бунёди мавриди тахкик карор нагирифтааст ва ба омузиш ниёз дорад. Гузаронидани тахкикот аз нигохи забоншиносии фарханги ва тарчума яке аз вазифахои оянда хохад буд.
АДАБИЁТ
1. Абдуллозода Р.» Фарханги иборахои халки» / Р. Абдуллозода - Душанбе: Адиб, 1988. - 400 с.
2. Азимова М. «Вохидхои фразеологии забонхои гочикИ ва англиси дар шахри мукоисави-типологИ» Хучанд: Меъроч, 2014.-180с.
3. Кунин А. В «Англо- руский Фразеологический словарь Курс» Изд. центр ««Москва», 1984 - 942 с.
4. Кунин А.В «Курс фразеологи современного английского языка» Москва «Высшая школа» Дубна, Издательский центр «Феникс» 1996.|/ А.В. Кунин «Курс фразеологии современного русского языка» Москва «Высшая школа» Дубна, Издательский центр «Феникс»«
5. Мачидов X. «Фразеологияи забони хозираи точик» Душанбе:, 1982 103 с. / X, Мачидов « Фразеологияи забони хозираи точик « Душанбе 1982 103с.
6. Фозилов «Фарханги иборахои рехта « чилди дуюм
Шукуров М.Ш., Капранов В.А. ва дигарон «Фарханги забони точикИ « Нашриёт «Советская Энциклопедия» Москва 1969. 952с.
7. «The Oxford Encyclopedic English Dictionary» University Press 1991. 1740 c.
СЕМАНТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ СО СЛОВОМ
«HEAD» И «САР» В ТАДЖИКСКОМ И АНГЛИЙСКОМ ПЕРЕВОДЕ
В статье, посвященной сравнению фразеологии таджикского и английского языков с соматическими элементами, автор объясняет пласт фразеологии со словами «head» и «сар»(голова) в обоих языках. Для структурных отличий фразеологий в обоих языках приведено много примеров. Статья начинается с истории возникновения фразеологии в западной и русской лингвистике. Затем расматривается истинное значение языковых единиц. Статья может быть истользована как дополнительный учебный материал для студентов при сравнительном изучении фразеологии с соматическими элементами с органами человеческого тела. С другой стороны, статья как дополнение к сравнению таджикского и английского языков помогает обогатить словарный запас студентов.
Ключевые слова: фразеология, фразеологические единицы, сомтизм, лингвистика, лексикология, «head» и «сар»(голова), полисемия.
SEMANTICAL FEATURES OF PHRASEOLOGICAL UNITS WITH THE WORD «HEAD» AND
«САР» IN TAJIK AND ENGLISH TRANSLATION
The article discusses the comparison of the phraseology of the Tajik and English languages with somatic elements. The author has explained these phraseological units with the word «head» in both languages. There are many examples, which are used as a sample in this article to determine the structural differences between somatic phraseological elements in both languages, the article begins with the history of the emergence of phraseology in Western and Russian linguistics, then the true meaning of phraseological units are discussed. The article can be used as additional scientific material for students while comparing studies about somatic phraseological units, that is parts of body. On the other hand, the article as an additional material helps to enrich the students' lexicalfundfor comparing Tajik and English languages.
Keywords: Phraseology, phraseological units, linguistic, somatic, lecsicology. «head» и «сар», polysemy.
Сведение об авторе:
Ишратова Х.М. - ассистент кафедры английский филологии Таджикского государственного института языка имени Сотим Улугзаде
About the autor:
Ishratova H.M. - Assistant of the Department of English Philology of the Tajik State Institute of Languages named after Sotim Ulugzade
ТАХЛИЛИ СОХТОРЙ-МАЪНОИИ ЗАРБУЛМАСАЛУ МАЦОЛ ДАР ЗАБОНХОИ ФАРОНСАВЙ, РУСЙ ВА ТОЧДКЙ
Хакимова Р.Р.
Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Хохиши мукаррар кардани муносибатхо яке аз орзуву афзалиятхои шахс аст. Тавре ки шумо медонед, зарурати таъсиси муносибатхо бо зарурати мубодила дар истехсолот, оила, чомеа муайян карда мешавад. Дар мавриди хаёти рухонии зарурати тачрибаи фарханги дар ин чо барои ба даст овардани принсипхо ва меъёрхои рафтори чомеа ва мухити махсуси ичтимоИ имкон дорад, ки ячейкаи асосии он чамъият махсуб меёбад.
