CC BY
2УДК 7.05.2
ПРЕТ-А-ПОРТЕ СТИЛ1НЩ БАСТЫ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1Н ТАЛДАУ
ЖУМАНАЗАРОВА АЛИЯ ЕРБОЛАТЦЫЗЫ
Сеньор-лектор, «Дизайн» кафедрасы, Алматы технологиялык университетi,
Алматы каласы, ^азакстан
ЕРМУХАМЕТ АЯЖАН КУАНЫШЦЫЗЫ ЖЫЛЫСБАЙ АЯЖАН НУРБОЛЦЫЗЫ
«Дизайн» кафедрасыныц студенттер^ Алматы технологиялык университетi,
Алматы каласы, ^азакстан
Аннотация. Мацалада прет-а-порте стилтдегг кшм Yлгiлерiнiц шыгу тарихы, пайда болу кезец жэне взгерiстерi царастырылган. Сонымен цатар оныц басты ерекшелiктерi талданып, артцышылыцтары кврсетшген. Басца кшм Yлгiлерiнен айырмашылыцтары кврсетшген.
Клт свздер: прет-а-порте, кшм, сэн, тернд, сэн Yйлерi, дизайнер, стиль, бутик, сэн апталыгы, e^if^, коллекция, кYнделiктi кшм, тауар, вшм, сатылым.
Прет-а-порте- жаппай eндiрiске ipi сэнгерлер жетюзетш дайын кшм Yлгiлерi. Кшм шагын бутик дYкендерiнде де, iрi жалпы дYкендерде де сатылады. Бул модельдердi сэн салондарынан тыс, жаппай eндiрiс Yшiн жасауга болады, сонымен катар жетекшi сэнгерлердщ дизайны бойынша ерекше тэртште болады.
Мундай киiм кашан пайда болды?
Дизайнерлер подиумдардан жеткiзуге тырысатын сэн Yрдiстерi карапайым адамдарга жакын нэрселерге калай айналады? Ол Yшiн малдын-аламтерминi бар. Ол еткен гасырдыц ортасынан бастап колданыла бастады. Француз тшнен аударганда бул угымды "киюге дайын"деп аударуга болады. Ягни, бул кутюр санатына жататындарды еске тYсiретiн сэндi заттар, бiрак карапайым. Олар ец экстравагантты модельдер негiзiнде жасалган, бiрак кYнделiктi киюге ете колайлы.
Прет-а-порте стилiндегi кшмдердщ шыгу тарихы
Дайын кшм eндiрiсi узак тарихка ие жэне жогары сэн тарихынан да узак дэстYрге ие деп саналады. Костюм тарихшылары ¥лы француз революциясы кезiнде, цехтык шектеулер жойылганнан кейiн, дайын киiм сататын конфекциялык ДYкендер таратылганын атап erri. 1812-1815 жылдардагы агылшын-американдык согыс кезiнде А^Ш-та дайын эскери киiм жаппай шыгарылды. 1820-1830 жылдары алдымен Францияда, содан кешн Еуропаныц баска елдерiнде конфекциялык кшм шыгаратын кэсiпорындар жумыс ютедь Бул жагдайларда бiз, ец алдымен, тек сер кейлепн сериялык тYрде жасау туралы айтып отырмыз, ейткеш эйелдер киiмдерi жеке сипаттамаларды кажет еттi. Дайын кейлек eндiрiсiнiц таралуына кагаз Yлгiлерi мен алгашкы жалпы дYкендердiц пайда болуы, эсiресе тшн машиналарыныц пайда болуы ыкпал етп [1].
1850 жылдардан бастап жетiлдiрiлген тiгiн машиналары тiгiн ательесiнде жаппай колданыла бастады. Дайын кейлек индустриясыныц таралуына Бiрiншi дYниежYзiлiк согыс жэне нэтижесшде эйелдер ецбегш eнеркэсiпте жаппай колдану ыкпал еттi, бул жаппай, практикалык жэне арзан киiмге деген кажеттшкт тудырды. Дайын кейлек сызыктарыныц калыптасуына киiм сатуды лицензиялау жYЙесiн куру да ыкпал еттi. Кутюр индустриясыныц дагдарысы Екiншi дYниежYзiлiк согыстан туындады, кептеген сэн YЙлерi тек бай клиенттердщ талгамына назар аударудан бас тартуга мэжбYP болды. Бiрте-бiрте олар демократиялык журтшылыкка назар аудара бастады, нэтижесшде дайын кейлек желшер^ тYрлi аксессуарлар, кургак тауарлар жэне т.б. eндiрiске экелдi, осыган карамастан, дайын киiм eндiрiсi жаппай сипатка ие болган А^Ш-тан айырмашылыгы, Францияда жеке кшм т1гу сакталды. 1950
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
жылдары шыгу теп дизайнер Альберт Ламперермен байланысты "алдын-ала "угымы" конфекция " терминiн вытыстырды, eйткенi ол темен сапамен байланысты болды.
