CC BY
14
ПРАДСГАУШЧЫЯ ОРГАНЫ УЛАДЫ: ПАРЛАМЕНТ ЗАМЕЖНЫХ СПРАУ I СЕНАТ МЯСН1КОВ1ЧА
Змщер Кухлей
Рэзюмэ
Асноуныш функцыямi беларускага парламента у 2015 годзе застаюцца прадстаушцтва на мiжнароднай арэне i iдэалагiчная падтрымка улады. Сам Нацыянальны сход цалкам працягвае рухацца у фарватары знеш-няй палiтыкi, якая вызначаецца у прэзiдэнцкай адмiнiстрацыi. Разам са спробамi афiцыйнага Менска урэгуляваць узаемадачыненнi з заходнiмi сталiцамi беларусюя дэпутаты актывiзуюць свае кантакты з еyрапейскiмi парламентарыямi.
Кволыя спробы дэпутатау выконваць сваю асноуную функцыю у за-конатворчым працэсе за кошт удзелу у iнiцыяваннi стварэння законау па-ранейшаму не вiтаюцца прэзiдэнцкай адмЫстрацыяй. Беларускаму парламенту дазваляецца толькi карэкцыя рашэнняу урада i прэзiдэнцкай адмшютрацьп.
На пачатку года адбылася значная кадравая перастаноука у вышэйшай палаце парламента. У вышку прызначэння былога прэм'ер-мiнiстра М. Мяснiковiча на пасаду старшын Савета Рэспублiкi iстотна павялiчылася прысутнасць гэтага дзяржаунага iнстытута у публiчнай прасторы. Аднак функцыi i роля палаты тэрытарыяльнага прадстаушцтва у беларускай палiтычнай сiстэме не змяншюя. Цана знаходжання у сенаце для буйнога бiзнесу пераглядаецца i падвышаецца.
Тэндэнцьп:
• асобныя спробы дэпутатау парламента удзельшчаць у заканадаучым працэсе праз шщыяванне распрацоук законау стрымлiваюцца прэзiдэнцкай адмiнiстрацыяй;
• беларускiя парламентарып дэманструюць гатоунасць весцi перамовы па праблемных пытаннях для пашырэння кантактау са сваiмi заходнiмi калегамi;
• беларусюя улады iмкнуцца стварыць дадатковыя мiжпарламенцкiя структуры на постсавецкай прасторы для адстойвання сваiх эканамiчных штарэсау на расейскiм рынку;
• буйныя бiзнесоyцы-сенатары пачынаюць выводзiцца з верхняй палаты парламента у вынiку карупцыйных скандалау.
Пазачарговая сеая у год прэзщэнцюх выбарау: ¡нтрыга захоуваецца
На працягу 2015 года дэпутаты 36ipanicH на cecii тройчы — на пачатку года парламент быу склжаны на пазачарговую сесж. У якaсцi aфiцыйнaй нагоды склшання шостай пазачарговай cecii у студзеш была заяулена неабходнасць атрымання згоды на прызначэнне Андрэя Кабякова прэм'ер-мшстрам. У блiзкiх умовах 2010 года на пазачарговай cecii дэпутаты прынялi рашэнне аб прызнaчэннi даты прэзщэнцюх выбарау, яыя прaйшлi раней за магчымы крaйнi тэрмiн. Верагодна, улады сур'ёзна рaзглядaлi маг-чымасць пераносу выбарау.
Так, у сваёй першай шаугурацыйнай прамове амаль за паугода да абвяшчэння старту прэзщэнцкай кaмпaнii новапрызначаны cпiкeр Савета Рэспублт Мiхaiл Мяснь ковiч заклшау сенатарау згуртавацца вакол цяперашняга к1раушка дзяржавы i падтрымаць яго на выбарах.1 Аднак йраунщтва Бeлaруci вырашыла усё ж так1 не пeрaноciць так далёка дату выбарау, а прэзщэнт быу вымушаны рэгулярна абвяргаць падобныя заявы.
