Научная статья на тему 'QAYTA TURMUSH QURGAN OILALALARDA OTA-ONALARNI FARZANDLARGA MUNOSABATLARINING PSIXOLOGIK TADQIQOTLADA O’RGANILGANLIGI'

QAYTA TURMUSH QURGAN OILALALARDA OTA-ONALARNI FARZANDLARGA MUNOSABATLARINING PSIXOLOGIK TADQIQOTLADA O’RGANILGANLIGI Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

46
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Qayta nikoh / ijtimoiy rollar / farzand / psixologik iqlim / shaxslararo munosabatlar. / Remarriage / social roles / child / psychological climate / interpersonal relationships.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Muhayyo Uktamovna Otanazarova

Qayta turmush bu nikohning eng muammoli turi hisoblanadi.Odatda ikkala sherik ham ajrashgan bo’lsa, ikkalasi ham birinchi turmushidan norozi bo’lib, bu safar ularning turmushi yaxshiroq bo’ladi degan umidda yangi turmush qurishga kirishadilar. Va agar ularda farzandlar bo’lsa, ular bilan o’ziga xos munosabatlar o’rnatish oila psixologiyasida dolzarb masalalardandir

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Remarriage is the most problematic type of marriage.Usually,When both partners are divorced, both are dissatisfied with their first marriage and enter a new marriage in the hope that this time their marriage will be better.And if they have children, establishing a unique relationship with them is one of the pressing issues in family psychology.

Текст научной работы на тему «QAYTA TURMUSH QURGAN OILALALARDA OTA-ONALARNI FARZANDLARGA MUNOSABATLARINING PSIXOLOGIK TADQIQOTLADA O’RGANILGANLIGI»

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,

Pedagogy: a Problem and Solutions

Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:

muammo va yechimlar

QAYTA TURMUSH QURGAN OILALALARDA OTA-ONALARNI FARZANDLARGA MUNOSABATLARINING PSIXOLOGIK TADQIQOTLADA O'RGANILGANLIGI

Muhayyo Uktamovna Otanazarova

Toshkent Amaliy fanlar unversiteti Psixologiya kafedrasi o'qituvchisi El .pochta: muhayyouktamovna8gmail .com

ANNOTATSIYA

Qayta turmush bu nikohning eng muammoli turi hisoblanadi.Odatda ikkala sherik ham ajrashgan bo'lsa, ikkalasi ham birinchi turmushidan norozi bo'lib, bu safar ularning turmushi yaxshiroq bo'ladi degan umidda yangi turmush qurishga kirishadilar. Va agar ularda farzandlar bo'lsa, ular bilan o'ziga xos munosabatlar o'rnatish oila psixologiyasida dolzarb masalalardandir.

Kalit so'zlar: Qayta nikoh ,ijtimoiy rollar,farzand,psixologik iqlim,shaxslararo munosabatlar.

ANNOTATION:

Remarriage is the most problematic type of marriage.Usually,When both partners are divorced, both are dissatisfied with their first marriage and enter a new marriage in the hope that this time their marriage will be better.And if they have children, establishing a unique relationship with them is one of the pressing issues in family psychology.

Keywords: Remarriage, social roles, child, psychological climate, interpersonal relationships.

Qayta turmush qurgan juftlarda afzallik ular allaqachon tajribaga ega, ammo tajriba salbiy ham bo'lishi mumkin .Qayta turmushning yana bir nozik tomoni bu birinchi turmushdagi bolalardir. Ayol o'zi bilan birinchi turmushidan bolasini (yoki bir nechta farzandini) olib keladi, eri o'gay otaga aylanadi, bolalar esa o'gay o'g'il va o'gay qizga aylanadi. Bolalar onasining erini ota sifatida qabul qilmasligi mumkin, ayniqsa, agar ular o'z otasi bilan uchrashishda davom etsalar. O'z navbatida, er uchun xotinining bolalarini qabul qilish qiyin, chunki u hali ham birinchi xotinida qolgan o'z farzandlariga bog'liq hisoblanadi. Shu sababli, birinchi nikohdan bo'lgan bolalar yangi oiladagi uyg'unlikka salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. O'gay bola va turmush o'rtog'i bilan uning tarbiyasi bo'yicha munosabatlarni o'rnatishda qiyinchiliklar paydo

242

April 26, 2024

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,

Pedagogy: a Problem and Solutions

Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:

bo'ladi. Ushbu turdagi oilaning takroriy ittifoqi oldingi oiladagi rollaridan farq qiladigan yangi oilaviy rollarni o'zlashtirish zarurati bilan bog'liq. Turmush o'rtoqlar uchun bu o'gay ota va o'gay onaning roli, bolalar uchun esa - o'gay o'g'il va o'gay qiz rollaridir. Ko'pgina muammolar kattalarning o'zlari yangi tanlagan oilaviy rollarida ham, o'z farzandlarining oila ichidagi holatida ham sodir bo'lgan o'zgarishlarni tushunmasliklari sababli yuzaga keladi.

