CC BY
16
3. Воробьева-Десятковская М.И. Научные экспедиции в Восточный Туркестан.- М., 2003.
4. Бафуров Б. F. Тохикон. К.2. - Душанбе, 1985.
5. Зо[идов В. Езбек адабиёти таърихини ерганишнинг баъзи масалалари -Езбек адабиёти таърихи масалалари. - Тошкент, 1976.
6. Зоаидов Н. Насри арабизабони адабиёти форсу толик дар асраои 8-9. -Хуланд: Нури маърифат, 2004.
7. Комиссаров Д.С. «Гуманность» и гуманизм: Идеи гуманизма в литературах Востока. - М., 1967.
8. Уйиур едебиятинин гисгиче тарихи.- Алма-Аты, 1983.
9. Езбек совет энсиклопедияси. -Тошкент, Чорда[ хилд.
10. Энсиклопедияи советии толик.- Душанбе:СЭСТ, аашт лилд.
11. The Art of Chinese 2005 - The Art of Chinese Xinjian Uyqyr Muqam. DVD. China
Муроди Низомиддин-
докторант ХГУ им. акад Б.Гафурова Восточный Туркестан и персидская литература
Автор стремится обратить внимание исследователей на вопрос о влиянии персидско-таджикской литературы на уйгурскую литературу, что ранее не рассматривалось в таджикском литературоведении. Автором названы причины и выявлены исторические связи, источники и книги, указывающие на насущную необходимость исследования данной проблемы. В XV-XIX вв. поэты и писатели Восточного Туркестана (всей территории Кашгара) оставили в наследство произведения, которые были созданы на основе традиций красноречия персидско-таджикской литературы. Исследование этого является жемчужиной изучения распространения персидской литературы в мире. Статья является введением автора к анализу данной проблемы, который обосновывает необходимость изучения этой научной проблемы на основе сравнения исторических фактов.
Murodi N.
The East Turkistan and Persian Literature
The author of this article wants to focus researchers' attention to question of Persian-Tajik literature's influence to Uighur literature, which hasn't been submitted by Tajik literary critics. The author presented the reasons and historical ties, sources and books, indicating binding study of the problem. In the XV-XIX centuries poets and writers of the East Turkistan (the whole territory of Kashgar) left a legacy that have been created based on the eloquence of Persian-Tajik literature. The study of this problem will spread the value of Persian literature all over the world. The author of the article attempted to make introducting analysis of the facts, which proves further research of this material.
Очилова Ме[ринисо Ил[омовна —
аспиранти ДДХ ба номи акад. Б.Fафуров
САНОЕИ БАДЕВ ДАР «ТАБАRОТУ-С-СEФИЯ»-И ХОХА АБДУЛЛО{И АНСОРВ
Со[иби «^багету-с^фия» Хоxа Абдулло[и АнсорЬ аз бузургтарин адибон аст, ки бо зикри xyмлавy таъбироти саршори бадеият ва мyноxот, гардиш[ову бози[ову тобиш[ои лафзb забони китобро ширину шево намудааст ва дар ин xо наrши саноеи дигари сухан низ му[им аст.
Китоби «^багету-с^фия» ба хотири таъсири сухан, ёддошти осони он ва узубати гуфтору маш^лия^о, инчунин барои ифодаи равшани фикр, татбиш амиrи назарияи ирфон, ифодаи эътигоду му [аббат ва иродати худ ба Худову расул, гонунияти диниву шаръ^ машоихи тариrат ва бархе аз дeстонy мусо[ибони худ барои толибони навро[и илм ироа мегардид, унсур[ои бадеиву тасвирсозро ба кор гирифтааст.
Хола Aбдyлло[и Aнсорb санъати тазодро дар робита ба гуфтори худ истифода намудааст. Ин [олат ба равиши баёни маълумот ва шахсияти Пири {ирот вобастагb дорад, зеро дар саросари китоб Aнсорb шогирдонашро аз фиреб хeрдан боз медорад ва намехо[ад, ки зе[ну хотири он[о берун аз шариат гарор гирад.