Тагаир додани рушди шахсият, ки аз хама мавчудияти шахсият хамчун алокамандии он бо чомеаи берун аз муошират хеле мушкил аст. Бо калима, муошират бо гояхои мукаррарй дар бораи иртибот ва муносибатхои одамон дар бораи вохурихо ва шахсони ношиносе, ки дар асоси манфиатхои касбй ва дигар манфиатхои умумй ба вучуд омадааст, алокаманд аст.
Хангоми ворид шудан ба муносибат бо дигарон, мо хамеша дарк мекунем, ки гуё аз забони муносибатхои миллй, балки аз як гурухи касбй ва хатто дарк мекунем аз оила ба оила муносибатхои ногусастани пайдо мешавад.
Тавре ки мо аллакай медонем, зарбулмасалу маколхо аксар вакт дар вазъияти мушаххас истифода мешаванд, аммо чузъхои инфиродии худро таъин намекунанд, аммо вазъ тамоми холатро нисбати хдма гуна одатхои маъмул ё маъруфе, ки онхо вокеан ифода мекунанд, муайян намекунанд.
Ч,амьбасти тачрибаи мардум, зарбулмасалу маколхо аз мундаричаи онхо кариб ки танхо ба як шахс нигаронида шудаанд - хусусияти хислати худ, амалхо, муносибатхо дар чомеа ва оила. L'unionfait laforce [13;222]-В единении сила -Ягонагй цувват аст;
Un soldat ne peut tenir lieu d'armée - Один в поле не воин - Нимта нон ропати цон, якта нон балои
цон;
Deux avis valent mieux qu'un - Один ум хорошо, а два лучше - Аз як калла ду калла беутар аст. Шахсе, ки дар мохия™ худ ба танхой истифода намешавад, у дар чомеа зиндагй мекунад, дар оила зиндагй мекунад. У ба дигарон гарон аст, эхтироми онхо, ки онро ба воситаи зарбулмасалу маколхо низ ифода кардан мумкин аст:
L'attention est mieux que l'or [13;211]-Внимание дороже золота - Дищат аз тилло арзишмандтар
аст.
Муносибати оилавй яке аз мавзуъхои чолибтарин хам забонхои фаронсавй ва русй махсуб меёбад. Одам, хамчун махлукот, окил, дер боз хост, ки худаш хамрох шавад, хох як насл, як чомеа ё гурух бошад. Аммо, шояд, хеч як муоширате, ба истиснои оила, мухаббати самимй, мутобикат, диккат, гармй ва мехрубонй надорад. Оила, хамчун чои зист, пеш аз хама бо иттилоот, номутаносибй наздик шудани иртибот, фазои ором дар доираи хешовандон ва дустон хамрадиф бошад. La tante а le monde de Bretagne - Седьмая вода на киселе. б) муносибатхои байни аъзоёни оила:
A père amasseur fils gaspilleur (a père avare fils prodigue) - Отец накопил, а сын раструсил - Падар чигуна, писар намуна.
Барои хусусиятхои муносибатхои марбут ба оила, онхо асосан аз руи зарбулмасалу маколхо истифода мешаванд, ки ё ба таври густурда рушд менамояд. Масалан:
Réchauffer un serpent dans son sein - Отогреть змею на своей груди - Инсони аз мор тарсида, аз ресмони алло метарсад.
Le loup mourra dans sa peau - Как волка ни корми, а он все в лес смотрит - Ба гург чи гуна хурок диуед, у ба цангал ниго.у мекунад..
Celui - Ы est bien pwe qui nourrit - Не тот отец, кто родил, а тот кто воспитал и вскормил - На падаре, ки таваллуд кардааст, балки оне, ки ба воя расонидааст ва шир додааст. Маьнои дакики мукобили ин зарбулмасалу маколхои зерин чунин аст: L'amour ne se commande pas - Насильно мил не будешь;
Amour fou - Любовь слепа, а также пословицы и поговорки, которые осуждают лицемерие, предательство и месть:
Jouer double jeu - Вести двойную игру - Бо бача макун бози худро шарманда сози; Rendre la pareille - Платить той же монетой - Бо уамон танга пардохт кунед. Пословицы, однако, советуют:
Telle voix, tel écho [13;122]- Как аукнется, так и откликнется - Вацте ки он дар атрофи он меояд, он цавоб хоуад дод.
