А. А. ФЕТ ПЕРЕВОДЧИК МИРОВОЙ ЛИТЕРАТУРЫ
Эта статья посвящена творчеству великого русского поэта А. А. Фета. Он перевел на русский огромное количество художественных произведений поэтов и писателей мировой литературы.
Ключевые слова: перевод, поэт, произведений, письма, вид, жизнь, творчество.
A. A. FET TRANSLATOR OF THE WORLD LITERATURE
This article is dedicated to creative activity of the great russian poet A. A. Feta. He has translated into russian enormous amount of the artistic product poet and writers of the world literature.
Keywords: translation, poet, product, letter, type, life, creative activity.
Сведения об авторе: Гафурова Шахло, аспирант Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, е-mail: [email protected]
About author: Gafurova Shahlo, post-graduate student of the Tajik State Pedagogical University named after S. Aini
МАХ,ОРАТИ ТАСВИРОФАРИ ДАР АШЪОРИ БОЗОР СОБИР
Сулаймонов М. Р.
Институти забон, адабиёт, шарцшиносй ва мероси хаттии Академияи илмуои Цум^урии Тоцикистон
Шеъри тасвирй дар адабиёт собикаи азалй дошта, то ба имруз роич асту тарафдорони зиёд дорад. Шоири нуктасанч Бозор Собир, ки яке аз шоирони пешгоми замони муосир аст, дар ин самт мактаби эчодии худро дорад. Хдмчун шоири мубтакир, навовар ва колабшикан худро миёни хонандааш муаррифй намудааст. Тасвирх,ои у аз тавсифи зебову фавкулода бархурдор буда, хонандаи худро бемух,обот метавонад ба нерую хдшмати эчодаш дар хдвзаи тахайюл коил созад. Мо дар ин чакида ба намунае чанд аз ашъори табиатгароии шоир такя намудем. Устод Бозор Собир, ки худ зодаи рустои кухдстон аст, пуштаву рудх,ои кухдстон, мох,тобу абри бах,орон, майсазору дарахтонро бо саршор аз_маъних,ои поку сода ба калам додааст. Бинобар гуфтаи шоири мах,буб Низом Косим: «У дар ин кабил ашъораш, ба ифодаи муъчази адиби маъруф Лоик Шералй бигуем ,"аз хасе буи касе ва аз пари кох,е пару боли сухан ёфтааст» [6]. Пурсояву пурмах,тоб, Шаб хам хами Файзобод. Акси шаби мох,тобй, Дар шабнами Файзобод [2, с. 162].
Устод мох,ро дар баробари рамзи рушной хдмчун рамзи некй ва озодй, тимсоли покй тасвир намудааст. Ба кавли адабиётшинос Чдмолиддин Саидзода дар ин мисрах,о «Шоир зодгохдшро на ба гунаи васфиву хдрфй, урёну мучаррад, балки бо аносири хаёл ва ороиши адабй ба намоиш мегузорад» [8, с. 96]: Як пора аз ин мох,тоб, Як гуша аз ин сах,ро. Як шоха аз ин дарё, Моро бас аст ин дунё [2, с. 162].
Ашъори тавсифии у, ки хдмагй бо зевари табъ ороста шудаанд, баёнгари зехди хдссос ва диди мушохддакори уянд, ки хдмчу наккоше дар сахдаи хаёли мо чилванамой мекунанд:
Сайр дорад абри озар, Гох, чамъу гох, парешон. Чун хаёли мусафедон... Селаи гунчишк^оро, Мезанад бо тирборон.
Лонах,о чун чашми гирён, Чашми гирёни дарахтон.
Аз алафхо мечакад об, Мисли ашк аз нуги мижгон.
Баpгхоpо мекунад бод, Дамчунон авpоки таквим. Баpгхоpо бypда боде, Мeкyнад бо бод таксим.
Чун сабадхо монда даp бог Каппахои богбонхо. Ч,уяхо монанди гypанд, Хусахо хамчу чилипо [2, с. 43].
Шeъpшинос Алиасгаpи Шeъpдyст даp бобати мазмyни ин шeъp чунин мeнигоpад: «Дукми шeъp хукми наккошй, пайкаpатаpошй ва охангсозй аст» [1, с. 37]. Даp хакикат Бозоp Собиp бо як хyнаpмандии шоиpона ва коpкаpди тасвиpи хаёл фаpоpасии фасли тиpамохpо бо ташхис додани абpy даpахтy бод мох^ою ба калам додааст. Ба нишон гиpифтани абp селаи гyнчишконpо, гиpяи даpахтонy таксими баpгхо аз чониби бодхо, чашми гиpёни даpахтон ва набаpди маpгy хаёт даp шeъpи мазкyp тасвиpи олй гузидаанд.
Истифодаи санъатхои бадей аз чониби шоиp хеле бамавpид буда, мазмуни шeъppо pангоpанг намудаанд. Чунончи даp шeъpи дигаpи у санъати ташхис накши калидй доpад:
Зангулазанон гузашт боpон, Чобуку чавон гузашт боpон, Бо силсилахо гузашт боpон, Бо шилшилахо гузашт боpон, Монади занон гузашт боpон.
Дай буи занона дошт боpон, Гесуи занона дошт боpон, Овози занона дошт боpон, Паpвози занона дошт боpон, Гулнози занона дошт боpон.
Type ба саpаш кашида мepафт, Муяш ба кадаш хамида мepафт, Нозаш ба кадаш чакида мepафт, Абpyи камони pyстамашpо, Бо ишва калам кашида мepафт [2, с. 177].
Шeъpи тасвиpии Бозоp Собиp вижагихои зиёде доpад, «аммо як хусусияти боpизи тасвиpхои у аз ин ибоpат аст, ки аглаб чанбахои тафсилй доpанд» [9, с. 14]. Бояд кайд намуд, ки даp тасвиpхои пейзажии у баpобаpи ташбеху истиоpа, кинояву мачоз, адоти ташбех низ чойгохи фаpовон доpад. Шояд ин аз он аст, ки шоиp мекушад хаp байташ то хадде pавшанy возех ва содаву pавон бошад.
Дамин аст, ки хонандаи хушманду хушзавк ба осоpи у унс мeгиpад, хаpфи шоиppо хаpфи худ медонад. Алабатта, шоиp аз калимаву ибоpоти pамзй низ истифода мeбаpад, вале чун жаpфтаp назаp андозем, шохиди он мешавем, ки даp мисpахои баъдй он калимотpо худ шаpх медихад. Поpаe аз та^изи адабиётшиноси маъpyф Юсуфчон Акобиpов далели ин гуфтахост: «Як силсила шeъpхои Бозоp Собиp pамзианд ва ба таpики pамз ифода намудани фи^ яке аз хусусиятхои эчодиёти уст. Аз як шeъpи у чандин хулоса баpоваpдан мумкин аст. Алалхусус "Бозгашти паppанда" намунаи чунин шeъpхои уст» [3, с. 144].
Даp шeъpи "Саpзинда" шоиp манзаpахои колабй ва шахшyдаpо махкум намуда, даp обpази ду чонваpи безабон, ки яке бехад лоф мезад ва дигаpe баpъакс хомуш менишасту даp дил гам мeпаpваpид, ин падидаpо хеле олй ифода каpдааст: Лекин баp он ду чу баpи оpомтаp нигох, Он мypги пypнаво, Кайхост мypдааст... Ху каpда у ба селаи мypFOни хонагй,
Аз гушаи саpои мо чое намepавад. Паppандаe, ки зоp,
Биншастааст баp саpи шохи даpахти коч Саpзиндаeст омада аз бешахои сабз, Паppандаeст косиди Навpyзy навбахоp [3] .