Верхняя палата парламента: сенатары^знесоуцы non grata
Прыналежнасць да беларускай бiзнec-элiты i ганаровае месца у сенаце апошшм часам не даюць гарантый абаро-ны ад крымшальнага пераследу па карупцыйных справах, acaблiвa на фоне значнага скарачэння рэсурсау у дзяржаве. Мeхaнiзм вызвалення з-пад кратау палягае у кaмпeнcaцыi стратау дзяржаве — звычайна у буйным памеры, — а наузамен прэзщэнт выносщь рашэнне пра пам1лаванне апальнага ceнaтaрa-бiзнecоУцa.
Так, улaдaльнiк групы кампанш «Бiякaм» Андрэй Пaулоуcкi стау трэцш сенатарам, якога на працягу апошшх двух гадоу пазбавШ нeдaтыкaльнacцi у cувязi
«Новый спикер Совета Республики Михаил Мясникович призвал "сплотиться вокруг нашего лидера — Александра Лукашенко".» TUT.BY. 16 Jan. 2015. Web. 18 Mar. 2016. <http://news.tut.by/ politics/431635.html>.
з карупцыйнай справай. У кастрычшку 2015 Паулоуск быу затрыманы КДБ i месяц знаходзiуся пад арыштам. Бiзнесовец вызвалены пасля кампенсацып дзяржаве стратау у памеры USD 20 млн.
У дачыненш да арыштаванай у 2014 годзе сенатара i к1раунщы высокапрыбытковай птушкафабрыкi Ганны Шарэйка на працягу усяго 2015 года вялося следства па карупцыйнай справе. Яна сама так i не была вызвалена, знаходз1лася за кратамi i, хутчэй за усё, адмов1лася прымаць вызначаныя прав1лы гульш. Пры гэтым у верхняй палаце парламента застаюцца яшчэ два прадстаушк! буйнога бiзнесу — гендырэктар «Марко» Мшалай Мартынау i Аляксандр Шакуцш з «Амкадора».
Магчыма, арышты з адкупным сенатарау^знесоуцау, якiя патрапiлi хоць i у спецыфiчны, але ж вышэйшы выбарны дзяржауны iнстытут, з'яуляюцца папярэджаннем буйному бiзнесу, каб яго прадстаушк! устрымлiвалiся ад выхаду у палiтычную сферу. З прычыны ^тотнага скарачэння рэсурсау дзяржаве застаецца тольк! выкары-стоуваць рэпрэсiуныя механiзмы для падтрымання лаяльнасцi. Не выключана i тое, што шшыя лабiсцкiя групы вырашылi прыбраць канкурэнтау на фоне урэгулявання узаемадачыненняу з заходнiмi сталщамг
Заканадаучая дзейнасць: пад пятой адмшютрацьп i урада
Нiводзiн з разгляданых у 2015 годзе законапраектау не быу адхшены Палатай прадстаушкоу, шэраг адпраулены на дапрацоуку Агулам у першым чытаннi было прынята 57, у друлм чытаннi — 102 праектау законау.
План падрыхтоуй законапраектау на 2015 год уключау 32 законапраекты i адну канцэпцыю, якя 6^ini адабраны з 115 прапаноу (28%)2. Гэта нязначна адрознiваецца ад
Указ Президента Республики Беларусь от 13 февраля 2015 года № 55 «Об утверждении плана подготовки законопроектов на 2015 год.» Национальный правовой интернет-портал Республики Беларусь. 13 Feb. 2015. Web. 18 Mar. 2016. <http://www.pravo.by/main. aspx?guid=3871&p0=P31500055>.
папярэднгх гадоу i фiкcуe тэндэнцыю адносна стабтьнай колькacцi планавых законапраектау (каля 30—40).
Пры гэтым дэпутаты, як звычайна, не выяуляюць iнiцыятывы у законатворчай дзейнасщ. Так, з агульнай колькасщ ад дэпутатау парламента пacтупiлi 8 прапаноу з як1х былi адабраны тольк1 два праекты закона. Дэпутаты выступШ з iнiцыятывaй прыняць удзел у падрыхтоуцы законапраекта у двух выпадках — наконт удасканалення нормау закона аб турызме i зменау у асобных кодэ-ксах.