Лозибаи гуфтор ва 1удрати [офизаи у ба [аддест, ки дар шар [и равшани зикри як масъала чанд маф[уми ба [ам зидро меорад:
«Ва Бeбакри Каттош гуяд, ки: Маrомот яке нур аст ва яке зулмат, яъне яке рав[у осоиш ва зиндаго^ ва яке нокомиву ранл>. Яке тахалливу яке иститор, яке хамъу яке тафригат» (l, 49).
Дар мyноxоти Пири {ирот санъати тазод хеле зиёд истифода шудааст, ки бо овардани чанд намуна иктифо меварзем:
«Ва туро ёфтан худро гум кардан аст» (1, 20).
«{ар чЬ xyз ^r мебинад, ма^уб аст» (1, 20).
«Ило[о, дард медонам, дору намедонам ё медонам, хeрдан наметавонам» (l, 54).
«В-ар [исоби ту бо моядорон аст, ман дарвешам» (1,56).
Маъмулан дар кутуби маношб тефиён бо сифат[ои зиёд сутуда мешаванд. Дар ин намуна санъати тансшу-с-сифот мо[ирона истифода шудааст:
«Aбeбакри Сиддиг гуфт, ки: Kb бе[тарини [ама халr паси пайuомбарон, разиялло[у ан[ум аxмаъин: Туби лиман мота фи-н-наънот. Яъне чун не^ву хуш ва хунуку саодати рeзгори e, ки бо ибтидои иродат бо xивори сe[бат ва тозагиву сафои ва1"т биравад аз дунё, ки дар яке таuйири а[вол меафтад ва дар сафо кадар меомезад» (1, 49-50).
Дар фа^аи дигар низ якбора чанд сифати аъзои инсон ёд шудааст:
«Шукри Яздонро, ки чашми бинанда дод, геши шунаванда, забони геянда, дасти гиранда ва пойи раванда дод» (1, 641).
Дар шева[ои забони форсии токикЬ корбасти ташир зиёд ба мушо[ида мерасад. Ташир на фаrат ба хотири навозиш, балки го[е ба маънии киноя [ам ба кор меравад.
Дар ин порча афкору андешаи худро дар назди {аг ночиз нишон меди[ад:
«В-ар кораки ман дар ман бандЬ, ман на ба дасти хешам» (1, 56).
Ин намунаи тасиир дар хое дигар низ дида мешавад: «Шайхулислом гуфт: Вай (Абул[асан ас-Саби[Ь) рузи одина бар дари масхиди Басра истода буд, шогирди худро гуфт: Ин халгро бинЬ ин [ама огини би[иштанд. Ин корак моро афтода ва масхиди Басра он вагт чунон буд аз анбе[е, ки халг сухуд наметавонист карданд бар замин, рей бар пушти якдигар мени[оданд» (1, 404).
Дар геишот баъзан чизи бузург ё [одисаи маълум бо тасиир иброз мешавад. Калимаи «гурзак», яъне гурзи хурд ин маъниро намеди[ад. Тасиир дар ин ло маънии онро дорад, ки вогеан [амон марди дар гербуда сазовори хазои сахту сангини охират аст:
«Шайхулислом гуфт, ки: БухорЬ ишроф дошт бар гер[о. Резе бар гере мегузашт, гуфт: Хер, [ин бар димои гурзаки о[анин. Яке гуфт: Эй шайх! Е марди порсо буд. Гуфт: Порсоро сахттарак зананд» (1,589).
Бояд гуфт, ки калимаи резагак маънии камиву андакиро дорад ва [оло дар геиши зиёди шимоли Тохикистон ба маънии чизи кам ба гуна[ои реза, як реза, якрезгb истифода мешавад.
«Шайхулислом гуфт: Дар Абесаид Харроз резагаке лангЬ дармебоист, ки касе бо з-е наметавонад рафт. Дар ВоситЬ резагаке ра[мат мебоист ва дар Хунайд резагаке тезЬ мебоист, ки вай илмЬ буд» (1, 160).
