CC BY
20
УДК 612.017.1:612.063(053.2)
А.ЗУЛХАЖЫ, А.К. КАТАРБАЕВ, И.З. МЭМБЕТОВА, А.Б. СМАГ¥ЛОВА, А.Ж. ЖАДЫКОВА
С.Д.Асфендияров атындагы Цаз¥МУ
САУЫКТЫРУ ШЫНЫКТЫРУДЫН, МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙ1НГ1 БАЛАЛАРДЬЩ КЛИНИКАЛЫК-ИММУНОЛОГИЯЛЫК
К0РСЕТК1ШТЕР1НЕ ЭСЕР1
Мектеп жасына дейiнгi 32 балалардыц денсаулыгын шыныцтыру тиiмдiлiгiн аныцтау Yшiн, осы балаларда 3, 6, 12 ай вткеннен кешн клиникалыц жэне иммунологиялыц кврсеткiштерi зерттелд'1. Балалардыц иммунологиялыц керсетк'ш'г. 1д G , 1дА , 1дМ, жалпы Т-лимфоциттер жэне фагоциттер мвлшер'1 квбейд'1, ал 1дЕ децгей твмендед'1. Шыныцтырудыц алгашцы 3 айынан кешн, балалар арасында жедел респираторлыц сырцаттармен аурушацдылыц индекс твмендеген'1 аныцталды.
ТYйiндi сездер: иммунитет, дене шыныцтыру, мектеп жасына дейiнгi балалар.
Баланыц денсаулыгын калыптастыратын йрнеше факторлар бар. Солардыц шшдеп бала денсаулыгын калыптастыруга жол ашатын непзп шаралардыц бiрi-бала агзасын шыныцтыру. Шыныгу дегеы/у«з агзаныц корша ган орта факторларына, эсiресе, метерологиялык факторлар га карсы туру MYMкiндiriн арттыратын ем ша ралар ЖYЙесiн айтамыз.
Сонымен, табигаттыц eзiнi ц табиги факторларын колдана отыра (ауа,су,KYн), агзаныц ;ор ганыс кайлетш
арттыруга, патогендi микроорганизмдерге карсы туру кайлепн KYшейтуге, жэне а гзаныц функционалды жа гдайыныц жо гарлауына жол ашады: ЖYрек-кантамыр, тыныс алу жYЙеdн ц кызмет жа ксарып, терморегуляция YPДid жетiлiп, булшыкет тонусы, негiзri зат алмасу ^шейе TYседi .
Ертеден белгiлi болгандай судыц энергетикалык касиет бар. Су езше электрмагнит eрiсiнiц эсер еткендтн «са ктайды». Жарты гасыр бурын КYн сэулесi белсендiлiri мен судыц кейбiр параметрлерi арасындагы байланыс аньщталган жэне олар шкенде, суга шомылганда а гзада анjрiледi [1].
Суык су ^шт коздыргыш эсер етедi, зат алмасу урд^н KYшейтедi, сонымен катар а гзада гы тiндердi ц оттепн пайдалану кайлетплтн арттыратын канда гы катехоламиндердi ц де цгейiн жогарлатады [2]. Каэр кептеген авторлар, дэрежелi галымдар сумен шыныктыруда судыц температурасын 36-34° С-дан бастап, 1-1,5 айдан кейш гана бiртiндеп температурасын TYсiрiп, музцай су куйынуга кешу керекппн айтады [3]. Осылай суыктык стресспц эсерiн азайтады. Б^рак, суыктык стрессп ц а гзага пайдалы жасушалардыц электрлiк потенциалын жо гарлатадындыгы белriлi. Денеге суык су куйган кезде ЖYЙке ЖYЙеd белсендшп максималдi жумылдырылады. ЖYЙке ЖYЙеd элемент^ (гипофиз) иммунитеттi белсендiре■riн эндорфин, пролактин, соматотропты гормон бeлiп шыгаратындыгы белгш.