Зарбулмасалу маколхои забонхои фаронсавй ва русй - таьрифоти вижаи худро доро мебошанд. Онхо аксар вакт аз руи хусусияти одамон ба монанди дуруггуи кардан, суханхои бардуруг ва инчунин камбудихои чойдошта мебошанд:
Marcher sur les talons de... - Куда иголка, туда и нитка - Сузан куцост, ришта дар он цост; Qui ne dit mot consent - Молчание - знак согласия - Хомуши маънои ризоиятро дорад. Аксар вакт, дар хаёти оилавй, на хама хуб, ин вазъияти мураккаб, мушкилии мушкилрас аст: A trompeur trompeur et demi - Нашла коса на камень - Дар болои санг санге пайдо кард; L'un tire а hue et l'autre а dia - Кто в лес, кто по дрова - Баъзеуо дар цангал, баъзеуо барои уезум. Як катор зарбулмасалу маколхое арзи вучуд доранд, ки ячейкаи асосии вайроншавии муносибатхои оилавиро инъикос мекунанд:
Loin des yeux, loin du coeur - С глаз долой, из сердца вон;
Tout casse, tout passe, tout lasse [13;236] - Ничто не вечно под луной - Хец чиз дар зери Моу абади нест;
Аксар вакт чунин холатхое хастанд, ки шарикон доимо бо хамдигар муошират мекунанд, дар бораи сифатх,ои худ, одатхд хавасмандй ва корхо огохй намедиханд:
C'est bonnet blanc et blanc bonnet - Что в лоб, что по лбу -Харчи ки дар пешониат бошад уамонро мебинй.
Одамоне хастанд, ки дар ин чараён шино мекунанд, онхо ба категорияи одамоне тааллук доранд, ки нобиноён, рухияи нобино доранд. Ин одамон барои мубориза бурдан характ намебароранд, душворихоро бартараф карда, дар бораи онхо мегуянд, ки онхо дар умки он он зиндагии хешро сипари мекунанд, ки ин аст, шиори онхо «фош кардан». Чй хохад буд «.
Se laisser guider par les circonstances;
Se laisser aller au courant.
Дар бораи шахси заиф мегуянд, ки вай барои догдор намудани ашхоси дигар кушишхои носахехи худро равона месозанд:
Se plaindre sur son sort.
Chercher de la compassion auprus de qn [14;178].
Барои тавсифи шахси озордиханда, зарбулмасалу маколхои зерин мавриди корбаст карор мегиранд:
Les les les ques que - нишастан дар чигар; Барои хусусиятхои шахси гуфтугу - N'avoir Pas sa sache dans Донс - ба чайб нест.
Дар бораи одамоне, ки хамеша суханро дар зери забони худ бозмедоранд, он чизеро, ки ба накша гирифтаанд, бигуед: aussitôt dit, aussitôt fait
Дар баъзе холатхо, шахс дар табаки худ худро хис намекунад, пас онхо мегуянд, ки он ба назар мерасад ё мисли зоги сафед ба назар мерасад: une personne qui tranche sur gens qui lentourent un mouton à cinq pattes.
Дар бораи шахси хушбахте, ки онхо мегуянд, ки у дар як чома таваллуд шудааст - le bien lui vient en dormant.
Барои тавсифи шахси душворе, ки ба фиреб додан лозим нест, зарбулмасалу маколхои зайл истифода мешаванд:
Ce que lion peut, le renard le fait - Лиса семерых волков проведет - Аз гургзода гур мешавад.
Adresse passe force [13;188] - И сила уму уступает - Ацлуоро ацлуо ёри дщад, Машварат идроку хушёрй дщад.
Дар бисёр тахкикотхо муаллифон, ки пеш аз супоридани аломатхо тавсиф мекунанд, ки вазъият, фазои мусоидро тавсиф мекунанд, зеро шумо дар асоси сатхи он, шумо метавонед чукур, дохилй, яъне онро ошкор кунед чахони ботинии инсон, хислати онро муназзам намояд. Ин падида дар зарбулмасалу маколхо инъикос ёфтааст:
Tel ouvrier, tel ouvrage - Какова пряха, такова и на ней рубаха - Майорат кори саулу осон нест.
Tel auteur, tel oeuvre - Каков строитель, такова и обитель - Fuwwm аввал гар дщад девор рост, то ба охир меравад девор рост.
C'est la robe qu'on salue -По одежке встречают, по уму провожают - Хонаву палос, одаму либос.
