СОЗЫЛМАЛЫ ЖYРЕК ЖЕТК1Л1КС1ЗД1Г1: СИМПТОМДАРЫ ЖЭНЕ ЕМ1
ТУГАНБАЕВА А. Т., АЙДАРОВА Н. Б.
^ожа Ахмет Ясауи атындагы Хальщаральщ к;азак;-1ур^ университетi, Шымкент,
^азак;стан
Созылмалы журек жеткглгксгздггг кец таралган синдром бола отырып, кардиохирургиялыц науцастар арасында жогары вл1мге желед1 жэне вте жогары емдеу шыгындарын талап етедг. Созылмалы ЖYрек жеткглгксгздггг синдромы жогары влгммен жэне кенеттен ЖYрек влгмгнгц айтарлыцтай санымен сипатталады. Декомпенсацияланган созылмалы журек жеткшкЫздтн ерте аныцтау жэне емдеу цатар ЖYретiн ауруларды емдеумен бiрге созылмалы журек жеткшкЫздт бар науцастарды госпитализациялаудыц алдын алуга квмектеседi. Созылмалы ЖYрек жеткiлiксiздiгiнiц шю мониторингi взiн-взi кYтудi де, Yйге баруды да, сондай-ац имплантацияланатын цурылгылар арцылы телемедицина мен цашыцтан бацылауды цамтиды.
Kmmmí свздер: журек жеткшкЫздт, синдром, ауру, журек согысы
ХРОНИЧЕСКАЯ СЕРДЕЧНАЯ НЕДОСТАТОЧНОСТЬ: СИМПТОМЫ И
ЛЕЧЕНИЕ
ТУГАНБАЕВА А.Т., АЙДАРОВА Н. Б.
Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмета Яссави,
Шымкент, Казахстан
Хроническая сердечная недостаточность, являясь распространенным синдромом, ведет к высокой летальности среди кардиологических больных и требует чрезвычайно больших затрат на лечение. Синдром хроническая сердечная недостаточность характеризуется высокой летальностью и значительным количеством случаев внезапной сердечной смерти . Раннее выявление и лечение декомпенсации хроническая сердечная недостаточность вместе с лечением сопутствующих заболеваний может помочь предотвратить госпитализацию у больных с хроническая сердечная недостаточностю. Внутренний мониторинг хроническая сердечная недостаточность включает в себя как самопомощь и посещения на дому, так и телемедицину и дистанционный мониторинг посредством имплантируемых устройств.
Ключевые слова:: сердечная недостаточность,синдром,заболивания, сердцебиения
CHRONIC HEART FAILURE: SYMPTOMS AND TREATMENT
TUGANBAYEVA A.T., AIDAROVA N. B.
Khoja Ahmed Yasawi International Kazakh-Turkish University, Shymkent, Kazakhstan
Chronic heart failure, being a common syndrome, leads to high mortality among cardiac patients and requires extremely high treatment costs.Chronic heart failure syndrome is characterized by high mortality and a significant number of cases of sudden cardiac death. Early detection and treatment of decompensated chronic heart failure, together with treatment of concomitant diseases, can help prevent hospitalization in patients with chronic heart failure. Internal monitoring of chronic heart failure includes self-care and home visits, as well as telemedicine and remote monitoring through implantable devices.
Key words: heart failure,syndrome,diseases, palpitations
Impact Factor: SJIF 2023 - 5.95 МЕДИЦИНСКИЕ НАУКИ
2024 - 5.99 MEDICAL SCIENCES
Kipicne. ЖYрек жеткшказдш-ауруханага жаткызуды кажет eTeTiH жиi eршуi бар жалпы клиникалык синдром; наукастардыц егде жасына, жиi kypt декомпенсацияларга, eMip салтын езгерту кажeттiлiгiнe (киын), емдеу peжимiн сактауга, зертханалык бакылауды орындауга жэне катар жYpeтiн аурулардьщ болуына байланысты емдеу киын. Созылмалы жYpeк жеткшказдш-бул жYpeктщ агзаны оттепмен камтамасыз ету Yшiн жeткiлiктi мелшерде кан айдай алмауымен сипатталатын ауру [1]. Созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгi жYpeк-кантамыp жYЙeciнiц кептеген ауруларынан туындауы мYмкiн, олардыц ец кеп тараганы жYpeктщ ишемиялык ауруы, гипертония, эндокардит жэне ревматоидты жYpeк акаулары. ЖYpeк булшыкетшщ элcipeуi калыпты кан айдау мYмкiн пpиводитcтiгiнe экeлeдi, нэтижeciндe тамырларга шыгарылатын кан мeлшepi бipтiндeп азаяды.
