CC BY
7
5.9.9. [10.01.10] ИРТИБОТИ РАСОНАЙ ВА РУЗНОМАНИГОРЙ 5.9.9. [10.01.10] МЕДИАКОММУНИКАЦИЯ И ЖУРНАЛИСТИКА 5.9.9. [10.01.10] MEDIACOMMUNICATION AND JOURNALISM
ТКБ 002,7
БАЪЗЕ МУЛОХ,ИЗАХ,О ОИД БА ЦОЙГОХ^И ШАБАКАХ^ОИ ЩТИМОЙ ВА МЕССЕЩЕЩО ДАР ДОМЕНИ TJ Комилов Каримбой Исломович, н.и.ф, дотсент, мудири кафедраи журналистика ва назарияи тару ума; Азизова Мо^ира Fуфрощоновна, ассистенти кафедраи журналистика ва назарияи тарцумаи МДТ "ДДХ ба номи акад. Б. Гафуров " (Тоцикистон, Хуцанд)
НЕКОТОРЫЕ СООБРАЖЕНИЯ О МЕСТЕ СОЦИАЛЬНЫХ СЕТЕЙ И МЕССЕНДЖЕРОВ В ДОМЕНЕ TJ Комилов Каримбой Исломович, к.ф.н. доцент, заведующий кафедрой журналистики и теории перевода; Азизова Мохира Гуфронджоновна, ассистент кафедры1 журналистики и теории перевода МДТ «ДДХ имени акад.Б.Гафурова» (Таджикистан, Худжанд)
SOME CONSIDERATIONS ABOUT THE PLACE OF SOCIAL NETWORKS AND INSTANT MESSENGERS IN THE TJ DOMAIN Komilov Karimboy Islomovich, candidate of philological sciences, head of the department of journalist and translation theory; Azizova Mohira Gufronjonovna, Assistant of the Department of Journalism and Theory of Translation, MDT "Department of Household Arts named after Acad.B. Gafurov"(Tajikistan, Khujand) E-mail: [email protected]
Вожакомкалиди: Тоцикистон, интернет, шабакщоищтимои, мессенцер, корбар
Дар мацола оид ба цойгоцишабакацоищтимои ва мессенцерцо дар домени tj суханмеравад. Кайд гардидааст, ки агар ба маълумощои ду соли охири интернет такя кунем, мебинем, ки дар инмуддатафзоиши "туфон"-имаъруфиятимессенцерцо ва шабакацоиицтимои ба назармерасад. Муаллифон ба хулоса меоянд, ки якчанд омили ба сифату сатци хизматрасонии интернет ва алоцаи мобили ба таври манфи таъсиррасонанда, цой дорад: аз цумла, нархи баланди алоцаи мобили ва интернет, кимонеае барои царчи бештар фарогирии ацолиикишвар мегардад.
Ключевые слова: Таджикистан, интернет, социальные сети, мессенджер, пользователь
В статье рассматривается расположение социальных сетей и мессенджеров в домене tj. Отмечается, что данные последних двух лет рабоы Интернета позволяют наблюдать «шторм» популярности мессенджеров и социальных сетей в этот период. Автор приходит к выводу о том, что существует ряд факторов, негативно влияющих на качество и уровень услуг Интернета и мобильной связи: в частности, высокая стоимость мобильной связи и Интернета, становящаяся препятствием для увеличения охвата им населения страныi.
Key words: Tajikistan, Internet, social networks, messenger, user
The article discusses the location of social networks and instant messengers in the tj domain. It is noted that if we rely on the data of the last two years of the Internet, we can see that during this period there is a "storm "in the popularity of instant messengers and social networks. The author comes to the conclusion that there are a number of factors that negatively affect the quality and level of Internet and mobile communications services: in particular, the high cost of mobile communications and the Internet, which becomes an obstacle to increasing the coverage of the country's population.