Одатан, хар як шахс душворихои худро дорад, зеро бадбахтии у назар ба хеч мусибате, ки бо хамсоя руй дода буд, дахшатноктар ва чиддитар аст. Х,ама чизхое, ки бо у рух медиханд ва бо оилааш хавотир аст, ки бо одамони дигар чй рух дода истодааст, яъне одамони наздиктаранд:
Chacun sait où le soulier le blesse - Всяк знает, где его сапог жмет - Ду пойро дар як муза гузоштан.
Mal d'autrui n 'est que songe - За чужой щекой зуб не болит - Аз паси рухсораи ягон кас дандон дард намекунад.
Dieu vous garde d'un homme qui n'a qu'une affaire - У кого что болит, тот о том и говорит - Аз одам озор Худо безор.
Баъзан вакт шахс намедонад, агар шумо дустони худро медонед ё он чизе, ки у ба он тааллук дорад, дуст медоред. Ин масалхои навбатиро инъикос мекунад: dis - moi qui tu hantes, je te dirai qui tu es - Ба ман бигуед, ки шумо бо кй шиносед ва мегуям.
Танхо будан он аст, ки шахс бештар метарсад. Шарти мухими мавчудияти он мухити одамони наздик буда, бо онхо муошират мекунад. Х,атто вакте ки ин шахс хис мекунад, ки у хаста шудааст ва у мехохад танхо истад, ва хохиши худро дарк кунад, ки барои у кифоя нест, у дилгиркунанда нест. Х,амин тавр, чунин зарбулмасалу маколхо ин маъноро фарогир мебошанд: ensemble à charge, separés supplice.
Муносибатхои мухталифи одамон на танхо бо фаркияти аломатхо ва муносибанд, балки тафовути фазои чахонй, ба хаёт шарх дода мешаванд, аз ин ру, ба хама имконнопазир аст, ки ин мафхумхо чунин тавзех меёбад:
On ne peut pas contenter tout le monde. - На весь мир не угодишь - Ца^он дида бош, уауон худа нау.
On ne peut а tous complaire - Всем мил не будешь - Кабутар бо кабутар боз бо боз.
Чунин шахсият хамчун инсони мондагор дар баъзе зарбулмасалу маколхо пайдо мешавад ва ба муносибатхои худ таъсири калон мерасонад:
Les avares font nécessité de tout - Убогий во многом нуждается, а скупой во всем - Камбагалон ба чизуои бисёр ниёз доранд, ва бахилон ба уама чиз ниёз доранд.
Мехмоннавозй, мехрубонй - хислатхои мухим, ба шарофати он шахсе, ки шахс бо ин хислатхо эхтиром, мухаббат пайдо менамояд ва у рухияи чахонафрузро сохиб аст, бинобар ин зарбулмасалу маколхо барои тавсифи ин навъи одамон истифода мешаванд:
Bien venu qui apporte - Доброму часто хозяин рад - Соуиб аксар вацт аз неки шод мешавад.
Un bienfait n 'estjamais perdu - За добро добром не платят - Ба неки неки бояд кард, на ин ки бади.
Bon accueil vaut bien un mets - Лучше мягкого пирога - Аз пироги мулоим беутар аст.
Дар фазои муносибати аъзоёни оилавй, дар доираи коидае, ки дар хамдигарфахмй асос ёфтаанд ва ба хисоб гирифта мешаванд:
Partager lesjoies et les peines- Делить горе и радость - Барои мубодилаи андуу ва шодмони;
Vivre en parfaite harmonie - Жить душа в душу - Зиндагиро бояд барои ояндагон обод сохт.
Femme sage reste à son ménage - Доброй жене домосед не мука.
L'amour fait passer le temps et le temps fait passer l'amour -Любовь убивает время, а время убивает любовь - Ишц вацтро мекушад ва вацт мууаббатро мекушад.
L'amour et la pauvreté font ensemble mauvais ménage - Любовь с нищетой плохо уживаются.
Tout par amour rien par force - Добром большего добьешься, чем силой - Шумо метавонед бо неки назар ба зури бештар муваффац шавед.
L'amour est tous les âges - Любви все возрасты покорны - Мууаббат барои уама синну сол созгор
аст.
Аммо баъзан одамон хангоми беморй аз мухаббат ранч мекашанд, ки бо зарбулмасалу маколхои зерин муайян карда шудааст:
L'amour fait perdre le repas et le repos - От любви, что от болезни, теряют сон и аппетит - Аз мууаббат, ки аз бемори онуо хоб ва иштиуояшонро гум мекунанд.