Ин хо низ манзури Хоха Абдулло[и АнсорЬ аз ин вожа ифодаи мигдори муайяни амал аст.
«Шайхулислом гуфт: Резе Шо[ дар Масхиди Зиракон нишаста буд. Дарвеше бар пой хост, ду ман нон хост. Касе фаро намедод. Шо[ гуфт: Кист, ки ин панхо[ [аххи ман бихарад ба ду ман нон ва бад-ин дарвеш ди[ад. Фаге[е буд, он хо нишаста наздики вай, онро бишунид гуфт: Аййу[ашшайх! Истихфоф бо шариат? Гуфт: {аргиз касро-м надидам ва худро-м надидам ва гадр нани[одам, то кирдори худро тматаке ни[ам. Яъне ки худро кимат наниаодам, кирдори худро гимат кай ни[ам?» (1, 237).
Дар сухани ШиблЬ манзур аз сарак сарришта, андоза, гадру гимат мебошад. Яъне аз оиоз бояд ба гадри андаки мукофоту муваффагият расид:
«Шайхулислом гуфт, ки: ШиблЬ гуфт: Ин сараки вагти худ, ки дорЬ ба ноз дор, ки то ховидон бар он се[бат мебояд кард. Ки он ло сарвагт нади[анд, он аз эдар мебояд бурд» (1,393).
Дар намунаи зерин сухан аз каромоти Са[ли ТустарЬ меравад, ки калимаи зебои порагак истифода шудааст, ки маънии чизи каму андакро дорад.
«Са[л порагаке хок аз он мавзеи худ бардошт ва дар он афканд ва сари он бипешид, ба вай дод ва гуфт: Бар ва бифуреш! Бурд ва бифурехт, [ама мушк ва мушкдон шуда буд, мард тавонгар шуд» (1,136).
Хоxа Aбдyлло[и Aнсорb калимаву таркиб[ои [амxинсро низ истифода кардааст, ки боиси лаззобтару хонотар шудани китоб гардидаанд. Корбурди ин санъат барои тасвири вазъу [ол ва андешаи солик хеле му[им аст.
Дар ин пора аз мyноxот калимаи moeoH ба сурати талниси том ба ду маън^ яке moeoH - хунба[о, xарима ва дигар moeoH - битоб, равшан соз, нур бахш ба кор рафтааст:
«Ило[о, акнун ки ман бар ман moeoH, ту офтоби сафват бар ман moeoH!» (1, 176).
Дар ин порча низ калима ё феъли pacud ба ду маън^ яке pacud ба маънои талошу ^шиш ва дигар ба маънии аслb корбаст шудааст:
«Сeфb ба манзил pacud ба pacud, аз сел ч'' нишон ди[ад, ки ба дарё расид» (1,2G7).
Дар гуфтори зерин низ таxниси том истифода шуда, як вожа [ам дар сурати комил ва ба сурати таркиб бозгеи андеша[ои мармузи ирфонии Пири {ирот гардидаанд:
«Саволи соил аз u^op аст, бар uh кар ар e аз u^op ба вай дорад, eро бо савол чЬ кор? Инкop макун, ки uh кйp шум аст, u^op e кунад, ки аз uh кй_p ма[рум аст. Rавме маш^л аз uh кйp ва гавме вар u^op ба ин кор ва гавме худ сар дар сари uh ^p. E, ки дар uh mp ба u^op аст, e муздур аст ва e, ки аз uh кйp маш^л аст, ма^ур аст ва e, ки дар сари u^op аст, шргаи нур аст» (1, 44G).
