Научная статья на тему 'Синхрон таржимани ўрганиш тарихидан'

Синхрон таржимани ўрганиш тарихидан Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
170
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Таржима тарихи / бадиий таржима / коммуникатив восита / Синхрон таржима / Столлинг / Пауза / таржима стратегиялари / кутиш стратегияси / История перевода / Xудожественный перевод / Коммуникация / cинхронный перевод / Столлинг / Пауза / стратегии перевода / стратегия ожидания.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Азамат Кудратов

Таржима соҳаси бўйича синхрон ва бадиий таржима анчагина заҳматли иш бўлишига қарамай, бу йўналишга бўлган талаб ва таклиф ортиб бормоқда. Буни замоннинг ўзи ҳам талаб этмоқда. Таржима – бир тилда яратилган асарнинг ўзга бир халқ маънавий эҳтиёжига хизмат қилдирадиган, ундан бадиий завқ олиш учун имконият яратиб берадиган коммуникатив воситадир. Синхрон таржима – бу оғзаки таржима турлари орасида энг мураккаби бў¬либ, мазкур турдаги таржимада махсус жиҳоздан фойдаланиб таржима амал¬га оширилади. Бу нотиқ нутқ сўзлаётган чоғида таржимоннинг уни бўлмасдан, узлуксиз нутқ мазмунини тингловчиларга етказиб бе¬риш¬нинг оғзаки таржима усулидир. Синхрон таржима, асосан, эшитиш жараёнида сўзлай олиш кўникмаларига асосланган бўлиб, синхрон таржимондан аслият тилини ҳам, таржима тилини ҳам бир хил даражада билиш, бир пайтнинг ўзида икки тилда фикрлай олиш қобилиятига эга бўлиш талаб қилинади. Ушбу мақолада синхрон таржима ва унинг стратегияларини ўрганиш (Ватанимизда ва жаҳонда) бизнинг асосий вазифамиз ушбу илмий тадқиқотда бу масаланинг ютуқ ва камчиликлари таҳлил этилди ва илмий натижаларга келинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Из истории изучения синхронного перевода

В сфере письменного перевода синхронный и художественный перевод – сложная задача, но спрос и предложение в этой сфере растут. Само время требует этого. Перевод – это коммуникативное средство произведения, написанного на одном языке, которое служит духовным потребностям других людей и дает возможность художественного наслаждения. Синхронный перевод является одним из самых сложных видов устного перевода, и этот вид перевода выполняется с использованием специального оборудования. Это метод устного перевода при котором говорящий передает содержание речи аудитории без помощи переводчика. Синхронный перевод в основном основан на умении говорить в процессе аудирования, при этом от переводчика-синхрониста требуется знание и исходного языка, и языка перевода одновременно, а также умение мыслить на двух языках одновременно. В данной статье рассматривается синхронный перевод и его стратегии (как в нашей стране, так и в мире), анализируются достижения и недостатки этого вопроса в научных исследованиях и делаются научные выводы.

Текст научной работы на тему «Синхрон таржимани ўрганиш тарихидан»

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2022, № 2 -

КУДРАТОВ АЗАМАТ

Таянч докторант, ТДШУ

Синхрон таржимани урганиш тарихидан https://doi.org/10.37547/os/vol-01issue-02-12

Аннотация. Таржима сощси буйича синхрон ва бадиий таржима анчагина зщматли иш булишига царамай, бу йуналишга булган талаб ва таклиф ортиб бормоцда. Буни замоннинг узи щм талаб этмоцда. Таржима - бир тилда яратилган асарнинг узга бир халц маънавий эутиёжига хизмат цилдирадиган, ундан бадиий завц олиш учун имконият яратиб берадиган коммуникатив воситадир. Синхрон таржима - бу огзаки таржима турлари орасида энг мураккаби бу—либ, мазкур турдаги таржимада махсус жщоздан фойдаланиб таржима амал—га оширилади. Бу нотиц нутц сузлаётган чогида таржимоннинг уни булмасдан, узлуксиз нутц мазмунини тингловчиларга етказиб бе—риш—нинг огзаки таржима усулидир. Синхрон таржима, асосан, эшитиш жараёнида сузлай олиш куникмаларига асосланган булиб, синхрон таржимондан аслият тилини уам, таржима тилини щм бир хил даражада билиш, бир пайтнинг узида икки тилда фикрлай олиш цобилиятига эга булиш талаб цилинади. Ушбу мацолада синхрон таржима ва унинг стратегияларини урганиш (Ватанимизда ва жщонда) бизнинг асосий вазифамиз ушбу илмий тадцицотда бу масаланинг ютуц ва камчиликлари та^лил этилди ва илмий натижаларга келинди.