Qui n'apoint d'amis ne vit qu'а demi -Без друзей жить, жизнь зря прожить - Нобурда ранц ганц муяссар намешавад, Бе меунат роуат нест.
Дар зарбулмасалу маколхои «deux moineaux sur un épi ne sont pas longtemps amis - ду хирс дар як Беркер лижаронй нахоханд кард «мегуяд, ки дустии вокеии байни одамоне, ки хеч гох ба хамдигар сохиби мухаббат нестанд [8, с.233].
Аммо баъзан хунукй метавонад дар муносибатх,ои дустона хис кунад, ки аксар вакт боиси вайрон шудани доги байни одамон мегардад. Гап метавонад аз он руй дихад, ки дусти шумо як чизро мегуяд ва кори дигар аст:
Qui cesse d'ami être ne l'a jamais été - Друг до поры - тот же недруг - Дустиро цустуцу дорем мо, Аз амони гуфту гу дорем мо.
Mieux vaux donner à un ennemi qu'emprunter à un ami - Лучше дать врагу, чем одолжить у друга.
Ami au prêter, ennemi au rendre - Как занимать, так друг, как отдавать, так недруг.
Аммо дустй, аксар вакт ба холатхои гуногун, аз чумла макоми нобаробари ичтимой халал мерасонанд. Дар чунин холатх,о онхо мегуянд:
Ventre affamé n'a point d'oreilles - Пеший конному не товарищ.
Ногохо, бахшидани омодагй ба курбонй - сифати онхое, ки метавонанд дустон ва мухаббат бошанд. Маънои дакики мукобили ин зарбулмасалхои зерин дорад:
L'amour ne se commande pas - Насильно мил не будешь;
Amour fou - Любовь слепа.
Инчунин, зарбулмасалу маколхое, ки риёкорй дар он махкум мешаванд, хиёнат, интиком ва хасад:
Rendre la pareille - Платить той же монетой.
Jouer double jeu - Вести двойную игру;
La vengeance se mange froide - Сгоряча не мстят.
Envie est la racine où tous les maux prennent origine - Зависть пуще жадности.
L'envie suit la verti comme l'ombre suit le corps - Где счастье, там и зависть.
Дар ин иртибот, одамон якдигарро хубтар медонанд ва дурусттар аз он тасаввур мекунанд, ки чй гуна онро бояд ба шахси наздике, ки шумо метавонед ва он чизеро, ки метавонед ба он такя карда наметавонед, баррасй ва баён намоед. Аз ин ру, ба хайси як корманди масъул ва бодиккат манзури худро баён намоед:
L'entente vaut mieux que l'argent [12;182] - Уговор дороже денег -Муомила хариду фуруш аст;
Le vin est tiré, il faut le boire - Назвался груздем, полезай в кузов;
Parole jetée prend sa volée - Слово не воробей, вылетит - не поймаешь.
Рафтори сарвар инчунин ба уамоуангии муносибатуо дар гуруу таъсир мерасонад: Dans les petits pots les bons onguents - Мал золотник, да дорог - Fалтаки хурд, вале циматбауо. Il n'y a que le premier pas qui coûte - Лиха беда начало - Огози уар кор мушкил аст. Tirer leçon des erreurs commises- Учиться на собственных ошибках - Хатогии худро хусуси уал намоед.
Тартиботи корнамой дар корхонахо, ки хангоми набудани онхо кормандон дастгирй карда мешаванд, ба ин, инчунин зарбулмасалу маколхо дар ин холат истифода мешаванд, то вазъро ифода намояд:
Absent le chat, les souris dansent - Без кота мышам масленица.
Quand le chat est hors la maison, souris et rats ont leur saison - Кошка со двора, мыши на стол -Гурба аз уавли, мушуо дар болои миз.
Дар корхонаи худ хар як рохбар сохиби аст, у ба он тобеъ аст, вай барои ин муассиса мухим ва барои ин созмон додани он дурандеши мекунад:
Laigle dune maison n'est qu'un sot dans une auto - Всяк кулик в своем болоте велик. Le coq est bien fort sur son fumier - И петух на своем пепелище храбрится.
