CC BY
4992012
Ocena sprawnosci fizycznej kobiet po 60 roku zycia
Tetyana Prystupa, Eugeniusz Bolach, Bartosz Bolach, Migasiewicz Juliusz, Zdzislaw Paliga
Akademia Wychowania Fizycznego we Wrociawiu, Zakiad Odnowy Biologicznej
Annotation:
Prystupa Tetyana, Bolach Eugeniusz, Bolach Bartosz, Juliusz Migasiewicz, Paliga Zdzistaw. Physical fitness assessment of women after 60 years of age. Nowadays, progressive aging of society results in the need to address problems and needs of the elderly people. Aim of this study is to evaluate the physical and health conditions among women in the age group over60 years. Material and methods of research: the study was conducted in the focus group of women from University of the Third Age (UTW) and ASTW aWf Wroclaw. Average age in the focus group was 62 years. The study was conducted using the Fullerton Functional Fitness Test. As a part of the study, Body Mass Index (BMI) was calculated by measuring general anthropometric measurements. In addition, the study entailed an interview regarding practiced physical activity among women in the study group. They exercised 1 hour 3 times a week. Test results: The research revealed that women had similar somatic values, such as height and weight. The level of physical fitness in the focus group was in the range of healthy standards. Women from the AWF shown better results in terms of physical fitness in comparison to women from ASTW group, except for the upper body agility. Conclusions: The level of physical fitness for most of the women in both study groups was normal. The only exception was cardiopulmonary endurance in a group of women from ASTW, where only 25% of participants exceeded the minimum expectation.
Key words:
physical, fitness, women, BMI, Test.
Приступа Тетяна, Болах Евгеніуш, Болах Бартош, Мігасевіч Юліуш, Паліга Здіслав. Оцінка фізичного розвитку жінок у віці після 60 років.
У сьогоднішній час поступальний прогрес старіння демографічного суспільства вимагає зацікавленості проблемами і потребами осіб літнього віку.
Метою роботи є оцінка фізичного розвитку жінок у віці після 60 років. Досліджувана група складалася з жінок академії фізичного виховання і ще однієї організації у Вроцлаві. Середній вік жінок склав 62 роки. У дослідженні використовувався Fullerton Functional Fitness Test. На основі проведених вимірів обчислений показник маси тіла BMI. Також зроблений висновок щодо фізичної активності жінок. Жінки тренувалися по 1 годині 3 рази на тиждень.
В результаті досліджень встановлено, що жінки характеризуються приблизними величинами основних соматичних величин - зросту і маса тіла. Рівень фізичного розвитку у більшості досліджуваних жінок в обох групах знаходився в нормі. Жінки академії фізичного виховання характеризувалися вищим рівнем фізичного розвитку порівняно з другою групою за винятком гнучкості верхньої частки тіла.
Рівень фізичного розвитку у більшості обстежених жінок в обох групах знаходився в нормі. Єдине виключення - в другій групі тільки у 25% жінок спостерігався мінімальний рівень витривалості, пов'язаної з диханням.
фізичний, фитнес, жінки, індекс, маса, зростання, тест.
Приступа Татьяна, Болах Евгениуш, Болах Бартош, Мигасевич Юлиуш, Палига Здислав. Оценка физического развития женщин в возрасте после 60 лет.
В сегодняшнее время в поступательный прогресс старения демографического общества требУет заинтересованности проблемами и потребностями лиц пожилого возраста.
Целью работы является оценка физического развития женщин в возрасте после 60 лет.
Исследуемая группа состояла из женщин академии физического воспитания и еще одной организации во Вроцлаве. Средний возраст женщин составил 62 года. В исследовании использовался Fullerton Functional Fitness Test. На основе проведенных измерений вычислен показатель массы тела BMI. Также сделан вывод относительно физической активности женщин. Женщины тренировались по 1 часу 3 раза в неделю. В результате исследований установлено, что женщины характеризуются приблизительными величинами основных соматических величин - рост и масса тела. Уровень физического развития у большинства исследуемых женщин в обеих группах находился в норме. Женщины академии физического воспитания характеризовались более высоким уровнем физического развития в сравнении со второй группой за исключением гибкости верхней части тела. Выводы: уровень физического развития у большинства обследованных женщин в обеих группах находился в норме. Единственное исключение - во второй группе только у 25% женщин наблюдался минимальный уровень выносливости, связанной с дыханием.
физический, фитнес, женщины, индекс, масса, рост, тест.