Низоми фаъолияти хукуматй, маъмурй, тичоратй ва дар мачмуъ тамоми чанбах,ои хдёти чомеаи чах,они имруза ба технологиями иртиботиву иттилоотй (ТИИ) вобаста гардида, дар заминаи он шароиту имкониятх,ои пурталотуми бархурди манфиатх,ои давлатй, миллй, ;удратй ва фаро^гардии домони чах,онишавии иттилоот фарохдм омадааст, ки ин х,олат пайваста бошиддату бемайлон идома меёбад. Аз ин ру мо ба иттилооту маълумот ва имкониятх,ои интернет такя намуда, аз як чихдт аз маводи ганй ва имкониятх,ои фаровони он истифода барем, аз чониби дигар ба он мавод ворид намуда, иттилоот пахш мекунем, худро муаррифй мекунем ва дар хдр ду х,олат хдм бахрабардорй, хдм тобеъияту побандй ба ТИИ ;авитар мегардонем ва ин раванд пайваста афзоиш меёбад [1, с.5]. Ин хуб аст ё бад? Ба ин суол имруз касе чавоби мушаххаси асоснок дода наметавонад.
№1(74)-2023 НОМАИ ДОНИШГОХ, « УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ « SCIENTIFIC NOTES
Алхол як холат равшан ба назар мерасад: бошиддат афзудани сафи иттилоотдихандагон ва истифодабарандагон. Маъмулан интернет ва шабакахои ичтимой ба майдони фаррохи бесару бемарзи иттилоотрасониву муоширати домонгустурда табдил ёфтааст. Агар ба маълумоти ду соли охири б о з хамон интернет такя кунем, мебинем, ки дар ин муддат афзоиши "туфон"-и маъруфияти мессенчерхо (паёмрасонхои фаврй) ва шабакахои ичтимой ба назар мерасад.
Дар мадди аввал полати мазкурро дар мисоли хизматрасонии интернетии аввалин оператори нави ракамй "МегаФон Точикистон" бо кушиши ба кадри имкон ва салохият арзёбй намудан баррасй карданием. Аз натичаи омузиши сафи муштариёни оператори зикршуда дар мавзуи мавриди назар бармеояд, ки тайи ду соли охир, аз ибтидои соли 2020 раванди афзоиши шумораи аз мессенчерхо ва шабакахои ичтимой истифода бурдани муштариён мушохида мешавад. Аз чумла, аён гашт, ки аз хама бештар сафи корбарони паёмрасонй WhatsApp дар кишвар беш аз 6 маротиба афзудааст.
TikTok -ин нармафзори мобилй аз 150 кишвари чахон зиёда аз 1 миллиард корбар дорад[4]. ТикТок ибтидо бо унвони Douyin сентябри 2016 дар Чин арза шуд ва арзаи он барои хорич аз Чин, бо унвони ТикТок дар соли 2017 сурат гирифт. ТикТок дар ибтидои фаъолияти хеш ба корбарон ичоза медод, ки видеохои мусикии бисёр кутох аз 3 то 15 сониявй бисозанд, ки ин минбаъд такмил ёфт[5]. Дар Чин, ки ин маъмултарин нармафзори мобилист, 60% корбарон дар синну соли 25-44 карор дошта, дар берун аз Чин 43% корбарон синни аз 24 боло доранд. TikTok аз тарики нармафзорхои корбурдии АйОс ва Андроид дастрас аст. Мушохида мешавад, ки расонаи мачозии видеоии TikTok-и чинй афзоиши гушношунид нишон дод, ки дар ду сол трафик дар ин хидмат, яъне пахши видеонавори кутох (одатан аз 15 то 60 сония) 50 маротиба афзоиш ёфтааст. Дар Точикистон TikTok танхо аз соли 2019 бо шумораи ками корбарон фаъол гашта бошад хам, имруз ба дахгонаи бехтарин шабакахои ичтимой ворид гаштааст[4]. Ин дар холате, ки дастовардхои "ракибони ботачриба"-и он чиддитар ба назар мерасанд.
