CC BY
30
Radoslav Babić, general-major, dipt. inž. Pozadinska baza GS VJ, Beograd
POZADINSKA (LOGISTIČKA) BAZA GENERALŠTABA U OBEZBEĐENJU VOJSKE JUGOSLAVIJE
Rao jedinica Vojske Jugoslavije (VJ) Pozadinska baza (PoB) je specifična po nameni, zadacima, svojoj organizacijsko-forma-cijskoj strukturi i mestu i ulozi u sistemu iogističke podrške VJ. Oče-kuje se da će se reorganizacija ove jedinice na logističkom principu organizovanja izvrSiti u narednom periodu, pa se јоб uvek koristi ter-min pozadinska baza i pozadinsko obezbedenje uporedo sa terminom logistička podrška (LoP).
UspeSnim izvršavanjem funkcionalnih zadataka ove jedinice u značajnoj meri obezbeđuje se i izvršavanje zadataka VJ u celini.
Namena, funkcija i zadaci
Pozadinska baza je intervidovska združena jedinica VJ» izvrSni je organ Sektora logistike GŠ VJ i realizuje zadatke snabdevanja Vojske Jugoslavije sa pokretnim stvarima (PS) prema utvrdenim nadležnostima, zahtevima jedinica i ustanova VJ i nalozima i narede-njima nadležnih uprava GŠ VJ.
Iz navedenog proizilazi i osnovna funkcija PoB - planiranje, or-ganizovanje i obezbedenje funkcionisanja snabdevanja VJ pokretnim stvarima iz njene nadležnosti: nabavka pokretnih stvari, popuna pokretnim stvarima jedinica VJ, raspolaganje zalihama, uz saglasnost taktičkih nosilaca na nivou GŠ VJ i čuvanje pokretnih stvari strate-gijskog nivoa ešeloniranja.
Brojni su zadaci koje realizuje visokostručan i profesionalan ka-dar PoB GŠ VJ. On pokreće i realizuje centralizovane nabavke pu-tem specifikacija sa domaćeg i inostranog tržišta, učestvuje u defmi-sanju zahteva iz oblasti snabdevanja pokretnim stvarima VJ i vrši nji-
422
VOJNOTEHNIĆKJ GLASNIK 4-5^002.
hov prijem i popunu jeđinica VJ. Pored toga, skladišti, čuva, održava i zanavlja ratne matenjalne rezerve: municije i minsko-eksplozivnih sredstava, pogonskih sredstava, rezervnih delova, intendantskih, sa-nitetskih i veterinarskih pokretnih stvari, a Čuva i održava i osnovna sredstva kao i njihove viškove namenjene za otudenje i prodaju. Kadar Pozadinske baze preraspodeljuje i izdaje pokretne stvari, priprema re-Senja za njihovo rashodovanje i otuđivanje uz saglasnost taktičkih no-silaca, a učestvuje, sa upravama GŠ VJ, u praćenju i analizi uticaja snabdevanja pokretnim stvarima na borbenu gotovost VJ. Takode, predlaže reSenja za usavršavanje sistema snabdevanja i učestvuje u planiranju količine i razmeštaja pokretnih stvari za potrebe VJ.
Naravno, ovako složeni zadaci mogu se realizovati samo uz iz-raženu koordinaciju i saradnju sa organizacijskim jedinicama GŠ VJ i SMO, komandama, upravama, jedinicama i ustanovama VJ, sa nad-ležnim saveznim i republičkim organima i organizacijama i brojnim privrednim subjektima.
Razvoj Pozadinske baze GŠ VJ
Nakon normalizacije odnosa sa SSSR-om, 1955. i 1956. godi-ne, tadašnje jugoslovensko rukovodstvo je zaključilo da bi, per-spektivno, uvoz naoružanja i druge vojne opreme trebalo orijentisati na SSSR, kao partnera sa kojim je moguć dugogodiSnji uvozni aranžman. Odluka о tome doneta je početkom šezdesetih godina, a u Tehničkoj upravi je odlučeno da se za poslove prihvata uvezenih sredstava sa istoka formira posebna ustanova. Uvoz sredstava iz za-padnih zemalja i dalje se realizovao preko baze u Prečkom, formira-ne 1953. godine.
U jesen 1961. godine formirana je baza za prijem materijalnih sredstava u Pančevu, koja zvanično počinje sa radom 20. novembra iste godine.