Пьер Карден Прет-а-порт кшмшщ ата-бабасы болып саналды. Ол алгаш рет езшщ талгампаз киiм Yлгiлерiн жаппай тутынушыга бейiмдеудi шештi. Ол бiрден дизайн бойынша гана емес, сонымен катар оныц прототиптершщ жогары сапасына сэйкес келуi керек деп шешть Айтпакшы, оныц киiмiн "жарыкка шыгару" кэсшодак мYшелiriшц суретiн кажет еттi, eйткенi атакты дизайнерлер муны жаксы идея деп санамады. Бiрак уакыт бэрiн ез орнына койды [1].
"Прет-а-порте" тужырымдамасыныц енгiзiлуi оныц геометриялык стильдерi 1925 жылы Парижде еткен халыкаралык сэндiк енер кермесшде кeрсетiлгеннен кейiн Соня Делонеге катысты.
Сурет 1 - Прет-а-порте кшм Yлгiлерi Прет-а-порте коллекциясы неш бiлдiредi?
Бул машинамен тiгу аркылы жаппай eндiруге жэне тутынуга арналган киiм топтамалары, карапайым тiлмен айтканда, бул эйгш кутюрьенiц колдан жасаган жумысы емес. Алдын ала киiм жаппай шыгарылады жэне офлайн немесе онлайн дYкендерде сатып алуга болады [3].
Сурет 2 - Прет-а-порте коллекция Chanel/2022
ХХ1 гасырдыц басында, сондай-ак экономикалык дагдарыстар кезiнде элиталык кутюр тобы айтарлыктай каржылык шыгындардан зардап шекп. Клиенттердiц экономикалык шындыктары мен сураныстарына сэйкес келу Yшiн сэн YЙлерi luxury сегментiн одан эрi демократияландыруга багытталган" гибридтi " eнiм желшерш шыгара бастады, бул ез класында жогары сэн элементтерiн бiрiктiретiн "masstige" ("жаппай" жэне "беделдi" сeздерiнiц туындысы) сиякты нарык сегментiнiц калыптасуына экелдь- а-порт жэне жаппай нарык. Жогары сэн Yйлерiнiц беделдi брендтерi ендi тутынудыц кец аукымындагы негiзгi кшмдерде (футболкалар, шулыктар, шулыктар, Макта ш киiмдерi жэне т. б.) пайда бола бастады.
Сэн апталарында усынылатын киiм де люкс топтамасыныц непзше айналады, ягни бул
бiрнеше данада жасалган Дана тауар. Теменп санаттагы кшм 100-200 дана кeлемiнде шыгарылады. ^нделшт киiм желiлерiнде (жемпiр, джинсы, спортты; киiм) эдетте шыгарылым шегi болмайды. ^азiрri уакытта жылына eKi рет Парижде, жылына терт рет Дюссельдорфта, Кельнде, Миланда, Нью-Йоркте, Токиода, Лондонда прет-а-порте коллекциялары усынылады. Кейбiр дизайнерлш компаниялар тек iрi эмбебап дYкендерде сатылатын жаппай киiм желiлерiн шыгарады, ал de lux желiлерi фирмалы; ДYкендер мен бутиктерде таратылады [2].
Сурет 3 - Алгашкы прет-а-порте кшм Yлriлерi
Прет-а-порте стилiндегi кшмдер келесi критерийлерге сэйкес келуi керек:
- Кшм жеке немесе кеп брендт дYкендерде стандартты елшемдерде сатылады;
- Бiр немесе баска модель даналарыньщ санына шектеу жок;
- Машинада тiгу;
- Жогары сапалы емес маталар мен жабдыктарды колдануга болады;
- Бага саясаты кептеген сатып алушылар Yшiн кол жетсмдь
Сурет 4 - Практикалык прет-а-порте
Дорыта айтканда, прет-а-порте стилiндегi кшм Yлriлерiнщ пайда болу кезешнен бастап езше тэн ерекшелiктерi казiргi ^нге дейiн сакталган жэне жыл сайын тYрлi сэндi езгерiстер пайда болып келедi.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Демшина А. Мода в контексте визуальной культуры: вторая половина ХХ — начало XXI вв : [арх. 7 октября 2022]. — СПб. : Астерион, 2009. — ISBN 9785457237308.
2. Кошелева Д. С. Мода как феномен современной европейской культуры : [арх. 20 декабря 2016] // Вестник СПбГУКИ. — 2014. — Т. 18, № 1. — С. 32—35. — ISSN 2220-3044.
3. Интернет желiсi:
