Научная статья на тему 'СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА ҲАЛҚАДА СТАТИК МАШҚЛАРНИ БАЖАРИШ САМАРАДОРЛИГИ'

СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА ҲАЛҚАДА СТАТИК МАШҚЛАРНИ БАЖАРИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
29
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
СПОРТ ГИМНАСТИКАСИ / ТАКОМИЛЛАШТИРИШ / ЎқИТИШ МЕТОДИКАСИ / ЎқУВ ВОСИТАЛАРИ / ТАЙЁРГАРЛИКНИ БОШқАРИШ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Сулейманов М. Э.

Мазкур мақолада ҳалқада уланишлар ва статик “самолёт машқлар”ни ўргатиш жараёнини бошқариш учун ноанъанавий техник воситалар адаптив мосламалар тренажёрлардан фойдаланиш кўриб чиқилган.В данной статье рассматривается использование нетрадиционных технических средств, адаптивных устройств и тренажеров для управления процессом тренировки с тренажерами и упражнениями в статическом положении.This article examines the use of non traditional technical means, adaptive devices and simulators to control the process of training in hoops and static plane exercises.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА ҲАЛҚАДА СТАТИК МАШҚЛАРНИ БАЖАРИШ САМАРАДОРЛИГИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

тайёрлаш биринчи навбатда амалдаги меъёрий тала-балар асосида болаларни спорт мактабларига сифатли танлаб олиш, дастлабки тайёргарлик боскичидан бошлаб жаъмийки куп йиллик тайёргарлик жараё-нида машгулотларни тугри ташкил килиш, машклар мазмунини шугулланувчи болаларнинг жисмоний ва функсионал имконятига караб дастурлаштириш мухим ахамиятга эга деб хисоблаш зарур.

2. Текширилган 11-12 ёшли волейболчи болаларнинг кул кучи нисбатан заиф ривожланган булиб, шу ёшдаги бошка ёш спортчиларникидан анча кам булганлиги кузатилди.

3. Утказилган тадкикот шуни курсатдики, узок муддат давомида кулланилган ностандарт уйинсимон куч машклари тадкикот гурухидаги ёш волейболчила-ри кул кучини сезиларли даражада ривожлантиради.

Назорат гурухида куйилган стандарт машклар эса кул кучини унчалик самарали ривожлантириш кийматига эга эмас экан.

4. Дастлабки спорт тайёргарлиги боскичида куч сифатларини ривожлантириш учун ностандарт уйин-симон машкларни куллаш тавсия этилади.

Адабиётлар:

1. Указ Президента Республики Узбекистан от 24.01.2020 года № 5924 "О мерах по дальнейшему совершенствованию популяризации физической культуры и спорта в республике Узбекистан".

2. «Давлат спорт-таълим муассасалари фаолиятини мутлакр янги тизим асосида ташкил килиш чора-тадбирлари г^рисида»ги 2022 йил 06 июндаги 268-сонли Узбекистан Республикаси Президентининг ^арори.

3. Ayrapetyans L.R., Pulatov A.A. Voleybol nazariyasi va uslubiyati. // Oliy o'quv yurtlari uchun Darslik. T.: 2011. - 278 b.

4. Ашуркова С.Ф, Теория и методика волейбола.// Учебник для высших учебных заведений. Т: 2019. - 535 с.

5. Беляев.А.В. Обучение технике игры в волейбол и её совершенствование. //Методическое пособие. Олимпия. Человек, М.: 2008. - 54 с.

6. Железняк Ю.Д., Чачин А.В., Сыромятников Ю.П. Волейбол. // Примерные программы для ДЮСШ и СДЮШОР. Советский спорт, М.: 2009. - 130 с.

7. Пулатов А.А, Умматов А.А., Пулатов Ф.А. Волейбол. // Укув-услу-бий кулланма. Т.: ИЛМИЙ-ТЕХНИКА - ПРЕСС НАШРИЁТИ, 2017. - 132б.

Муаллиф билан богланиш учун:

[email protected]

Мустакил изланувчи, спорт гимнастикаси буйича спорт устаси, халкаро тоифадаги хакам М.Э. СУЛЕЙМАНОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистан

СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА ХДАКДДА СТАТИК МАШЦААРНИ БАЖАРИШ САМАРАДОРАИГИ

Annotation

Аннотация

В данной статье рассматривается использование нетрадиционных технических средств, адаптивных устройств и тренажеров для управления процессом тренировки с тренажерами и упражнениями в статическом положении.