Найбольшай актыунасцю у сферы законатворчай шщыятывы традыцыйна вылучаецца урад, у якога з 47 прапаноу была адабрана амаль палова — 21 прапанова. Гэта у асноуным праекты законау у сферы заканадауства аб прадпрымальнщкай, гаспадарчай дзeйнacцi. Пры гэтым фактычна усе законапраекты у сферы фшансава-крэдытнай cicтэмы прапанаваны прэз1дэнтам крашы — 10.
Падрыхтоука праектау законау застаецца у кaмпeтэнцыi урада i Адмiнicтрaцыi прэзiдэнтa (праз падпарадкаваны Адмш^трацьп Нацыянальны цэнтр заканадауства i прававых даследаванняу). У некаторых выпадках да распрацоук дакументау дaлучaлicя Вярхоуны суд, Генеральная пракуратура, Дзяржауны кaмiтэт судовых экспертыз i Нацыянальны банк.
Варта адзначыць, што напрыканцы года парламент прыняу закон аб дзяржауна-прыватным партнёрстве, як! першапачаткова не быу уключаны у план падрыхтоуй на 2015 год. Гэта сведчыць аб гатоунасщ беларуск1х уладау прымаць пэуныя змены у icнaй мaдэлi пад щскам звужэння фiнaнcaвых магчымасцяу для прыцягнення дадатковых замежных iнвecтыцый у крашу.
Так, у якасщ п1лотнага праекта разглядаецца рэкан-струкцыя участку аутадарой М 10 з аб'ёмам швестыцый у памеры USD 350 млн з прыцягненнем сродкау Еурапейскага банка рэкaнcтрукцыi i рaзвiцця i М1жнароднай фiнaнcaвaй кaрпaрaцыi. Аднак сумнеуна, што у бл1жэйшы час улады знойдуць прымальны фармат прыцягнення прыватнага айчыннага бiзнecу, acaблiвa малога i сярэдняга, у развщцё нацыянальнай iнфрacтруктуры.
Традыцыйна Канстытуцыйны суд не BbmBiy супярэч-насцяу у прыманых парламентам законах, праверыушы болей за паусотню нарматыуных прававых актау у 2015 годзе. Аднак у сваiм штогадовым пасланнi КС звярнуу дадатковую увагу законатворцау на захаванне права беларусау на годнае жыццё i недапушчэнне «скажэння сутнасцi сацыяльнай дзяржавы»3.
Не сенат красiць Мяснiковiча, а Мяснiковiч — сенат
На працягу года захоувалася высокая публiчная актыунасдь дэпутатау парламента, асабл1ва йраунщтва палат, сйраваная на папулярызадыю сярод насельнщтва рашэнняу уладау. Дэпутаты не тольк рэгулярна сустракалiся з выбардамi па свагх акругах, але i выступалi у СМ1 для абмеркавання найбольш рэзанансных рашэнняу.
Безумоуным л1дарам па прысутнасцi у iнфармадыйнай прасторы з'яуляедда экс-прэм'ер i старшыня верхняй палаты М1ха1л Мяснiковiч. Ён амаль штодзённа з'яуляуся у СМ1 з рознымi iнфармадыйнымi нагодамi, што адрознiвала яго ад папярэдшка — Анатоля Рубшава. Мiхаiл Мясшко-вiч вылучаедда актыунасдю у прады з чыноушкам^ застаедда публiчнай асобай i праводзiдь нарады па эканамiчнай тэматыды. Ён прадягвае выконвадь многiя са сваiх ранейшых урадавых функдый i сустракаедда з дыпламатам^ абмяркоуваючы магчымасдi iнвестыдыйнага супрадоунщтва i паставак беларускай прадукдыi.
