ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ШАХСГА ЙУНАЛТИРИЛГАН ТАРБИЯ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДА ВАЗЪИЯТЛИ ЁНДАШУВ
Олимжон Абдуллаевич Абраимов
Термиз давлат университетининг педагогика институти магирсатранти
АННОТАЦИЯ
Маколада умумий урта таълим муассасаларида шахсга йуналтирилган таълим жараёнини ташкил этиш таркиби ва мазмунини такомиллаштириш буйича укувчиларнинг мотивлари, максадлари, кобилиятлари, фаоллиги ва бошка педагогик хусусиятлари хакида маълумотлар берилган.
Таянч суз ва тушунчалар: шахсга йуналтирилган таълим, таълим-тарбия, кузатиш, тахлил килиш, назорат, тахлил этиш.
ABSTRACT
The article provides information on the motives, goals, abilities, activities and other pedagogical characteristics of students to improve the structure and content of the organization of the process of person-centered education in general secondary education.
Keywords : person-centered learning, education, observation, analysis, control, analyzed.
КИРИШ
Хдётда шахснинг ривожланиши аввало унда шахсий хислатларнинт шаклланиши билан белгиланади. Ривожланиш узида шахснинг жисмоний, аклий, ахлокий ва бошка хислатларининг такомилини намоён этадиган жараён хисобланади.
Тарбия - инсон тарбияланганлигининг мезони сифатида шахсий хислатларни шакллантириш билан боглик холда тарихан шаклланиб келган педагогик тушунча. Унинг ёрдамида инсоннинг ривожланишига ташки мухитни таъсирини фан ва амалиёт исботлаб беради. Инсон бутун умри давомида хаётда кимнидир тажрибасига таянади хамда унта асосан узининг куникма ва малакаларини шакллантириб боради. У факат утмиш меросхури сифатида ижтимоий хаётга тупланб боради ва келажак учун тайёрланади.
Шахсга йуналтирилган таълим укувчи шахсидаги мустакиллик, ташаббускорлик, жавобгарликни хис этиш, танкидий фикрлаш каби сифатларини тарбиялайди. Бунда
June, 2022
630
укувчини таълим тизимига мослаштирмай, балки укувчининг индивидуал хусусиятларини хдсобга олган холда ривожланиши учун имкон берилади, унинг уз-узини ривожлантириш, мустакил укиш, узлигини намоён этиш, фаоллаштириш хусусиятлари асосида англаш, мушохдда килиш, уз амалий фаолиятида синаб куриш, янги гоя ва фикрларни билдириш, мавжуд муаммолар ечимининг самарали йулларини кидириш учун эркинлик бериш, укувчининг ижодий, танкидий тафаккурини ривожлантириш учун шароит яратилади. Х,ар кандай укувчи узига хос такрорланмас табиати, характер хусусиятини фаоллаштириш, намойиш килишга интилади.
АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ
Шахсга йуналтирилган таълимнинг педагогик фаолият концепцияси ва гоялари юзасидан мустакил давлатлар хамдустлиги мамлакатлари олимларидан С.Багаева, А.Бахмутский, И.Белевцева, Е.В.Бондаревская, И.Гальмукова, С.В.Кульневич, А.Макаров, А.Майоров, С.Хохлова, Ф.Т.Фоменко, И.С.Якиманская ва бошкаларнинг илмий ишларида жорий этиш муаммолари тадкик этилган.
Шахсга йуналтирилган таълим ва узини ривожлантиришни амалга ошириш юзасидан Б.Р.Адизов, Б.Маъмуров, С.Нишанова, Р.Г.Сафарова, Э.А.Сейтхалилов, К.Хршимов, Ф.Р.Юзликаев, Э.Юзликаева ва бошкалар тадкикот ишлари олиб боришган [1].
МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР
Бизнинг фикримизча, шахсга йуналтирилган таълим мухитидаги таълим муассасаларида педагогик жараёнларни ташкил этишда куйидаги омилларга эътибор каратиш зарур:
-таълим-тарбия жараёнининг самарадорлигини таъминлашда укувчилар фаоллиги ва мустакил фаолиятининг ахамияти;
- шахслараро муносабатларда тафаккурни ривожланишига таъсир курсатувчи тарбиявий муносабатларнинг мавжудлиги;
- педагогик жараёнларнинг узаро богликлиги ва алокадорлиги;
- педагогик жараёнларда шахсга йуналтирилган таъсирни узига хос ахдмияти ва зарурияти;
- мотивлапггиришнинг самарадорлиги педагогик жараёнларнинг натижавийлигини ифодалаши;
-педагогик жараёнларни самарадорлигининг мотивлаштиришга богликлиги;
June, 2022
631
Academic Research in Educational Sciences ISSN: 2181-1385
Volume 3 | Issue 6 | 2022 Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1
- мотивлаштириш жараёнида ахборотларнинг ахамияти.
Шахс-фаолият ёндашувида шахснинг ва фаолиятнинг компонентлари
бир-бири билан чамбарчас боглик холда урганилади, чунки бу ёндашув асосида ташкил этиладиган педагогик жараёнларда укувчи-талабалар субъект сифатида фаолият курсатади ва уз навбатида, укувчи-талаба шахсининг субъект сифатида ривожланиши унинг фаоллиги, мустакил, эркин, танкидий, тахлилий ва самарали фикрлашининг ривожланиши оркали аникланади. Педагогик жараёнлар ва субъектлар фаолиятининг тез узгарувчан хусусиятлари яна бир методологик ёндашувни жорий этишга эътибор каратиш заруриятини белгилайди, яъни бокарилувчи объектнинг маълум бир шароитдаги ички ва ташки вазиятига караб бошкаришнинг маъкул услубини куллашни талаб килади. Бу уз навбатида педагогик жараёнларни ташкил этиш ва бошкариш жараёнларига вазиятли ёндашувни татбик этишни назарда тутади.