Facebook ба натичаи WhatsApp наздик шуда, трафики худро дар шабакаи МегаФон Точикистон панч маротиба ва Instagram чор маротиба афзоиш доданд. Баъдан, руйхати пешсафонро бо натичахои такрибан якхела, бо афзоиши 3 маротиба паёмрасони Telegram, видеохостинги YouTube ва мессенчери худи оператори "MegaFon Life"ишFOл намуданд. Зимнан, дар тарофахои МегаФон имкони паёмрасонихои фаврии мессенчерй ва шабакахои ичтимой номахдуд гаштаанд.
Омори захирахои интернетй дар байни муштариёни синну соли гуногун маъруфият пайдо мекунад. Вайбер дар Точикистон як аутсайдери аён гашт, ки он дар байни чавонон, миёнасолон ва муштариёни аз 60-сола боло холо хамагй 1% ро ташкил менамояд.
Сегонаи бехтарин аз WhatsApp OFOз ёфтааст, ки онро беш аз 30% муштариёни чавон интихоб мекунанд, дар ду категорияи синну соли дигар (миёнсолон ва синнашон аз 60 боло) аз он хар кадом 40% муштариёни МегаФон истифода мебаранд. Instagram дар хама синну сол, хадди аккал 40% (чавонон кариб 60%) муштариён аз он истифода мебаранд [4].
Куллан муштариёни шабакаи МегаФон Точикистон хангоми кор дар шабакахои ичтимой ва мессенчерхо аз смартфонхои Samsung, Xiaomi Huawei ва Apple фаровон истифода мебаранд.
Кисмати дигари баррасии мавзуъ рабт ба арзёбии омори истифодаи маълумоти интернет ва шабакахои ичтимой дар Точикистонро дорад, ки дар асоси иттилооти We Are Social хамасола хисоботи омории Global Digital report матрах шудааст. Мо маълумоти нисбатан тозаи чунин хисоботро дар мисоли истифодаи интернет дар Точикистон дар мохи январи соли 2022 тибки иттилооти захираи https://datareportal.com/reports/ арзёбй карданием.
Бино ба маълумоти ин манбаъ дар мохи январи соли 2022 дар Точикистон 3 миллиону 950 хазор нафар корбарони интернет буданд, ки ин 40,1 дарсади ахолии кишварро дарбар мегирад. Тахлили чадвали Kepios нишон медихад, ки дар байни солхои 2021 то 2022 корбарони интернет дар Точикистон 605 хазор (+18,1 дарсад) афзоиш ёфтааст [3].
COVID-19 ба хаёти чомеаи чахонй такони чиддй дод, ки ин ба тахкики мавзуи мавриди назар бетаъсир намонд ва бо назардошти ин холат нишондодхои вокеии корбарони интернет метавонанд аз ин ракамхои нашршуда зиёдтар бошанд.
Маълумоти дар захирахои таблшии Meta нашршуда, нишон медихад, ки дар аввали соли 2022 дар Точикистон Facebook 443,4 хазор, Instagram 1,04 миллион, Facebook Messenger 196,0 хазор корбар доштанд.
Маълумоти дар захирахои таблюии LinkedIn ва Twitter нашршуда, нишон медиханд, ки дар аввали соли 2022 дар Точикистон мутаносибан ин ду шабакаи ичтимой 71,0 хазор ва 17,4 хазор корбар доштанд [3].
№1(74)-2023 • НОМАИ ДОНИШГОХ, • УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ • SCIENTIFIC NOTES
Хдрчанд, Facebook, Instagram, Facebook Messenger истифодаи платформаи худро барои ноболигон, аз 13-сола ва боло махдуд мекунад, бо вучуди ин бояд ;айд кард, ки дар Точикистон дар соли 2022-ум аудиторияи фаъол 6,8 дарсад аз шумораи умумии ахолй аз Facebook, 15,8 дарсад аз Instagram ва 2,0 дарсад аз Facebook Messenger ва 0,3 аз Twitter истифода мебаранд.
Мавриди зикр аст, ки дар огози соли 2022-ум 25,5 дарсади корбарони Facebook занон буданд, ки 2,8 дарсад (74,3) нисбати мардон зиёданд.