Варта адзначыдь, што пасля адстауй з пасады прэм'ер-мiнiстра Мяснiковiч узначалiу манiторынгавую групу па выпрадоуды мер для развщдя i росту эканомт. Праз год ён нават прадставiу грамадству кнiгу пад сваiм аутарствам пра перспектывы развiддя надыянальнай эканомт. У ёй Мяснiковiч падтрымлiвае щэю «структурнага рэфармавання» i стварэння «высокатэхналайчнага сектара», што, аднак, прапануедда рабщь з дапамогай
Послание Конституционного суда Республики Беларусь «О состоянии конституционной законности в Республике Беларусь в 2015 г.» Конституционный суд Республики Беларусь. 20 Jan. 2016. Web. 18 Mar. 2016. <http://kc.gov. by/main.aspx?guid=25695>.
старых метадау у рамках дырэктыунага юравання эка-номiкай. Нягледзячы на некаторыя «рынкавыя» заявы наконт рэфармавання эканомiкi, на працягу года стар-шыня Савета Рэспублт неаднаразова выказвауся у падтрымку няуклюднай шщыятывы па спагнаннi падатку на дабауленую вартасць з пасылак, што прыходзядь з-за мяжы.
Нягледзячы на публiчнасць i пастаянную прысутнасць М. Мяснiковiча у СМ1, ён не патрату у спiс давераных асоб кандыдата на пасаду прэзщэнта Аляксандра Лукашэнкi. Хутчэй за усё, юраушк дзяржавы не захадеу атаясамлiвацца з былым ираушком урада, пры як1м адбылося iстотнае зн1жэнне даходау насельн1дтва. Пры гэтым на прэзщэндюх выбарах сярод давераных асоб Лукашэнк! было некальк1 прадстаунiкоу н1жняй i верхняй палат беларускага парламента, у тым лiку старшыня Палаты прадстаушкоу Уладзь мiр Андрэйчанка.
Варта адзначыць, што у парламенде дазваляедда юнаванне адрозных альтэрнатыуных поглядау на кадравую палiтыку прэз1дэндкай адмiнiстрадыi. Так, напрыканцы года 102 дэпутаты выказалюя за перапрызначэнне Андрэя Кабякова на пасаду прэм'ер-мшстра, а чатыры выступт супрадь.
Знешнепалпычныя 1н1цыятывы: патрап1ць у ПАСЕ, стварыць еуразшсю парламент
Беларусюя парламентарыi традыдыйна маюдь паунавар-тасныя мiжпарламендкiя сувязi са сваiмi калегамi на постсаведкай прасторы у межах разнастайных структур. Разам са спробамi афiдыйнага Менска урэгулявадь зносшы з еурапейскiмi сталiдамi у 2015 годзе адбыва-едда штэнйфшадыя кантактау i з еурапейскiмi м1жпар-ламенцкiмi структурамi.
АБСЕ застаедда адзшай пан'еурапейскай аргашзадыяй, у якой беларускi парламент мае паунапраунае прад-стаунщтва. Пры гэтым беларусюя парламентарыi удзель-шчаюдь у некалькiх iншых рэгiянальных еурапейсюх мiжпарламендкiх структурах. Напрыклад, беларускiя
дэлегадьп рэгулярна запрашаюдда да удзелу у форумах парламентарыяу Савета дзяржау Балтыйскага мора i у сесшх Арганiзадыi Чарнаморскага эканамiчнага супрадоунщтва.
Афщыйныя беларускiя дэлегадыi крыху змякчылi рэакдыю на крытыку з боку еурапейсюх прадстаушкоу i прадэманстравалi гатоунасдь да дыялога па пытаннях правоу чалавека. Раней беларуск1я парламентарыi увогуле адмаулялi iснаванне праблем з дэмакратыяй у краше i адхiлялi усе прэтэнзп на гэты конт з боку сваiх еурапейсюх калегау.
Прадстаунiкi ПА АБСЕ Удзельнiчалi у назiраннi на прэзщэндюх выбарах у рамках кароткатэрмiновай мюп. Запрашэнне прынядь удзел у назiраннi на прэзщэндюх выбарах атрымалi не меней за 40 парламентарыяу з розных краш. Беларуск1я улады iмкнулiся актыуна камунiкавадь з кароткатэрмiновай назiральнай мiсiяй ПА АБСЕ i выказвалi задавальненне супрадоунiдтвам.
З пачатку года беларусйя парламентарыi актывiзавалi свае высти па вяртаннi Беларусi статуса спедыяльна за-прошанага у Парламендкай асамблеi Савета Еуропы, што было станоуча адзначана ПАСЕ узнауленнем дыялога i деснага супрадоунщтва. Так, Беларусь наведау спеддаклад-чык ПАСЕ Андрэа Рыгош, беларуск1я дэпутаты прынялi удзел у некаторых мерапрыемствах у Саведе Еуропы, у тым лiку у прады камiтэта па палiтычных пытаннях. Пры гэтым прадстаунiкi ПАСЕ атрымалi магчымасдь назiрадь за выбарамi у Беларуй упершыню з 2001 года.
На сустрэчы з папярэдняй мiсiяй назiральнiкау ад ПАСЕ старшыня нiжняй палаты парламента Уладзмр Андрэйчан-ка пацвердзiу задiкауленасдь у развiддi дыялога з Еуропай.4 Адзначым, што сткер нiжняй палаты парламента уваходзiу у стс асобау, на якiх распаусюджвал^я абмежаваннi Еурасаюза на уезд i наяунасдь рахункау у банках.
Аднак парламентарыi не выявiлi гатоунасдi да выка-нання адзiнай умовы для вяртання статуса — увядзення
«Новый спикер Совета Республики Михаил Мясникович призвал "сплотиться вокруг нашего лидера — Александра Лукашенко".» TUT. BY. 8 Sept. 2015. Web. 17 Mar. 2016. <http://news.tut.by/politics/463580. html>.
мараторыя на смяротнае пакаранне. Мараторый можа быдь уведзены як парламентам, так i прэз1дэнтам. Аднак, паводле заяу беларускЛх дэпутатау, адмена смяротнага пакарання з'яуляедда непапулярным крокам не толькi у грамадстве, але i у беларускЛм парламенде.
На мЛжнародных плядоуках беларускш парламентарыi прытрымлiваюдда узгодненых з Расеяй пазщый па пытаннях, як1я закранаюдь штарэсы Крамля. Так, беларуская дэлегадыя адмовтася на 24-й летняй сесп Парламендкай асамблеi АБСЕ у ХельсшкЛ ад падтрымкi рэзалюдыi па асуджэнш дзеянняу Расеi у дачыненнi да Крыма.
Пры гэтым спiкер Савета Рэспублт М. Мяснiковiч падтрымау Лдэю Уладзiмiра Пудiна пра паскарэнне стварэння валютнага саюза ЕАЭС, што разыходзщда з заявамi прэзiдэнта Лукашэнкi. Варта адзначыдь, што юраутк Беларусi не аднойчы падкрэслiвау сваё негатыунае стауленне да увядзення адзiнай валюты.
У 2015 годзе 48-я летняя сесш Парламендкага сходу Саюза БеларусЛ i Расеi прайшла у Гродне. Беларускля улады пра-дягваюдь выкарыстоувадь двухбаковыя мЛжпарламендкля структуры для адстойвання сва1х iнтарэсау у зносiнах з Крамлём. Пры гэтым беларускае кЛраунщтва хадела б медь дадатковы мехашзм абароны сва1х iнтарэсау у зняддЛ абмежавальных бар'ерау для доступу на расейскЛ рынак Л атрымання шшых выгодау ад супрадоунщтва з Масквой. Так, М. МясшковЛч выстуту з шщыятывай стварэння парламендкага вымярэння еуразшскай штэградып.
У вышку афщыйнага вЛзЛту беларусклх парламентарыяу у Казахстан падшсана пагадненне аб супрадоушдтве памЛж Палатай прадстауткоу Л МажылЛсам Парламента. Гэта зноу жа пашырае магчымасдЛ супольнай каардынадьп дзеянняу афщыйнага Менска Л Астаны у выпадку нарастання штэградыйнага дЛску з боку Крамля.
Мясцовыя улады: самакiраванне на службу ЖКГ, а саветы пад патранажам Менска
Разам са скарачэннем бюджэтных сродкау мясдовыя улады актывЛзавалЛ прадэс папулярызадыЛ развщдя вулЛчных
i дамавых камiтэтау, таварыствау уласнiкау. Аднак ула-ды бачадь у гэтых намiнальных органах самаюравання дадатковы механiзм кампенсадыi наузамен скарачэнню садыяльных гарантый дзяржавы насельнiдтву. Функды-янальна вулiчныя i дамавыя камгтэты павiнны узядь на сябе частку абавязкау жыллёва-камунальнай гаспадаркi i стадь дадатковым iнструментам мабiлiзадыi насельнiдтва на прыборку гарадскiх тэрыторый без пашырэння сваiх паунамодтвау па самакiраваннi.
Перад пачаткам прэзщэндкай кампанii кiраунiк дзяржавы А. Лукашэнка на сустрэчы з юраушком сената М. Мяснiковiчам падкрэслiу важнасдь прапагандысдкай функдыi мясдовых дэпутатау падчас выбарау.5 Тым не менш аутарытэтнасдь мясдовых дэпутатау, як i парла-ментарыяу, сярод насельнiдтва, хутчэй за усё, можа нашкодзiдь рэйтынгам прэзiдэнта. Так, паводле апытанняу Н1СЭПД, па рэйтынгу даверу мясдовыя саветы i парламент прадягваюдь займадь аднолькава шзюя пазiдыi сярод iншых дзяржауных i грамадскiх iнстытутау — адпаведна 31.5 i 30.3% у снежш 2015 года.6
Пад уплывам супрадоунщтва з мiжнароднымi фондамi мясдовыя органы улады становядда больш адкрытымi для грамадства структурами Прадстаунiкi маладзёвых парламентау перыядычна сустракаюдда са старшынямi мясдовых выканкамау i раённых саветау дэпутатау, начальнiкамi аддзела адукадыi. Таксама гэтыя маладзёвыя структуры могудь удзельнiчадь або быдь нават iнщыятарамi разнастайных развiвальных, экалагiчных, спартовых дi культурнiдкiх праектау у партнёрстве з мiжнароднымi фондами
«Доклад председателя Совета Республики Михаила Мяснико-вича.» Официальный интернет-портал Президента Республики Беларусь. 6 Apr. 2015. Web. 18 Mar. 2016. <http://president.gov.by/ ru/news_ru/view/doklad-predsedatelja-soveta-respubliki-mixaüa-mjasnikovicha-11167/>.
«Он выдвигает лозунги без конкретных действий.» Независимый институт социально-экономических и политических исследований. Web. 18 Mar. 2016. <http://www.iiseps.org/?p=3883>.
Заключэнне
Нават невысокая рэйтынгЛ Л урэзаныя функдыЛ апазщып, нязначная яе роля у палгтычнай сЛстэме, хутчэй за усё, не схтядь юраушка дзяржавы прынядь рашэнне аб змене вы-барчых правЛл на парламендкЛх выбарах 2016 года. У часы, калЛ краша ЛмклЛва скочваедда у сярэдзшу 1990-х, дадь шанд апазщыйнаму палгтыку выкарыстадь парламендкую трыбуну у якасдЛ трамплша для палгтычнай кар'еры было б неабачлЛва для былога апазщыянера, якЛ кЛруе крашай ужо пяты тэрмш.
Юраушк дзяржавы, хутчэй за усё, будзе таксама сум-нявадда у лаяльнасдЛ буйнога бЛзнесу у сгтуадып, калЛ звужаюдда магчымасдЛ атрымлЛвадь ранейшыя прыбыткЛ Л адбываедда пераразмеркаванне фшансавых плыняу на фоне сЛстэмнага крызЛсу беларускай эканамЛчнай мадэлЛ. У такЛх умовах небяспекай можа падавадда прысут-насдь бЛзнесоудау нават у дэкаратыуным вышэйшым прадстаушчым органе крашы.