Таянч суз ва иборалар: Таржима тарихи, бадиий таржима, коммуникатив восита, Синхрон таржима, Столлинг, Пауза, таржима стратегиялари, кутиш стратегияси.

Аннотация. В сфере письменного перевода синхронный и художественный перевод - сложная задача, но спрос и предложение в этой сфере растут. Само время требует этого. Перевод - это коммуникативное средство произведения, написанного на одном языке, которое служит духовным потребностям других людей и дает возможность художественного наслаждения. Синхронный перевод является одним из самых сложных видов устного перевода, и этот вид перевода выполняется с использованием специального оборудования. Это метод устного перевода при котором говорящий передает содержание речи аудитории без помощи переводчика. Синхронный перевод в основном основан на умении говорить в процессе аудирования, при этом от переводчика-синхрониста требуется знание и исходного языка, и языка перевода одновременно, а также умение мыслить на двух языках одновременно. В данной статье рассматривается синхронный перевод и его стратегии (как в нашей стране, так и в мире), анализируются достижения и недостатки этого вопроса в научных исследованиях и делаются научные выводы.

Опорные слова и выражения: История перевода, Художественный перевод, Коммуникация, синхронный перевод, Столлинг, Пауза, стратегии перевода, стратегия ожидания.

Abstract. In the field of translation, simultaneous and literary translation is a difficult task, but the demand and supply in this area are growing. Time demands it. The translation is a communicative means of a work written in one language that serves the spiritual needs of other people and provides an opportunity for artistic enjoyment. Simultaneous translation is one of the most complex types of interpreting, and this type of translation is performed using special equipment. It is a method of oral translation in which the speaker conveys the content of the speech to the audience without the help of an interpreter. Simultaneous translation is mainly based on the ability to speak in the process of listening, and a simultaneous interpreter is required to know both the source language and the target language at the same time and to be able to think in two languages at the same time. This article examines simultaneous translation and its strategies (both in our country and in the world) and analyzes the achievements and shortcomings of this issue in scientific research and draws scientific conclusions.

Keywords and expressions: History of translation, literary translation, communication, Simultaneous translation, Stolling, Pause, translation strategies, waiting strategy.

Синхрон таржима ва унинг статегиялари тарихини ХХ-ХХ1 асрларда жугрофий ва мавзуий йуланишлари буйича имкон кадар тули; ва тугри урганиб, уни етказиб бериш бизнинг олдимизга койган асосий максадимиздир.

Бунинг учун куйидаги вазифаларни амалга ошириш максад килиб куйилган:

> Мавзунинг Узбекистонда урганилганлик даражаси хдкида малумот туплаш.

> Араб ва ноараб давлатларда таржима жараёни ва хозирги замонда синхрон таржимага оид килинган илмий ишлар, монографиялар чикарилган маколалар ва билдирилган фикрлар, келтирилган назариялар ва хулосаларни аниклаш ва танишиш.

> Синхрон таржиманинг умумий афзалликлари ва муаммоларини тавсифини ёритиш.

Тадкикотни амалга оширишда тавсифлаш, таснифлаш, киёслаш, чогиштириш ва

лингвомаданий тахлил методларидан фойдаланилди.

Эришилган натижалар: Синхрон таржима стратегияларига оид тадкикотларни урганиб, уларни киёсий тилшунослик, лингвистик таржимашунослик нуктайи назардан тадкик килиш вазифаларини белгилаш, стратегиялар узига хосликларини аниклаш ва уларни таржимада куллаш усулларини белгилаш, шунингдек, анжуманлар ва конференсияларда стратегияларни таржимон таржимада качон ва кандай берилишини аниклаш оркали янги назарий билимларга эга булиш кабилардир.