Shuning uchun ular birinchi nikohdagi rollarga (ota, ona, o'g'il, qiz) mos keladigan munosabat va xulq-atvorni asossiz ravishda kutishadi va hatto ko'pincha talab qilishadi. Rol, birinchi navbatda, odamning kimgadir yoki biror narsaga munosabatini bildirganda boshdan kechiradigan his-tuyg'ularidir. O'gay otaning roli erkaklar uchun eng qiyinlaridan biri bo'lib, uni o'zlashtirish davri yangi oilada eng qiyin hisoblanadi. Bolalarning onasi buni tushunishi va yangi turmush o'rtog'ining oilaga moslashish davrida otalik mehrini va mas'uliyatini talab qilmasligi ham muhimdir. Keling, eng tipik holatlar va eng keng tarqalgan xatolarni ko'rib chiqaylik. Ba'zilar, ayniqsa sabrsiz ayollar, oilaviy hayotning birinchi kunlaridanoq, yangi er bolaga o'zinikidek munosabatda bo'lishini, shunda u darhol uning tarbiyasi uchun to'liq javobgarlikni o'z zimmasiga olishini kutishadi va ba'zan shunchaki turib olishadi. Va agar er ikkilansa, otalik rolini baham ko'rishga shoshilmasa yoki buni behuda qilsa, ular juda xafa bo'lishadi.

Xavotirga tushgan ona uni nosamimiylikda, sevgi yo'qligida va xudbinlikda ayblaydi, garchi aslida muammo faqat bola kabi o'gay otaga yangi munosabatlar o'rnatish uchun vaqt kerak bo'lishi mumkin. Buni kutish tashvish va shubhaning kuchayishi va o'ziga ishonchning yo'qligi bilan ajralib turadigan ayollar uchun og'riqli bo'lishi mumkin. Jarayonni tezlashtirishga harakat qilib, ular faqat o'zlariga, farzandlariga va barcha oilaviy munosabatlarga zarar etkazishadi. Bir tomondan, u o'z farzandini o'zinikidek sevishini kutadi, lekin shu bilan birga uning har bir harakatini, har bir qadamini juda sinchkovlik bilan kuzatib boradi. U doimo erining bola bilan bog'liq qarorlariga rozi bo'lmaydi, unga har doim farzandi haqsiz ravishda xafa bo'lgan, nohaq ta'na qilgandek tuyuladi u doimo bolasini himoya qiladi, har doim uning tomonida bo'ladi. Ayolning bunday mavqei erini bolaga g'amxo'rlik qilishdan so'ndirishi, nikohi yana tahdid ostida qolishi tabiiy.

Birinchi turmushidan farzandi bo'lgan erining uyiga kirgan ayol uchun bundan ham qiyin vaziyat yuzaga keladi. Agar u otasi bilan yashasa, u boshqa birovning farzandining haqiqiy onasi bo'lishi kerak. Bu vaziyatni ayollar erkaklarnikiga qaraganda ancha qiyinlashtiradi. Bunday vaziyatda asosiy narsa, odatda, onalar tomonidan o'z farzandlari bilan bo'lgan munosabatlarida bir xil pedagogik xatolarning

243

April 26, 2024

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,

Pedagogy: a Problem and Solutions

Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:

oldini olishdir. Ikkinchi qiyin vaziyat, ayol birinchi turmushidan bo'lgan erining bolasi bilan qanday munosabatda bo'lishni bilmasligi bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Ayolning eng keng tarqalgan xatosi, hozirgi turmush o'rtog'ining birinchi nikohi tezda unutilishi va esda qolmasligi kerak degan fikr ekanligini yuqorida aytib o'tgan edik. U erining sobiq oilasiga har bir safari, bolasi bilan bo'ladigan har bir uchrashuviga juda hasad qiladi. Ularning uyida ham bolani juda iliq kutib olishmaydi. Bularning barchasi ham xatolardir.

Erning o'z bolasiga befarqligi, unga va ularning umumiy farzandlariga ko'proq iliqlik, g'amxo'rlik va e'tibor berishini anglatmaydi. Ayol shuni yodda tutishi kerakki, bitta bolaga (bu holda, birinchi oilada qolgan) otalik tuyg'ularini bostirish va yo'q qilish orqali erkak vaqt o'tishi bilan uning yonida bo'lgan bolalarga nisbatan befarq bo'lib qolishi mumkin. Bir marta xiyonat qilgan odam boshqa safar xiyonat qilishga qodir. O'gay ota (o'gay ona) va o'gay farzandlar o'rtasidagi murakkab munosabatlar ham bolaning ruhiyatining xususiyatlari tufayli yuzaga keladi. Ko'pincha, bu onasining (otasining) mehrini hech kim bilan bo'lishishni istamaydigan bolaning rashkidan kelib chiqadi. Agar bola o'z otasiga (onasiga) bo'lgan mehr-muhabbatni saqlab qolsa va uning o'rnini boshqa odam egallab olganiga e'tiroz bildirsa, yanada qiyin vaziyat yuzaga keladi.