Okreslenie poziomu sprawnosci fizycznej ludzi starszych wydaje si? bardzo wazne, wynika to z faktu stale starzej^cego si? spoleczenstwa. Dodatkowo dane demograficzne wskazuj^, ze udzial kobiet w ogolnej populacji ludzi po 65. roku zycia w 2030 roku wyniesie az 53%, dlatego wskazane jest zwrocenie szczegolnej uwagi na t^ plec. Powoduje to koniecznosc prowadzenia badan, pogl?bionych analiz oraz oceny kondycji fizycznej seniorow. Wymienione wyzej elementy mog^ stanowic podstaw? do opracowania programow prozdrowotnych, ktore podnosifyby jakosc zycia i zdrowia tej grupy spolecznej.
Starosc ma przede wszystkim wymiar biologiczny (fizjologiczny), lecz takze poznawczy, emocjonalny i spoleczny. Starzenie si? pod wzgl?dem biologicznym jest regresem funkcji organizmu. Inaczej mozna to okreslic jako dynamiczne, ograniczaj^ce czlowieka zmiany zachodz^ce w ukladzie ruchu, czyli szkielecie i mi?sniach, ukladzie trawiennym, oddechowym, moczoplciowym, hormonalnym, krwionosnym, nerwowym, narz^dach zmyslu, skorze a takze na tle psychicznym i spolecznym.
© Tetyana Prystupa, Eugeniusz Bolach, Bartosz Bolach, Migasiewicz Juliusz, Zdzistaw Paliga, 2012
Istniej^ rozne podzialy okresow starzenia, lecz proces starzenia jest scisle zwi^zany z wiekiem kalendarzowym. Bior^c pod uwag? liczb? przezytych lat etapy starzenia mozemy podzielic na nast?puj^ce okresy wedlug Spirduso (za Osinskim, 2003):
• ,,mlodzi - starzy „ („young - old ”) - 65 - 74 lat,
• „starzy” ( „old”) - 75 - 84 lat,
• „starzy - starzy ” („old - old”) - 85 - 99 lat,
• „najstarsi - starzy” („oldest - old”) >100 lat.
Sytuacja w Polsce wygl^da podobnie. Przeci?tne trwanie zycia w naszym kraju na rok 2009 szacuje si? na 71,5 lata u m?zczyzn i 80,1 lat u kobiet. Mozemy zaobserwowac tendencj? wzrostow^ porownuj^c wyniki do roku, 2001 gdzie srednia zycia wynosila 70,21 lat u m?zczyzn i 78,38 lat u kobiet. Obecnie ok.14% Polakow to osoby po 65 roku zycia, z czego 2/3 stanowi^ kobiety a co trzecia osoba starsza nalezy do grupy zaawansowanej starosci (75 lat i wi?cej). Szacuje si?, ze juz w 2030 roku co czwarty Polak b?dzie emerytem. W porownaniu do roku 2000 liczba ta wzrosnie z 14% do 24%. A srednia wieku wzrosnie o 10 lat (Osinski, 2002).
Juz w 1974 roku Marc Lalonde w raporcie „Nowa perspektywa zdrowia dla Kanadyjczykow” (A new
perspective on the health of Canadians) przedstawil czynniki warunkjce zdrowie i dokonal oszacowania ich wplywu na zdrowie czlowieka. Od tamtego czasu do dzis, wyróznia siç cztery grupy czynników wplywaj^cych na zdrowie czlowieka: styl zycia (ponad 50%), srodowisko fizyczne i spoleczne zycia i pracy (okolo 20%), czynniki genetyczne (okolo 20%), sluzba zdrowia (okolo 10%) (Drabik, 1999).
Wedlug slownika jçzyka polskiego PWN aktywnosc fizyczna, to sklonnosc, zdolnosc do intensywnego dzialania, do podejmowania inicjatywy, czynny udzial w czyms (Zagórska, 2008). Inna definicja mówi, ze aktywnosci^ fizyczn^ nazywa siç kazdy ruch ciala czlowieka zwi^zany z prac^ miçsni szkieletowych, który w konsekwencji powoduje wzrost zuzycia energii ponad poziom spoczynkowym (Caspersen, 1985; Malina, 2002; Malina i wsp., 2004; Warburton et al., 2006).
Systematyczna aktywnosc fizyczna o stosownej do wydolnosci fizycznej i predyspozycji osobniczych intensywnosci w konsekwencji prowadzi do poprawy zdolnosci motorycznych, wzmocnienia ukladu kostno-stawowego, krçzenia i oddechowego a takze wspomaga utrzymanie zdrowia psychicznego i spolecznego (Malina i wsp., 2004, Warburton i wsp., 2006).