Суме н де не шыныктырга нда су куйынга нна н кей н терi н курга ганга дейiн CYPтуге болмайды, буны каэрп галымдарда дэлелдедi. Керidнше терi 1,5-2 минутта ауа аркылы кебу керек. К^эр дэлелденгендей дымкыл терi курга к терiге кара ганда жылуды 4 есе кеп белед, сондыктан с^р^нген кезде суыктык стресс айкын болады[4]. Су куйынганнан кейш терш кургатпау аркылы бiз пайда болган терiс зарядты су Yлпеriне денедеп зиянды зарядтарды жююга MYмкiндiк беремiз.
Мунымен катар терк зарядты су Yлпеri эсерiнен терi бепндеп бактериялардыц оц заряды бейтараптанып, соныц нэтижеанде бактериялар eзцерiнiц белсендытн жо галтады. Бул дегенiмiз терiде пайда болатын кабыну аурулуры азаяды деген сез.
Су куюдыц соцына карай дене температурасы жасушалар мацында 42,2° С-ка дейш кeтерiледi, бул ез кезепнде агзаныц табиги жолмен ауру жасушаларды жоюына эсер етедi, сонымен катар 100 TYPлi вирустарды - салкын тит ауру коздыр гыштарын куртады [5]. Сонымен усыныстарыныц жиынтыгы урбанизацияланган аумакта адам агзасына экологиялык факторлардыц эсе рi нi ц алдын алу ма ксатында колдануга ете перспективалы.
Жумыс максаты: дене шыныктыру эсерiнiц суыктык стресспк факторыныц иммунитетке эсерiн зерттеу. Материалдар мен одктер: Зерттеу терт кезецмен ЖYPriзiлдi: суык сумен сауыктыруга дейн жэне KYнделiктi ЖYPriзiп бастаганнан 3, 6, 12 айдан кейш (I, II, Ш,кезе ндерге сэйкес келедi). Сауыктыру шарасы, балалар та церте ц жэне кешке KYнiне 2 рет денеге суык су (+20° С) куйып, содан кейн тыныс гимнастика ныц элементтерiмен мелшерлелген физикалык жаттыгумен 15-20 минут айналысады. Зерттеуге 32 мектепке дейнп балалар алынып, зерттеуден кейшп 2-4 кезе цдердеп иммундык ЖYЙе функционалдык жа гдайы сипатталды.
Талкылау: Лимфоциттер саны 2 кезецде eзгерiсdз бурынгы KYЙiнде калды, 3 кезецде есу тенденциясы байкалды, бул 4 кезе цде де жалгасын тапты.
Нeлдiк лимфоциттер децгей динамикалык бакылау кеэнде eзгермедi. Тотальдi Т-жасушалар (Е-РОЛ) курамы 3 кезецде айкын жогарлады. Олардыц жогарлауы зерттеудi ц4-кезе цнде де жалгасгы. Белсендi Е-РОЛ-дыц зерттеудi ц 2-кезе цннен а к сандарыныц eсуi сезiлсе, 3-кезе цде айырмашылык ттт айкын болады, ал зерттеудi ц аякталу кезецнде осы жасушалар саны алгашкы децге йi не ка йта келедi.
АуторозеткатYзушi лимфоциттер саны 3-кезецге карай айкын жогарлайды, зерттеудi ц сю цы кезе цнде калпына келедi. Т-хелперлер канда зерттеудi ц 2-кезе цнде айкын жо гарлайды да бул кубылыс 3-4 кезе цдерде де байкалады. Ал Т-супрессорлар саны зерттеудiц барлык кезе цдерде онша езгермедк
Эсiресе гуморальдi иммундык жауаптыц
керсеткиштер^еп eзгерiстер ете айкын болды.