Ключевые слова: спортивная гимнастика, совершенствование, механизм, методы обучения, средства обучения, управление подготовкой.

Мазкур маколада ^алкада уланишлар ва статик "самолёт машклар"ни ургатиш жараё-нини бошкариш учун ноанъанавий техник воситалар адаптив мосламалар тренажёрлардан фойдаланиш куриб чикилган.

Калит сузлар: спорт гимнастикаси, такомиллаштириш, механизм, уцитиш методикаси, уцув воситалари, тайёргарликни бошцариш.

This article examines the use of non-traditional technical means, adaptive devices and simulators to control the process of training in hoops and static plane exercises.

Key words: Sports gymnastics, improvement, mechanism, teaching methodology, educational tools, training management.

CM CM О CM

to ra t

0 d w

1

с to

Долзарблиги. Дунёда гимнастикачиларнинг замонавий спорт ютукларини жадал усиши шугула-нувчиларни ёш курсаткичларини узгарганлиги билан белгиланмокда. Гимнастикачиларни истикболли мусобакаларга тайёрлаш масаласи куп йиллик тайёр-гарликнинг барча омилларини хисобга олиш талабини куймокда. Бундай омилларнинг бири - харакат ко-билиятларини ривожлантириш ва вактнинг минимал оралигида энг юкори натижаларга эришишга ёрдам берадиган самарали воситалар ва усулларни излаб топиш асосий муаммо хисобланади. Шу туфайли, амалий ва ургатувчи характердаги янги усуллар ва технологияларни ишлаб чикиш ва яратиш зарурати билан боглик булган муаммоли холат юзага келмокда. Жахондаги гимнастика сохасидаги етакчи фундамен-тал назариячиларни гимнастика купкурашида (халка) гимнастикачиларни жисмоний ва техник тайёргарлик даражаларини такомиллаштириш буйича куп сонли

илмий изланишлар амалга оширилган булиб, улар-нинг натижалари мазкур сохада ракобатни ортиши гимнастикачиларнинг махсус куч харакат тайёргар-лигини ривожлантиришда кулланиладиган восита ва услубиятларни оптимал турларини ишлаб чикиш талаб килинишини курсатади.

Тадкикот максади спорт гимнастикачиларида куч (статик) кобилиятларини ривожлантириш услубиятини ишлаб чикиш, яратилган янги тренажёрлар ёрдамида мажмуавий машклар тузиш ва уни тадкикотда асослаш.

Тадкикот объекти: спорт гимнастикачиларнинг куч сифатини такомиллаштириш элементлари.

Тадкикот мухокамаси. Ушбу бир нечта элемент-ларни бир катор хусусиятлари ва уларни харакатла-рининг оддий мисолларига кура таснифлаш мумкин. Даракат дастурлари буйича статик ва куч машкла-рининг энг самарали таснифи куйидагиларни айта оламиз, биринчидан айланиш ва тухташларга булиш

38

www.fansports.uz

№8-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

мумкин, бу мувозанатни саклаш зарурати нуктаи на-заридан мухимдир. Иккинчидан юкорига (кутарувчи) ва пастга тушувчи харакатларга булинади. Ушбу икки тоифадаги машкларнинг барчаси мушакларни ишлаш режимида характерли равишда фаркланади: статикада мушаклар изометрик тарзда харакат килади ва хара-катлар пайтида - эгилиш режимида (тушириш) ёки енгиш режимида (кутарилиш) бажарилади. Куч билан кутариш ва тушириш компонентларини бирлаштирган машкларнинг яна бир тоифаси мавжуд.

Тебранишдан кутарилиш усуллари:

- олдинга баланд тебраниб, юкорига кутарилиб тана горизантал куллар ён холатида (самолёт) статик туриш;

- олдинга баланд тебраниб, юкорига кутарилиб тана горизантал куллар ён паст холатида (самолёт) статик туриш;

- осилган холатдан куч билан секин тунтарилиб машкига кутарилиш (самолёт) статик туриш;

- олдинга баланд тебраниб, юкорига кутарилиб тана горизантал куллар ён оёклар олдинга холатида (олдинга самолет) статик туриш;

- осилган холатдан куч билан куллар ёнга, тирсакни букмасдан оёклар олдинга, куллар ён пастда холатида (олдинга самолёт) статик туриш билан фаркланади.