Дар Instagram, Facebook Messenger ва LinkedIn баръакс мардон ба таври назаррас нисбат ба занон фаъоланд. Масалан, дар Instagram 22,7 дарсади корбарон занон ва 77,3 дарсад мардон буданд, ки нисбат ба занон 54,6 дарсад зиёданд. Дар Facebook Messenger ва LinkedIn мутаносибан 44,4 ва 43 дарсад мардон нисбат ба занон бештар дар шабакахо корбарй мекунанд
[3].
Хдмин тавр ало;аи мобилй ва интернет кайхо боз ба хаёти харрузаи сокинони Точикистон ворид шудаанд. Имруз дастрасй ба ало;аи мобилй ва интернет на танхо як зарурат, балки ху;у;и инсон гаштааст. Кишвари мо аз руи баъзе параметрхои рушди сохаи телекоммуникатсия дар минта;а мав;еи пешсафро ишгол мекунанд. Аммо та;рибан беш аз 70 дарсади ахолй, ки асосан дар дехот ва маноти;и дурдасту кухсор зиндагй мекунанд, дастрасй ба интернет мушкилй доранд.
Маълумоти мазкур нишон медиханд, ки дар Точикистон истифодаи мессенчерхо (паёмрасонхои фаврй) ва шабакахои ичтимой тамоюли зиёдшавй дорад. Айни хол корбарони точикистонй ба Facebook, Instagram, Facebook Messenger, LinkedIn, Twitter, Telegram, YouTube, WhatsApp, TikTok ва MegaFon Life бештар аз хама ворид мешаванд.
Маълум мешавад, ки дар мачмуъ беш аз 40 дарсади ахолии кишвар фаъол аз интернет истифода мебаранд, ки ин холат хатто нисбат ба баъзе кишвархои минта;аи Осиёи Марказй ба таври назаррас кам аст.
Дар асл якчанд омили ба сифату сатхи хизматрасонии интернетй ва ало;аи мобилй ба таври манфй таъсиррасонанда, чой дорад: аз чумла, нархи баланди ало;аи мобилй ва интернет; сустии кори интернет - 16,15 Мбит/с, инкишофи сусти зерсохторхо дар минта;ахои дурдаст, хоса кухистон, монополия будани бозор, вобастагии зиёд аз мохворахои ало;аи хоричй [2], ки дар мачмуа барои харчи бештар фарогирии ахолии кишвар халал мерасонад.
Бахри бехбудии сифати ало;аи мобилй ва интернет зарур аст, ки Точикистон кори зиёдеро анчом дихад, то и;тисоди кишвар ва мардуми он аз рушди ра;амй бахра баранд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Кальмыков, А.А.Интернет-журналистика. Учеб. Пособие// А.А. Кальмыков, Л.А .Коханова.-М.: ЮНИТИ ДАНА. 2005.- 383 с.
2. Как развивается мобильная связь и интернет в Центральной Азии? https://cabar.asia/ru/kak-razvivaetsya-mobilnaya-svyaz-i-internet-v-tsentralnoj-azii
3. https://datareportal.com > digit.. Digital 2022: Tajikistan - DataReportal --Global Digital Insights
4. https://www.megafon.tj/podderzhka/novosti/uvazhaemye_abonenty_zao_tt_mobayl4/WWW.NAM BA.TJ?PAGEN_1=9
5. https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%BA%D0%A2%D0%BE%D0%BA
REFERENCES:
1. Kalmykov, A.A.Internet journalism. Study. Possibilities. // A.A. Kalmykov, L.A. Kokhanova.- M.: DANA UNIT. 2005.- 383 p.
2. How does mobile communication and internet develop in Central Asia? https://cabar.asia/ru/kak-razvivaetsya-mobilnaya-svyaz-i-internet-v-tsentralnoj-azii
3. https://datareportal.com > digit. Digital 2022: Tajikistan - DataReportal --Global Digital Insights
4. https://www.megafon.tj/podderzhka/novosti/uvazhaemye abonenty zao tt mobayl4/WWW.NAM BA.TJ?PAGEN 1=9
5. https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%BA%D0%A2%D0%BE%D0%BA