Шумораи зиёди зарбулмасалу маколхое хастанд, ки тасдик мекунанд ё баръакс, рафтори сарро тасдик намекунанд:
C'est le balai neuf - Новая метла чисто метет; Очень часто приходится решать конфликтные ситуации:
Un mauvais arrangement vaut mieux qu'un bon proms - Худой мир лучше доброй ссоры - Дунёи тунук аз цанцоли хуб беутар аст;
Рахбари ботачриба фазои мусоиди равонй дар корхонаи худ фарохам меорад, ки дар он кор, ки дар он як гурух инсонхо кору фаъолият мекунанд, барои фаъолияти муштарак танзим карда мешавад [11, с.235]:
Tous pour un, un pour tous - Один за всех и все за одного - Хама барои як кас, як кас барои уама; Одамоне, ки манфиатхои фархангй, эхтиёчот, тачрибаи умумии фархангиро осон мекунанд ва якчоя барои фаъолиятхои муштарак ё гузашта:
Au besoin on connait l'ami - Друзья познаются в беде - Дусти парешонхолй дусти хакикист; Les deuxfont la paire - Два сапога пара - Ду пойро дар муза гузоштан;
Аз нуктаи назари фаронсавихо, зан аз офаридахои он комилан дур аст. Ба акидаи онхо хамеша чизе хаст, ки шумо метавонед хислати занро тавсиф кунед, ислох кунед: A la femme comme à la barque, il y a toujours des réparations à faire.
Эхтимол аз ин сабабхо ба занон эътимод надоранд, ба маслихатхои онхо гуш надихед, андешахои худро ба таври чиддй нагиред ва хамеша ба тарзу усули худ амал накунед. L'homme n 'a raison ni bon sens s'il dit tout à sa femme. Мардони Фаронсавй майл доранд ва баъзан ба занони худ дуруг мегуянд: Amuse le chien avec un os, et la femme avec un mensonge.
Фаронса ба ин бовар мекунанд, ки дар муносибат бо занон, хамеша зарур аст, ки сахт ва кавй бокй монанд. Ягон салиб, мулоимй дар айни замон ташвик карда намешавад: L'homme doit dresser sa femme dès la premiere miche de pain.
Онхо инчунин итминон доранд, ки ба занони носалика монанданд ва хушбахтии хаёти худро барбод медиханд.
Celui qui gâte sa femme gâte sa vie.
Бо чунин зарбулмасалу маколхои русй, парастории камтар аз парастории манфии мардон ба занон дар бар мегирад. Мо шумораи кофии зарбулмасалу маколхоро омухтем, ки дар ин замина партави ин замина пайдо нашуд. Мо масалро бо сояи манфии зан дар робита ба марде ёфтем, аммо он оханро дар бар мегирад:
Как бы жить-пожить, мужа сжить: кожу с него снять да под себя подостлать. Дар зарбулмасалу маколхои дорои муносибати мусбати фаронсавй ба зан, ба тавре ки онхо каме пасттар буданд, ёфт шуданд. Фаронса мисли хона бе зан - бадан бе рух: La maison sans feu, sans femme, ressemble au corps sans âme; Maison sans femme corps sans âme.
Тавре ки хама медонанд, фаронсавй католикхои хакикй мебошанд. Барои онхо, дин, худи Худо дар хаёт накш мебозад, бинобар ин масалхои навбатй ба мо имкон медихад, ки дар бораи рухияи мардона дар Фаронса чизи зиёдеро бифахмем: Qui ne croit pas à lafemme, ne croit pas en Dieu.
Дар зарбулмасалу маколхои забони русй, хиссаи парастории мардони мусбй ба занон бештар аст ва 80% -ро ташкил медихад.
Як марди рус мутмаин аст, ки шавхараш ва зани у бояд чони рух зиндагй кунанд, якдигарро бо ним пора кунем. У иддао дорад:
Муж да жена - одна душа.
Живут рука в руку, душа в душу.
Русхо итминон доранд, ки дар оилаи комил шавхар ва зани хозира ба хамдигар такя мекунанд ва оилаи хозира иттифоки комил аст:
Жена да муж - змея да уж.
Муж да жена - одна сатана.
Дар зарбулмасалу маколхои забони русй, фикри муносибатхои баробарии мард ва зан на танхо дар хаёт, балки дар замони марг мухим аст:
Жить вместе и умереть вместе.
Хамин тарик, хангоми мукоисаи муносибатхои мардон ва занхо бо зарбулмасалу маколхои фаронсавй, мо нишон додем, ки парасторони ин забонхо ин муносибатхоро бо тарзхои гуногун инъикос мекунанд.
Аз нуктаи назари фаронсавихо, зан аз офаридахои комил дур аст. Ба акидаи онхо, зан дар чомеа нисбат ба мард мавкеи камтар дорад.