Х,алкада бажариладиган элементларни урганиш усуллари ва машгулот зичлигини ошириш максадида биз томондан бир нечта комплекс машклар таклиф килинди. Ушбу комплекс машклар 3 тоифага эга булиб, минимал мослашувчан, кисман мослашувчан, тулик мослашувчан булимларга булинади (1-жадвалга каранг).

Х,алкдда бажариладиган машклар учун адаптив мос-лама (тренажёр) яратилди ва ушбу комплекс машклар билан терма жамоа аъзолари (спорт гимнаститкаси) билан тадкикот ишлари олиб борилди. Ушбу тамойил-ларга мувофик, елка мушакларини кучини тулик ва аник фойдаланишга ёрдам беради, тренажёрдан нафакат уску-нада ишлаш вактида балки бадан киздириш машкларини бажаришда хам фойдаланса максадга мувофик булади.

Х,аракатли таянч тренажёрини афзалликлари хакида маълумот берадиган бусак, биринчидан, ускунанинг ен-гиллиги ва кулайлиги, иккинчидан харакат машкларини окилона бажариш учун хар томонга харакатлана олиши, учинчидан, кисгичларни жарохат олишни олдини олиш ва машклар мураккаблигини ошириш максадида учун 360° айланиши шулар жумласидандир. Тренажёрнинг тузилиши унг-чап темирли вертикал деворлари, юкори шарикли ушлагиш дастаги; пастги кисгич дастаги, унг-чап темирли горизонтал деворлари, гилдираклардан иборат (1-расмга каранг).

Тадкикот давомида синалувчилар томонидан куйида-ги холатлар аниклаштирилди. Булар, спортчилар онгида машкларни бажариш кетма- кетлигини меъёрлаштириш ва аниклаштириш. Спортчиларнинг укув машгулот мухитига киритилган воситалардан унумли фойдалана олиши (стандарт, ностандарт). Спорт турига киритилган коидалар ва амалга оширилган харакатлар тугрисида (тугри-нотугри) маълумотларни синтезлаш. Машклар техникасини такомиллаштириш ва махсус восита фа-зилатларини ривожлантириш учун мураббий назорати мухим саналади.

1-жадвал

Спортчиларнинг ускуна ёрдамида машкларни боскичма-боскич бажарилиш холати

Мазмуни

Тренажерда таяниб туриш. Д.х танани тугри ушлаш.

Д.х. танани тугри ушлаб

кулларни букиш. Кулларни тугирлаш. д.х.

Д.х. танани тогри ушлаш. кулларни букиш. Кулларни ёнга очиш. Кулларни букиш. д.х.

Кулларга таянган холда (шерик билан) олдинга ва оркага юриш.

Кулларни ёнга букиш-тугрилаш.

Кулларни теккиз холатда ёнга очиш-ёпиш(90).

Кулларни теккиз холатда ёнга очиш-ёпиш(180).

Меъёри

3х10

3х10

3х10

5х20м

3х10

3х10

3х10

УМК

Оёкдарни жуфт ушлаш, тиззаларни тугри тутиш,

бошни тугри тутиш, тирсакларни тугри тутиш, кукракни тортиш (юмалок холатда).

Оёкдарни жуфт ушлаш, тиззаларни тугри тутиш,

бошни тугри тутиш, тирсакларни тугри тутиш, кукракни тортиш (юмалок холатда)

Оёкларни жуфт ушлаш, тиззаларни тугри тутиш,

бошни тугри тутиш, тирсакларни тугри тутиш, кукракни тортиш (юмалок холатда)

Оёкларни жуфт ушлаш, тиззаларни тугри тутиш,

бошни тугри тутиш, тирсакларни тугри тутиш, кукракни тортиш (юмалок холатда)

Оёкларни жуфт ушлаш, тиззаларни тугри тутиш,

бошни тугри тутиш, тирсакларни тугри тутиш, кукракни тортиш (юмалок холатда)

Оёкларни жуфт ушлаш, тиззаларни тугри тутиш, бошни тугри тутиш, тирсакларни тугри тутиш, кукракни тортиш (юмалок холатда).

Оёкларни жуфт ушлаш, тиззаларни тугри тутиш,

бошни тугри тутиш, тирсакларни тугри тутиш, кукракни тортиш (юмалок холатда).