Байкаганымыздай сарысулык иммуноглобулин А-нын кeлемi зерттеудiн 2-3 кезеннде темен TYседi де, сонында бурынгы децгей^ не келедк Кан сарысуындагыдагы Lg A жэне Lg M концетрациясы керiсiнше екiншi кезецнен бастап-ак жогалап, бул 3-4 кезендерде сакталады. Денi сау балаларда Lg G концетрациясы кан сарысуында етизген шаралар эсе рiнен eзгермедi.
1-кезе нмен салыстыр ганда фагоцитарлык белсендiлiктi ц жогарлауы байкалды: 2-кезенде 28 баладан 16-да (57,1%), ал 3-кезенде - 14 балада (50%), 4-кезенде 18 балада (64,3%). Вр сезбен айтканда 5-6 ай ЖYPriзпэн шыныктыру шаралары нэтижесiнде зерттеу ЖYPriзгендердi н жартысында нейтрофилдердi н фагоцитарлык белсендiлiri бастапкы мэнiнен жо гарлауы байкалды.
Зерттеу кезiнде 6íз кеййр зертханалык кeрсеткiштердiн темендегенн байкадык: сарысулык LgG денгейнщ темендеу. Бул шыныктырудын бастапкы кезе инде -ерте беймделу кезе инде кабыну ауруларынын жиiлеviмен TYсiндiрiледi. Вр сезбен айтканда шыныктырудын алгашкы 1,5 айы - бул ете жауапты кезе н бул кезе нде кейбiр беймделу YPДiстерiнде олкылыктар жи байкалады.
Депенмен бiз шыныктырудын осы кезе ндерде LgM, LgG, LgA -нын денпейлерЫ н кан сарысуында жогарлаганын байкадык. Айтканымыздай, LgA тект антидене аякталган фапоцитозды белсендiредi, себей арнайы гранулоциттерден гидролаздын бел^п шыгуына эсер етедi. Шыныктырудын осы кезе инде Т-хелперлердi н курамынын жогарлауы гуморальды иммундык жауаптын белсенпэнiн кeрсетедi. Сонымен гуморальды иммундык жауаптын белсенпэнiн кан сарысуында айналымдагы иммундык жиынтык концентрациясынын жогарлауы дэлелдейдi. Антиген-антидене иммундык жиынтыктын TYзiлvi кез келпэн иммундык реакциянын мiндеттi кезец, буд патопэнд микробтар, токсиндер жэне т.б. патогендi заттарды элиминациялауды камтамасыз етедi.
Осылайша мини-стресс нейро-эндокриндiк YPДiстердi кунтты белсендiру TYPi болумен катар иммунитетп н 6í р катар реакцияларын iске косушы фактор. Епер мини-стресс шакыратын шыныктыруды ары карай жалгастырса а гзада косымша кор ганыс реакциялары iске косылады ( зерттеудi н 3-кезе инде лейкоциттер мен ерте Е-РОЛ, ЕАС-РОЛ сандарынын кeбеюi). Сонымен катар бакылаудын 3-кезеинде агзанын сенсибилизациялану жэне аллергия ша кыру кауп жогарлайды, бутан ауто-РОЛ сандарынын кeбеюi мен LgE-нн жогары денгейшн жиi аныкталуы дэлел. Тек шыныктырудын 5-6 айларында Агзада ШYбэсiз сауыгу болады, бул кезде 2-3 кезе нде кан сарысуында темендеген LgA де ней калпына келедi, 3-кезенмен салыстырганда а гзанын ауто-сенсибилизациялык кeрсеткiшi - Ауто-РОЛ к¥рамы айкын тeмендейдi, ал 2-кезе нмен салыстыр ганда арасында табиги киллер Yлес салмагы жогары нелдк жасушалар саны eседi.
Иммунитетп жогарлату Yшiн агзага цинкнiн жеткiлiктi кeлемi TYсiп туру керек. Цинк микроэлемент кебек нанда, етте, жумыртка сары уызында, кара к¥мык, сэбiз, аскабак, киярда кеп.