Шоиp табиатpо муниси худ дониста, даpди дили хeшpо тавассути аносиpи у баён месозад. Tавpe маълум аст, даp ин шeъp ду таpзи зиндагй, гуё симои ду фаpд инъикос мeгаpдад, ки яке ба хотиpи зиндагии оpом хyдpо фаъол нишон медихад, аммо pyхияи зиндагии хакикй сохтан кайхост, ки ба чисму чони у бегона аст. Ва дигаpe, ки ин хамаpо даpк намудаву бо маколи "Ба гуши каp сухан хайф аст" гуён хомyшиpо авлотаp медонад ба умеде, ки pyзe:
Фаpдо кушода паp, Даp бустони хyppамe паpвоз мекунад. Рузе хазоp гyшаpо даp богу маpгзоp, nyp аз сypyдy чучаю овоз мекунад [5].
Киноя аз бустони хyppамy богу маpгзоp умеди шоиp аз зиндагии осоиштаи фаpдои диёp аст, ки даp тимсоли хаёти ду паppанда pyхияи зиндагии одамон ва умед ба фаpдои дypахшон тасвиp ёфтааст. Шоиp Аскаp Даким менависад, ки «Даp шeъpи Бозоp таассypот, инкишофи фи^, хиссиёт, обpаз аксаpан бо тахаммул пайваста ва бешитоб ба калам меояд. Вай гуё таассypот ва обpазpо аз хаp нукта нигаpиста ё онpо ба хаp таpаф гаpдонидавy тасвиp менамояд [7, с. 146].
Бояд гуфт, ки Бозоp Собиp даp ашъоpи худ бо тасаppyфи зехнй ба ашё ва аносиpи бечони табиат чон ато менамояд ва тавассути нepyи хаёл ба онхо хаёт мебахшад. Ин аст, ки банд-банди ашъоpи у даp нихояти обpазнокй каpоp доpанд. Масалан, даpахти туте, ки у тасвиp менамояд, монанди инсон аст: Туте, ки pахти васеъ мепушид, Рахташ даpидy бишуд воpид. Дам куббаи шукуфаи зонуяш, Дам озахи шиpeши бозуяш, Дам чогаpи баланди гулуяш [3].
Вакте ки тут кypтаи васеи сабз мепушид, бо pанги худ атpофpо зеб медод. Чун фасли хазон даppасид, баpгхояш peхт ва хама захмхояш намyдоp гашт. Ин тасвиpи табий ва хело олист, ки даp нихояти обpазнокй ифода гаpдидааст. Устод хама чизpо шоиpона мебинад. Чунончи, шаби оpомy мохтобй даp назми у чунин шакл гиpифтааст: Мох даp фазо чу косае даp байни об буд, Пахлу ба пахлу шахpи наву кухна хоб буд [4].
Бозоp Собиp манзаpахои зебо ва аносиpи табиатpо бeштаp даp паpтави хаёл ба намоиш мeгyзоpад. Ба кавли адабиётшинос Чдмолиддин Саидзода: «Шоиp бо тасаppyфи зехн ба табиат, ашё, хаводис, наклу хикояту pивоят, ба эчоди pобита даст меёбад ва бо ёpии хаёл шeъpашpо мухайял месозад» [9, с. 20]: Лола мечушад, Хуни сахpо мeхypyшад. Метапад набзи хаво акнун, Дамчу набзи ошики шypида номавзун [5, с. 91].
Tавpe мебинем, тасвиpи лолазоpи диёp ва хаp лахза тагйиpёбии боду хавои бахоppо шоиp мохиpона тачассум намудаст. Ин чо хyнаpи волои шоиp, тозагии маони ва сyваpи хаёл ба диду даpёфт ва саликаи фаpдии шоиp маpбyт аст.
Дамчунин тасвиpи манзаpахои тиpамох, ки онpо баъзан шоиpон бо мypодифхои хазон, поиз ва баъзан ихтисоpан тир иваз намудаанд, даp ашъоpи шоиp мyкаммалтаp ба назаp мepасад. Шакли ифодаи тирамох ба шоиp писанд аст: Мypгхоpо аз хаво даp тypи боpонхо гиpифта, Ч,омаи гаpми даpахтонpо даpида. Подахои бодхояш сабзаву гyлpо чаpида, Tиpамохи тиpа баp куям pасида [2, с. 20] .