Radi poboijšanja efikasnosti i centralizacije snabdevanja, aii i smanjenja upravnog kadra, u junu 1975. godine izvrSeno je objedi-njavanje baza Pančevo i Prečko.
Baza za prijem materijalnih sredstava imala je izuzetan značaj u sistemu snabdevanja jedinica JNA, posebno tehničkog snabdevanja. Iako je vrlo uspešno izvršavala svoje zadatke, u funkciji snabdevanja osećao se nedostatak izvrSnih organa, posebno u oblasti snabdevanja
VOJNOTEHNIĆKi GLASNIK 4-5/2002.
423
rezervnim delovima. lstovremeno, takvi izvrSni organi su u JNA po-stojali, ali su bili izvan strukture baze.
Kao izraz poboljšanja procesa snabdevanja rezervnim delovima, a u skladu sa odredenim sistemskim i organizacijsko-formacijskim promenama u Tehničkoj službi, formirana je Tehničkosnabdevačka baza SSNO, nastala preformiranjem baze za prijem materijalno-teh-ničkih sredstava početkom 1987. godine. Pored odeljaka u Pančevu i Prečkom, u sastav baze uSla su i tri skladiSta rezervnih delova (Bla-žuj, Gospić i Požega) i skladiSte za smeStaj viSkova, u čijem sastavu je bila i kolekcija naoružanja (Mostar).
Baza je uspeSno izvršavala zadatke centralnog organa za snabde-vanje tehničkim materijalnim sredstvima. Tehničkosnabdevačka baza je egzistirala do novembra 1992. godine, kada je preformirana u Po-zadinsku bazu GŠ VJ. U danaSnjem obliku (intervidovska pozadin-ska jedinica i najviši izvršni organ snabdevanja Vojske Jugoslavije) formirana je 1992. godine. Prva formacija pozadinske baze propisana je 12. oktobra 1992. godine, a stupila je na snagu 16. novembra iste godine. Osnovni razlog i cilj njenog formiranja bili su izgradnja je-dinstvenog pristupa snabdevanja, obezbedenja ratnih materijalnih re-zervi, njihovog čuvanja i upravljanja zalihama na nivou Vrhovne ko-mande. Osim toga, i drugi razlozi su doprineli ovakvom opredelje-nju: znatno smanjena teritorija države, transformacija JNA u VJ, gu-bitak ranijih dobavljača sa teritorija otcepljenih republika, i značajna redukcija nabavke materijalnih sredstava iz uvoza.
Nakon dve organizacijsko-formacijske promene, 1994. i 1998. godine, oformljena je sadaSnja struktura baze i propisane su njene funkcije.
Razmeštaj i specifičnosti baze
Pozadinska baza GŠ VJ razmeštena je u 10 gamizona - gamizo-nih mesta na 20 lokacija. Tendencija je da se broj lokacija poveća, s obzirom na to da za smeStaj prijavljenih viSkova naoružanja i vojne opreme iz jedinica VJ nema dovoljno smeštajnih kapaciteta.
Za razliku od ostalih pozadinskih baza u VJ, Pozadinska baza GŠ je intervidovska, nema funkciju održavanja, a u organizacijsko-formacijskoj strukturi ima odsek za nabavku i prodaju i odsek za no-menklaturu.
424
VOJNOTEHNECKIGLASNIK 4-5/2002.
Mesto i uloga u sistemu PoOb (LoP)
Pozadinska baza GŠ VJ je najviSi izvrSni organ u sistemu snab-devanja VJ pokretnim stvarima, a njena osnovna funkcija je tehničko snabdevanje VJ svim vrstama tehničkih sredstava za koje je baza tak-tički nosilac (Rezervni delovi), na osnovu prenete nadležnosti Teh-ničke uprave Sektora logistike GŠ VJ i tehnički nosilac (sredstva na-oružanja i vojne opreme, pogonska sredstva i ubojna sredstva), na osnovu saglasnosti taktičkih nosiiaca.
U domenu tehničkog snabdevanja baza ima plansku i izvrSnu funkciju. Za njihovo izvršavanje poseduje odgovarajuću organizacij-sko*formacijsku strukturu koju sačinjavaju: komanda i Stab odeljenja i odseci za snabdevanje pokretnim stvarima po vidovima i službama,
VOJNOTEHNICKJ GLASNIK 4-5/2002.
425
organi za bezbednosne, operativne i personalne poslove, fmansije i knjigovodstvo, informatičku podrSku, mformisanje i moral, priStap-ske jedinice i skladiSta.
U organizacionoj strukturi, lako jc uoCljiv veliki broj razlićitih organa vidova, rodova i službi, Sto nameće potrebu za visokim ni-voom organizovanja i planiranja. Tome posebno treba dodati i po-trebe za koordiniranjem i saradnjom sa nadležnim organima GŠ VJ, SMO i brojnim privrednim subjektima, isporučiocima raznih po-kretnih stvari.
Visoki nivo osposobljenosti i uspeSne realizacije zadataka snab-devanja nebrojeno puta je potvrdivan, a posebno u toku agresije NA-TO-a na SRJ u 1999. godini pa je jedinica odlikovana ordenom Jugo-slovenske zastave trećeg stepena.
Za uspeSnu realizaciju zadataka snabdevanja neophodna je i racionalno dimenzionisana i organizovana struktura izvrSnih jedinica. Njihov broj, razmeStaj, udaljenost od komande Pozadinske baze GŠ, u dovoljnoj meri ukazuje na složenost sistema komando-vanja.
IzvrSne jedinice Pozadinske baze GŠ su: dva skladiSta ubojnih sredstava, jedno skladiSte pogonskih sredstava, dva meSovita skladiSta za rezervne delove i osnovna sredstva sa svojim odeljcima, jedno skladište za prijem i izdavanje, jedno skladiSte za vazduho-plovno-tehniCka sredstva, jedno skladište za momaričko-tehnička sredstva, jedno skladište za intendantska sredstva, jedno skladište za sanitetska i veterinarska sredstva, autobataljon i artiljerijski divi-zion PVO.
Namena i zadaci jedinica baze detaljno su propisani, a uglavnom su slični kao i za jedinice ovog nivoa u ostalim pozadinskim bazama VJ na operativnom nivou. Upravljanje organizacijom i radom skladiSta usaglaSeno je sa principima komandovanja u VJ, prvenstveno u delu opStevojnih zadataka, uz stmčni nadzor nadležnih upravnih organa pretpostavljenog komandnog nivoa.
SkladiSta baze raspolažu ukupno sa oko 87 000 m2 korisne povr-Sine i oko 327 000 m3 zapremine. U ovaj prostor moguće je smestiti oko 95000 t pokretnih stvari: ubojnih sredstava, osnovnih sredstava, rezervnih delova, pogonskih sredstava i drugih pokretnih stvari. Ako se u obzir uzmu i smeštajni kapaciteti na otvorenom, i na uredenim platformama, taj prostor je znatno veći.
426
VOJNOTHHNlCKl GLASNIK 4-5/2002.
Rezultati izvršenja zadataka u proteklom periodu
Već duže vreme sistem snabdevanja funkcioniše u složenim uslovima, čije su opšte karakteristike: opadanje nivoa obezbeđenosti za gotovo sve grupe pokretnih stvari, ograničene mogućnosti nabav-ke, kako zbog nedovoljnih finansijskih sredstava, tako i zbog smanje-nosti izvora za snabdevanje (materijalne rczerve, proizvodnja, oprav-ke, uvoz), neosvojcnost proizvodnje rezervnih delova i opreme za znatan broj osnovnih sredstava na domaćem tržištu i nelikvidnost u isplatama obaveza prema dobavljačima.
I pored toga, umešnim planiranjem uz racionalno korišćenje svih resursa u VJ i osloncem na brojne proizvode, prometne i uslužne ka-pacitete privrede, obezbedena je neprekidnost i pravovremenost funkcionisanja sistema snabdevanja.
Obim izvršavanja zadataka vidi se na osnovu nekih pokazatelja:
- za snabdevanje sa rezervnim delovima, prosečno na godiSnjem nivou, primi se oko 2200 zahteva, izda se oko 3100 naloga, nivo rea-lizacije iznosi od 19% za rezervne delove neborbenih vozila, do 68% za radarsko-računarska sredstva. Istovremeno, izvršen je dotur oko 40001 rezervnih delova;
- za hemijske izvore struje, zahtevi za око 110000 raznih sredstava sa realizacijom od 42% za baterije, do 54% za olovne akumula-tore;
- za pncumatike, zahtevi za oko 31 000 raznih pneumatika sa re-aiizacijom oko 26%;
- za pogonska i prateća sredstva, dotur preko 28 000 t raznih sredstava za sve vidove VJ;
- za energente, dotur preko 54000 t raznih sredstava (ugalj, lož ulje, prirodni gas, aditivi, itd.);
- dotur preko 35 t raznih sanitetskih i veterinarskih sredstava;
- dotur preko 801 raznih intendantskih sredstava.
Zadaci nabavke sredstava realizuju se u sktadu sa nadležnostima i stvamim mogućnostima po odobrenim planovima rashoda prema delatnostima. Pri tome treba istaći uspešnu saradnju sa preko 320 preduzeća, isporučilaca brojnih vrsta sredstava. Na taj način se u znatnoj men doprinosi razvoju domaće privrede i adekvatne uposle-nosti svih raspoloživih resursa.
U nedostatku sredstava za potrebe VJ i SMO, zadatak pripreme suvišnog i neperspektivnog naoružanja za prodaju inostranim kupci-
VOJNOTEHNIĆKI OLASNIK 4-5/2002.
427
rna uvek jc bio jedan od značajnih dodatnih izvora prihoda, tako da je tokom 2001. godine SMO ugovorio prodaju naoružanja za preko 7 miliona dolara, dok će u 2002. godini taj iznos biti i veći. Iako reali-zacija nije bila na ugovorenom nivou zbog nastalih zabrana prometa na pojedinim tržiStima, na nivou nadležnih organa, ovoj aktivnosti se pridaje odgovarajući značaj, jer se pored fmansijskih efekata u znat-noj meri rasterećuju jedinice od suvišnih sredstava, a upravljanje skladiSnim prostorom Cini efikasnijim.
Već je istaknuto da je jedan od značajnih zadataka organa Poza-dinske baze GŠ, u skladu sa prenetim nadležnostima taktičkih i teh-ničkih nosilaca planiranja, i priprema reSenja za rashodovanje dotra-jalih I neperspektivnih sredstava. ProseCno, godiSnje se pripremi oko 1700 predmeta za preko 260 000 komada raznih sredstava.
Realizacijom ove aktivnosti u znatnoj meri se obezbeduju uslovi za racionalno i namensko raspolaganje sa pokretnim stvarima nakon isteka resursa eksploatacije, uz ostvarenje prihoda nakon njihove pro-daje na tržištu, preko nadležnih organa VJ i SMO.
Realizacijom reorganizacije VJ i dogradnje unutrašnje organiza-cije nastaju veliki viSkovi svih vrsta pokretnih stvari, koje Pozadin-ska baza GŠ mora da preuzme i uskladišti. Тако je u 2001. godini, kada ova aktivnost nije bila primama, povučeno 28 500 komada ra-znog naoruianja i preko 110000 komada ostalih pokretnih stvari. Ovaj zadatak u 2002. godini realizuje se u povećanom obimu, tako da je do sada u skladišta baze povučeno preko 120000 komada raznih sredstava.
21a realizaciju ovih zadataka nedostatak skladiSnog prostora po-staje sve izraženiji problem.
Veoma pozitivni rezultati ostvareni su u planiranoj i do sada rea-lizovanoj aktivnosti povlačenja suviSnih i neperspektivnih rezervnih delova čiji je utrošak smanjen, uz istovremeni smeštaj po lokaciji i po grupama sredstava. Na taj način stvaraju se uslovi da se uz ade-kvatno iunkcionisanje informacionog sistema obezbedi operativno i ekonomiCno centralizovano upravljanje raspoloživim resursima u ovoj oblasti snabdevanja.
To su samo neki od pokazatelja realizacije složenih zadataka snabdevanja koje realizuje Pozadinska baza GŠ VJ. Iskazani podaci sami po sebi potvrduju složenost i kompleksnost funkcionisanja sistema, ali i realizacije funkcionalnih zadataka baze.
428
VOJNOTEHNlCKI GLASNIK 4-5/2002.
Limes to zaključka
Reorganizacija VJ u celini, a posebno sistema logističke podr-ške, u daljnjoj fazi nametnuće i reorganizaciju Pozadinske baze GŠ VJ na logističkom principu organizovanja, što će obezbediti povolj-nije uslove za funkcionisanje sistema snabdevanja VJ.
Kao i do sada, svi pripadnici Pozadinske baze GŠ, uz pomoć i oslonac na sve kadrovske i materijalne resurse VJ, SMO i privrede, obezbediće neprekidno, pravovremeno i potpuno snabdevanje jedini-ca VJ svim materijalnim potrebama, što je preduslov za uspešnu iz-gradnju borbene gotovosti i izvršavanje namenskih zadataka.
VOJNOTEHNlCKI GLASNIK 4-5/2002.
429