ЖYpeк жеткшказдшнщ дамуы бipтiндeп жYpeдi, ерте кезецдерде ауру тек физикалык белсендшкпен кepiнуi мYмкiн, содан кeйiн тыныштыкта ceзiнe бастайды[2].
Демалу кeзiндe тэн белгшердщ пайда болуы аурудыц ауыр кезецге eткeнiн бiлдipeдi. Созылмалы жYpeк жеткшказдшнщ дамуы наукастыц жагдайыныц eдэуip нашарлауына, оныц жумыс кабшеттшпнщ тeмeндeуiнe жэне тiптi мYгeдeктiккe кауiп тeндipeдi. Созылмалы бауыр мен бYЙpeк жеткшказдшнщ, кан уйыгыштарыныц, инсульттщ дамуы байкалуы мYмкiн.Уактылы кeшeндi диагностика жэне сауатты емдеу созылмалы жYpeк жеткшказдшнщ дамуын бэceцдeтудi жэне осы ауыр аурудыц каушт аскынуларыныц алдын алуды камтамасыз етед^Жагдайды турактандыру Yшiн "жедел жэне созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгiм диагнозы койылган наукас дурыс eмip салтын устануы керек: салмагын калыпка кeлтipу, тeмeн тузды диетаны устану, физикалык жэне эмоционалдык cтpeccтi шектеу[3].
Созылмалы журек жетк1л1кс1зд1г1: ж1ктелу1
Созылмалы жYpeк жеткшказдш бeлгiлi бip кезецдерден eтiп, бipтiндeп дамиды.
Созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгi-тэн бeлгiлepi бар кезецдер:
* бipiншi кезец-наукаста физикалык белсендшктщ шeктeулepi жок: калыпты жYктeмeлepдe элciздiк (бас айналу), жYpeк согысы, eнтiгу немесе тамак ауруы болмайды;
* eкiншi кезец-физикалык белсендшк орташа шeктeулi: наукастыц жайлы жагдайы тыныштыкта байкалады, эдeттeгi физикалык белсендшк элаздш (бас айналу), жYpeк согысы, енпгу немесе тамак ауруы пайда болуы мYмкiн;
* Yшiншi кезец - физикалык белсендшк шектеуш: наукастыц жайлы жагдайы тек тыныштык жагдайында байкалады. Физикалык жаттыгулар кeзiндe элаздш (бас айналу), жYpeк согысы, енпгу немесе ангиналык ауырсыну пайда болады;
* созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгiнiц тepтiншi дэpeжeciндe кез-келген жYктeмeнi орындау эрдайым ыцгайсыздыкпен бipгe жYpeдi. Созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгi синдромы тыныштыкта да пайда болады. Tirni ец аз жYктeмeлepмeн де ыцгайсыздык ceзiмдepi артады[4].
Созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгi ж1ктеу формасына (жедел жэне созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгi), орналасуына (сол жак карыншалык, оц жак карыншалык жэне аралас жYpeк жеткшказдш), шыгу тeгiнe (миокард, шамадан тыс жYктeмe немесе аралас созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгi) байланысты бeлiнeтiн эpтYpлi ауруларды камтиды. Емдeушi дэpiгep колданатын кестелерде ауру, оныц кeзeцдepi жэне тэн бeлгiлepi туралы барлык акпарат бершген.
Созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгiнiц патогeнeзi.
Созылмалы жYpeк жeткiлiкciздiгiнiц нeгiзгi ceбeптepi: жYpeк булшыкетшщ закымдануы немесе оныц тамырлар аркылы канныц кажeттi мeлшepiн айдау кабшетшщ бузылуы, бул кeлeci патологиялардан зардап шегетш наукастарда болуы мYмкiн:
* артериялык гипертония - жогары кан кысымы;
* АЖЖ (жYpeктiц ишемиялык ауруы);
* жYpeк акаулары.
Дамуы эйелдердеп созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi адбшесе артериялык гипертензияга байланысты. Еркектерде созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi, эдетте, жYректщ ишемиялык ауруыньщ салдары ретiнде пайда болады.
Сонымен катар, созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi келес аурулар мен тэуелдшктердщ болуына байланысты дамуы мYмкiн:
* кант диабет^
* аритмия (жYрек нарушенияагыныц бузылуы);
* кардиомиопатия;
* миокардит;
* алкоголизм жэне темекi шегу.
Созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi: белгiлерi
Клиника созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi эр тYрлi жэне оныц ауырлыгы мен узактыгына байланысты. Ауру бiрнеше жыл шшде баяу дамиды. Емдеудщ болмауы наукастыц жагдайыныц айтарлыктай нашарлауына кауiп тeндiредi [5].
Кeбiнесе созылмалы жYрек жеткшказдш келесi белгiлермен кeрiнедi:
* физикалык кYш салу кезiнде, наукас жаткан кYЙге ауысканда, кейiнiрек тыныштык жагдайында ентiгу;
* бас айналу, шаршау жэне элсiздiк;
* жYрек айнуы жэне тэбеттщ болмауы;
* теменп аяктыц iсiнуi;
* асциттщ дамуы (ш куысында суйыктыктыц жиналуы);
* юшу фонында салмактыц артуы;
* жылдам немесе туракты емес жYрек согысы;
* кызгылт какырыкты шыгаратын кургак жетел;
* интеллект пен зешннщ тeмендеуi.
Созылмалы жYрек жеткшказдш: тэуекел тобы
Тeменде келтiрiлген кауш факторлары немесе олардыц кем дегенде бiреуi дамуын тудыруы мYмкiн созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi. Бiрнеше факторлардыц жиынтыгымен созылмалы жYрек жеткшказдшнщ ыктималдыгы бiрнеше есе артады.
Даму каупi бар топ созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi келес аурулардан зардап шегетiн наукастар:
* жYректщ ишемиялык ауруы;
* миокард инфаркпсшщ тарихы;
* жогары кан кысымы;
* жYрек нарушагыныц бузылуы;
* кант диабет^
* туа бiткен жYрек ауруы;
* Жш вирустык аурулар;
* созылмалы бYЙрек жеткiлiксiздiгi;
* алкогольге тэуелдiлiк.
Созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгiндегi жYктiлiк: аурудыц eршуi
ЖYктi эйелдщ денесi eте ауыр жYктемелердi, соныц iшiнде жYректi де же^ керек. Жатырiшiлiк eсу мен урыктыц дамуына байланысты жYрек булшыкет кан ^лемшщ улгаюымен кYресуi керек.
Белгш бiр жYрек-кан тамырлары ауруларынан зардап шегетш эйелдерде жYректщ бул кызметi жиi бузылады, бул дамуга экеледi созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi . ЖYрек жеткшказдшшц дэрежесi эртYрлi жолдармен ^ршед^ дегенмен, тiптi ец юшкентай ыцгайсыз сезiмдер пайда болган кезде, жYктi эйелдер бул туралы емдеушi дэрiгерге дереу хабарлауы керек.
Созылмалы журек жеткшжс1зд1гшщ диагностикасы.
Зертханалык зерттеулерге келесi талдаулар юредк
* жалпы кан анализьэдетте ешкандай eзгерiс болмайды. Кейде орташа ауыр анемияныц болуы аныкталады;
* ESR (эритроциттердщ шегу жылдамдыгы) - ESR жогарылауы журектщ ревматикалык закымдануымен немесе инфекциялык эндокардитпен байкалады, оныц салдары журек жеткшказдшшц дамуы болды;
* жалпы зэр анализьбуйректщ аскынуын диагностикалау жэне буйректщ iсiнуiн болдырмау Yшiн жасалады. Кебшесе созылмалы жYрек жеткшказдшнщ ыктимал кершю зэрдегi акуыз децгешнщ жогарылауы болып табылады;
* жалпы акуыз жэне акуыз фракцияларын зерттеу-кезiнде созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi олардыц кeрсеткiштерi тeмендейдi, бул iсiнетiн суйыктыкка кайта бeлiнуге байланысты;
* кандагы глюкоза децгеш-мундай кауiп факторын болдырмау Yшiн мацызды кант диабет! сиякты созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi;
* холестерол, темен жэне жогары тыгыздыктагы липопротеин кeрсеткiштерi-жоFары холестерин мен атеросклероз, гипертония, журектщ ишемиялык ауруы арасында накты байланыс бар екендiгi дэлелдендц липопротеин мен холестерин децгешнщ жоFарылауы созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi аурудыц неFурлым ауыр аFымын кeрсетуi мYмкiн;
* кандаFы натрий мен калий децгеш-наукастарда пайда болатын iсiнулер созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi, осы микроэлементтер децгешнщ айтарлыктай тeмендеуiне себеп болады. Диуретикалык препараттарды кабылдау кезiнде, сондай-ак наукаста созылмалы жYрек жэне бYЙрек жеткiлiксiздiгi болFан жаFдайда кан курамын бакылау eте мацызды;
* ми натриуретикалык пропептидшщ децгейiн зерттеу - жYрек булшыкетшде тYзiлуi оныц шамадан тыс созылуымен жэне шамадан тыс жYктелуiмен байланысты акуыз. Оныц кан айналымы eте узак, сондыктан зертханалык зерттеу оныц децгешн оцай аныктай алады. ЖYректiц шамадан тыс жYктелуiмен пропептид секрециясы белсендiрiледi. Сондыктан оныц кeрсеткiштерi ауырлы^ын аныктауда мацызды созылмалы журек жеткшказдш [6].
