Научная статья на тему 'Сифатли ва яхши сақланувчан олма маҳсулотларини етиштиришда қоғоз қопчалар билан мавсумий ҳимоялаш усулининг афзалликлари'

Сифатли ва яхши сақланувчан олма маҳсулотларини етиштиришда қоғоз қопчалар билан мавсумий ҳимоялаш усулининг афзалликлари Текст научной статьи по специальности «Сельскохозяйственные науки»

CC BY
15
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
олма / Пинк Леди / мевани сақлаш / қоғоз қопча / кальций / антоциан / органик. / Pink Lady / fruit storage / paper bags / calcium / anthocyan / organic.

Аннотация научной статьи по Сельскохозяйственные науки, автор научной работы — Қаюмов Абдурашид Абдужалилович, Караходжаева Гулчеҳра Мирсобировна

Олманинг Пинк Леди нави меваларини сақлаш давомида мева чириши, тахир доғларнинг ҳосил бўлиши ва меванинг ичидан қорайиши каби физиологик касалликлар учрайди. Бу касалликларни бартараф этишда янги экологик тоза усул ҳисобланган мавсум давомида меваларни қоғоз қопчалар билан ўраш амалиётидан фойдаланилди. Қоғоз қопчалар меваларни қуёшда куйишидан сақлайди ҳамда мева сақланувчанлигини таъминловчи зарурий элементлар билан озиқланишига қулай шароит яратади. Қоғоз қопчалар билан ҳимояланган меваларнинг кимёвий таркиби ўрганилиб, меванинг яхши сақланишида кальций элементи аҳамияти ўрганилди. Ушбу усул сифатли органик маҳсулот етиштиришда самарали ҳисобланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по Сельскохозяйственные науки , автор научной работы — Қаюмов Абдурашид Абдужалилович, Караходжаева Гулчеҳра Мирсобировна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Advantages of using pre-harvest paper bags for seasonal protection of apple fruits

The physiological disorders such as fruit rot, skin stains and blackening of the inside of the fruit are encountered when storing Pink Lady apples. The new ecologically friendly practice – fruit wrapping in paper bags during the season is applied for protecting fruits against diseases. Paper bags protect fruits from sunburn and provide favorable conditions for preserving essential elements for a long time. The chemical composition of fruits protected by this method and the role of calcium in the good preservation of fruits has been studied. Moreover, it is noted that this method is effective for growing organic products.

Текст научной работы на тему «Сифатли ва яхши сақланувчан олма маҳсулотларини етиштиришда қоғоз қопчалар билан мавсумий ҳимоялаш усулининг афзалликлари»

УУТ: 634.1, 631

СИФАТЛИ ВА ЯХШИ САКДАНУВЧАН ОЛМА МА^СУЛОТЛАРИНИ ЕТИШТИРИШДА КЩОЗ ЦОПЧАЛАР БИЛАН МАВСУМИЙ [ЩМОЯЛАШ

УСУЛИНИНГ АФЗАЛЛИКЛАРИ

Каюмов Абдурашид Абдужалилович,

кичик илмий ходим;

Караходжаева Гулче;ра Мирсобировна,

илмий ходими

Академик М. Мирзаев номидаги богдорчилик,

узумчилик ва виночилик илмий тадщ^от институти

Аннотация. Олманинг Пинк Леди нави меваларини сацлаш давомида мева чириши, тахир догларнинг цосил булиши ва меванинг ичидан цорайиши каби физиологик касалликлар учрайди. Бу касалликларни бартараф этишда янги экологик тоза усул щсобланган мавсум давомида меваларни цогоз цопчалар би-лан ураш амалиётидан фойдаланилди. К,огоз цопчалар меваларни цуёшда куйишидан сацлайди цамда мева сацланувчанлигини таъминловчи зарурий элементлар билан озицланишига цулай шароит яратади. К,огоз цопчалар билан щмояланган меваларнинг кимёвий таркиби урганилиб, меванинг яхши сацланишида кальций элементи ащмияти урганилди. Ушбу усул сифатли органик мацсулот етиштиришда самарали щсобланади.

Таянч тушунчалар: олма, Пинк Леди, мевани сацлаш, цогоз цопча, кальций, антоциан, органик.

ПРЕИМУЩЕСТВА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ БУМАЖНЫХ ПАКЕТОВ КАК МЕТОДА СЕЗОННОЙ ЗАЩИТЫ ПЛОДОВ ЯБЛОНИ ПРИ ИХ СОЗРЕВАНИИ

Каюмов Абдурашид Абдужалилович,

младший научный сотрудник;

Караходжаева Гулчехра Мирсобировна,

научный сотрудник

Научно-исследовательский институт садоводства,

виноградарства и виноделия имени академика М. Мирзаева

Аннотация. При хранении яблок сорта Пинк Леди встречаются физиологические заболевания, такие как плодовая гниль, пятна на корке и почернение внутренней части плода. Использовалось обертывание плодов в бумажные пакеты в течение сезона, которое является новым экологически чистым методом защиты от заболеваний. Бумажные пакеты защищают плоды от солнечных ожогов, создают благоприятные условия для хранения плодов и сохранения в них необходимых элементов. Изучался химический состав плодов, защищенных таким методом, а также роль элемента кальция в хорошей сохранности плодов. Этот метод эффективен при выращивании качественных органических продуктов.

Ключевые слова: яблоня, Пинк Леди, хранение плодов, бумажные пакеты, кальций, антоциан, органик.

ADVANTAGES OF USING PRE-HARVEST PAPER BAGS FOR SEASONAL PROTECTION OF APPLE FRUITS

Kayumov Abdurashid Abdujalilovich,

Junior Scientist;

Karakhodjayeva Gulchekchra Mirsobirovna,

Researcher

Scientific Research Institute of Horticulture, Viticulture and

Winemaking named after academician M. Mirzaev

Аннотация. ^e physiological disorders such as fruit rot, skin stains and blackening of the inside of the fruit are encountered when storing Pink Lady apples. 'Шe new ecologically friendly practice-fruit wrapping in paper bags during the season is applied for protecting fruits against diseases. Paper bags protect fruits from sunburn and provide favorable conditions for preserving essential elements for a long time. Ibe chemical composition of fruits protected by this method and the role of calcium in the good preservation of fruits has been studied. Moreover, it is noted that this method is effective for growing organic products.

Key words: Pink Lady, fruit storage, paper bags, calcium, anthocyan, organic.

Кириш

Олма (Malus domestica Borkh.) мевала-ри совиткичда са^ланганда, уларда юзалар куйиши ва тахир доглар хосил булиши каби физиологик ну^сонлар кузатилади. Бу эса олма етиштирувчиларда камомадни юзага келтиради. Мева юзалари куйиши гиподер-мал хужайралар улиши хисобига мева пусти ^орайиши билан намоён булади.

Олма мевасида тахир доглар мева тарки-бидаги микроэлементлар мивдоридаги ному-таносиблик, айни^са, кальций етишмовчилиги хисобидан юзага келади [1]. Кальций элементи хужайра девори структурасини ташкил этиш-да иштир ок этади хамда усимлик холати ва мева сифатини белгиловчи омил хисобланади. Олма меваси этида етарли миедорда кальций мод-дасининг булиши мева ириши, тахир доглар юзага келиши ва меванинг ичидан ^орайиши каби физиологик касалликларнинг олдини олади [2]. Мевалардаги кальций мивдори усимликнинг бош^а аъзолариникидан камро^ булади. Усиш давомида кальций элементи ме-вадан барг ва янги хосил булаётган пояларга кучиши мумкин. Шу сабабли усимлик давомий кальций таъминотига эга булиши керак [3]. Акс холда, кальций концентрацияси пасаяди ва меваларда са^лаш давомида тахир доглар пайдо булиши кузатилади.

Кальций элементининг асосий роли

хужайра мембранаси структурасини ташкил этишдан иборат булиб, турли стресс ша-роитларда, механик зарарланишда ва барг огизчаларининг харакатини бош^аришда ик-киламчи ахборот берувчилик вазифасини ба-жаради [4, 5]. Кальций элементи усимликка пассив транспорт йули билан киради ва ксилема каналчалари буйлаб харакатланади. Усимликнинг сув билан таъминланишига таъ-сир этувчи омиллар, яъни илдиз тизими фао-лияти, тупро^ шурланиши кабилар кальций узлаштирилишига хам таъсир курсатади [6].

Усимлик хужайраларидаги кальций етиш-мовчилиги усимликда кечувчи бир ^анча физиологик омиллар билан белгиланади. Шу билан биргаликда, меваларда тахир доглар пайдо булишида кальцийнинг мева бандидан мева этига куча олиш имконияти мавжудли-ги асосий омил хисобланади. Кальцийнинг ташилиш жадаллиги хужайра деворларининг кальций ионлари билан боглана олиш хажми, мева бандидаги сунгги ту^ималарнинг кальций ионларини узлаштира олиш салохияти, мева бандидан мева этига йуналган функционал ксилема каналчалари сони ва концентра-циянинг гидростатик градиентига богли^ [7]. Кальций хужайра вакуоласидаги органик кис-лоталар билан бирга тузлар преципитатини хосил ^илиб, хужайра томонидан узлаштирила олмайдиган холатга утади. Натижада мевада

тахир доглар пайдо булишига шароит яратила-ди [8].

Кальций хужайрада сувда эриган ва сувда эримаган холатда учрайди. Сувда эриган кальций физиологик актив хисобланиб, турли хил ферментлар фаолиятини бошкаради ва мева-да тахир доглар хосил булишида мухим роль уйнайди [9, 10]. Сувда эримайдиган кальций хужайра деворларига богланган булиб, физиологик жараёнларда иштирок этмайди. Тахир доглар ривожланган меваларда сувда эримаган кальций микдори сувда эриган кальций микдоридан купрок булади. Тахир доглар уч-рамаган меваларда эса сувда эриган ва эримаган кальций микдори орасида унчалик катта тафовут йук [11].

Мевада кальций концентрацияси 5 мг/100 г дан пасайиб кетса, тахир доглар хосил булиш эхтимоли ортади [3, 12, 13]. Кальций концентрацияси турли навларда турлича булгани сабабли тахир доглар хосил булиши жадаллиги хар бир навда фаркланади [14]. Мева пустидаги кальций концентрацияси мева этидагидан кура юкорирокдир [15]. Саклаш давомида кальций мева пустидан эт кисмига кучади ва мева пустида тахир доглар хосил булиши эхтимоли ошади [16].

Кальций меванинг юмшо^ ёки каттик-лигини белгилайди. Чунки у хужайра девор-ларининг мухим структуравий кисми булиб, хужайра мембранаси бутунлигини таъминлаш-га хизмат килади [17]. Кальций етишмовчилиги сабабли хужайраларнинг нобуд булиши натижа-сида фаоллашган полифенол оксидаза ва перок-сидаза ферментлари таъсирида тукималарнинг ферментатив корайиши кузатилади [6]. Липок-сигеназа ферменти фаоллиги ва тахир доглар хосил булиши орасида ижобий корреляция аникданган. Липоксигеназа ферменти билан мевадаги кальций микдори уртасида салбий корреляция мавжуд [18].

Меваларда кальций микдорини ошириш учун усиш мавсумида кальций тузлари эрит-малари усимлик барглари ва меваларига сепи-лади. Кальцийли селитра эритмаси усимлик тулик гуллаб булгандан 80 кун утгандан сунг сепилганда, мевалардаги кальций микдори гуллаш тугашидан ва гуллашдан 40 кун кейин-ги ишлов берилган усимликлар меваларидаги курсаткичлардан юкори булган [19].

Кальций хлор ва чигановдан олинган кальций препаратлари эритмалари ёрдамида усимликлар барги ва меваларига ишлов бе-рилганда, олманинг Жонатан, Цугару страйт, Фужи, Жонаголд навлари меваларида тахир доглар хосил булишининг олди олинган ва мева сифати яхшиланган [20, 21, 22]. Кальций карбонат эритмаси билан ишлов берилган-да, мевалар фа^ат цисца муддат ичида яхши са^ланган [23]. Теримдан бир хафта аввал кальций хлор эритмаси билан ишлов берилган олманинг Жонаголд нави меваларининг 120 кун са^лангандаги ^атти^лиги 20 % га ортган [24]. Аминокислоталарнинг кальцийли тузлари эритмаларидан фойдаланилганда хам тахир доглар пайдо булишининг олди олинган ва мевалар ^атти^лиги таъминланган [25].

Органик сертификатга эга олма мевала-рини етиштириш давомида хеч ^андай кимё-вий препаратлар ^улланилмаганлиги туфайли саклаш давомида меваларда тахир доглар пайдо булиши кучаяди [26]. Экологик тоза махсулот етиштириш ма^садида ^огоз ^опчалардан фойдаланилганда, олма меваларида кальций микдори бар^арор са^ланиб туришига эри-шиш мумкин.

Когоз ^опчалар билан химояланган олма меваларида кальций химояланмаган меваларга кура купро^ тупланади [27]. Шу сабабли ^огоз ^опчалар билан химояланган олма меваларида тахир доглар пайдо булиши ^огоз ^опча билан химояланмаган меваларга Караганда камро^ содир булади [28]. Олманинг Фуджи Супре-ма навида ^огоз ^опчалар билан химояланган меваларда кальций концентрацияси ю^ориро^ булган ва саклаш жараёнида тахир догларнинг пайдо булиши камайган [29].

Тад^и^от методологияси

Илмий тад^и^от ишлари денгиз сатхидан 477 метр баландликда жойлашган Тошкент ви-лояти Кибрай тумани «Leo Garden» агрофир-масининг интенсив типдаги олма богларида олиб борилди.

Тупроги сугориладиган типик буз тупро^ булиб, ер ости сувлари 10-12 метр чу^урликда жойлашган. Тупро^ таркибида 17 дан 20 % гача карбонатлар, рН-6,7., нейтрал, паст структурали тупро^ устки ^исми ^ат^ало^ булиб, босилиб ^олади. Гумус микдори -0,8-1,0 % гача.

Тажриба объектида 3 турдаги когоз копчалардан фойдаланилган холда назоратда-ги мевалар билан таккосланиб, 4 хил вариантда тад;и;отлар амалга оширилади:

1) назоратдаги мевалар - копчалар билан химояланмаган;

2) мевалар икки каватли 78,8 % ёруглик ну-рини утказадиган о; рангдаги ;огоз копчалар билан химояланган;

3) мевалар икки каватли 26,1 % ёруглик нурини утказадиган сари; рангдаги ;огоз копчалар билан химояланган;

4) мевалар икки каватли атиги 0,08 % ёруглик нурини утказадиган таш;и ;исми кул-ранг ичи эса ту; кук рангга эга булган кора ;огоз копчалар билан химояланган.

Олма дарахтлари гуллагандан 40 ва 50 кун утгач, мева гураларига уч хил турдаги ;огоз копчалар кийдирилди ва тажриба охирига-ча колдирилди. Мевалар ноябрь ойида териб олинди.

Дар бир тажриба вариантидаги мева-ларнинг физиологик холати икки хил саклаш шароитида, яъни омборхона ва совуткич ка-мерасида (0-2 0С) тахлил килинди. Меванинг физиологик холати тахлиллари апрель ойигача олиб борилди. Олма меваларининг физиологик холатини ани^лашда чиримаган мевалар-нинг тажриба учун олинган умумий мевалар сонидаги фоиз улуши хисобланди.

Мевалардаги кальций микдори Arsenazo III реакцияси натижасида хосил буладиган ранг интенсивлиги фотоэлектрокалоримет-

рик (ФЭК) усулда улчанди. Arsenazo III (1,8-дигидрокси-3,6-дисульфонафтилен-2,7 бисазо)-бибензоларзон кислота) нейтрал рН мухитида кальций билан кук рангли комплекс хосил килади. Рангнинг интенсивлиги кальций концентрациясига пропорционал булади. Ме-валардан шарбати ажратиб олинди ва ишчи ре-активлар билан аралаштирилди. Кальцийнинг 10 мг/дл стандарт эритмаси ёрдамида ФЭК аппаратида тажриба калибровка килинди ва намуналар улчанди.

Меваларнинг рангини бахолаш CIE Laboratories фотометрик усулида олиб борилди. Ушбу рангларни бахолаш систематикасида +L - о; ранг, -L - кора ранг, +a - кизил ранг, -a - яшил ранг, +b - сари; ранг, -b - кук ранг даражаларини белгилайди.

Тадк;ик;от натижалари

Апрель ойида совуткич камерасида (0-2 0С) сакланган о; копчага уралган тажри-бада 81,0 %, сари; копчага уралган тажрибада 83,0 %, кора копчага уралган тажрибада 96,0 % мевалар чиримади.

Олманинг Пинк Леди навли мева шарба-тидаги кальций микдори о; копчага уралган тажрибада 2,2 мг/дл, сари; копчага уралган тажрибада 2,4 мг/дл, кора копчага уралган тажрибада 3,6 мг/дл ни ташкил этди.

Олманинг Пинк Леди навида мевалар ранги CIE Laboratories фотометрик усулида бахоланганда, ранг координатлари назорат вариантида L=+36, a=+37, b=+15, о; копчага уралган тажрибада L=+46, a=+37, b=+28,

Расм. Тажриба вариантларидаги олманинг Пинк Леди нави меваларида рангнинг

шаклланиши

A - назоратдаги мевалар - копчалар билан химояланмаган; B - о; рангдаги ;огоз копчалар билан химояланган; C - сари; рангдаги ;огоз копчалар билан химояланган;

D - таш;и ;исми кулранг ичи эса ту; кук рангга эга булган ;ора когоз копчалар билан химояланган.

сари^ ^опчага уралган тажрибада L=+57, а=+23, Ь=+31, ^ора ^опчага уралган тажрибада L=+77, а= - 2, Ь=+42 ^ийматларини курсатди (1-расм)

Куёш нурларидан димояланган мева-лар пустидаги кутикула структураси яхши са^ланади. Кутикула сув утказмайдиган ху-сусиятга эга булиб, мева эти ва бандида сув са^ланиб ^олишини таъминлайди. Сув билан бирга мева ривожланиши учун зарур булган элементлар ва озу^а моддалар мева этига ке-ракли миедорда етиб келади.

Февраль ойигача даво дароратининг паст булиши омборхона шароитида дам мевалар яхши са^ланиб туришига шароит яратди.

Апрель ойида кунлар исиб кетиши билан омборхонадаги меваларнинг чириши кучайиб борди. Йирикро^ меваларда кичик меваларга нисбатан тахир доглар купро^ досил булиб, чи-рий бошлади. Омборхонада са^ланган о^ ^опча билан димояланган олманинг Пинк Леди нави мевалари бош^а тажриба вариантларидаги мева-ларидан йирик булгани сабабли барчаси чириди.

Хулоса

Когоз ^опчалар билан димояланиб, со-вуткич камерасида са^ланган олманинг Пинк

Леди нави меваларининг долати апрель ойи-да дам яхши булди. Совуткич камерасида (0-2 0С) о^ ^опчадаги тажрибада 81,0 %, сари^ ^опчадаги тажрибада 83,0 %, ^ора ^опчадаги тажрибада 96,0 % мевалар яхши са^ланган, шу-нингдек, мева шарбатидаги кальций ми^дори о^ ^опчадаги тажрибада 2,2 мг/дл, сари^ ^опчадаги тажрибада 2,4 мг/дл, ^ора ^опчадаги тажрибада 3,6 мг/дл ни ташкил этди. Олма-нинг Пинк Леди навида мевалардаги кальций концентрацияси ва меваларнинг са^ланиш да-ражаси орасида корреляция кузатилмо^да. Де-мак, меваларда кальций элементининг етиш-маслиги тахир догларнинг купайишига олиб келишини хулоса ^илиш мумкин (жадвал).

Олманинг Пинк Леди нави мевалари-нинг щзгишлик даражаси назорат вариантида а=+37, о^ ^опчага уралган тажрибада а=+37, сари^ ^опчага уралган тажрибада а=+23 ^ийматларини курсатса, ^ора ^опчага уралган тажрибада мева ранги яшилга узгарди, яъни а= -2 ^ийматини берди. Мевалар ^огоз ^опча билан димояланганда ^уёш нурининг утиши 78,8 %, 26,1 %, 0,08 % гача камаяди ва ^изгиш рангни досил ^илувчи антоциан моддалари-нинг синтези чекланади.

Жадвал

Мева шарбатидаги кальций концентрацияси ва мева са^ланувчанлиги орасидаги

алок;адорлик

Ч «

и

еч

Я и К Я

а

ев

а

н х

а

а х о х

X А

Ч ев

Н

3,5

2,5

1,5

0,5

, 96; 3,6

83; 2,4

80

82

84

86

88

90

92

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

94

96

98

Меваларнинг сацланувчанлиги %, совиткичда ноябрь-апрель

ойларида сацланган

Манба ва адабиётлар

1. Val Falcon J., Aznar Antonanzas Y., Monge Pacheco E., Blanco Brana A. Nutritional study of an apple orchard as endemically affected by bitter-pit // ActaHort- 2000. - N 502. - Рр. 493-502.

2. Conway W., Sams C., Hickey K. Pre-and postharvest calcium treatment of apple fruit and its effect on quality / / ActaHorticSinica - 2002. - N 594. - Рр. 413-419 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/10.17660 / Acta Hortic. 2002.594.53.

3. Vang-Petersen O. Calcium nutrition of apple trees: A review // SciHortic. - 1980. - N 12 (1). -Рр. 1-9 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/10.1016/ 0304-4238(80)90032-1.

4. Mahouachi J., Socorro A., Talon M. Responses of papaya seedlings (Carica papaya L.) to water stress and re-hydration: growth, photosynthesis and mineral nutrient imbalance // Plant Soil. - 2006. - N 281 (1-2). - Рр. 137-146 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi. org/10.1007/s11104-005-3935-3. 2006.

5. McAinsh M.R., Pittman J.K. Shaping the calcium signature // New Phytol. - 2009. - N 181(2). -Рр. 275-294 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/10.1111/j.1469-8137. 2008.02682.x.

6. Napier D., Combrink N. Aspects of calcium nutrition to limit plant physiological disorders // V Int Pineapple Symp. - 2006. - N 702. - Рр. 107-116.

7. Freitas S.T., Mitcham E.J. Factors involved in fruit calcium deficiency disorders / / Hortic Rev. - 2012. -N 40. - Рр. 107-146 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/10.1002/9781118351871. ch3.

8. Freitas S.T., Amarante C.V.T., Mitcham E.J. Mechanisms regulating apple cultivar susceptibility to bitter pit // SciHortic. - 2015. - N 186. - Рр. 54-60 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http:// dx.doi.org/10.1016/j.scienta.2015.01.039.

9. Pavicic N., Jemric T. Relationship between water-soluble Ca and other elements and bitter pit occurrence in 'Idared' apples: a multivariate approach / N. Pavicic, T. Jemric, Z. Kurtanjek, T. Cosic, I. Pavlovic, D. Blaskovic // Ann Appl Biol. - 2004. - N 145 (2). - Рр. 193-196 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/10.1111/j.1744-7348.2004. tb00375.x.

10. Saks Y., Sonego L., Ben-Arie R. Senescent breakdown of 'Jonathan' apples in relation to the water-soluble calcium content of the fruit pulp before and after storage // J Am SocHortic Sci. - 1990. - N 115 (4).

- Рр. 615-618.

11. Val J., Gracia M., Monge E., Blanco A. Visual detection of calcium by GBHA staining in bitter pit-affected apples / / Food SciTechnol Int. - 2008. - N 14 (4). - Рр. 315-319 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/10.1177/1082013208097191.

12. Amarante C.V., Miqueloto A. Fruit sampling methods to quantify calcium and magnesium contents to predict bitter pit development in 'Fuji' apple: A multivariate approach / C.V. Amarante, A. Miqueloto, S. Freitas, C.A. Steffens, J.P. Silveira, T.R. Correa // SciHortic. - 2013. - N 157 (0). - Рр. 19-23 [Электронный ресурс]. - Режим доступа:. http://dx.doi. org/10.1016/j.scienta.2013.03.021.

13. Dris R., Niskanen R. Leaf and fruit macronutrient composition during the growth period of apples // J Food Agric Environ. - 2004. - N 2 (384). - Рр. 174-176.

14. Delian E., Petre V., Burzo I., Badulescu L., Hoza D. Total phenols and nutrients composition aspects of some apple cultivars and new studied breeding creations lines grown in Voine§ti area-Romania / / Rom Biotech Lett. - 2011. - N 16 (6). - Рр. 17-23.

15. Amarante C., Ernani P.R., Steffens C.A. Prediction of bitter pit in 'Gala' apples by means of fruit infiltration with magnesium / / Rev Bras Frutic. - 2009. - N 31 (4). - Рр. 962-968 [Электронный ресурс].

- Режим доступа: http://dx.doi.org/10.1590/S0100-29452009000400008.

16. Perring M.A., Pearson K., Incidence of bitter pit in relation to the calcium content of apples: Calcium distribution in the fruit // J Sci Food Agric. - 1986. - N 37 (8). - Рр. 709-718 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx. doi.org/10.1002/jsfa.2740370802.

17. Fallahi E., Conway W.S., Hickey K.D., Sams C.E. ^e role of calcium and nitrogen in postharvest quality and disease resistance of apples // Hort Science. - 1997. - N 32 (5). - Рр. 831-835.

18. Sharma R., Pal R., Singh D. Relationships between storage disorders and fruit calcium contents, lipoxygenase activity, and rates of ethylene evolution and respiration in'Royal Delicious' apple (Malus x domesticaBorkh.) / R. Sharma, R. Pal, D. Singh, J. Singh, M. Dhiman, M. Rana // J HorticSciBiotechnol. -2012. - N 87 (4). - Рр. 367-373 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/10.1080/14 620316.2012.11512878.

19. Lotze E., Joubert J., ^eron K.I. Evaluating pre-harvest foliar calcium applications to increase fruit calcium and reduce bitter pit in 'Golden Delicious' apples / / SciHortic. - 2008. - N 116 (3). -Рр. 299-304 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/ 10.1016/j.scienta.2008.01.006.

20. Peryea F.J., Neilsen G.H., Faubion D. Start-timing for calcium chloride spray programs influences fruit calcium and bitter pit in 'Braeburn' and 'Honeycrisp' apples // J Plant Nutr. - 2007. - N 30 (8). -Рр. 1213-1227 [Электронный ресурс]. - Режим доступа:http://dx.doi.org/10.1080/ 01904160701555077.

21. Lee H., Choi I., Kim W. Influence of chemicals treatment on occurrence and prevention of bitter pit during apple fruit maturing-stage // RDAJ Crop Protect. - 1997. - N 39 (2). - Рр. 25-33.

22. Moon B.W., Choi J.S., Kim K.H. Effect of calcium compounds extracted from oyster shell on the occurrence of physiological disorder, pathogenic decay and quality in apple fruit // J Korean SocHortic Sci.

- 1999. - N 40. - Рр. 41-44.

23. Guerra M., Marcelo V., Valenciano J.B., Casquero P.A. Effect of organic treatments with calcium carbonate and bio-activator on quality of 'Reinette' apple cultivars / / SciHortic. - 2011. - N 129 (2). - Рр. 171-175 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/ 10.1016/j.scienta.2011.03.013.

24. Peryea F.J., Neilsen G.H., Faubion D. Start-timing for calcium chloride spray programs influences fruit calcium and bitter pit in 'Braeburn' and 'Honeycrisp' apples // J Plant Nutr. - 2007. - N 30 (8). - Рр. 1213-1227 [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dx.doi.org/10.1080/ 01904160701555077.

25. CaseroMazo T. Calcium applications in apple trees / / ITEA-InfTecn Econ Agrar Prod Veg. - 1996.

- N 92 (2). - Рр. 58-63.

26. Weibel F., Beyeler C., Hauert C. Agronomic strategies to prevent bitter-pit of apple // Rеv Frutic Ortofloric. - 2001. - N 63 (1). - Рр. 67-70.

27. Sharma R.R., Pal R.K. Pre-harvest fruit bagging influences fruit color and quality of apple cv Delicious / R.R. Sharma, R.K. Pal, R. Asrey, V.R. Sagar, M.R. Dhiman, M.R. Rana // Agricultural Sciences. - 2013. -N 4. - Рр. 443-448.

28. Teixeira R., Boff M.I.C. Effects of fruit bagging on pests and diseases control and on quality and maturity of 'Fuji Suprema' apples / R. Teixeira, M.I.C. Boff, C.V.T.D. Amarante, C.A. Steffens, P. Boff // Bragantia. - 2011. - N 70. - Рр. 688-695.

29. Wang X., Hang B., Liu C. Distribution of calcium in bagged apple fruit and relationship between antioxidant enzyme activity and bitter pit / / Agricultural Science and Technology. - 2010. - N 11. - Рр. 82-85.

Тацризчи:

Абди^аюмов З.А., ^ишло^ хужалик фалсафа фанлари доктори, «Мевачилик ва узумчилик»

кафедраси доценти, Тошкент давлат аграр университети.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.