Полижарақатпен зақымданғандарға госпитальді кезеңде білікті және мамандандырылған көмекті ұйымдастыру Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

Ж.С. ЖАНАИДАРОВ, В.К. ТЯН, А.Е. ЖАЛБАГАЕВ, К.Б. РАИМКУЛОВА

С.ЖАсфендияров атындагы Цазац улттыцмедицина yHueepcumemi Нейрохирургия кафедрасы

ЭОЖ 616-001.1./.8-008-039.74.

ПОЛИЖАРАКАТПЕН ЗАЦЫМДАНГАНДАРГА ГОСПИТАЛЬД1 КЕЗЕНДЕ

Б1Л1КТ1 ЖЭНЕ МАМАНДАНДЫРЫЛГАН К0МЕКТ1 ¥ИЫМДАСТЫРУ

Мацалада полижаращтпен зацымдангандарга госпитальд1 кезецде бшкт1 жэне мамандандырылган квмект1 уйымдастыру мэселелер1 царастырылады.

Tyürndi свздер: бассуйек-ми жарацаты, бшкт1 медициналыц квмек, мамандандырылган медициналыц квмек.

0зектШп. Соцгы уа;ытта медициналыц ;ызметте, ец алдымен, уйымдастырушылык;-к;ук;ык;тык; жэне экономикалы; аспектiлерге ;атысты бiшама eзгерiстер ба;ыланады. Лицензиялау, аккредитация, емдеу стандарттары, медициналы; кемек сапасы, жогары технологиялар, ;ымбат емдеу эдiстерi секiлдi TYсiнiктер - денсаулы; са;тауды

уйымдастырушылардыц KYнделiктi тэжiрибесiне берiк мрдь Бул eзгерiстер кейде радикалды болганы соншалы;ты, ондаган жылдар бойы турган кептеген медициналы; угымдарды ;айта багалауды талап етедi. Жиi бул кемек керсетудщ ерекше жагдайларын, ;ымбат емдеу тэсшдерш ;олдануды, сондай-а; Yлкен ;аржы жумсалымын талап ететiн у;сас патологиямен нау;астардыц Yлкен тобына ай;ын сипаттама беру ;ажеттшпне шартталган. Нау;астардыц мундай категориясына

полижара;атпен за;ымдангандар жататындыгы сезаз. ЭртYрлi жара;аттар саны халы;тыц есу^ ;алалану; автокeлiктер саныныц eсуi жэне т.б. себептерден жыл сайын eседi (Зотов Ю.В. с соавт., 1996; Kraus J.F. etal., 1986; MaxW. etal., 1991 жэне б.). Мунда жол-келж жара;аттанушылыгы сощы уа;ытта Yкiмет децгешнде тал;ылау та;ырыбына айналды. Бул, ец алдымен, жогары eлiм жагдайы жэне де MYгедектену, сондай-а;

за;ымданушылардыц жас, жумыс;а ;абшетп жасымен байланысты. Осы патологияныц шешiлмеген медициналы; жэне элеуметтж ;ырлары мэселенщ eзектiлiгiн керсетедь

Заманауи TYсiнiктерге сай, "полижара;ат" уйымы ез iшiн келесi белгiлердi алады (Гуманенко Е. К., 2006):

1. Кептеген жара;аттыц нэтижесiнде туындаган организмнщ ауыр немесе аса ауыр за;ымданулары.

2. Жара;атты; шок, жара;атты; кома, жедел тыныс немесе ЖYрек-;ан тамыр жетiспеушiлiгi, сондай-а; терминальдi жагдай TYрiндегi организмнщ eмiрлiк мацызды функцияларыныц за;ымдануымен ЖYретiн за;ымданушыныц ауыр, аса ауар немесе критикалы; жагдайы.

3. Шугыл TYPДе реанимациялы; iс-шаралар немесе эртYрлi хирургиялы; араласуларды орындау ;ажеттшп.

Мундай ерекшелжтер нау;астардыц осы категориясына ерекше ;атынас жасау, ай;ын схема, сондай-а; кемек керсетудщ мамандандырылган шарттарын ;уру ;ажеттшпн кeрсетедi.

Зерттеу мацсаты: Полижаракатпен наукастарга кемек керсетудщ негiзгi уйымдастырушылык аспектiлерiн талдауу

Материал мен эд^ер. Зерттеу материалы 20062007 жылдарда Алматы каласы №7 КДА емдеуде жаткан 17-72 жас аралыгындагы уйлескен жаракатпен закымданган 1800 наукастыц ауру тарихы болды. Кемек керсету курылымы аныкталды, диагностикалык жэне емдiк шаралардыц кeлемi мен сапасы багаланды. Жаракаттык закымданудыц ауырлык дэрежесi мен сипатына карай закымданушылардыц eлiм жагдайына талдау жасалды.

Бул зерттеуде наукастарга кемек керсету непзшде жаракат аурыныц концепциясы жатты, динамикада оны 4 кезецге бeледi (Гуманенко Е. К., 2006):

1. Организмнщ eмiрлiк мацызды функцияларыныц жедел бузылыстары кезецi. Жаракаттыц басынан басталып, 12 сагатка созылады;

2. Организмнщ eмiрлiк мацызды функцияларыныц салыстырмалы тура;тану кезецi. Жаракаттан кейiн 12-72 сагат;а созылады жэне каркынды терапия кезецше сай келедi;

3. Максимальдi ай;ын органдык дисфункция 6-7 тэулiкке дешн созылатын, инфекциялык аскынулардыц дамуы ы;тимал болган аскынулар дамуыныц максимальдi ы;тимал кезецi жаракаттан кейiн 72 сагаттан басталады;

4. 6мiрлiк мацызды функциялардыц толык турактану кезецi. Ол уакыттык шектеуге ие емес. Оныц басталуы наукас жагдайыныц компенсациясына сай келедi жэн реабилитация процесiнiц басталуын аныктайды.

Бул концепция кецестен кейiнгi кещстжте iрi клиникаларда колданылатын полижаракат кезшде кемек керсету ЖYЙесiнiц негiзiнде жатыр (Ресей эскери-медициналык академия, Н.В.Склифосовский атындагы Жедел медициналык жэрдем ГЗИ, Ш.И.Джанелидзе атындагы травмотология ГЗИ жэне т.б.) жэне де Алматы каласы №7 К^КА да колданылады.

Нэтижелер жэне оларды талцылау. Yйлескен жаракаттыц себептерiн талдаганда оныц ец жиi компонентi ба^йек-ми жаракаты болып табылатындыгы аныкталды - 92,5% (1-сурет).

1шк1 органдардын за^ымдануы 39,5 %

Ба^йек-ми

жара^аты 92,5

%

Т1рек-козгалыс аппаратынын за^ымданулар ы 88,7 %

Сурет 1 - Yйлескен жаракаттын, компоненттерi

Жишп бойынша екiншi компонент ™рек-;озгалыс аппаратынын, за;ымданулары болды - 88,7%. Yшкi органдардын, за;ымданулары 39,5% курады. Осы топтагы наукастарда кемек керсеткенде закымданудын, басымдылыгы туралы мэселе туындайды, бул жиi даулы момент болып табылады. Талдау жасаганда, басым кепшiлiк жагдайларда жаракаттын, басым компонентi ™рек-;имыл

аппаратынын, за;ымданулары болды (2-сурет). Iшкi органдардын, за;ымдануы 23% жагдайда басым болды, мунда кеп жагдайларда iш куысы жэне iшастар алды кендспп органдарынын, жаракаттары ба;ыланды (15%), ал 8% наукаста кеуде торы органдарынын за;ымданулары аны;талды. Бассуйек-ми жаракаты 11% жагдайдагы наукастарда басым болды.

БассYЙек-ми жаракаты 11%

1шк1 органдардын за^ымданулары 23%

Басым фактор ,аны^талмады 5%

Т1рек-^имыл аппаратынын за^ымданулары 61 %

Сурет 2 - Полижаракаттын, басым факторлары

Орташа ауырлы^ты 35,9%

Аса ауыр 20,4 %

Ауыр 43,6%

Сурет 3 - Стационарга жупнген полижаракатпен наукастардын, жагдайынын, ауырлыгы

Емдеу тактикасын аныктайтын аныктаушы факторлардын, бiрi накастардын, жагдайынын, ауырлыгы болып табылады (3-сурет). Кептеген жагдайларда закымданушылардын, жагдайы ауыр немесе ете ауыр деп багалангандыгы аныкталды. Тексершгендердщ арасында елiм жагдайы наукастар

клиниага ЖYГiнгенде жагдайынын, ауырлыгына байланысты болды, аса ауыр наукастардын арасында елiм жагдайы 77% дан асты, мунда тэулжке дейiнгi елiм жагдайы 50% дан асты.

За;ымданушыларга кемек келес схема бойынша керсетiлдi (4-сурет).

NJ NJ 00

H

ш ■

ä « я

Ov

о Sc

о

s я er S

. н ä

er 43

ш tu

ж ■

Ja

О "О

^ К) W

tu ■ я Ol,. Ja ^

. Я

43 "а

X ТЗ со ж н т со ж

я w я * » н

я ТЗ tu со

OV

ж й п> Sí

т. я .Я M

П* -О

со

Ja тз Я tu tu

3 Я

tu ta tu H er

H

tu OV

er

S

tu Ja

Я ш H

я со

О! "g

'S. Я

tu ■Я

О

tu ТЗ

H

><

Ja tu

4 uj

tu со

"h 43

E h

X tu

я

tu

я

OV T3 о о

я о я

я »

s

со я

й tu

OV

Ja er

tu ta ■ti tu Я

tu ta ■ti tu

Я "<

Ï3 U)

я

It

я ° 2 ó" ä o ■ o

tu

я я

tu 43 tu H

тз

tu

g

со я

Ä со tu

я я s

tu

ja

я »

х я

er Я Ja er

tu

тз

er g

со я

я а>

я g

со я

OV

S Л

Яс о

? я

S ГЦ

g g

H ш a

о и Е

^ s £

о tu er

s

» >< se

ta Я Е

Е g

-Я ^

Ov tu

я 2

о S

tu X Е

~ я тз

g Е

я ta

» ja

ta er

Я

tu ta Я H

-S a я

tu

тз g ><

со .3 S ^ ta о

£ 3

tu » OV ta Ja er

S S

41 ф

й s

Я со

g -3 3 ш

OV П)

g s

ta >з Е п> я я

й со тз Ja со

н< Яс

er g

Ja tu о H er

"3

О

ж

tu ""Г

со

s

tu тз о о

S й

с tu

OV тз

CD tu

er -а

я ä

"ov *

Н<

Ja о

S S

£¡ о

3 1-1

5 чз

о tu uj ^

S s Е g

о er

s S

x я

ч< CD

ТЗ ТЗ

er о

С со ä

er ^

g ~>

fî S

tu S ■а

E g

я я

E я

JE Ja

OV -g g OV

Яс er

= s

Cr pu

^ 3

ov-S

CD О

Я

со ><

Ш

Ja я

H о tu 43 OV er = S Ь1 Ja tu дЗ Ja ^

S? S

о S >-< со

ЯС "j П) d Я ta

g 5'

я

S л, 43 чз

« I

н S

tu JE

п er

Я ш

° Ja

Ц Е

я

я

й OV

ÜJ

tu —*

g и<

= ё

я -й

tu "

Й g tu Я

X S er Ä

Я ^3 Я tu Ч

ov

о -а

ta tu ><

er g

со я

-S

U)

Ш CD T3 H H

eu ><

Ja

-3 чз

S n> tu

ä я

я S

g1! li

я я

OV И

тз

H

Я о

X tu

OV й

Е си

^ s

Ja п>

tu

Я

Ja —

er -ffi

g Н<

2 sc

Я er g

Ja со tu JE q

tu 43 ta "<

Ja er

tu Я

er ^

tu

41

tu Я Ja tu

tu ta Я er

X Я

тз

><

тз т H er

S g

я'

Ja со н

я

й со JE

S'

Ja

¥ tu

^ Я

v er

p 5

o ta

S ja

Я er

tu -

er о

Я Ç

й Ч

w S

X S

g ov ■a

H se

^ ta

E E

я q

0 E я -

E S

X ov

tu er

Яс g

Si ь

" tu

й ^

Й. OV

f §

1 s:

H я

tu Я.

>< JE

Ш ><

T3 tu H X -< er

Я

43 ш о я >0- ° f 5

о H

тз -< G

tu Я

Я со

Ja Я tu

тз

я

tu

s "S

со X я »

о H

«

3 и

Ja Яс er со я

н

Я « §

3 g

! I

со

1Е

ОХ Ц<

О -H СГ

С

JD н-З

s ^ й J

^ S

я ^

í ^

Х- CD

й tu о tu

41

OV ГЦ tU д

S Й

E -g g

тз

ЬТ. 0

Я tu

2 я

a я E s

3 я »

tu X

er g

Ja tu

Я

><

ta tu ТЗ

E ш Я тз

H ><

OV тз

•5' Э.

тз tu

со ^ CD

tu Я E 3 g СО

Я я

g

tu я

R я CD

Я tu ТЗ

» О

UJ -s со H

tu ta 0 H ><

E tu 0

Я E T3 X со g

S tu

Ss H >< 0 E

н< g 0 я со я Ja

cr я tu

О

E g

я tu

н< X JE

tu er

Яс E OV E ш Ja

g S er

Ja Ja

tu 0 H tu >< Я CO UJ

E CO

>3 >< OV CD ta JE

OV OV tu

0 ta g T3 ta

Ja я' er

er

JE 5

s

s ïï ° -5 я о

о

я о я

я »

я

er

Е Е Ч

ТЗ JE

tu Ov

Я о

й э

OV^

со tu ТЗ X со er Й. н

M S

H s ■а я tu s Ja >< E g

OV tu er

S й

E яс X

tu H о " tu ov

Я а> Cd

tu тз

ä 'S Й.

tu Яс JE

н er

S E ri

tu

О T3

п> ж

■S s

Ja -g

СО 43 ^ й er

н 5

tu ^ Я ju

Я ъ

Я er

Я Г"

tu ta

о ><

E E я я

Ja

er u)

- tu

OV s

О tu

ä s

rn

S ^ я s

3 tu ta Я

я fi"

CD

3 i:

СО UJ

J4 » U1

tu я ■

£2 s

er tu .я

4- ТЗ

Ja «

о ^

О 43

43 tu

s s

w S

ta a

tu

со H H

tu

tu

^ 4

s 2 ш 3

я *<

со S

Я

я' Ja S.

CD Я

i-i-i ^

ЕС PU

oj H

S "CS

Й ta

со tu

ta ТЗ

s ï

a »

Я tu

-< X

H tu

>< H

Я Я п> CD

g ¥

2 w

Я 43 tu

_ щ H

Я Я tu

® î Й

43 S 41

Я h w h E ®

tz

Я tu X »

О ^ M

H -g ta

E -g E

ш Я g m ^ Ja cd E » я " S o^ir

S tu E E 43 JE

S S я

Í S S s ^ 3 " e ^

- H

tu ta

41

tu Я

Ш

я

со

о

н тз

tu со

^ м tu

я g

tu

Я

со

со

UJ

я о ta о

51 я

S § Я ta er er

s 5

g* S

Cl

><

T3 со H

>

Ja tu

Я

о ta Я й tu

тз

tu

'S

H

я я я

tu ><

X tu о H tu T3 Ja E

со g

Ja

со ><

Я со

UJ

со JE Ja

Инфекцияльщ аск^шулар

H

к

s

Z 7ч

Ю QJ

KJ ÜJ

¿j X

3 S

Кабылдау бeлiмi курылымыныц жумысын оцтайландырудан баска, букш клиника аукымында кажетт уйымдастырушылык шаралар да ЖYргiзiлдi. 2006 жылдан бастап 35 тесек орнымен дербес полижаракат бeлiмi ашылды, ал 2007 жылдыц кацтар айынан бастап 35 тесек орнымен травмотология бeлiмi ашылды.Ба^йек-ми жаракатымен наукастарга кемек кeрсететiн нейрохирургиялык бeлiмдермен бiрге (120 тесек орны), клиникада травмотологиялык тeсек орныныц жалпы куаты 190 ды курады. Сонымен бiрге, кызмет етушi хирургия жэне урология бeлiмдерi кeрсетiлетiн травматологиялык гамектщ спектрiн толыктыруга жэне клиниканы 1 децгейлi травматология орталыгы деп санауга MYмкiндiк бередi.

Цорытынды. ЖYргiзiлген зерттеу нэтижелерi полжаракат жалпы жаракаттылык курылымыныц едэуiр бeлiгiн курайтындыгын кeрсетедi. ^птеген жаракаттар жогары eлiм жагдайымен жэне закымданушылардыц жиi MYгедектенуiмен сипатталады. Бул патологияныц негiзгi ерекшелiгi, полижаракатпен наукастар оларга ерекше катынасты, эртYрлi профильдеп мамандардыц гацш бeлуiн кажет ететшдт болып табылады. Мундай наукастарга госпитальга дейiнгi кезецнен бастап, наукастарды стационарга жетюзудщ мерзiмiне рекше гацш бeле отырып, кeмек гарсетудщ айкын

тактикасын жасау кажет. Мунда, бул наукастар заманауи курылгылармен жабдыкталган кeп салалы клиникаларга жеткiзiлуi кажет, eйткенi эртYрлi саладагы бiлiктi мамандардыц болуы сэттi емнщ шешушi факторы болуы MYMкiн. ^птеген жаракаттык закымдануларда бiлiктi кeмек гарсетудщ басты звеносы кабылдау бeлiмiнiц жумысыны уйымдастыру болып табылады. Медициналык бригаданыц тиiмдi жумысы тек eз iшiне жогары технологиялык эдiстемелердi алатын кажетт курылгылардыц жеткiлiктi санымен жабдьщталган клиникада процестi айкын уйымдастырганда гана MYMкiн болады. Тужырымдар:

1. ^птеген жаракаттык закымдануы бар наукастар заманауи курылгылармен жабдыкталган кeп салалы клиникаларга жеткiзiлуi кажет. Осы категориядага наукастарга кeмек кeрсетуге кукылы клинкалардыц ™iMi регламенттелуi кажет.

2. Медициналык ^мек бeлiмдерiнiц сабактастыгын камтамасыз етумен гостипальга дейiнгi жэне госпитальдык кезецдi eз iшiне алатын кeптеген жаракаттык закымдануы бар наукастарга кeмек кeрсетуде нускамалык актiлердi куру кажет.

3. Штат кестеа, курылымы жэне курылгылардыц тiзiмiмен полижаракат бeлiмi туралы ереженi беюту кажет.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Гуманенко Е. К. Политравма. Актуальные проблемы и новые технологии в лечении // В мат. Конф. «Новые технологии в военно-полевой хирургии и хирургии повреждений мирного времени». - СПб.: 2006. - С. 4 - 14.

2 Зотов Ю.В. Очаги размозжения головного мозга. - СПб.: Изд-во РНХИ им. проф. А. Л. Поленова, 1996. - 256 с.

3 Kraus J.F. The relationship of family income to the incidence, external causes, and outcomes of serious brain injury. San Diego County, California // Am. J. Public Health. - 1986. - Vol. 76. - №11. - Р. 1345 - 1347.

4 Max W. Head injuries: costs and consequences // J. Head Trauma Rehab. - 1991. - №6. - Р. 76.

Ж.С. ЖАНАЙДАРОВ, В.К. ТЯН, А.Е.ЖАЛБАГАЕВ К.Б. РАИМКУЛОВА

Казахский национальный медицинский университет им. С. Д. Асфендиярова Кафедра нейрохирургии

ОРГАНИЗАЦИЯ КВАЛИФИЦИРОВАННОЙ И СПЕЦИАЛИЗИРОВАННОЙ ПОМОЩИ НА ГОСПИТАЛЬНОМ ЭТАПЕ

ПОСТРАДАВШИМ С ПОЛИТРАВМОЙ

Резюме: В статье рассматриваются вопросы организации квалифицированной и специализированной помощи на госпитальном этапе пострадавшим с политравмой.

Ключевые слова: черепно-мозговая травма, квалифицированная медицинская помощь, специализированная медицинская помощь.

J.S. ZHANAYDAROV, V.K.TYAN, A.E.ZHALBAGAEV, K.B.RAIMKULOVA

Asfendiyarov Kazakh National medical university Department of Neurosurgery

ORGANIZATION OF SPECIALIZED AID IN-HOSPITAL PATIENTS WITH MULTIPLE INJURIES

Resume: The article deals with the organization of skilled and specialized care in-hospital patients with multiple injuries Keywords: traumatic brain injury, polytrauma, qualified medical care, specialized medical care.