Мардони рус мутмаин хастанд, ки зан эчод кардани он аст, ки ба шумо лозим аст. Аз нуктаи назари русхо, хукуки мард ва зан дар чомеа баробаранд [5, с.155].
Х^ам фаронсавихо ва хам русхо аз чониби занони иктисодчй хеле арзанда мебошанд. Занхое, ки ба хона машгуланд, оилаи шавковар, хуб пухтан, барои хам ва хам гайра бехтаринанд. Хусусиятхои гуногуни занон танкид карда мешаванд ва ба тарики зарбулмасалу маколхои русй ва фаронсавй кадр карда мешаванд. Фаронса тичорати занонро кадр мекунанд ва русхо некукоранд.
Фаронсавихо дар бораи акли занон сохиби андешахои хуб нестанд. Мардони рус фикри занонро дар бораи шаъну шараф кадр мекунанд ва эхтиром медоаранд.
АДАБИЁТ
1. Аникин, В.П. К мудрости ступенька: О русских песнях, сказках, пословицах, загадках, народном языке / В.П. Аникин. - М.: 1988.
2. Волошкина, И.А. Портрет человека в паремиологии / И.А. Волошкина. - Белгород, 2006.
3. Гак, В.Г., Рецкер, Я.И. О французской фразеологии и французско-русском фразеологическом словаре / В.Г. Гак, Я.И. Рецкер. - М.: 1963.
4. Даль, В.И. Пословицы русского народа: Сборник. В 2-х т. / В.И. Даль. - М. :1984.
5. Костелянц, Б.Л. Вопросы французской фразеологии / Б.Л. Костелянц. -М.: 1972.
6. Критская, О.В. Французские пословицы и поговорки / О.В. Критская. -М.:1963.
7. Назарян, А.Г. Французские пословицы и поговорки / А.Г. Назарян. -
8. М.: 1996.
9. Гак, В.Г., Рецкер, Я.И., Кунина, И.А. и др. Французско-русский фразеологический словарь / В.Г. Гак, Я.И. Рецкер, Я.И. Кунина. - М.:1963.
10. Жуков ,В.П. Словарь русских пословиц и поговорок / В.П. Жуков.-
11. 4-е изд. Ганшина, К.А. Русско-французский словарь / К.А. Ганшина. - М.: 2003.
12. - М.:1991.
13. Гнездилова,В.А. Французско-русский словарь пословиц и поговорок / В.А. Гнездилова. - М.: 2001.
14. Молотков, А.И. Фразеологический словарь русского языка/ А.И. Молотков.- М.: 2001.
15. Dictionnaire des expressions et locutions traditionnelles. - Paris : Larousse.- 1998.
СТРУКТУРНО-СЕМАНТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРОКЫ В ФРАНЦУЗСКОМ, РУССКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ
В статье рассматривается структурно-семантический анализ пословиц и поговорок на французском, русском и таджикском языках. В своей статье автор анализирует и сравнивает все аспекты данной темы на основе полученных материалов. Следует отметить, что вопрос пословиц и поговорок - одно из самых важных и малоизученных явлений, которое подробно анализируется в данной статье. Следует отметить, что пословицы и поговорки на изучаемых языках являются обузой и основаны на научных и художественных источниках. Естественно, этот вопрос - одно из самых сложных и сложных направлений в науке о фразеологии, в которой рассматриваются все факторы человеческой деятельности.
Ключевые слова: язык, лингвистика, фразы, идиомы, пословицы, поговорки, фразеология, анализ, сравнение, изучение, идиомы, идиомы, фразы, свободные выражения, фразеологизмы, лексикография, стиль, риторический стиль.
STRUCTURAL-SEMANTIC ANALYSIS OF PROVERSE AND SPELLS IN FRENCH, RUSSIAN AND TAJIK LANGUAGES
The article deals with the structural and semantic analysis of proverbs and sayings in French, Russian and Tajik. In his article, the author analyzes and compares all aspects of this topic based on the materials received. It should be noted that the issue ofproverbs and sayings is one of the most important and little-studied phenomena, which is analyzed in detail in this article. It should be noted that proverbs and sayings in the languages studied are a burden and are based on scientific and artistic sources. Naturally, this question is one of the most difficult and complex areas in the science ofphraseology, which considers all the factors of human activity.
Keywords: language, linguistics, phrases, idioms, proverbs, sayings, phraseology, analysis, comparison, study, idioms, idioms, phrases, free expressions, phraseological units, lexicography, style, rhetorical style.
