca^H); 2) Ha^og, Haca6, 3) $ap3aHg; 4) amK, o6h guga; 5) gaHgoH Ba 6a MatHou 6) khhoh a3 cyxaHH MaB3yHH $acex Ba 6a^er hh3 gap ucTH^oga acT [HHr. 11, xaMoH ^o].
flap «OapxaHru $opcH»-H goKTop MyHH KaiHMa 6a naxop MatHH Ta^cup mygaacT: 1. xap hk a3 MatgaHueT; kohh; 2. ^aMog, My;. Ha6oT Ba xaHBoH; 3.xap hk a3 caHrxou KHMaTe; 4.MapBopug, ^y^y [6, ^.3, c.3477].
flap «^yraraoMa»-H flexxygo gap MaBpugu Ta^cupu Bo^au Ma3Kyp MexoHeM: «raBxap/ryxap - caHrH KHMaTe mhc^h a^Mocy ^at^ Ba MapBopugy aMco^u ohxo; MapBopug; $h^h3, MatgaHueTH kohh; ^aBxapu Tery maMmep Ba oxaHy $y.rog; napaHg, $ap3aHg; mhhoh gaHgoH e ^yo6u pyu gaHgoH; gapyHH gaHgoH; ac^, xaKHKaT, acoc, cupumT, HHxog, THHaT, ^a6u^aT; MH3o% Ta6uaT, $HTpaT (hcth^oxh ^a^ca^a) 3ot, 3oth matH, oh hh kohm 6a 3oth xyg 6omag, 3uggu ac^; ^aMog, ^aMogoT, MyK. Ha6oToT Ba xaHBoHoT; naxop yHcyp xoKy o6y xaBoBy oTam; TyxMa, Ha^og, xoHagoH, cracraa, xoHaBoga, gygMoH; Ma^o3aH amK» [3, ^.2, c.2467-2468].
MyxaKKHK A.X,a6u6 Ka^HMau MaBpugu Tax^H^po gap Ha3MH Mup3o Begra 6a gy MatHH Ta^cup HaMygaacT: «H,aBxap: Myappa6u raBxap = MapBopug. X,ap caHrH Ha^ucy KHMaTe, MoHaHgu a^Moc, eKyT, 3yMyppag Ba gurap. Ac^ Ba ^umypgaBy ycopa, MaB^H pyu TerBopaxo, coxTaxou ycTyxoHH Ba ouHaxou oxaHHH:
Ia6HaM 6a hum uawM 3adaH yaeyapu yaeocm, 03oda Eedune, ku yaMOH awrn oyu ycm. RaBxap: aco^aT Ba noKHa^ogH, ga^epH, ^yptaTy KopoHH. OgaMH 6o^aBxap = 6o^yptaT, 6oxym, Kop^axM, MyKo6um 6e^yptaT:
3u manowu H03yKu cyxaHu гуxlaрсa$о 6a 3aMUH Ma3aH
Xuyun acm yaeyapuume, ku 6a My pacudy cafion wyd.
***
Ea maycuHu xacucoH yey Hafipurn HaMe6owad, Ea pyu mee 6^3ap 6ap na6u 6eyaeyapoH мaгзap». [12, c.69- 70] MyouHau KoMno3HTxou Ha3MH Mup3o Begra HumoH Meguxag, kh gap TamaKKy^H Ka^HMaxou MypaKKa6 moup MatHou hcth^oxhh Bo^au гaeyap - ac^, 3ot, cupumTpo xy6 ucTH^oga HaMygaacT. flap HaTH^a, A6y^MaoHH 6o Ka^HMau MaBpugu Tax^H^ 6em a3 30 KoMno3HTH HaBtH TaTnypyma э^og KapgaacT, kh hk khcmh Ka^oHH ohxo a3 coxTaxou moup Maxcy6 Mee6aHg, 3epo gap ^apxaHrxou Ta^cupH 6a Ha3ap HaMepacaHg. TaHocy6u ryHaxou Bo^au MaBpugu oMy3um gap TamaKKy^H komto3htxo HyHHH acT: raBxap - 8; ryxap - 13 Ba raBxap - 9 KoMno3HT.