Вазиятли ёндашув - педагогик жараён самарадорлигини аник вазиятларга кура аниклашни кузда тутади. Вужудга келаётган вазиятларга кура субъектлар фаолиятини мувофиклаштириб бориш энг самарали усуллардан бири хисобланади. Вазиятли ёндашувда бошкарилувчи объект хисобланган педагогик жараённинг аник шароитдаги ички ва ташки вазиятига караб субъектлар фаолиятини мувофиклаштириш мазкур жараён самарадорлигини таъминлашга хизмат килади.
Вазиятли ёндашув жараёнида куйидагиларни инобатга олиш узига хос ахамият касб этади:
- педагогик жараёнларни такомиллаштиришда мухим ахамиятга эга булган омилларни аниклаш максадида педагогик жараёнда вужудга келаётган вазиятларни урганиш, тахлил килиш ва объектив бахолаш;
- турли педагогик вазиятларда эришиш мумкин булган натижаларнинг самарадорлигини олдиндан аниклаш;
- педагогик жараёнларни ва субъектлар фаолиятини илмий асосда ташкил этишни режалаштиришда мазкур жараёнга таъсир курсатувчи омилларни хамда вужудга келиши мумкин булган вазиятларни олдиндан тасаввур килиш асосида субъектлар фаоллигини таъминлаш йулларини белгилаш.
Шунинг учун хам, шахсга йуналтирилган укув-билув жараёнини амалга оширишга тайёрлаш учун, фикримизча, укитувчилар олдига куйидаги вазифалар куйилади:
укитувчиларда шахсга йуналтирилган укув-билув
жараёнининг максадини аниклаш куникмасини хосил килиш,
June, 2022
Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 6 | 2022
бунда укувчиларнинг шахсий хусусиятлари ва имкониятларини алохида хдсобга олишга эришиш;
укувчининг хаётий эхтиёжлари ва кадриятларидан келиб чиккан холда фаолиятни ташкил этиш;
укитувчиларда ривожланиш вазиятларини моделлаштириш тажрибасини шакллантириш;
шахсга йуналтирилган укув-билув жараёни мазмунига инсонпарварликка оид билимлар, тушунчалар, тажрибаларни сингдириш;
узининг ва укувчисининг тажрибаларидан таълим мазмунининг узвий кисми сифатида фойдалана олишга эришиш;
замонавий таълим технологиялари, укитиш шакллари воситасида укитувчи фаолиятининг долзарблигини ошириш, уйин, муаммоли укитиш методларидан фойдаланиш.
Бу жараёнда укувчи уз кобилиятларини ривожлантириши, мустакил фикрлаши, танкидий фикрлаши ва уз ички имкониятларини руёбга чикариши учун таълим муассасаларида шахсга йуналтирилган таълимни ташкил этишда укитувчи укувчилар учун шундай мухит яратиши керакки, хар бир укувчи билим олишдаги хусусиятлари ва имкониятларини хисобга олиб, уз-узини намоён кила олсин. Таълим жараёни нафакат ахборот, балки ривожлантирувчи хам булиши керак.
ХУЛОСА
Юкоридаги хулосалардан келиб чикиб, умумий урта таълим муассасаларини укувтарбия жараёнида шахсга йуналтирилган таълимни амалга ошириш учун тадкик этадиган булсак, умумий урта таълим муассасаларига укишга келган укувчиларни дастлабки кунлардан бошлаб улар учун кулай ва турли, яъни нафакат укув, балки синф ва дарсдан ташкари фаолиятга жалб килиш, уларда укиш, билим олишга булган кизикишни шакллантириш максадга мувофикдир.
REFERENCES
1. Ирисбаева М.Н. Таълим-тарбия жараёнларида тарихий-миллий ва замонавий педагогик технологиялар интеграцияси 13.00.01 - Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи. Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси автореферати Самарканд - 2020
2. Багаева С. Организация мониторинга качества знаний старшеклассников в процессе использования
June, 2022
633
Academic Research in Educational Sciences ISSN: 2181-1385
Volume 3 | Issue 6 | 2022 Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1
инфокоммуникационных технологий в общеобразовательной школе: Дис. канд. пед. наук. - Карачаевск, 2006.
4. Хохлова С. Мониторинг качества школьного образования: Дис. канд. пед. наук. - Тюмень, 2003.
5. Якиманская И.С. Личностно-ориентированное обучение в современной школе. Вып. 2. - М., 2006.
6. Каримов РД., Умумий урта таълим давлат таълим стандарти мониторингини таъминлашнинг педагогик асослари. Пед. фан. ном. диссер - Т., 2006.
7. Юзликаева Э.Р. Педагогический мониторинг в личностно-ориентированном образовательном процессе в системе высшего образования. Диссертация на соискание ученой степени кандидата педагогических наук, 2007.
3. Джураев Р.Х, ва бошкалар. Педагогика. Укув кулланма. Тошкент, 2013
June, 2022