Иммундык YPДiстi н белсенуi а гза га селен микроэлементын тусуне байланысты. Селен сарымсак, бауыр, балыкта кеп болады.
^орытынды: табиги-сауыктыру шараларымен шугылданган кезде йрiншi айларда агзанын беймделу ЖYрiледi де кейбiр балаларда ол пульст н, артериалдык кысымнын, тыныс алу жиiлiriнi н тура ксыздыгымен жэне аурулардын ершумен, салкын тит аурумен кeрiнуi MYMкiн. Бра к шыныктыруды ары карай жалгастыра берсе антропометриялык жэне клиника -иммунологиялык кeрсеткiштерi, жалпы денсаулык жагдайынын туракты жаксаруы байкалады. Бул ауа бассейнi турлi улы заттармен ластанган сонын iшiнде ауыр металл туздарымен ластанган Алматы касасында гы балалардын иммундык ЖYЙесi кызмепн жаксартуда бiрден йр шыныктыру тэс^ болып табылады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Малахов Г.П. Закаливание и водолечение. - М.: Сталкер, 2007.- С.176.
2 Шахиева А.М. Медико-социальная оценка здоровья и образа жизни студентов-медиков//Актуальные проблемы оздоровления населения природными факторами: сб.тр. Междун. науч.-практ. конф., посвящ. году здоровья. - Алматы: 2002. - С. 70-71.
3 Егоров Б.Б., Змановский Ю.Ф. Система эффективного закаливания // "Начальная школа.". -2000.- №7.- С.15-16.
4 Палтушева Т.П. Физиологические механизмы закаливания организма природными факторами: автореф.....канд. мед.
наук. - Алматы: 2006. - 20с
5 Золотарев Ю.Г. Постарайся быть здоровым. - СПб.: Диля, 1999. - С.240.
А.ЗУЛХАЖЫ, А.К. КАТАРБАЕВ, И.З. МАМБЕТОВА, А.Б. СМАГУЛОВА, А.Ж. ЖАДЫКОВА
ВЛИЯНИЕ ОЗДОРОВИТЕЛЬНОГО ЗАКАЛИВАНИЯ НА КЛИНИКО -ИММУНОЛОГИЧЕСКИЕ ПОКАЗАТЕЛИ У ДЕТЕЙ
ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА
Резюме: Нами изучено влияние оздоровительного закаливания через 3, 6, 12 месяцев на клинико-иммунологические показатели 32 детей дошкольного возраста. Регулярное и продолжительное оздоровительное закаливание улучшило иммунологические показатели у детей: повысился уровень ^ G , ^ , ^М, общих Т-лимфоцитов и фагоцитоза, снизился уровень ^Е. При проведении закаливающих мероприятий, в первые 3 месяца у детей возможно повышение респираторной заболеваемости, но в дальнейшем отмечается улучшение физических показателей развития и снижение индекса острой заболеваемости.
Ключевые слова: иммунитет, закаливание, дети дошкольного возраста.
A.ZULKHAZHY, A.K.KATARBAYEV, I.Z.MAMBETOVA, A.B.SMAGULOVA, A.ZH.ZHADYKOVA
INFLUENCE OF IMPROVING HARDENING ON CLINIKO-IMMUNOLOGICAL INDICATORS AT CHILDREN OF PRESCHOOL AGE
Resume: We studied influence of improving hardening through 3, 6, 12 months on diniko-immunological indicators of 32 children of preschool age. The regular and long improwng hardening raised immunological indicators at children: the level Ig G, IgA, IGM, the general T-lymphocytes and phagocytosis, the IgE level decreased. When tempering actions have been carried out, the first 3 months it is seems possibility of increasing respiratory incidence at children, but further improvement of physical indicators of development and decrease in an index of sharp incidence is noted. Keywords: immunity, hardening, children of preschool age.
