QIYOSIY JIHATDAN MAKTABGACHA VA MAKTAB YOSHIDAGI BOLALARDA ALLERGIK RINITNING TARQALISHI XUSUSIYATLARI (Adabiyotlar sharhi)

QIYOSIY JIHATDAN MAKTABGACHA VA MAKTAB YOSHIDAGI BOLALARDA ALLERGIK RINITNING TARQALISHI XUSUSIYATLARI

(Adabiyotlar sharhi)

Zuxra Jumayeva

Abu Ali Ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti [email protected]

ANNOTATSIYA

JSST mutaxassislarning fikriga ko'ra; allergik riniti (AR) aholining 10-20%ga ta'sir qiladi; epidemiologik tekshiruvlarda uning alomatlari yanada tez-tez aniqlanib boradi: Hozirgi kunda bolalarda allergik kasalliklarning ko'payishi kuzatilmoqda; ular orasida AR ustunlik qiladi. Dunyoning turli mintaqalarida o'tkazilgan bir qator epidemiologik tadqiqotlar natijalariga ko'ra, bolalar populyatsiyasida ARning tarqalishi 22%ga etadi.

Kalit so'zlar: allergiya, rinit, ekologiya, epidemiologik, populyatsiya.

COMPARATIVE CHARACTERISTICS OF PREVALENCE OF ALLERGIC RHINITIS IN PRESCHOOL AND PRESCHOOL CHILDREN

(Literature review)

Zukhra Jumaeva

Bukhara State Medical Institute named after Abu Ali Ibn Sino [email protected]

ABSTRACT

According to experts; WHO allergic rhinitis (AR) affects 10-20% of the population; and its symptoms in epidemiological studies are detected even more often: they are noted by up to 40% of respondents. Currently, there is a further increase in allergic diseases in children; among which AR prevails. According to a number of epidemiological studies conducted in various regions of the world, the prevalence of AR in the pediatric population reaches 22%.

Key words: allergy, rhinitis ecology, epidemiologist, population.

KIRISH

Tadqiqot maqsadi: "ISAAS" xalqaro dasturiga muvofiq Buxoro viloyatining Qorako l va Qorovulbozor tumanlari maktab yoshidagi bolalarda allergik rinit

tarqalishini qiyosiy jihatdan o'rganish va tahlil qilish maqsadida adabiyotlarni o'rganish.

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA

Allergik kasalliklar, ayniqsa allergik rinit va bolalikdagi bronxial astma muammosi tadqiqotchilar e'tiborini ko'p yillar davomida jalb qilib kelgan. Kasallikning keng ko'lami uni nafaqat tibbiy, balki o'tkir ijtimoiy muammoga aylantirdi [1]. Allergik rinit (AR) bilan kasallanishning har yili keng tarqalishi, tez-tez kelib chiqadigan asoratlar, shuningdek bemorlarning mehnat qobiliyatlari va hayot sifatining keskin pasayishi sababli jiddiy muammo bo'lib qolmoqda. JSST ma'lumotlariga ko'ra, asosan bolalar va o'spirinlar, shuningdek mehnatga layoqatli yoshdagi kattalar aholisi allergik kasalliklarga moyil bo'lib, bu sayyoramizdagi bolalar kontingenti kasalligi va nogironligini kamaytirish uchun yangi echimlarni izlashni taqozo qiladi [7,11]. Rivojlangan mamlakatlarda allergik rinit har qanday yoshdagi, shu jumladan chaqaloqlarda ham tashxislanadi. Kattaroq ayniqsa 13-14 yoshdagi bolalarda, allergik rinit bilan kasallanish darajasi yuqori. Allergik rinit tashxisi qo'yilgan bemorlarning taxminan 80% 20 yoshgacha simptomlarni rivojlantiradi. Agar o'g'il bolalar bolaligida AR bilan kasallanish ehtimoli ko'proq bo'lsa, unda balog'atga etishish davrida qarama-qarshi tendentsiya kuzatiladi va shuning uchun kattalar aholisi orasida erkaklar va ayollarda kasallanish darajasi farq qilmaydi.[1,2,11]. Allergik rinit bilan kasallanganlarning aksariyati 3 yoshdan 15-16 yoshgacha, ya'ni eng katta harakatchanlik davriga to'g'ri keladi, o'g'il bolalar qizlarga qaraganda ko'proq kasallanadi. [11,12]. Dunyoning turli mamlakatlaridagi tibbiy statistika ma'lumotlariga ko'ra, so'nggi yillarda allergik kasalliklarning tarqalishi sezilarli darajada oshgan va hech bir mamlakatda ushbu patologiyaning o'sishining pasayishi yoki barqarorlashuvi kuzatilmagan. [12]. Hozirgi vaqtda bolalarda allergik kasalliklar ko'paymoqda, ular orasida AR ustunlik qiladi. Rossiyaning turli mintaqalarida o'tkazilgan bir qator epidemiologik tadqiqotlar natijalariga ko'ra [International Studyofi Asthma and Allergiein Children -ISAAC, 1998-2001], bolalar populyatsiyasida ARning tarqalishi 22% ga etadi [6]. Ushbu kasallik bolalarning hayotiy faoliyatini cheklaydi, ularning ijtimoiy va jismoniy faolligini, shuningdek hayot sifatini va umumiy farovonligini pasaytiradi. Burun nafasini uzoq vaqt davomida buzilishi, birinchi navbatda miyaga gipoksiyaga olib keladi, bu esa kognitiv funktsiyalarni sezilarli darajada kamaytiradi va maktab o'quvchilarining o'qish, o'rganish qobiliyatiga ta'sir qiladi. AR nihoyat bronxial astmaga (BA) aylanib, ba'zida nogironlikka olib kelishi mumkin. [10].

MUHOKAMA

Allergik rinit nazal mukozaning allergik yallig'lanishiga sabab bo'lgan alergen ta'siridan kelib chiqadi. Dunyoning evropa mintaqalarida o'tkazilgan epidemiologik tadqiqotlar natijalari shuni ko'rsatadiki, allergik rinit umumiy aholining 4% dan 30% gachasida uchrar ekan [14,16,18]. Osiyo mamlakatlardagi statistik tadqiqotlar natijalariga ko'ra, esa aholining 10 dan 20% gachasi allergik rinit bilan og'rigan. Vaqt o'tishi bilan allergik rinit bilan kasallangan odamlarning 40% da bronxial astma rivojlanadi. [5,6]

Afsuski, bugungi kungacha aholi orasida allergik rinitning tarqalishini aniqlash bo'yicha yagona yondashuvlar mavjud emas. Uning tarqalishi ko'pincha tibbiy muassasalarga tashriflar sonini tahlil qilish orqali baholanadi, ammo, aksariyat tadqiqotchilarning tajribasi shuni ko'rsatadiki, shu tarzda olingan ma'lumotlar ko'pincha haqiqatga to'g'ri kelmaydi. Dunyo miqyosidagi tasnifga ko'ra, allergik rinitni burun shilliq qavatining kasalligi deb tushunish kerak, bu burun bo'shlig'i shilliq qavatining IgE vositachiligida yallig'lanishi va har kuni bir soat yoki undan ko'proq vaqt davomida paydo bo'ladigan quyidagi simptomlardan kamida ikkitasining mavjudligi bilan tavsiflanadi: burun tiqilishi (to'siq), burun oqishi (rinoreya), aksirash, burundagi qichishish. [8,11]. Allergik rinitning ikki turi mavjud: mavsumiy rinit va ko'p yillik.

NATIJA

Mavsumiy rinit bahorda - kuzda paydo bo'ladi, kasallikning o'tkir boshlanishi bilan xarakterlidir, burundan ko'p suv oqushi va burun tiqilishi bilan kechadi. Yilning qolgan davrida burun oqisyi kuzati'lmaydi. Ko'zlarning qizarishi va qichishi, lakrimatsiya (allergik kon'yunktivit) tez-tez uchraydi. Mavsumiy rinit pichan gullash davrigacha davom etadi. Maysa, gul yoki daraxt changchisiga moyil bo'lgan odam uni nafas olganda, allergik reaktsiya uning burni yoki bronxida boshlanadi.. AR simptomlari ko'pincha o'tkir respiratorli infektsiyalar bilan chalkashtiriladi [2, 9]. Agar nafas olish buzilishi alomatlari normal tana harorati fonida ikki haftadan ko'proq davom etsa, shuningdek kasallikning allergik xususiyatining boshqa belgilari mavjud bo'lsa, ARni chiqarib tashlash kerak.

XULOSA

Adabiyotlar tahlili shuni ko'rsatdiki, allergik rinitning paydo bo'lishi omillarining tarqalishi va aniqlanishi, AR ning davriy va doimiy shakllari tarqalishi va klinik xususiyatlari, allergik rinit tarqalishining laboratoriya-sitologik parametrlari, bolalarning jinsiga, yoshiga qarab tahlil qilinganligi haqida ma'lumotlar berilmagan.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI

1. Abdulxadjieva L.R. Allergiya riniti bo'lgan bolalarda adenoidning klinik va immunologik xususiyatlari. Xulosa. Moskva 2008 yil

2. Ado A.D. xususiy allergologiya. M.: Tibbiyot, 1976.512 s

3. Balabolkin, I. I. 2000 yil; V.A. Revyakina, 2002 yil; Frid, 2003)

4. Vinokurova O.E. Allergiya riniti bo'lgan bolalarni kompleks reabilitatsiya qilishda nafas olish gimnastikasi. Xulosa. Moskva 2008 yil

5. Jumaeva A.A, Kasimov X.O, Jumaeva Z.J, Manasova. Hygienic aspects of the possibility of using the new insecticide Seller in agriculture. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, Vol. 24, Issue 06, 2020 ISSN: 1475-7192

6. Лопатин А.С. Персистирующий аллергический ринит. / А.С. Лопатин // Consilium medicum. -2002. -Т.4, №9. -С. 455-461.

7. Ilina N.I., Polner S.A. Yil davomida allergik rinit // Consilium medicum. 2001. T. 3. № 8. S. 384-393.8. Irsalieva F. X., O'zbekistonda nafas olish allergiyalari uchun o'ziga xos immunoterapiyani optimallashtirishning zamonaviy jihatlari // doktorlik dissertatsiyasi // 14.00.36 - Allergologiya va immunologiya (tibbiyot fanlari). Toshkent, 2016, p. 77.

9. Lixanov AV // Klinik va epidemiologik monitoring allergik kasalliklarga chalingan bolalarga tibbiy yordamni takomillashtirish asoslari sifatida // doktorlik dissertatsiyasi 14.00.09 -Pediatriya // Novosibirsk, 2006. p. 318.

10. Ревякина В.А. Современный взгляд на проблему аллергических ринитов у детей. / В.А. Ревякина // Лечащий врач. -2001. -№3. -С. 22-27.

11. Manasova I.S. Jumaeva Z.J. Osobennosti zabolevaniya serdecho-sosudistoy sistemi u detey//Doktor axborotnomasi// Samarkand 2020. 49 b

14. Umarov D.S. Tojikiston Respublikasida bolalarda allergik kasalliklarning tarqalishi va klinik xususiyatlari, davolash va profilaktika // tibbiyot fanlari doktori dissertatsiyasi VAK 14.00.09 - Pediatriya // Moskva, 2009. p. 258.

15. Xaitov R.M., Pinegin V.B., Istamov X. I. Ekologik immunologiya. M.: VNIRO, 1995. S. 178-20716. Xakberdiev M. M., Abdullaev N. Ch., Karataeva N. A. Bolalardagi allergik kasalliklar // oliy o'quv yurtlari talabalari uchun darslik // Toshkent, 2013. b. 239.

17. Xatamov X. M. Timus holati, limfotsitlar immunofenotiplari va bronxial astmada retrosternal gormon terapiyasining samaradorligi // tibbiyot fanlari nomzodi ilmiy darajasi uchun dissertatsiyalar // 14.00.36 - Allergologiya va immunologiya. Toshkent, 2010. b. 21.

18. Handley D., Magnetti A., Higgins A. Uchinchi avlod antigistaminlarining terapevtik foydalari // Exp. Klinika. Investitsiya. Draglar. 1998.7 (7), 1045-1054.

19. Shelkova OA Yod tanqisligi va antropogen yuk sharoitida yashaydigan allergik patologiyasi bo'lgan bolalarning allergik kasalliklarning tarqalishi va hayot sifati // dissertatsiyalar, tibbiyot fanlari nomzodi, ОАК 14.00.09 - Pediatriya. Astraxan, 2009.

REFERENCES