Мавзунинг Узбекистонда о'рганганлик даражаси: Ушбу мавзу юзасидан бугунги кунга кадар Г.Ч. Чернов1 каламига мансуб "Теория и практика синхронного перевода", 1978 Москвада нашр этилган китоби узбек тилига Тошкент давлат шаркшуносшк университети устозлари Х. Х,ам1дов, Н. Исматуллаева, С. Эргашевалар томонидан таржима килинди. Аммо лекин синхрон таржима стратегияларининг сиёсий ва тижорий катламда кулланилиши Арабча-узбекча комбинатсиялар мисолидаги тадкикотнинг йуклиги, узбек ва араб тилидаги синхрон таржима стратегиялари тахлили, илмий тадкикоти хали килинмаганлиги, анушу масалаларни биз тарафимиздан тадкикотга жалб килинишига ундайди. Бу мавзу буйича илк илмий ишлардан бири сифатида куринади. Синхрон таржима турида стратегияларни ишлатиш ва уларнинг кетма-кетлик механизмини яратиш ва имкон кадар хатоларга йул куймаслик ва уларни четлаб утиш оркали таржима матнини имкон кадар тулик ва хатосиз таржима килиш жараёнини тулаконли ёритиб бериш талаб этилади.

Араб ва ноараб давлатларида таржима жараёни ва хозирги замонда синхрон таржимага оид килинган илмий ишлар: Бутун дунё микёсида турли халкларинг узаро сиёсий, иктисодий, илмий, маданий хамкорлиги янада кучайиб бормокда ва бу алокаларни таржимасиз тасаввур килиб булмайди. Таржима халкларни бир-бирига богловчи халка, фан ва маданиятни ривожлантирувчи ва бойитувчи восита, узаро хамкорлик ва хамжихатликка асос солувчи куприк, деб каралади.

Таржима х,акида илк назарий фикрлар дастлаб кадим Римда юзага келган эди. Юнон ва лотин тилларини мукаммал билган Арастутел, Ситсерон ва Горатсий таржима жараёнида суз кетидан кувиш ярамайди, уларнинг ма'но ифодаларини аввал тарозида улчаб, кейин таржима килиш ма'кул, деган фикрни билдирганлар2. Кейинчалик Италияда Бартоломео ва Манетти, Франсияда дю Белле ва Малерб, Англияда Бекон ва Драйден, Германияда Гёте ва Гумболдт, Россияда Ломоносов ва Сумароков таржима хусусида уз назарий тушунчаларини билдириб о'тганлар.

Араб таржима жараёнини исломдан аввалги жохилият давридан бошлаб кузатиш мумкин. Исломдан олдинги таржима жараёнини юзага келишининг энг мухим омиллардан бири Александр Македонскийнинг гарбий Осиё ва Мисрда юнон сивилизатсиясининг таркалишига олиб келган фатхларидир. Бунинг натижасида уша минтакага бошка маданиятларнинг кириб келиши каби жараёнлар юзага келди.

VIII асрнинг бошларида Мовароуннахрни араблар бутунлай эгаллаган эдилар. Ислом дини мамлакатда хукмрон дин, араб ёзуви ягона ёзув, араб тили адабий тил булиб колди. Олимлар ва шоирлар араб тилида китоблар ёза бошладилар. Араблар истилоси даврида энг куп таржима килинган асарлар тарихий-бадиий жанрда яратилган китоблар булиб, уларни купинча адиб, шоирлар таржима килар эдилар. Уша даврда бизнинг худудимизда араб тилида ёзган катта-катта олимлар, тарихчилар етишиб чикди. Чунки араб тили уша

1 Г.Ч. Чернов. Теория и практика синхронного перевода, издательство „Международные отношения" Москва 1978.