KoMno3HTxoepo, kh 6o Ka^HMau гy%ap co3moh e^TaaHg, a3 pyu Ko^a6 HyHHH gacTa6aHgH HaMygaH MyMKHH acT:
1. ^o^aSn hcm+hcm. Bo Ko^a6u Ma3Kyp KoMno3HTxou гy%apмон, цaexlapогоxp co%u6^e%ap, manuwyaeyap TamaKKy^ e^TaaHg.
100
Композити гууармояро тандо дар «Фарданги форсй»-и доктор Муин дучор омадем. Муаллиф ба ду гуна гууармоя ва гавуармоя истифода шудани калимаи мазкурро таъкид дошта, композитро унсур, охшич тафсир мекунад [6, ч.3, с.3485; 3495]. Калимаи мавриди тадлил дар маснавии «Мудити аъзам» як маротиба ба кор рафтааст:
Кафи хокам аз май агар гил шавад, Гууармояи як цауон дил шавад. [ц.3, с.646] Композити цавуарогоуро дар фардангдо [3; 5; 6; 10; 11; 12] дучор нашудем. Водиди лугавии мавриди тадлил бо як басомад дар маснавии «Ирфон» ба маънои огоддил ба кор рафтааст:
Хочатошони цавуарогоуаш Мужда карданд тудфаи шодаш. [ч.3, с.284] Водиди махрачии композити соуибцавуар ибораи изофист ва дар натичаи додисаи факки изофат ибора бидуни тагйири чойи компонентдо ба композит бадал шудааст. Композит як маротиба дар газалиёти Абулмаонй ба маънии ориф, равшанзамир ба кор рафтааст:
Фацри соуибцавуар осори камоли иззат аст, Тег дар уар цо тунук шуд, бештар медорад об. [1 (б.а.), с.153] Композити тапишцавуар низ аз офаридадои Мирзо Бедил мадсуб меёбад. Тафсири композитро дар фардангдои зеридаст [3; 5; 6; 10; 11; 12] пайдо накардем. Калимаи мавриди тадлил як маротиба дар маснавии «Тури маърифат» ба кор рафтааст:
Тапишцавуари изтироби садо, Тилисми тауайюр, ницоби садо. [3, с.806] Х,амин тавр, вожаи гавуар/гууар/цавуар дар колаби исм+исм чанд композит ба бор овардааст, ки кисме аз ондо мадсули тафаккури Абулмаонй мадсуб меёбанд.
2. ^олаби исм+сифат. Колаби мазкур бо чузъи гавуар/цавуар нисбатан каммадсул аст. Дар маводи мо калимаи гууарташна бо ин колаб ташаккул ёфтааст. Бояд гуфт, ки композит дар фардангдои зеридаст [3; 5; 6; 10; 11; 12] дучор намеояд ва, эдтимоли кавй, аз офаридадои Мирзо Бедил мадсуб меёбад. Композитро бо як басомад дар маснавии «Ирфон» дучор омадем, ки ба маънии бехирад, ноогод ба кор рафтааст:
К-эй гууарташна, тухми яъс макор, Чандрузе тапиш ганимат дор. [ц.3, с.186]
3. К^олаби исм+асоси замони хозираи феъл. Аз колабдои сермадсули калимасозй ба шумор меояд, зеро нисфи зиёди татпурушадои бо вожаи гууар ташаккулёфта мадсули дамин колабанд, чун гавуароро, гавуарфишон, гавуарфуруш, гавуархез, гавуарцуш, гууарбор, гууароро, гууарпарвар, гууарпардоз, гууарпош, гууаррабо, гууарсанц, гууарфишон, гууарфуруш, гууархез, цавуардор, цавуарнамо, цавуарфуруш, цавоуирафшон, цавоуирфуруш. Як назари сатдй ба мисолдои зикршуда муайян менамояд, ки композитдои ин колаб дар шаклдои гуногун ба кор рафтаанд. Чунончи, калимадои гавуароро бо гууароро; гавуархез бо гууархез; гавуарфишон бо гууарфишон; гавуарфуруш бо гууарфуруш ва цавоуифуруш муодил (гуна)-дои як композит ба шумор меоянд.
Дар назми Мирзо Бедил композити гавуароро бо ду басомад дар маснавидои «Ирфон» ва «Мудити аъзам» ба кайд гирифта шуд. Тафсири композити мавриди тадлилро тандо дар «Фарданги форсй»-и доктор Муин пайдо намудем. Муин ду маънии калимаро забт мекунад: «1.орояндаи гудар, хосиятбахш, муассир; 2.
ороишдихандаи аслу нажод» [6, ч.3, с.3478-3479]. Гунаи дигари ин композит -гууароро бо як басомад ба кайд гирифта шуд. Дар абёти поён композит ба маънои аввал ба кор рафтааст:
Лабе гавуаророи дарёи цуд,
Хати цабуае мавци цоми шуууд. [3, с.613]
Реша тухм аст ба уар цо зи давидан вомонд, Нафас аз забтиману мо гууаророи дил аст. [1 (б.а), с.273] Дар байти зерин калима ба маънои дувум истифода шудааст: Сари ин ришта гар ба даст ори, Гавуаророи исми саттори. [3, с.136] Композитхои гавуархез ва гууархез дар назми Абулмаонй басомади баробар доранд: дукаратй мавриди истифодаи шоир карор гирифтаанд. Тафсири композити мазкур дар «Фарханги забони точикй» ба назар нарасид, вале дар «Лугатнома»-и Деххудо ва «Фархднги форсй»-и Муин мастур аст. Тафсири Деххудо бад-ин карор аст: «ки гавхар аз он бихезад; ки аз он гавхар барояд; ки аз он гавхар ба даст ояд» [3, 4.2, с.2469]. Доктор Муин композитро ба ду маънй тафсир мекунад: «1. он чй, ки аз он чавхар ба даст ояд; 2. кин. абр» [6, ч.3, с.3482]. Муоинаи назми Абулмаонй нишон медихад, ки композит ба маънои якум дар истифода аст: Кадрдони баури гавуархез гаввос асту бас, Дард медонад, ки дар уар цатраи хунам дилест. [1 (б.а), с.234]
Заминаш чун дили дарё гууархез, Губораш чун фуруги шамъ зархез. [3, с.564]
Катраи мо нашуд огоуи тааммул, варна Мавци ин баури гууархез гиребонзор аст. [1 (б.а), с.299] Композитхои гавуарфишон ва гууарфишон дар забон собика доранд ва ин аст, ки тафсири онхоро дар аксари фархангхои тафсирй мушохида мекунем. Аз чумла, дар «Фарханги забони точикй» мехонем: «1.афшонандаи гавхар, гавхарпош; 2.мац. фасехзабон, хушкалом, ширин-гуфтор » [11, ч.1, с.248]. Аз тафсири Деххудо дар «Лугатнома» маълум мешавад, ки композит хамчунин боз ба маънихои мачозии «бахшанда ва карим ва резандаи борон» [3, ч.2, с.2469] дар истифода аст. Доктор Муин низ ин маънидодро чонибдорй мекунад [6, ч.3, с.3484]. Композитхо дар маснавихои Мирзо Бедил истифода шудаанд. Дар байти зерин композит ба маънои аввал ба кор гирифта шудааст:
Ба сад гушу уар гуш соуибзабон, Ба сад тору уар тор гавуарфишон. [3, с.479] Калимахои гавуарфуруш / гууарфуруш / цавуарфуруш хамчунин гунахои як композит махсуб меёбанд. Басомади композит дар назми Мирзо Бедил чунин аст: гавхарфуруш - 3; гухарфуруш - 1; чавохирфуруш - 1. Дар «Фарханги забони точикй» гавуарфуруш ба ду маънй тафсир шудааст: «1.касе, ки бо харидуфуруши чавохирот машгул аст; чавхарй; 2. киноя аз шоири нуктасанч» [11, ч.1, с.249]. Маънидоди мазкур дар дигар фархангхо низ мастур аст [ниг. 3, ч.2, с.2469; 6, ч.3, с.3484]. Дар назми Абулмаонй композит ба маънои аслй ба кор рафтааст: Бедил, зи цуши обилаам дар рауи талаб, Гавуарфуруш шуд чу садаф гуши нацши по. [1 (б.а), с.73]
102
Дарё гууарфуруш аст аз орамидани мавц,
Гар орзу бимирад, фарзонаро арусист. [ц.1 (б.а.), с.73] ***
Чунон мавци ранг аст бетоби цуш, Ки шуд шохи гул теги цавуарфуруш. [ц.3, с.666] Композити гууарпош бо гууарбор ва гууарафшон дар муносибати даммаъной карор дорад. Композити гууарпош дар «Фарданги забони точикй» ба се маънй тафсир шудааст: «1. гударрез, гударафшон; 2. мац. резандаи катрадои арак, ашк ва г.; 3. мац. гуяндаи сухандои баландмазмун» [11, ч.1, с.302]. Маънодои мазкур дар дигар фардангдои тафсирй низ мастур аст [ниг. 3, ч.2, с.2469; 275, ч.3, с.3493]. Композити гууарбор ба ду маънй мастур аст: «1. борандаи гавдар, пошандаи гудар, гавдарафшон, гавдаррез; 2. мац. гуяндаи сухандои ширин ва баландмазмун» [11, ч.1, с.302]. Ин маънй дар фардангдои дигар низ забт шудааст [3, ч.2, с.2468; 6, ч.3, с.3493]. Хат нест, ки гул кард аз он килки гууарбор,
Бархоста аз шавци ту му бар тани когаз. [ц.1, (б.а.), с.769] ***
Зи дастгоуи цунун рози уимматам фош аст,
Ки цуши обилаам уар цадам гууарпош аст. [ц.1, (б.а.), с.307] ***
Барги ороиши забон гардид, Ба саломам гууарфишон гардид. [ц.3, с.140] Дар колаби мазкур Абулмаонй чанд композити нав дорад, чун гавуарцуш, гууарпардоз, гууаррабо, ки ондоро дар фардангдои тафсирй [3; 5; 6; 10; 11; 12] пайдо карда натавонистем. Эдтимоли он дорад, ки дар асоси аналогия аз сохтадои худи шоир бошанд. Композити аввал бо як басомад дар маснавии «Ирфон» дучор омад: Кууу дашт аз тацаллият зарпуш, Баур то цатра аз ту гавуарцуш. [ц.3, с.99] Композити гууарпардоз бо ду басомад дар маснавии «Тилисми дайрат» ва газали шоир дучор шуд:
Арацсози уаё аз цабуаат нози дигар дорад,
Ба шабнам доди хуршедй гууарпардози Парвинат. [ц.1, (б.а.), с.226] ***
Чаманпирои хунуои чакида, Гууарпардози ашки орамида. [ц.3, с.521] Композити гууаррабо дар заминаи конуни киёс бо калимаи оуанрабо ба вучуд омадааст. Композит бо як басомад дар матлаи яке аз газалдои Абулмаонй дучор омад: То оина ру ба руи мо буд,