Ин тарзи баёнро дар адабиётшиноЛ бозии лафзb [ам мегеянд, ки адиб аз [унару истеъдоди худ дарак меди[ад. Шояд дар баёния[ои ирфонии Хоxа Aбдyлло[и Aнсорb чунин тасвир[о ифодагари [олати ваxди e бошанд. Масалан:
«Он, ки туро ёфт, ёфт, аммо кyxо ёфт? Ноёфта, ки 6удЬ, то ёфт, ки на кас зоти ту дарёфт, то кори ту воёфт. Оре, он ки ёфти ту дарёфт. Он ки дарёфти ту xyer, аз ро[и [ашгат бартофт» (1, 162).
Му[аммад Умари Родуё^ дар фасли «ФЬ таxниси-з-зоид» мегeяд: «Ва яке аз агсоми балоuат он аст, ки дабиру шоир ду лафз ба як маъ^ биёранд ва ба охири лафзи охирин як [арф зиёдат кунанд, чун «ном» ва нома» (3,14).
Дар «^багету-с^фия» истифодаи таxниси зоид низ ба мушо[ида мерасад. Дар ин xо калима[ои paмuдaн (гурехтан, гусехтан, дур шудан аз тарсу хавф) ва opaмuдaн (осоишу фарошт доштан, аоли хуш доштан, дар xои нек мyстаrар будан) бо зиёдатии як алиф, яъне [арфи «o» таxнисанд.
«Ва чун борик аст ро[и он ра^, к-иш худро надидан аз хидмат paмuдaн аст ва худро дидан бо Худо opaмuдaн аст» (1,56).
Истифодаи калима[ои шaкap ва шuкop низ аз нишонаи таxниси зоид
аст:
«{аммол аз шaкap кашидан [амчунон бимонад, ки аз шuкop кашидан» (1,15G).
Дар ин [икоят калима[ои габо ва або хеле зебо корбаст шудаанд:
«^зе Aбe[афс нишаста буд дар Нишопур. Шо[ Шyxоъ бар сари вай боз истод ба габо, аз вай чизе пурсид. Aбe[афс боз нигарист, eро дид ба габо,
гуфт: Ба Худой, ки ту шо[Ь! Гуфт: Ман шо[ам? Дар он савол ба хой овард, ки шо[ аст. Донист, ки он савол хуз аз е надонад кард, гуфт: Бо габо шо[ гуфт: «Вахадту фи-л-габои мо талабту фи-л-ъабои. - Дар габо биёфтам, он чЬ дар або бинаёфтам» (1, 237).
Ин тарзи баён ва ин матлаб дар «Кашфу-л-ма[уб» омадааст: «То вай гасди Нисобур ва зиёрати Бе[афс афтод. Ман бо вай биёмадам. Он рез, ки ба наздики Бе[афс андаромадем, шо[ габое дошт. Бе[афс чун вайро бидид, бар пой хост ва пеши вай бозомаду гуфт: «Вахадту фи-л-габои мо талабту фи-л-ъабои.- Дар габо ёфтам онро, ки дар або металабидам».
Дар «Табаготу-с-сефия» санъати муноказа аз маъмултарини санъат[ост.
Аз барои он ки бештари гуфтори Хоха Абдулло[и АнсорЬ дар махолиси вазъу тазкир бар забон рафтаанд, табиист, ки е аз сари вахду [ол низ зиёда сухан гуфтааст. Дар «Табаготу-с-сефия» ба таъбироти орифонае дучор шудан мумкин аст, ки як матлаб дигареро рад мекунад. Дар илми балоиат чунин тарзи баёнро муногаза меноманд.
Шамси Яайси РозЬ дар боби «Дар уюби гавофЬ ва авсофи нописандидае, ки дар каломи манзум афтад» аз унсуре бо номи муногаза сухан ба миён меорад, ки таърифи он чунин аст: «Муногаза (сухан бар хилофи якдигар гуфтан) ва таногуз мухолифат» дар шеъру соири калом он аст, ки маънии дуввум муногазаву (мухолифу) мунофии (зидди) маънии аввал бошад» (4,233).