2 https://saviya.uz/ijod/adabiyotshunoslik/tarjima-na-zariyasi-fan-sifatida/

78

даврнинг илм тили хисобланганлиги учун Фаробий, Ибн Сино, Беруний каби олимлар уз асарларини араб тилида ёздилар. 359 йилда вафот этган олим Абу Бакр Мухаммад бин Жаъфарий Наршахий Бухоро тарихига оид «Тахкикул-вилоят» («Улкани урганиш») номли асарини ёзди1. Бу асар форс тилига, кейинги даврларда рус тилига хам таржима килинди. Энг кадимий асарлардан бири 922 йилда вафот этган Абу Жаъфар Мухаммад бин Жарир Табарийнинг «Тарихи Табарий» номли бир неча жилдли асари булиб, 963 йилда Бухорода сомоний амирларининг саройида вазир булган Мир Абу Али бин Мухаммад Балъамий форисийга кискартиб таржима этган2. Кейинчалик бу асарнинг узи хам бошка тилларга таржима килинган. Маъданий, Балозурий, Табарий, ибн Мискавейх ва бошкалар уша даврнинг машхур тарихчилари эдилар. Мовароуннахрнинг маданий кишилари орасида Табарий уз тарих китоби туфайли машхур булганини шу фактдан куриш мумкин: «Сомонийларнинг Абулмалик ва Мансур деган икки амирининг атокли вазири Балъамий Табарийнинг асарини тожик тилига кискартириб таржима килди. Бошка йуколган вариантдан килинган бу таржима араб тилидаги сунгги нашрларда булмаган бир канча ахборотларни беради. Куп мамлакатлардаги кишилар хозирга кадар Табарий асари билан Балъамий таржимаси оркали танишадилар. ^изиги шундаки, халигача уз кимматини йукотмаган Балъамийнинг таржима китоби уз навбатида турк, франсуз, хатто, араб тилларига таржима килинган». Бу асар «Тарихи Наршахий» номи билан машхур. Абу Наср Ахмад бин Мухаммад ал-Кубавий XII асрда уни кискартиб, форс тилига таржима килган3. 1892 йилда Парижда бу асарнинг тексти Шефер томонидан бостирилган. 1897 йилда Н. С. Ликошин «Тарихи Наршахий»ни русчага таржима килиб, академик В. В. Бартолднинг тахрири остида Тошкентда нашр килдирган4. У бир неча шарк тилларини, шу жумладан, араб тилини уз она тилидай билгани холда, юнон фалсафасини урганиш зарур булиб колгани учун юнон тилини хам билиб олди. Табарий асари Балъмаий таржимаси оркали бир неча тилларга таржима этилганлиги бу таржима китобнинг накадар машхур эканини курсатади. Таржима жараёнида асарга бир канча кушимчалар хам киритилиб, хажми анча кенгайтирилган5.

XIX ва ХХ асрларга келиб, араб ва ноараб давлатларида синхрон таржима стратегияларига оид куплаб таржимашунос олимлар, тадкикотчилар ва филология фанлари бойича фалсафа докторлари ва магистрлар узларининг бирканча илмий-назарий маколалари, монографияларида узлашмаларга тааллукли булган фикр ва мулохазаларини келтириб утишган. Россия лингвистика Университетида И.В. Микхайлович6, Г.Ч. Чернов 7, Линн Виссон8, Али Дарwиш9, Др. Аладдин Ал-Захран10, Лагха Ноур Аддин11, Х,ала Гханим Мохаммед12, Заинаб Алсаати13 ва бошка муаллифларнинг ишларини алохида таъкидлаш зарур. Улар синхрон таржима хусусиятларини урганиш муаммолари, шунингдек, муайян

1 Hamidov X.X. Tarjimashunoslik. - Toshkent: Toshkent davlat sharqshunoslik instituti, 2012. - B.17

2 Hamidov X.X. Tarjimashunoslik. - Toshkent: Toshkent davlat sharqshunoslik instituti, 2012. - B. 17

3 FA Sharqshunoslik instituti qo'lyozmalar fondi, inv. №2110

4 Собрание Восточных рукописей Академии наук. Том 1.