Бояд кайд намуд, ки даp киёс бо тавсифи фаслхои дигаpи сол даp шeъp тиpамохpо метавон пас аз фасли бахоp даp чои дуюм гузошт. Яъне баъди табиати зебои бахоp таваччухи сyханваpонpо хашамату манзаpахои тиpамох бeштаp ба худ чалб каpдааст. Даp ашъоpи Бозоp ^fep тасвиp ва тавсифи фасли тобистон даp киёс бо дигаp фаслхои сол хиpатаp ба назаp мepасад. Шояд ин аз он аст, ки бо омадани фасли тобистон
рангорангии табиат нест мешавад. Дамчунин самараи бахорро мардум дар тирамох интизор мешаванд. Аз ин ру, агар чашми тахайюли шоир аз бахор канда шавад, фавран ба тирамох бармехурад:
Сар-сари ёлахои зарду кабуд, Мераванд абрхои кухистон. Дар назар чодари арусии мо, Гаштааст абрхои кухистон [2, с. 187]. Чун ба ашъори пейзажии Бозор Собир амиктар назар меафканем, мебинем, ки дар онхо истиклоли фикрй хело роич аст ва ин ба у имкон дода, ки дар хама гуна шароит вокей ва хакикй андеша ронда, сари пуштае нишинаду аз баландии сухан дурри маънй бичинад.
Ба ин тарика, шеъри Бозор Собир саршори тасвирхои нобу гуворои табиат буда, ба ин восита у тавонистааст чахони маънавии хонандаро ба зебой ва зебоипарастй чалб созад.
Адабиёт:
1. Алиасгари Шеърдуст. Чашмандози шеъри имрузаи точик. - Душанбе: Адиб, 1997.
2. Бозор Собир. Бо чамидан, бо чашидан... - Душанбе: Адиб, 1987.
3. Бозор Собир. Сарзинда // Маориф ва Маданият. - 1968. - 14 декабр.
4. Бозор Собир. Шеърхо // Адабиёт ва санъат. -1988. - 24 ноябр.
5. Бозор Собир. Шоиру шеъре агар хаст // Бозор Собир. Шеърхо. - Душанбе: Адиб, 2006.
6. Низом ^осим. Сипоси нону намак //Комсомоли Точикистон. - 1983. - 10 апрел.
7. Дакимов А. Дар каламрави сухан // А. Дакимов. - Душанбе: Ирфон,1982.
8. Ч,. Саидзода. Бозор Собир - тасвиргари мохир // Саидзода Чамолиддин. - Душанбе: ЧДММ «Сармад компания», 2009.- 131 с.
9. Ч. Саидзода. Бозор Собир - Бонии тарзихаёл // Саидзода Чамолиддин - Душанбе: ЧДММ Бухоро, 2013. - 154 с.
МАСТЕРСТВО ИЗОБРАЖЕНИЯ В ТВОРЧЕСТВЕ БОЗОРА СОБИРА
В статье говорится о мастерстве изображения в творчестве таджикского поэта Бозора Собира. Как отмечает автор, мастерство изображения природы с целью художественности со стороны поэта показан с высшей точки и на основе этого каждый элемент исследован с дополнительной точки зрения. Взгляд Бозора Собира, как опытного поэта в использовании новых слов, стоит в специальном месте.
Ключевые слова: Бозор Собир, художественное мастерство, изображения пейзажа, стихотворение, современная таджикская литература.
SKILL IMAGE IN CREATIVE WORK OF BOZOR SOBIR The article said the skill of the image in the works of Tajik poet Bozor Sobir. As the author notes, the skill of nature images for the purpose of artistry on the part of the poet is shown from the highest point and on the basis of each element studied with the additional perspective. Looking Bozor Sobir as the poet experienced in the use of new words, it is in a special place.
Keywords: Bozor Sobir, artistic skill, landscape images, poem, modern Tajik literature.
Сведения об авторе: Сулаймонов Мухиддин Рачабович, аспирант Института языка, литературы, востоковедения и письменного наследия имени А. Рудаки Академии наук Республики Таджикистан, e-mail: [email protected]
About author: Sulaymonov Muhiddin, post-graduate student of the Institute of Language, Literature, Oriental studies and Written heritage named after A. Rudaki of the Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan