71Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
QISHLOQ XO'JALIGI BOSHQARUV FAOLIYATIDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARINING AHAMIYATI
Ulug'bek Asliddin o'g'li Rabbimov
Toshkent davlat agrar universiteti Samarqand filiali 1-bosqich talabasi
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada axborot tizimlari va texnologiyalari fanining asosiy mavzularidan biri bo'lgan ,,Qishloq xo'jaligi boshqarav faoliyatida axborot texnologiyalarining ahamiyati''to'g'risida fikr yuritiladi. Qishloq xo'jaligini boshqaruvi borasida nazariy va amaliy bilimlar berib boriladi. Xalq xo'jaligining asosiy tarmog'i bo'lgan qishloq xo'jaligida ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarishda axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo'llash yuqori samaradorlikka erishishning asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun ham yuqori salohiyatga va malakaga ega bo'lgan qishloq xo'jaligi bo'yicha mutaxasislarni tayyorlashda qishloq xo'jaligida axborot texnologiyalar fanining o'rni beqiyosdir.
Kalit so'zlar: Axborot texnologiyalati, Informatsion texnologiyalari (IT), qishloq xo'jaligi, agrosanoat, axborot maslahat markazi (AKM), internet qidiruv tizimlari, Global joylashishni aniqlash tizimi (GPS), Geografik axborot tizimi (GIS).
АННОТАЦИЯ
В данной статье рассматривается значение информационных технологий в управлении сельским хозяйством, что является одной из основных тем науки об информационных системах и технологиях. Даются теоретические и практические знания по управлению сельским хозяйством. Использование информационных и коммуникационных технологий в организации и управлении производством в сельском хозяйстве, являющемся основной отраслью народного хозяйства, является одним из основных факторов достижения высокой эффективности. Поэтому роль информационных технологий в сельском хозяйстве в подготовке сельскохозяйственных специалистов с высоким потенциалом и квалификацией несравнима.
Ключевые слова: Информационные технологии, Информационные технологии (ИТ), сельское хозяйство, агропромышленный комплекс, информационно-консультационный центр (АКМ), Интернет-поисковые системы, Глобальная система позиционирования (GPS), Географическая информационная система (ГИС).
May 12-13
247
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
ABSTRACT
This article discusses the importance of information technology in agricultural management, which is one of the main topics of the science of information systems and technologies. Theoretical and practical knowledge of agricultural management is given. The use of information and communication technologies in the organization and management of production in agriculture, which is the main branch of the national economy, is one of the main factors in achieving high efficiency. Therefore, the role of information technology in agriculture in the training of agricultural specialists with high potential and qualifications is incomparable.
Keywords: Information technology, Information technology (IT), agriculture, agro-industrial complex, information and consultation center (AKM), Internet search engines, Global Positioning System (GPS), Geographic Information System (GIS).
KIRISH. Qishloq xo'jaligida axborot texnologiyalari fanining vazifasi -kompyuterning texnik va dasturiy vositalarida ishlashni o'rgatish. Axborot texnologiyalari va tizimlari, axborot kommunikatsiya texnologiyalari imkoniyatlaridan foydalanish va unda ishlash ko'nikmalarini mustahkamlashdir. Axborotlashgan jamiyat iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy jihatdan yanada yuksalishga, mamlakatda ishlab chiqarilayotgan qishloq xo'jaligi mahsulotlari sifatini va mehnat unumdorligini oshirishga, iqtisodiyotni zamonaviy texnologiyalar asosida boshqarishni takomillashtirish hamda istiqbolli ilmiy yo'nalishlarni rivojlantirishga katta zamin yaratib beradi.
Qishloqlarda intellektual-madaniy muhit yetarli darajada rivojlanmaganligi, yangi axborot texnologiyalaridan, jumladan, mahalliy xo'jalik amaliyotida yetarlicha foydalanilmayotganligi sababli boshqaruv qarorlarining samaradorligi va samaradorligining pastligi agrosanoat ishlab chiqarishining o'tkir muammolaridan biri hisoblanadi. Qishloq xo'jaligi axborot texnologiyalarini (IT) qo'llash uchun ideal muhitdir. Shu munosabat bilan respublika xo'jalik yurituvchi subyektlarning yangi sharoitlarda samarali va barqaror faoliyat yuritishi uchun ularning ichki zaxiralarini aniqlash, tashqi investitsiyalarni jalb etish, shuningdek, tashkiliy tuzilmalarni qayta qurish va boshqaruv tizimlarini reinjiniring qilish imkonini beruvchi ilg'or axborot texnologiyalarini qo'llash zarur. Bu qishloq xo'jaligi mahsulotlarining mahsuldorligini oshirish uchun tuproqqa o'g'itlar va pestitsidlarni mahalliy qo'llash bo'yicha qaror qabul qilishni optimallashtirish uchun eng xilma-xil ma'lumotlardan foydalanish haqida. Axborot texnologiyalari rivojlanishi bilan Qirg'iziston asosiy e'tiborni agrosanoat ishlab chiqarishi bo'yicha Axborot-maslahat markazi (AKM) va uning mamlakatning deyarli barcha hududlarida
May 12-13
248
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
faoliyat yurituvchi filiallarini tashkil etish va faoliyatini takomillashtirishga qaratishi zarur ICC konsalting ishini ta'minlash uchun ixtisoslashtirilgan ma'lumotlar bazalariga ega bo'lish, mavjud huquqiy tizimlardan ma'lumotnoma ma'lumotlarini jalb qilish, Internet qidiruv tizimlari, bilimlar banki va joriy vaziyatni baholash va uning rivojlanishi prognozini ta'minlaydigan amaliy dasturlarni jalb qilish kerak. [1]. Agrosanoat ishlab chiqarishida IT-dan foydalanishning dolzarb yo'nalishlaridan biri bu global joylashishni aniqlash tizimi (GPS), geografik axborot tizimlari (GIS) va texnologiyalar va ko'plab manbalardan olingan ma'lumotlardan foydalangan holda ekinlar hosildorligini boshqarish strategiyasini ta'minlovchi aniq dehqonchilikdir. o'simliklarning o'sishi va rivojlanishi shartlari va har bir boshqaruv bo'linmasining yagona sohadagi iqtisodiy holati. Fermer xo'jaliklarida AT dan foydalanish belgilaridan biri kompyuterlarning mavjudligi, shuningdek, ularning Internet tarmog'iga ulanishidir. AT asosan buxgalteriya hisobi, qishloq xo'jaligi jarayonlarini avtomatlashtirish uchun ishlatiladi. Zamonaviy IT-texnologiyalar fermerlarga ularning joylashuvi vaqti va joyidan qat'i nazar, maslahat, tavsiyalar olish imkonini beradi. Fermer o'z muammolarini fotosuratlar yoki videolar bilan tasvirlangan oddiy nutq orqali tasvirlashi mumkin. Bunda fermerning vaqti va joylashuvi avtomatik tarzda aniqlanadi. Keyin u fermerlik xizmatlarini qo'llab-quvvatlash uchun o'z materiallarini elektron pochta orqali yuborishi va bir muncha vaqt o'tgach javob olishi yoki muammosini to'g'ridan-to'g'ri Internet orqali onlayn tarzda hal qilishi mumkin. Axborot bazalarini kengaytirish ulardan fermer xo'jaliklarida samarali foydalanish uchun muhim, ammo yetarli shart emas. Kirish ma'lumotlari fermer xo'jaliklarining hozirgi holati to'g'risida foydali bilimlarni ishlab chiqish, shuningdek, turli stsenariylar natijalarini bashorat qilish uchun biologik va fizik tizimlarni baholash uchun foydali bo'lishi kerak. Yillar davomida qishloq xo'jaligi tadqiqotlarida to'plangan bilimlar ma'lumotlar bazalarini qayta ishlash orqali amaliy foydali ma'lumotlarni olish uchun qo'llanilishi kerak. Bu shuni anglatadiki, IT tadqiqot va ishlanmalarni amalga oshirish uchun ajralmas manba hisoblanadi. Mintaqadagi IT investitsiyalarining o'sishiga bir qator omillar sabab bo'lmoqda: amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar, xususiylashtirish, to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmining o'sishi, kichik va o'rta biznes va individual foydalanuvchilarning shaxsiy kompyuterlar va dasturiy ta'minotga bo'lgan sezilarli talabi. Yagona IT bozori raqobatdosh kompaniyalarni IT xarajatlarini oshirishga va axborot infratuzilmasini yaxshilashga undamoqda. Umuman olganda, Qirg'iziston iqtisodiyotida ishlab chiqarish sektorining yuqori ulushiga qaramay, korxonalarni axborotlashtirishning umumiy darajasi hozirda nihoyatda past. Bu ko'p jihatdan respublikadagi umumiy iqtisodiy tanazzul bilan bog'liq bo'lib, qishloq xo'jaligi korxonalari yaqin kelajakda bo'lsa ham boshqaruv va ishlab chiqarish samaradorligini oshiradigan
May 12-13
249
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
texnologiyalarga katta moliyaviy investitsiyalar kirita olmaydi. Biroq, eng zamonaviy va qimmat axborot tizimlaridan foydalanishda etakchi bo'lishi mumkin bo'lgan korxonalar guruhlari allaqachon paydo bo'lmoqda. Birinchidan, bular bozordagi tovarlar ulushi 35 foizdan oshgan korxonalardir. Korxonaning IT bozoridagi faoliyati, birinchi navbatda: ishlab chiqarishning umumiy holatini tavsiflovchi ishlab chiqarish salohiyatidan (pasayishi, o'sishi) va natijada korxonaning axborotlashtirishga bo'lgan ehtiyojining dolzarbligi; investitsiyalarning mavjudligi ularning soni va tuzilishi korxonalarning IT-mijozlari sifatidagi potentsialini belgilaydi, shuningdek, axborot tizimlari turini tanlash -ishlab chiqarish texnologiyalarini (masalan, SAPR) va yoki optimallashtirish uchun mo'ljallangan tizimlarni tanlash. korxona boshqaruvi (EMS); jahon bozoridagi ishlarning intensivligini belgilovchi eksport salohiyati. Qoida tariqasida, ushbu korxonalar o'z faoliyatining jahon standartlariga maksimal darajada mos kelishiga intiladi. So'nggi paytlarda qishloq xo'jaligi sohasida sharoitlar tobora kuchayib bormoqda va axborot texnologiyalarini joriy etish bo'yicha sezilarli ishlar qilinmoqda. Eng mashhur texnologiyalar amaliy kompyuter dasturlari doirasida amalga oshiriladi [2]. Axborot tizimlaridan, jumladan, agrosanoat ishlab chiqarishida foydalanish o'z samarasini beradi va agrosanoat ishlab chiqarishimizni birinchi o'ringa olib chiqmasa, Qirg'iziston JSTga kirganidan keyin uning butunlay nobud bo'lishining oldini oladi. Foydalanis doirasiga kelsak, axborot texnologiyalaridan foydalanadigan korxona faoliyatining yo'nalishi haqida emas, balki uning hajmi haqida gapirish kerak. Zamonaviy IT bozori bug'doy etishtirishdan tortib tovuqlarning yangi zotlarini ko'paytirishgacha bo'lgan deyarli har qanday ishlab chiqarish uchun echimlarni taklif etadi. Biroq, har bir bunday yechim uchun korxonaning minimal (shuningdek, maksimal) hajmi bo'yicha cheklovlar mavjud bo'lib, ular doirasida amalga oshirish samarali bo'ladi. Axborot texnologiyalarini rivojlantirish agrosanoat kompleksi davlat axborot-maslahat markazi (DIMK) va uning deyarli barcha hududlarda faoliyat yurituvchi filiallari faoliyati samaradorligini oshirish masalalari bilan bog'liq. SICC konsalting ishini ta'minlash uchun ixtisoslashtirilgan ma'lumotlar bazalariga ega bo'lish, mavjud huquqiy tizimlardan ma'lumotnoma ma'lumotlarini jalb qilish, Internet qidiruv tizimlari, bilimlar banki va mavjud vaziyatni baholash va uning rivojlanishi prognozini ta'minlaydigan amaliy dasturlarni jalb qilish kerak. [3]. Qishloq xo'jaligida texnogen bosimlarni kamaytirish zarurati, qo'llaniladigan texnologiyalarning atrof-muhitga ta'siri, shuningdek, ularni ishlab chiqarish jarayonida oziq-ovqat xavfsizligini oshirish axborot texnologiyalari (IT)ning ahamiyatini oshiruvchi asosiy omillardir. Qishloq xo'jaligini axborotlashtirishni sezilarli darajada tezlashtirish uning kelajakdagi barqaror rivojlanishining asosiy omil hisoblanadi, masalan, texnologik hisob-kitoblar bilan bir qatorda axborot texnologiyalaridan ham foydalanish kerak. Inson boshida
May 12-13
250
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
saqlanadigan ma'lumotlarning cheklangan miqdori tufayli bir vaqtning o'zida bir nechta omillarni hisobga olish mumkin, bu borada intuitiv usullar ham qo'llaniladi. Zamonaviy IT-texnologiyalar fermerlarga ularning joylashuvi vaqti va joyidan qat'i nazar, maslahat, tavsiyalar olish imkonini beradi. Fermer o'z muammolarini fotosuratlar yoki videolar bilan tasvirlangan oddiy nutq orqali tasvirlashi mumkin. Bunda fermerning vaqti va joylashuvi avtomatik tarzda aniqlanadi. Keyin u fermerlik xizmatlarini qo'llab-quvvatlash uchun o'z materiallarini elektron pochta orqali yuborishi va bir muncha vaqt o'tgach javob olishi yoki muammosini to'g'ridan-to'g'ri internet orqali onlayn tarzda hal qilish mumkin. Axborot bazalarini kengaytirish uchun fermer xo'jaliklarida samarali foydalanish uchun muhim, ammo yetarli shart emas. Xullosa qilib aytganda dastlabki ma'lumotlar fermer xo'jaliklarining hozirgi holati to'g'risida foydali bilimlarni ishlab chiqish, shuningdek, turli stsenariyalarni amalga oshirishda natijalarni bashorat qilish uchun biologik va fizik tizimlarni baholash uchun qulay bo'lishi kerak[4]. Yillar davomida qishloq xo'jaligi tadqiqotlarini to'plangan bilimlar ma'lumotlar bazalarini qayta ishlash orqali amaliy va foydali ma'lumotlarni olish uchun qo'llanilishi kerak. Bu shuni anglatadiki, IT tadqiqot va ishlanmalrni amalga oshirish uchun ajralmas manba hisoblanadi.
REFERENCES
1.Qirg'iziston Respublikasi transport va kommunikatsiyalar vazirining o'rinbosari T. Eshalievning 2010-yil yakunlari bo'yicha hay'at yig'ilishidagi ma'ruzasi 05.02.2011
2.Zemlyanskiy A.A Agrosanoat kompleksi: invetitsiyalar, axborotlashtirish M.ICHA
3.Drincha V.M Qishloq xo'jaligida axborot tizimlari Iqtisodiyot va moliya 2004 yil
4. Modennikov V.I Agrosanoat kompleksida axborot boshqaruvi qarorlarini qo'llab quvvatlash tizimlarining hozirgi holati.
06:24
May 12-13