5 Hamidov X.X. Tarjimashunoslik. - Toshkent: Toshkent davlat sharqshunoslik instituti, 2012. - B.19

6 Илюхин. В. M. Стратегии в синхронном переводе (на материале англо-русской и русско-английской комбинаций перевода), Лингвистический университет Москва - 2001.

7 Г.Ч. Чернов. Теория и практика синхронного перевода, издательство „Международные отношения" Москва 1978.

8 Линн Виссон. Синхронный перевод с русского на английский — М.: Р.Валент, 1999

9 Ali Darwish. Standards of Simultaneous Interpreting in Live Satellite Broadcasts Central Queensland University UK. June 2006

10 Dr. Aladdin Al-Zahran: The Consecuitve Conference Interpreter as intercultural mediator: The University of Salford, UK 2007.

11 Lagha Nour Addin. 2012-2013>!j^! J (Jäb^t J ^jjM ,¿¡¿31 jjj teV

12 Hala Ghanim Mohammed. Rendering Collocations in Arabic/English Simultaneous Interpreting University of Al- Mustansiriya Baghdad, Iraq, 2015.

13 Zainab Alsaati. Türkgede ve arapgada simultane gevirinin geli§tirme yöntemleri Gazi üniversitesi Haziran, 2018.

79

SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2022, № 2 -

стратегия ва услублари ва фойдали жихатлари ва камчиликлари билан таржимон муносабатлари масалаларини тадкик этишди.

Синхрон таржиманинг умумий афзалликлари ва камчиликларини тавсифи: Синхрон таржима биринчи навбатда турли халкаро ва давлатлараро учрашувлар, конференсиялар, семинарлар, матбуот анжуманлари ва бошка йигинларда кенг кулланиладиган таржима тури хисобланади. Аммо, шу билан биргаликда, бугунги кунда синхрон таржиманинг бошка купгина уринларда, масалан, муайян бир тилда яратилган кинофилмларни намойиш этиш жараёнида параллел вактда бошка тилга угириш, телерадиоканаллар оркали тугридан-тугри берилаётган маълум шахсларнинг чикишлари ёки интервюларини бир пайтнинг узида бир тилдан иккинчи тилга таржима килиш каби уринларда хам кулланилаётганини куришимиз мумкин. Таржиманинг барча турларида булгани каби, унинг анчайин кийин ва мураккаб, айни пайтда ута масъулиятли тури булган синхрон таржиманинг хам узига хос афзалликлари ва чекланган жихдтлари мавжуд. Биз санаб утган бу жихатлар юкоридаги илмий нашрларда алохида куриб утилган ва уларнинг эчимларига ишора этилган.

Юкорида айтиб утилганидек, синхрон таржима сузловчи (маърузачи, чикиш килувчи, баёнот берувчи, саволларга жавоб берувчи) нутки билан бир вактда амалга оширилади ва кетма-кет таржимадан фаркли уларок, таржима учун алохида вакт ажратилиши талаб этилмайди ва таржима чогида сузловчи нуткини тухтатишга хожат булмайди. Бу эса куплаб тадкикотчиларнинг фикрига кура, синхрон таржиманинг куйидаги афзалликларини белгилаб беради:

1) Синхрон таржимада сузловчининг нутки, тингловчининг тинглаши ёки улар иштирокидаги тадбирнинг утказилиши учун сарфланадиган вактнинг икки баробарга кискаришига олиб келади.

2) Синхрон таржимада сузловчининг нуткида узилиш ва тухталиш юз бермаслиги сабабли, сузловчи уз нуткининг тингловчилар томонидан кандай кабул килинаётганини, яъни уларнинг реаксияси ва кайфиятини кузатиш имконига эга булади.

3) Синхрон таржимада тингловчи хам узлуксиз таржима килинаётган нуткни тинглаш жараёнида сузловчининг кайфиятини кузатиш имконига эга булади.