^осымша аспаптык зерттеулер жургiзу таFайындалады, олардыц кeлемiн емдеушi дэр^ер айкындайды:
* кеуде куысыныц шолу рентгенографиясы-журектiц орналасуы мен мeлшерiн баFалау, eкпедегi iлеспе eзгерiстердi болдырмау немесе растау Yшiн (егер наукаста созылмалы eкпе-жYрек жеткiлiксiздiгi бар деп кудштенсе);
* электрокардиография (ЭКГ) - жYрек ритаFыныц бузылуын жэне бурын болFан миокард инфарктiсiнiц салдарын аныктау;
* эхокардиография-систолалык жэне диастолалык жYрек жеткiлiксiздiгiн саралау, жYректiц барлык бeлiктерiнiц кызметiн, оныц мeлшерiн, жYрек булшыкетшщ калыцдыFын жэне оныц клапандарын баFалау;
* жYктеме сынактары-журек булшыкетiнiц физикалык белсендiлiктi арттыруFа реакциясын зерттеуге мYмкiндiк бередi;
* коронарокардиография-бул рентгендiк зерттеудщ мэнi катетер аркылы жYректiц тамырларына арнайы контрастты затты енгiзу болып табылады, соныц аркасында жYректiц ишемиялык ауруын аныктауFа болады;
* трансезофагеальды эхокардиография-eцешке сенсор орналастырылFан жYректiц ультрадыбыстык зерттеуi. Егер эдеттегi кардиография жеткшкп айкын кескiн бермесе, сондай-ак кан уйы^ыштарын аныктауFа кeмектессе, колдануFа болады жYрекше фибрилляциясы бар наукастарда журекше куысыныц кукыFы;
* стресс-эхокардиография-тыныштыктаFы жэне физикалык куш салFаннан кейiн немесе жуктемеш орындауFа уксас эсерi бар дэршк заттарды колданFаннан кейiн журекп ультрадыбыстык зерттеу. Зерттеу жYректiц резервтш мYмкiндiктерiн баFалауFа жэне eмiршец журек булшыкетшщ аймактарын аныктауFа мYмкiндiк бередц
* спиральды компьютерлiк томография-процедура эртYрлi терецдiкте рентген сэулелерiн тYсiредi, бул МРТ-мен бiрге жYректiц дэл бейнесш алуFа мYмкiндiк бередi;
* эндомиокардиальды биопсия-диагностикалык процедура барысында гистологиялык зерттеу Yшiн булшыкет тiндерi мен жYректiц iшкi кабыгы алынады, бул кYPделi жагдайларда аурудыц себебiн аныктауга мYмкiндiк бередi.
Созылмалы журек жетк1л1кс1зд1г1: емдеу, дэрЬдэрмектер
Созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi-бул наукастарга дэрi-дэрмектердi Yнемi кабылдау кажет болатын ауру. Созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгiнде процестщ дамуын бэсецдетуге жэне наукастыц жагдайын жаксартуга кeмектесетiн препараттар колданылады. Жеке наукастарда созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi емдеу хирургиялык араласуды кажет етедi[7].
Созылмалы жеткшказдшке арналган дэрi-дэрмектер негiзгi, кeмекшi жэне косымша болып табылады.
Негiзгi препараттарга АПФ ингибиторлары (ангиотензиндi тYрлендiретiн фермент), ангиотензинге рецепторлардыц антагонистерi, бета-блокаторлар, альдостеронга рецепторлардыц антагонистерi, диуретиктер, поликаныкпаган май кышкылдарыныц этил эфирлерi, жYрек гликозидтерi жатады. Созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгiн емдеуге арналган жYрек гликозидi кeбiнесе жYрекшелердiц фибрилляциясы бар наукастарга колданылады.
Созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгiне арналган кeмекшi препараттар агымыныц аскынуымен ерекше клиникалык жагдайларда колданылады созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi . Оларга нитраттар, кальций антагонистерi, аритмияга карсы препараттар, дезагреганттар, гликозидтi емес инотропты стимуляторлар жатады.
Созылмалы жеткiлiксiздiкке арналган косымша дэрьдэрмектер: статиндер, жанама антикоагулянттар.
Созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi диагнозы койылган наукастар Yшiн дэрiгерлердiц клиникалык усыныстары дэрi-дэрмектердi кабылдауга гана емес, жалпы eмiр салтын кайта карауга да катысты:
* темекi шегуден жэне алкогольден бас тарту керек;
* eз салмагыцызды калыпка келтiрiцiз;
* тузсыз диетаны устаныцыз. Тамактану созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгi тецдестiрiлген болуы керек, акуыздар мен дэрумендердiц жеткiлiктi мeлшерi болуы керек;
* ашык ауада кeбiрек серуендеу.
Созылмалы журек жетк1л1кс1зд1г1: алдын алу бойынша усыныстар
Созылмалы жYрек жеткiлiксiздiгiнiц алдын алу эр адам устануы керек негiзгi принциптерге непзделген, эсiресе 40-45 жастан кейiн:
* Yнемi физикалык белсендiлiкпен айналысыцыз;
* кан кысымын бакылау;
* АЖЖ дамуына кедергi келтiретiн eмiр салтын устану;
* метаболизмдi калыпка кел^рщз (артык салмакты азайтыцыз, холестерин децгешн бакылацыз, тузды шектецiз);
* кофеш, алкогольдiк сусындарды жиi тутынудан бас тарту, темеюш тастау.
Жогарыда кел^ршген усыныстарды накты жэне дэйектi орындау аркылы патологиялык
процестiц айтарлыктай баяулауына жэне наукастыц eмiр CYPУ сапасыныц жаксаруына кол жеткiзуге болады[8].
ПАИДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР.
1. 2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Мареев, В. Ю., Фомин, И. В., Агеев, Ф. Т., Арутюнов, Г. П., Беграмбекова, Ю. Л., Беленков, Ю. Н., ... & Моисеев, В. С. (2017). Клинические рекомендации. Хроническая сердечная недостаточность (ХСН). Сердечная недостаточность, 18(1), 3-40.
Терещенко, С. Н., Галявич, А. С., Ускач, Т. М., Агеев, Ф. Т., Арутюнов, Г. П., Беграмбекова, Ю. Л., ... & Якушин, С. С. (2020). Хроническая сердечная недостаточность. Клинические рекомендации 2020. Российский кардиологический журнал, (11), 311-374. Фомин И. В. Хроническая сердечная недостаточность в Российской Федерации: что сегодня мы знаем и что должны делать //Российский кардиологический журнал. - 2016. -№. 8 (136). - С. 7-13.
Поляков, Д. С., Фомин, И. В., Беленков, Ю. Н., Мареев, В. Ю., Агеев, Ф. Т., Артемьева, Е. Г., ... & Якушин, С. С. (2021). Хроническая сердечная недостаточность в Российской Федерации: что изменилось за 20 лет наблюдения? Результаты исследования ЭПОХА-ХСН. Кардиология, 61(4), 4-14.
Тешаев З. О., Абдурахманова Н. Ф., Мухамедова М. Г. ХРОНИЧЕСКАЯ СЕРДЕЧНАЯ НЕДОСТАТОЧНОСТЬ И АСПЕКТЫ ЕЕ ЛЕЧЕНИЯ //Научный поиск в современном мире. - 2018. - С. 34-35.
Аблакулова, М., Хусинова, Ш., & Юлдашова, Н. (2022). Качество жизни и хроническая сердечная недостаточность. Общество и инновации, 3(1), 171-179.
Аблакулова М., Хусинова Ш., Юлдашова Н. Качество жизни и хроническая сердечная недостаточность //Общество и инновации. - 2022. - Т. 3. - №. 1. - С. 171-179. Калюжин, В. В., Тепляков, А. Т., Черногорюк, Г. Э., Калюжина, Е. В., Беспалова, И. Д., Терентьева, Н. Н., ... & Часовских, Н. Ю. (2020). Хроническая сердечная недостаточность: синдром или заболевание? Бюллетень сибирской медицины, 19(1), 134-139.