Гулчини бауор гууаррабо буд. [ц.1, (б.а.), с.510] 4. К°лаби исм+сифати феълй. Х,осили ин колаб композитдои гавуарбаста ва гавуаршуда мебошанд. Маънидоди калимадо дар фардангдои зеридаст дучор наомад. Композитдои мазкур бо як басомад дар газалиёти Мирзо Бедил дучор омаданд:
Бо адаб цушидае, Бедил, зи уазён дам мазан,
Мавци гаеуарбастаро шухй нахоуад пешрафт. [1 (б.а), с.327] ***
Гарра маншин ба камоле, ки кунад мумтозат,
Бештар цатраи гаеуаршуда нанги дарёст. [1 (б.а), с.363]
5. ^олаби исм+зарф. Аз колабхои бемахсули калимасозй бо чузъи гавуар аст, зеро мо дар даст хамагй як композит - гууарканор дорем. Тафсири композити мазкурро дар фархангхо пайдо накардем ва, ба гумони наздик ба якин аз офаридахои Мирзо Бедил аст. Композит як маротиба дар маснавии «Ирфон» ба кор рафтааст: Кушиши мо гууарканор шавад, Шояд он чашма ошкор шавад. [3, с.195] Хулоса, вожаи гавуар, ки ба гунаи тахфифшудаи гууар ва муарраби цавуар дар таркиби лугавии забони точикй вучуд дорад, аз калимахои калидии назми Абулмаонй аст, ки дар ташаккули композитхои навъи татпуруша фаъолона иштирок намуда, дар натича беш аз 20 композити нав ба бор овардааст.
Аз ин микдор бархе композитхо, чун гавуарбаста, гавуарцуш, гавуаршуда, гууаррабо, гууарпардоз, тапишцавуар ва г. махсули тахайюли Мирзо Бедиланд, ки дар заминаи калимахои мавчуда руи кор омадаанд.
Калимаи мавриди омузиш дар колаби исм+асоси замони хозираи феъл композити бештар ташаккул додааст.
Пайнавишт:
1. Айни, С. Мирзо Абдулцодири Бедил. / С.Айнй. -Сталинобод: Нашрдавтоц, 1954. -340 с.
2. Бедили Деулави. Куллиёт. 41-4. Тасуеуи Холмууаммади Хаста, Халилуллоуи Халили. Ба кушиши Бауман Халифа Баноравони. / Бедили Деулави. -Теурон: Талоя, 1389. Ц.1 (бахши аввал). Газалиёт. -798с.; 41 (бахши дувум). Газалиёт. -1600 с.; 4.2. Таркиббанд; Тарцеъбанд; Касоид; Китъаот; Рубоиёт -650с.; 43. Маснавиуо. -812с.; 4.4. Чауор унсур; Руцаот; Нукот. -582 с.
3. Деухудо, А. Фаруанги мутавассити Деухудо. Дар ду муцаллад (зери назари дуктур Саъидцаъфари Шауиди). / А.Деухудо. -Теурон: Муассисаи интишорот ва чопи До-нишгоуи Теурон, 1385. 4.1-2. -3224 с.
4. Кадкани, М.Ш. Шоири оинауо (баррасии сабки уинди ва шеъри Бедил). / М.Ш.Кадкани. -Теурон, 1379. -338 с.
5. Маони, А.Г. Фаруанги ашъори Соиб. Дар ду муцаллад. / А.Г.Маони. -Теурон: Муассисаи мутолиот ва тауцицоти фаруанги, 1365. 4.1-2. -818 с.
6. Муин, М. Фаруанги форси. Дар шаш муцаллад. / М.Муин. -Теурон: Амири Кабир, 1375. 4.1-4. -5277с.; 4.5-6. -2351 с.
7. Нуров, Н. Корбурди вожаи нафас ва таобири шоиронаи худсохти он дар девони Бедил. /Н.Нуров. //Номаи Донишгоу. Илмуои цомеашиноси. №3 (36). -2013. -С.12-28.
8. Олимцонов, М. Оина дар коргоуи эцодии Мирзо Бедил. // Номаи Донишгоу. Илмуои цомеашиноси. -Хуцанд: Нури маърифат, 2012. №5 (33) -С.40-50.
9. Олимцонов, М. «Обила» ва калимасозии он дар назми Мирзо Бедил. / М. Олимцонов. / Сухан аз гавуариёни сухан. -Хуцанд: Нури маърифат, 2017. -С.84-92.
10.Персидско-русский словарь. В двух томах/ под редакцией Ю.А.Рубинчика. -М.: Русский язык, 1985. Т.1. -800 с. Т.2.-864 с.
11. Фаруанги забони тоцики (аз асри Х то ибтидои асри ХХ). Дар 2 цилд (дар зери таурири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Х,ошим, Н.А.Маъсуми). -М.: Советская энциклопедия, 1969. 41. -951 с.; 42.-949 с.
12.Хабиб, А. Вожаномаи шеъри Бедил. /А.Хабиб. -Хамбург, 2005. -251 с.
Reference Literature:
1. Aini, Sadriddin. Mirzo Abdulkadiri Bedyl // Sadriddin Aini. - Stalinabad: Periodical Tajik Edition, 1954. - 340pp.
2. Bedyl, Dehlavi. Compositions. In 4 volumes. Under the editorship of Kholmukhammad Khast and Khalilullokh Halilo // Dehlavi Bedyl, - Tehran: Vanguard, 1389 hijra. V. 1. Book 1. Gazels. - 789 pp. p 1 (Book 2) 1600 - v.2 Tarkibbands, Tarjebands, Kasoits, Kytoots; Rubais. - 650pp; V - Masnavies; V.4. Four Elements. Rukaots; Nikots; - 582pp.
3. Dehhudo, Aliakbar - Dehhudo's Middle Dictionary. In two volumes. Under the Editorship of Dr. Saidjafar Shakhidi // Aliakbar Dehhudo. - Tehran; Printing-publicational outfit under Tehran University, 1385 hijra. vv. 1-2. - 3224 pp.
4. Kadkani, M. Sh. Poets of Mirrors (Research of Indian Style and Bedil's Poetry). // M. Sh. Kadkani. - Tehran, 1379 hijra. - 338pp.
5. Maoni A. G. Soib's Dictionary of Poetry. In two volumes // A. G. Maoni. - Tehran: Cultural Exploration Centre. 1365 hijra. VV. 1-2. - 818pp.
6. Muin, Mukhammad. Persian Dictionary in 6 Volumes. // M. Muin. - Tehran: The Great Emir, 1375 hijra. V. V. 1-4. - 5277pp. V.V. 5-6. - 2351 pp.
7. Nurov N. The Usage of the Word "Anfas" and Author's Neologisms in Bedil's Divan // N. Nurov //Scientific Notes. Social Sciences, N3 (36) - 2013. - PP. 12 - 28
8. Olimjonov, M. The Mirror Dealing with Mirzo Bedil's Mastership. //Scientific Notes. Social Sciences. - Khujand: The Light of Enlightenment, 2012. #5 (33). - PP. 40-50.
9. Olimjohnov M. "Mirror" in Mirzo Bedil's Creative Laboratory. Scientific Notes. Social Sciences. - Khujand: Light of Enlightenment, 2017. - pp. 84 - 92
10. Persian-Russian Dictionary. In two volumes. Under the editorship of Yu. A. Rubinchik. -M.: Russian Language, 1985. V.1. - 800 pp. V.2. - 864pp.
11. Tajik Language Dictionary. (Since the X-th up to the Beginning of the XX-th Centuries). In two volumes. Under the editorship of M. M. Shukuruv, V.A. Kapchanov, R. Koshim, N.A. Masumi. - M.: Soviet Encyclopedia, 1969. V.1. - 951 pp. : V.2 - 949pp.
12. Habib A. The Dictionary of Bedil's Poetry. - Hamburg, 2005. - 251 pp.