4) Синхрон таржима сузловчининг нутки ёки у иштирокида утган тадбирнинг оммавий ахборот воситалари, хусусан электрон оммавий ахборот воситалари томонидан тезкор тарзда, жумладан, тугридан-тугри жонли эфирда ёритилишини таъминлайди. Яъни сузловчининг нутки ёки у иштирокида утган тадбирдан нафакат у ерда иштирок этаётган тингловчилар, балки электрон оммавий ахборот воситалари воситасида турли мамлакатлар жамоатчилиги хам уша пайтнинг узида хабардор булишади1. Синхрон таржима таржимондан нафакат юкори билим даражаси, катта тажриба ва юксак махорат, балки катта масъулиятни хам талаб килади. Бир тилда баён этилаётган фикр ва маълумотни тухталишсиз, шу захотиёк иккинчи бир тилга угириб бериш масъулияти синхрон таржимани бошка таржима турларидан ажратиб турувчи яна бир мухим жихати хисобланади. Уз урнида синхрон таржиманинг хам камчиликлари булиб, уларга мутахассислар уз асарларида уктириб утганлар ва улар куйидагилардан иборат:

- синхрон таржиманинг бахоси кетма-кет таржимага нисбатан анча баланд булиб, бу нархга синхрон таржимонлар хизмати тулови ва махсус жихознинг ижара тулови киради;

- тадбирнинг тематикасини бир хилда яхши билувчи минимум 2-3 нафар синхрон таржимонларни жалб этиш керак булади;

- синхрон таржимада юкори даражада маълумотни йукотиш ва оз даражада маълумотнинг тингловчига етиб бориши кузатилади2.

1 Г.Ч. Чернов. Теория и практика синхронного перевода, издательство „Международные отношения" Москва 1978.

2 Г.Ч. Чернов. Теория и практика синхронного перевода, издательство „Международные отношения" Москва 1978.

80

^олаверса, синхрон таржима килиш вактида бази мураккабликлар булади. Ушбу элементларни турли тилларда топиш мумкин, улар куйидагилардир: ракамлар, тегишли исмлар, мураккаб от иборалар, маданиятга хос нарсалар, идиомалар, фразеологик феъллар ва бир сузли атамалар. Кундалик амалиётда конферентсия таржимонлари ракамлар билан боглик баъзи кийинчиликларни тан олишади.

Араб тилидан узбек тилига синхрон таржима килиш жараёнида кулланиладиган асосий стратегиялар хакида хам куплаб тадкикотчилар узларининг бир неча ун йиллик тажрибаларидан келиб чикиб, бу хакда уз курсатмалари ва маслахатларини бериб утганлар. Синхрон таржимада стратегия бу аслият тилидан таржима тилига угиришда хабарга ишлов беришдаги конференсия таржимонига зарурий куникма ёки маълум бир махоратлар тизимидир1.

Синхрон таржима тадкикотчиларининг аксарияти стратегия деганда аслият тилидан таржима тилига таржима килишда хабарга ишлов беришдаги конференсия таржимонига зарурий куникма ёки маълум бир махоратларни тушунадилар.

Бакер стратегияни "Таржима стратегияси матн ёки унинг кисмини таржима килишда дуч келадиган муаммони хал килиш тартибидир"2, дея таърифлайди. Араб тилидан узбек тилига синхрон таржима килиш жараёнида кулланиладиган асосий стратегиялар асосан 3 турдаги стратегиялардир, улар Кутиш стратегияси, Олдиндан башорат килиш стратегияси, Столлинг стратегиясидир.

Кутиш стратегияси масаласида хам олимлар тадкикот олиб бориб, бу хакда шундай дейдилар. Синхрон таржимада таржимон бир вактнинг узида бир нечта стратегиялардан фойдаланади. Одатда карор лингвистик ва экстралингвистик омиллар таъсир киладиган вазиятга караб кабул килинади. Жахон таржима амалиётида кутиш стратегияси купинча семантик феъл жумлада охирги уринда турадиган тиллардан таржимада кулланилади, масалан, немис, голланд ва узбек тилларидан таржима килишда. Очик кодли дастурий таъминотда булгани каби, бу стратегияда таржимоннинг асосий вазифаси тугри карор кабул килиш учун кенгрок контекстни олишдир. Кутиш стратегияси шундан иборатки, синхрон таржимон киска пауза килади ва агар мавжуд контекстдан тулик тушунарли булмаса, баёнотнинг маъносини тулик ойдинлаштириши мумкин булган кушимча матн компонентларини кутади. Синхрон таржимон, агар таржиманинг вактинчалик этишмаслиги туфайли тингловчини нокулай ахволга солиб куймаса, бир неча сония пауза килиши мумкин. Бундай стратегиядан энг макбул фойдаланиш асл нуткдаги паузалардир3.

Таржимон асл нусханинг кенгрок контекстини олиш учун пауза килиши мумкин. Бу маърузачи кейинги семантик гурухни талаффуз кила бошлаган пайтда содир булади. Соф психологик нуктаи назардан, томошабинлар бу паузани сезмайдилар, чунки тингловчиларнинг эътибори олдинги сегментни таржима килиш пайтида олинган маълумотларни кайта ишлашга каратилган. Албатта, бундай тактикалар факат пауза жуда узок булмаганда ва бир неча сония давом этганда окланади, акс холда, синхрон таржимон матни таржима килишда ортда колиб кетади ва тингловчига тулик маноли таржима етиб бормайди.

Ривожланиш даражаси турлича булган Европа давлатларини бирлаштириш масалаларига багишланган ва ривожланмаган мамлакатларнинг Европа Иттифокига киришининг афзалликлари ва камчиликларини мухокама килган Европа Иктисодий ва Валюта Иттифоки конференсиясидан бир парча мисол келтирамиз.

The second more serious objection is that, as far as many of the poorer

Пауза П П П / иккинчи асосий муаммо - янги номзод аъзолари

regions are concerned, "all things are not equal".

ИИХ, (Европа иктисодий хамжамияти) иктисодий жихатдан бир хил ривожланган эмас.

1 As-Safi A.B. Translation Theories, Strategies and Basic Theoretical Issues. - Amman: Dar Amwaj, 2011.- P. 52.

2 Baker Mona. In Other Words: A Coursebook onTranslation. - London: Routledge, 2005. - P. 188.

3 Baker Mona. In Other Words: A Coursebook onTranslation. - London: Routledge, 2005. - P. 188.

81

Тугридан тугри сузма суз таржима килиш ва кутиш стратегиясидан унимли фойдаланилмаган таржима шакли

The second more serious objection is that, as far as many of the poorer regions are concerned, "all things are not equal".

Иккинчи жиддий эътироз шундаки, куплаб кашшок худудларга келсак, "хамма нарса тенг эмас"1.

Биз бу келтирилган мисолдан шуни тушунишимиз мумкинки Таржимон, энг аввало, таржима килинаётган вокеанинг форматини, сузловчиларнинг максад ва мотивларини, нуткларнинг расмиятчилик ва эмотсионаллик даражасини хисобга олиши керак2.

Хулоса. Демак, синхрон таржима - бу OFзаки таржима турлари орасида энг мураккаби булиб, мазкур турдаги таржимада махсус жих,оздан фойдаланиб таржима амалга оширилади. Бу нотик нутк сузлаётган чоFида таржимоннинг уни булмасдан узлуксиз нутк мазмунини тингловчиларга етказиб беришнинг OFзаки таржима усулидир. Синхрон таржима, асосан, эшитиш жараёнида сузлай олиш куникмаларига асосланган булиб, синхрон таржимондан аслият тилини х,ам, таржима тилини х,ам бир хил даражада билиш, бир пайтнинг узида икки тилда фикрлай олиш кобилиятига эга булиш талаб килинади.

Синхрон таржимада стратегиялар мавзуи юзасидан бугунги кунгача куплаб таржимашунос олимлар, тадкикотчилар ва магистрлар узларининг бир канча илмий-назарий маколалари, монографияларида узлашмаларга тааллукли булган фикр ва мулохазаларини келтириб утишган, биз буларни куриб, узлаштириб олишимиз керак.

1 И. В. Михайлович. Стратегии в синхронном переводе. - Москва - 2001. - С. 35-36.

2 С.А. Колосов, Ю.А. Бабаева. Стратегии, тактики и приёмы в синхронном переводе. - г. Тверь - 2020. - С. 188.

82

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.