Сведение об авторе:
Хакимова Рухсорамо Раджабовна - соискатель кафедры сопостовительное типология Таджикско государсвенного педагогического университета имени Садриддина Айни, Тел.: (+992) 918 807725
About the author:
Hakimova Rukhsoramo Rajabovna - researcher of Department of comparative typologie of the Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni, Tel.: (+992) 918807725
УДК 491.550-3
КАЛИМАСОЗИИ ВАНДХО ДАР «ТАРЧУМАИ ТАФСИРИ ТАБАРЙ»
Халиков M.F.
Институти забон ва адабиёти ба номи А. Рудакии АМИТ
КалимасозИ воситаи асосии ганИ гардидани фонди лугавии забони точикИ ба хисоб рафта, усулу колабхои ба худ хос дорад. Тагйироту такомули калимасозИ мувофики сохти грамматика ва конунияти дохилии инкишофи забон ба амал меояд [1, с.93]. Яке аз роичтарин роххои калимасозИ дар забони точикИ тавассути вандхо мебошад.
Забоншиносон ва мухаккикони ватанию хоричИ, монанди П.Н. ХонларИ [17], М. Бахор [2], МН. ^осимова [8], Д. Саймиддинов [11; 12], Ш. Рустамов [10], МД. Султон [9], А. Крбилов [7], У. Ахмадова [1], С.А. СамаркандИ [13], муаллифони «Грамматикаи забони хозираи точик» [4] ва дигарон, пахлухои гуногуни калимасозии вандхоро дар тахкикоту пажухишхояшон ба баррасии густурда кашида, дар ин самт корхо ва кашфиётх,ои судманде анчом додаанд. Дар робита ба вандхо кори чолиберо забоншиноси эронИ - П.Н. ХонларИ анчом додааст. Мавсуф калимасозиро «сохтмони калима» номида, онро ба се кисмат - пасванд, пешванд ва таркиб чудо намуда, хамзамон, вандхоро ба мурдаву зинда ва равандхои таърихии онхоро - аз форсии кадим то миёнаву дарИ зинабандИ намудааст [16, с.1-77]. Забоншиноси точик - Д. Саймиддинов бошад, дар китоби худ «Вожашиносии забони форсии миёна» боберо ба калимасозИ бахшида, дар бораи пешванду пасвандхои забони форсии миёна ба таври густарда маълумот додааст [11, с.112-147]. Д. Саймиддинов дар робита ба пасвандхо пажухиши чолибро дар бораи пасванди -чй бурда, аз забони туркИ ба точикИ ворид шудани онро ба исбот расонидааст [12, с.113-125]. Забоншиноси дигари точик - МД. Султон дар китоби «Ташаккул ва такомули истилохоти илмии форсИ-точикИ» дар хусуси 11 пешванд ва 44 пасванди вожасоз изхори назар кардааст [9, с.92-106].
Инчунин, фархангнигорони форсу точик дар мавриди таърихи пайдоиш ва раванди такомулу инкишофи пешванду пасвандхо ба таври пароканда хам бошад, маълумот додаанд. Дар ин бобат метавон аз фархангномахое ба монанди «Фарханги Низом» [6], «F иёсу-л-лугот» [5], «Бурхони котеъ» [3] ва гайра ном бурд.
Корбурди вандхо дар «Тарчумаи Тафсири ТабарИ», ки яке аз сарчашмахои мухимми насри асримиёнагии точикИ ба шумор меравад, бисёр назаррас мебошад. Чунончи дар матни ин асар дар баробари калимасозИ бо роххои афзудани калима ва гайра вандхо (affixus) низ дар сохтани вожахо накши мухим бозидаанд.
Дар калимасозии вандхо - пешвандхо (preffixus), миёнвандхо (interfixus) ва пасвандхо (suffixus) ба кор рафтаанд, ки дар ин миён аз хама бештар пасвандхо вожа сохта, пешванду миёнвандхо дар калимасозИ каммахсуланд.
1. Аз руи истифодаи махсулнокии вандхо (affixus) метавон онхоро ба вандхои сермахсул ва каммахсулу бемахсул чудо намуд. Дар ин радиф пасвандхо дар калимасозИ сермахсул буда, дар матни асар хамагИ 43 пасванд бо 21 адад варианти пасвандИ ба кор рафтаанд, ки дар шумори зеранд: -а (-я), -ак (-аг, -ук), -бо (-бой), -бон (-вон), -ванд, -вар, -вор (-вора), -гар, -гин, -гон (-кон), -гона, -гох (-кох, -