Хое со[иби «Табаготу-с-сефия» дар хусуси нозукиии а[волу магоми ра[рави таригат менависад: «Ориф дар магом бидошт ва ба резу замон афтода. Ин хавонмард ар сухан геяд, мушриф гардад ва ар хомеш истад, мушрик гардад. Ар шод бувад, муддаъЬ бувад ва агар бигиряд, мунофиг гардад ва агар бинозад, дар тафригат афтад ва ар шодЬ барад аз худ, нишон ди[ад.
Ва ар аз е геяд ба фардоният, дар ишорат муштарак гардад. Ва ар ба сафват сухан гуяд, ба абтоли обу гил маътал гардад ва ар нишону восита рад кунад, мул[иду хо[ид гардад. Ва ар дар восита бандад, аслро мункар гардад ва ар восита рад кунад, зиндиг гардад.
Ва ар роз ди[ад, муддаъЬ гардад ва ар хомеш истад, носЬ гардад ва ар бигиряд, мунофиг гардад. Ва ар бихандад ва аз худ нишон ди[ад, мутафарриг гардад. Ва агар гом бозпас ни[ад, ма[хуб гардад ва агар гом фаро пеш ни[ад, дар [айрат иарг гардад. Пас офияти е дар он аст, ки набувад ва аз он аст, ки намебувад. Ар дуо кунад, геянд даъвост ва ар хомеш нишинад, геянд, ки иафлат аст, чун кунад, ки геянд [агигат аст?» (1,153).
Чунин услуб [ангоми шар[и масоили тасаввуф дар китоби «Табаготу-с-сефия» зиёд ба мушо[ида мерасад: «Шайх Абеалии Сиё[ геяд: Мовароунна[риён мегеянд: То бинара[Ь, наёвЬ ва ирогиён мегеянд, то наёбЬ, бинара[Ь, [ар ду якест. Лекин ман бо ирогиёнам, ки сабаг аз е некетар аст. Хо[Ь хура[ бар санг зан, хо[Ь санг бар хура[» (1,171).
Дар «Табаготу-с-сефия» Хоха Абдулло[и АнсорЬ аз амал[ое ёдрас мешавад, ки зо[иран суд надоранд. Мисли ин намуна[о:
«Ибодоти фаровон, валекин аз нури имон [ех чиз нест бар инон» (1,122).
***
«Шайхулислом гуфт: Лаззату хушЬ дар талаб аст, дарёфт хушЬ нест,
дарёфт садамат аст, ки туро фyрe мешиканад» (1,149).
***
«Шодии беандоза аз андe[ кушандатар аст» (1,15G).
***
Ва туро ёфтан худро гум кардан аст.
Ва ба ту расидан худро ба фано супурдан аст.
{ар чЬ xyз [ак мебинад, ма^уб аст,
Ва [ар чЬ ба xyстан тавон ёфт, бо xeянда мансуб аст (1,2G).
***
«Шайхулислом гуфт, rаддасалло[y ру[а[у: НурЬ яд тасбе[ доштЬ дар даст. Вайро гуфтанд: Ба ин тасбе[ мехо[Ь, ки Aлло[ дар ёди ту бувад? Гуфт: Ба ин тасбе[ ме шфлат xeям» (191).
Санъати мyноrаза дар «^багету-с^фия» мисли як масъала ё як муодилаи математикЬ аст, ки соликро ба андеша водор месозад. Дар паси андешаи са[е[ матлаби аслЬ [увайдо мегардад:
«Ма[муд ба сари гери Боязид шуд, дарвеше дид он xо, гуфт: Ин устоди шумо чЬ гуфтид? Гуфт: Вай гуфтЬ: {ар кЬ маро дид, вайро бинасeзанд. Ма[муд гуфт: Ин [еч чиз нест. Aбexа[л Мустафоро дид, вайро би^занд. Он дарвеш гуфт: НадидаЬ, амир надид, яъне вай бародарзодаи Aбeтолиб дид, на пайшмбари Худой, сала-л-лЛо[у алай[и ва саллам, в-арна бинатехтандЬ» (1,41G).
Хоxа Aбдyлло[и Aнсорb бештарини масъала[оро тавассути ташхис ва рамз ифода менамояд. Дар фифаи зерин Пири {ирот гуфтааст, ки орифи [аrиrb се навъ чашм дорад:
«Се дида аст орифро: дидаи сар бинад ва он лаззатрост ва дидаи дил ва он маърифатрост, дидаи xон ва он мушо[идарост ва мо гадара-л-Ло[у [агеа гадри[и» (1,46).
Ибораи «оташи дили дeстон» ташхиси зебое аз сузи ишг аст:
«Шайхулислом гуфт: Бeраxои УторидЬ гуфт, ки: Ибро[имро ба оташ андохтанд, Aлло[ таоло гуфт оташро: Aр ту eро биёзорЬ, ба иззати ман, ки дарва1"т ба оташи ме[ин фиристам. Оташ бияфтод бе[уш се шабонаруз. Чун боз кор омад, гуфт: Оташи ме[ин кадом аст? Гуфт: Он оташ, ки дар дили дeстони ман аст» (1,279).
Хоxа Aбдyлло[и Aнсорb маърифатро мур^ бо[уше мешуморад, ки дар дили пуршарму [аё менишинад:
«Шайхулислом гуфт, ки: Сарии СагатЬ гуфт: Маърифат аз боло фyрe ояд, чун мур^ парвозкунон, то диле бинад, ки дар e шарм бувад ва [урмат, он xо фуруд ояд» (1,96).
Дар китоб санъати тамсил [ам ба мушо[ида мерасад. Масалан:
«Ба тезан кандан осонтар аз кибр аз дил берун кардан» (1,7).
Шайхулислом дар шар [и мушисаи [оли авом бо хос менависад ва барои шёс суханеро меорад, ба масали маъруфи «кори [ар буз нест хирман кeфтан»
шабе[ аст: «Ва гуфт (Шайхулислом): ЧЬ кор аст дарзиро бо табар. {ар касро кори хеш ва [ар дарахт бо бори хеш» (1,541).
Санъати тавсиф дар китоби «Табаготу-с-сефия» зиёд истифода шудааст, аммо корбурди бадеии он ба [адди «Кашфу-л-ма[хуб» ва ё «Тазкирату-л-авлиё» нест.
Агар [ар як аз шахсият[ои марказии китоби {ухвирЬ бо авсофе, чун «фалаки маърифат», «малики му[аббат», «офтоби уммат», «шамъи дину миллат», «сафинаи та[гигу каромат», «со[или маърифат», «гутби му [аббат», «нури сир[о», «сайфи сиёсат», «гав[ари ганхи [аёву аъбади а[ли сафо», «сафинаи та[гигу каромат», «фалаки маърифат», «малики му[аббат» (5, 23-35 ва иайра) ва амсоли ин[о сутуда, тавсиф бар мабнои ашё ташхисоти зебое ба худ гирифта, ба [укми равиши ягонаи нигориш тадовум ёфта бошад, ин усул дар «Табаготу-с-сефия» а[ён-а[ён ба назар меояд.
Дар «Тазкирату-л-авлиё» низ, ки [арчанд баъд аз китоби АнсорЬ реи кор омадааст, равиши истифодаи тавсифот дар заминаи ташхис зиёд ба мушо[ида мерасад, мисли «меваи дили авлиё», «лигаргешаи анбиё», «офтоби пин[он», «ба[ри вафо», «кони сафо», «офтоби караму э[сон», «дарёи вараъу ирфон», «симурии гофи ягин», «ганхи олами узлат», «шо[и иглими аъзам», «шамъи хамъи гиёмат», «гиблаи ме[ташам уммони хаво[ири маониву дагоиг», «чароии офариниш», «дурри дарёи тавоноЬ», «сайё[и байдои таригат», «иаввоси дарёи [агигат» ва иайра (2, 12-78 ва иайра). Илова бар ин, Аттор мекешад, ки [ихои фаграи охирини тавсифро бо хузъи охири ному насаби машоих [амгофия созад.
Тавсифоти Пири {ирот бештар ба сифати аслии машоих иртибот дорад, монанди «ягонаи резгор», «[офизи имоми а[ли суннат», «аиммаи дину шаръ», «дар шаръ имом ва дар зе[д ягона», «саййид дар зе[ду вараъ», «му[аббати давлати дил», «ба вараъ ва зе[ду футувват маъруф», «товусу-л-уббод», «ягонаву гиблаву иавси замони хеш», «олим ба [угуги [агоиг», «[аг ба гуяндаи бебок ва иолиби гувват», «равшантару нуронитар», «бо[айбаттару равшантар», «тамом[олтар», «забоннеке-тар», «лисону-л-вагт», «дарвеши мухаррад аз зариф аз зурафои сефиён».
Го[о дар як порчаи китоб чанд сифати бархастаи машоих оварда мешавад: «Машоихи Баидод гуфтаанд Нуриро, ки со[ибу-л-вафо, Хунайд со[ибу-л-[урмат, Рувайм со[ибу-л-адаб, РедборЬ со[ибу-л-[уффоз, ШиблЬ мустаиригун фЬ вахди ва Ибни Ато со[иби иайрат» (1,190).
«Геянд, ки Абдурра[мони Ма[дЬ ба зиёрати вай (Му[аммад ибни Юсуф ибни Маъдон ибни Язид ибни Абдурра[им ал-Бино ас-СагафЬ ас-СефЬ) фаровон шудЬ, еро ареси зу[[од геянд» (1,129).
{амин гуна, агар нахуст Хоха Абдулло[и АнсорЬ бо истифода аз саноеи сухан аз гудрати сухан ва истеъдоди худ [амчун бе[тарин адибу донандаи балоиат хабар ди[ад, аз дигар хониб ин унсур[ои бадеиро барои расоиву пухтагии сухан, ифодаи пуртаъсири матлаб[о, шар[и мукаммали а[воли ре[ии орифон, магому мартабаи маънавЬ ва тафаккури хоси он[о ва шар[у тавзе[и масъала[ои бунёдии тасаввуф ба кор гирифтааст.
Пири {ирот [амчун нависандаи со[ибсабку со[ибназар собит месозад, ки саноеи бадеиро дар насри ирфонЬ [ам истифода карда, арзиш[ои [унарии маногиби сефиёнро ба ин сурат хилвагар сохтан мумкин аст.
Корбандии саноеи дигари сухан, мисли тазод, тавсиф, тамсил, тасиир, ташхис, муногаза ва амсоли ин Хоха Абдулло[и Ансориро [амчун нависандаи [унарманду чирадаст муаррифЬ менамоянд.
Ни[оят, аз тадгиги мухтасари бадеиёти «Табаготу-с-сефия» ба ин натиха расидан мумкин аст, ки ифодаи [амахонибаи вухуди хешандаву кешанда ва донандаи солики илми [аггулягин, тасвири ингилоб[ои ре[онии е ва шар[и хо[иш, [адаф, орзу, андеша, ха[оншиносЬ, тафаккур, таълимот ва э[сосоти ориф бе истифодаи аносири тасвирсоз имконнопазир аст. Пири {ирот бо назардошти он, ки бе саноеи сухан таъсиргузорЬ ба дили муридон имконнопазиру номумкин аст ва шуру хазаботи ошигро баён кардан душвор менамояд, бадо[атан каломашро мавзуну музайян кардааст.
Калидвожа[о: Хоха Абдулло[и АнсорЬ, Шайхулислом, «Табаготу-с-сефия», саноеи бадеЬ, сабки баён.
Ключевые слова: Ходжа Абдуллах Ансори, Шайхулислам, «Табакоту-с-суфия», художественные приёмы, стиль изложения.
Key words: Khoja Abdullah Ansori, Shaikhulislam, "Tabakotu-s-Sufiya", artistic techniques, style of presentation.
Пайнавишт:
1. АнсорЬ Хоха Абдулло[. Табаготу-с-сефия. Мугобалаву тас[е[ ва [авошиву фа[ориси Му[аммад Сарвари МавлоЬ.-Те[рон, 1362.- 968 с.
2. Аттор Фаридуддин. Тазкирату-л-авлиё /Бо тас[е[у та[шияи Рейнолд Николсон. Бознигарии матн, тархумаи мугаддима[о ва танзими фе[рист[о аз А.Ре[бахшон. -Тешрон: Асотир, 1379. - 974 с.
3. РодуёнЬ, Му[аммад ибни Умар. Тарxумону-л-балоuа. Ба тас[е[ ва э[тимоми А[мади Оташ ва интигоди Маликушшуаро Ба[ор.-Те[рон: Асотир, 1362.- 263 с.
4. РозЬ Шамси Яайс. Ал-меъхам. Муаллифи сарсухану тавзе[от ва [озиркунандаи чоп Урватулло Тоиров. - Душанбе: Адиб, 1991.- 464 с.
5. {ухвирЬ АлЬ ибни Усмон. Кашфу-л-ма[хуб /Мугаддима, тас[е[у таълиготи Ма[муди ОбидЬ.- Те[рон: Суруш, 1383.- 1154 с.
Очилова Мехринисо Илхомовна-
аспирант ХГУ им. акад. Б.Гафурова
Художественные приёмы (фигуры) в «Табакоту-с-суфия» Ходжи Абдуллаха Ансори
В данной статье изучено использование художественных приёмов в книге «Табакоту-с-суфия» («Сословие суфиев») Ходжи Абдуллаха Ансори. В этом произведении использованы такие художественные приёмы, как тазод (антитеза), тасгир (уменьшение слов), таджнис (омонимы), муноказа (противоречие), тавсиф
(восхваление), тамсил (аллегория), киноя (намек, двусмысленность), которые служили для выражения контраста мыслей и высказываний.
В книге «Табакоту-с-суфия» наблюдается тасгир (употребление слов в уменьшительно-ласкательном значении). Целью писателя является выражение определённого действия, или ласкательного отношения, иногда двусмысленность и намек на что-то.
Использование этих художественных приёмов свидетельствует о поэтическом мастерстве и искусной речи великого писателя Ансори. Автор подчеркивает, что Ходжа Абдуллах Ансори показал себя как наилучший писатель и знаток риторики исключительно посредством использования (внедрения) художественных приёмов в своем творчестве. Параллельно писатель употребляет художественные элементы, чтобы достичь ценности слова, красноречия, глубокого влияния (суфийских) идей мистицизма, подробного толкования внутреннего состояния суфиев, их духовного величия и специфического мышления.
Ochilova M.I.
Art pieces in Khoja Abdullah Ansori's "Tabakotu-s-Sufiya" ("The estate of the Sufis")
The author of the article studies the usage of artistic techniques in in Khoja Abdullah Ansori's book "Tabakotu-s-Sufiya". In this work is used such artistic techniques as antithesis, decrease of words, homonyms, contradiction, praise, allegory, hint, ambiguity expressing served for contradictive ideas and quotes.
Here is also observed the usage of contracted words and expressions. The purpose of the writer to express definite action , or polite relation, sometimes double meaningness and hint to something.
The use of these artistic techniques demonstrates the poetic skill and cunning speech of the great writer Ansori. The author stresses that Khoja Abdullah Ansori proves himself to be the best writer and expert on hetoric, solely through the usage and implementation of artistic techniques in his work. Parallely, the writer uses artistic elements to achieve the value of speech, eloquence, depth of sufi influence ideas of mysticism, a detailed interpretation of internal sufi's state , their spiritual greatness and specific thinking. Here is also mentioned the important fact that Khoja Abdullah Ansori uses artistic techniques to clarify the main issues of mysticism.