Shuni unutmasligimiz kerakki, o'gay ota va o'gay ona kamida uchta og'ir ruhiy jarohat olgan bola bilan shug'ullanishi kerak:

-oilaning buzilishiga olib kelgan ota-onalar o'rtasidagi janjal; -ajralishning o'zi, ayniqsa qiyin, agar bola u uchun imkonsiz tanlov qilish kerak bo'lsa ya'ni keyin kim bilan, onasi yoki dadasi bilan yashashni hal qilishiga tog'ri kelsa;

-nihoyat, u bilan birga yashash uchun qolgan ota-onaning qarori -yangi oila yaratish.

Bu shuni anglatadiki, biz avvalo o'g'il yoki qizning qalbidagi bu yaralarni davolashimiz kerak. Va shundan keyingina ota-onalar asta-sekin bolalar mehrini qozonishni boshlaydi.

Bolaning tanlovi yo'q u notanish odamga nisbatan o'ziga xos munosabatda bo'lishini kutadi va talab qiladi, u bilan bir oilada yashashi kerak. Aynan shu erkinlikning etishmasligi o'gay otani (yoki o'gay onani), ayniqsa o'smirlik va yoshlik davrida rad etishning asosiy sabablaridan biri bo'lib xizmat qiladi. Shuning uchun, bolaning xatti-harakatlarining sabablarini tushunish va (hech bo'lmaganda aqliy jihatdan) o'z nuqtai nazaridan, uning to'g'ri ekanligiga rozi bo'lish juda muhimdir. Bolani oilada o'gay ota-onaning paydo bo'lishi bilan qanday yarashtirish yoki ular

244

April 26, 2024

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,

Pedagogy: a Problem and Solutions

Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:

_mumovayechimlaL

o'rtasida o'zaro tushunishga erishish uchun universal retsept yo'q. Bunday holda, faqat sabr-toqat, sevgi va bolaning tajribalarini tushunish istagi kattalarga uning qalbiga qanday yo'l topish kerakligini aytadi.

Har qanday oilada, keyingi bolaning paydo bo'lishi, chaqaloqqa undan ko'ra ko'proq e'tibor berilganligi uchun norozilikni keltirib chiqarishi mumkin. Agar bu qayta turmush qurishda sodir bo'lsa, ,bunday baholashlarga yo'l qo'ymaslik uchun katta bolani kichigiga g'amxo'rlik qilishga jalb qilish, unga kattalar bilan bir qatorda chaqaloq uchun g'amxo'rlik va mas'uliyat borligini his qilish kerak. Shunday qilib, birinchi nikohdan bo'lgan bola yoshi katta bo'lib, o'zini o'zi tasdiqlash, "kattalar" faoliyatiga jalb qilish uchun juda zarur imkoniyatga ega bo'ladi va ota-onasidan hurmat va ma'qullash huquqini oladi. Kichkintoyga nisbatan fidokorona, homiylik, g'amxo'r munosabat u uchun oiladagi eng kichigini ko'proq sevishidan rashk qo'rquvidan ko'ra psixologik jihatdan muhimroq bo'ladi. Faqatgina asosiy shartni asossiz ravishda buzmaslik muhim - barcha bolalarga, ular turmush o'rtoqlarning qarindoshlari yoki o'gay farzandlari bo'lishidan qat'i nazar, bir xil va teng munosabatda bo'lish lozimdir.

REFERENCES

1.Т.Е.Аргентова,В.В.Колотилина "ОСОБЕННОСТИ ДЕТСКО-РОДИТЕЛЬСКИХ ОТНОШЕНИЙ В СЕМЬЯХ ПОВТОРНОГО БРАКА" УДК 159.9.316.6

2. Андреева, Т.В. Семейная психология:учеб.пособие /Т.В.Андреева.-Gn6:Pe4b,2004.-244c.

3. Карабанова, О. А. Психология семейных отношений и основы семейного консультирования: учебное пособие/ О. А. Карабанова.- М.: Гардарики, 2005. -320 с.

4. Xotirani takomillashuviga ta'sir qiluvchi omillar M.Otanazarova - Science and Education, 2023

5. Олифирович, Н. И. Психология семейных кризисов / Н. И. Олифирович, Т. А. Зинкевич-Куземкина, Т. Ф. Велента. - СПб.: Речь, 2006. - 360 с.

6. Otanazarova M.U. Shaxsning shakllanishida oila, pedogog va psixolog hamkorliginig psixologik xususiyatlari. Ta'lim va innovatsion tadqiqotlar jurnali, 2024, № 1.

6. Хоментаускас, Г. Т. Семья глазами ребенка / Г. Т. Хоментаускас. - М.: Педагогика, 1989. - 160 с.

7. www.kitob.uz

245

April 26, 2024

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.