О

00

го та

0 сл

1

с

го

№8-2022

www.fansports.uz

39

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

2-жадвал

Спорт гимнастикачиларининг ускунадан фойдаланиш самарадорлигининг курсаткичлари

№ Х,алкада бажарилган киймат бахолари Х,алкада бажарилган якуний бахолари

Д тоифа Д тоифа Е тоифа Е тоифа

Тадкикот гурухи Тадкикотдан олдин Тадкикотдан кейин Тадкикотдан олдин Тадкикотдан кейин

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

(СУ) 0.4 0.8 11,80 13,20

(СУ) 0.4 0.8 11,90 12,80

(СУ) 0.4 0.8 11,80 13,10

(СУ) 0.4 0.8 12,00 13,20

(СУН) 0.1 0.4 11,70 12,85

(СУН) 0.1 0.4 10,90 12,40

(СУН) 0.1 0.4 11,10 12,35

(СУН) 0.1 0.4 11,60 12,40

I 02.50 0.8 11,60 12,780

Назорат гурухи Тадкикотдан олдин Тадкикотдан кейин Тадкикотдан олдин Тадкикотдан кейин

(СУ) 0.4 0.4 11,80 12,00

(СУ) 0.4 0.4 11,80 12,10

(СУ) 0.4 0.5 11,70 11,90

(СУ) 0.4 0.4 11,90 12,00

(СУН) 0.1 0.2 11,20 12,00

(СУН) 0.1 0.2 11,10 11,40

(СУН) 0.1 0.2 11,70 12,30

(СУН) 0.1 0.2 11,20 11,60

I 02.50 03.125 11,550 11,910

Ушбу жадвалда курсатилган натижаларга асосла-ниб шуни айтиш мумкунки, гимнастикачилар халкада бажариладиган машкларни уланишларини ошириш эвазига базавий кийматни (д) тоифадаги 0,4 унликдан 0,8 унликгачан кутарилди ва техник хатолар (е) тоифа-сида уртача 0,5 унликга камайиб умумий комбинация бахоси 11.60<12,780=14,8% га ошди.

Хулоса сифатида куйидаги фикр ва мулохазарни баён этсак, биринчидан, биз томонимиздан ишлаб чикилган укув мажмуа: унга куйидагилар киради, "Х^алцада махсус куч сифатларига умумий таъсир курсатишнинг куп функцияли адаптив мослама" умумий харакат дастури буйича спортчига мажбурий ёрдам курсатадиган мослама ускунаси яратилди. Навбатдаги дастурий таъминот курилмаси, руйхатга олиш воситалари узининг педагогик вазифаларига кура, адаптив типдаги бир боскичли укув комплек-сини уз ичига олади.

Иккинчидан, гимнастика машкларини маълум бир кинематик меъёрга мувофик урганишда ушбу турдаги гимнастикачиларнинг махсус куч сифатларига умумий таъсир курсатадиган хамда куп функцияли укув адаптив мосламасида фойдаланиш техник-ста-тик машкларни урнатиш жараёни самарадорлигини оширишнинг самарали воситаси эканлиги аникланди.

Учинчидан, харакатнинг умумий дастурини урга-

тиш услубияти, умумий техник-статик харакатларни амалга оширилишнинг узгарувчанлик доирасини купайтиради, машк бажаришда "купол хатолар" эхти-молини камайтиради, улар урганилаётган харакатни бажариш жараёнида амалга оширилгандан сунг, дархол мураббий томонидан тузатилади. Укув адаптив мосламалари комплексини урганилаётган машкнинг техник асосларини шакллантириш жараёнини бош-кариш учун ёпик (кукрак кафаси) чизикли турдаги дастурларни амалга оширилади.

Туртинчидан, асосий педагогик тадкикотнинг биринчи боскичи натижасида маълум булдики, 6-9 та машгулотда биз томонидан ишлаб чикилган (адаптив мослама) комплекс мажмуасидан фойдаланиш 33,7% га тезкоррокдир, (назорат гурухида) эса бу курсаткич 73,3% га кам натижа кайд этди. Шу билан бирга, 75-80 та машгулот мобайнида халкада статик техникасини узлаштиришга имкон беради.

Адабиётлар:

1. Сулейманов М. А. Э. У. Методы и средства управления процессом обучения гимнастическим упражнениям на кольцах //CENTRAL ASIAN JOURNAL OF THEORETICAL & APPLIED SCIENCES. - 2022. - Т. 3. - №. 1. - С. 28-36.

2. Эштаев С. А. Степень влияния различных вариантов чередования видов гимнастического многоборья на организм юных гимнастов //Фан-Спортга. - 2021. - №. 2. - С. 18-20.

40

www.fansports.uz

№8-2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.