Wedlug Howley i Franks (1997) celem sprawnosci fizycznej jest pozytywne zdrowie fizyczne, które warunkuje niskie ryzyko wyst^pienia chorób; osi^gniçcia motoryczne zas maj^ na celu zdolnosc angazowania siç w codzienne zadania z adekwatn^ energi^ oraz satysfakcjonuj^ce uczestnictwo w wybranych sportach. Stosuje siç takze okreslenie zdrowia pozytywnego - s^ to oczekiwane lata zycia wolne od niesprawnosci (disability free life expectancy). Powi^zanie sprawnosci fizycznej ze zdrowiem to tak zwana koncepcja H-RF (Health-Related Fitness). Odnosi siç ona do tych komponentów sprawnosci, które s^ efektem korzystnego i niekorzystnego wplywu zwyklej aktywnosci fizycznej oraz które maj^ zwi^zek z poziomem stanu zdrowia (Osinski, 2003).
Wskazniki sprawnosci fizycznej maj^ tak^ sam^ wartosc dla oceny zdrowia, jak medyczne statystyki zapadalnosci na okreslone choroby, czy inne kryteria epidemiologiczne lub kliniczne (Wedderkopp et al., 2003; Bouchard i Shepard, 1994).
Efekty regularnego podejmowania aktywnosci fizycznej wazne s^ w kazdym wieku, szczególnie u osób starszych, gdyz umozliwiaj^ zachowanie sprawnosci fizycznej. Jesli aktywnosc fizyczna bçdzie siç z wiekiem obnizac, to utrzymanie czy poprawa sprawnosci bçdzie krótkoterminowa. Dlugoterminow^ korzysci^ plyn^c^ z aktywnosci fizycznej jest wiçc wolniejszy spadek sprawnosci w stosunku do wieku (MacAuley, 2001).
Do niedawna nie istnialo narzçdzie pomiarowe umozliwiaj^ce w bezpieczny i kompleksowy sposób ocenç sprawnosci fizycznej osób starszych. Istniej^ce narzçdzia stosowane glównie w fizjoterapii (skale Katza, Latona, Bartela i Tinettiego) pomocne s^ glównie w ocenie mozliwosci wykonywania prostych czynnosci zycia codziennego do planowania opieki pielçgniarskiej a nie usprawniania (Rózanska-Kirschke i wsp., 2006). W ostatnich latach opublikowany zostal Test Sprawnosci
Fizycznej opracowany przez Robertç Rikli i Jessie Jones w Lifespan Welles Clinic w Kalifornia State University w Fullerton, zwany Fullerton Fitness Test lub Senior Fitness Test. Za pomoc^ 6 prób pozwala on ocenic takie parametry, jak: sila, elastycznosc, koordynacja, czy tez wytrzymalosc.
Wskaznik BMI (Body Mass Index), okreslany jako wzglçdna masa ciala lub wskaznik Quetelleta II, jest obecnie jednym z najpopularniejszych wskazników okreslaj^cych prawidlow^ masç ciala i stwierdzaj^cych nadwagç i otylosc (Prystupa T. i wsp., 2010). Istnieje wiele wyników badan wykazuj^cych duzy zwi^zek wartosci wskaznika BMI z zachorowalnosci^ na wiele chorób (Botton, 2007; Janssen et al., 2002).
Normy BMI dla doroslych nie ulegaj^ zmianie wraz z wiekiem, mimo iz u wiçkszosci osób z krajów rozwiniçtych gospodarczo masa ciala czçsto wzrasta wraz z wiekiem (James et al., 2001). Wyniki niektórych badan pokazuj^. ze u starszych osób podwyzszone BMI, przy odpowiednim poziomie aktywnosci fizycznej i sprawnosci fizycznej nie wykazuje negatywnego wplywu na funkcjonowanie ukladu krçzeniowo oddechowego (Fleg et al., 2005). Istnieje takze doniesienia o ochronnym dzialaniu zwiçkszonej ilosci tkanki tluszczowej i podwyzszonego BMI u osób doroslych. Zmniejszaj^c ryzyko osteoporozy, lub zmniejszaj^c smiertelnosc w okresie powrotu do zdrowia po przebytych chorobach (Abala, 1996; Curtis et al., 2005). Najwiçksze znaczenie ma rodzaj otluszczenia, który stwierdzamy na podstawie wskaznika WHR a nie sam poziom wskaznika BMI. Otylosc brzuszna wyraznie zwiçksza ryzyko zachorowania na choroby cywilizacyjne u doroslych i starszych, bez wzglçdu na inne czynniki, czego nie mozna powiedziec o wskazniku BMI (Janssen et al., 2002).
W dzisiejszych czasach postçpuj^cy proces starzenia siç demograficznego spoleczenstwa, skutkuje potrzeb^ zainteresowania siç problemami i potrzebami osób w podeszlym wieku. Efektem, czego jest utworzenie Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Uniwersytety te maj^ za zadanie wl^czyc osoby starsze do systemu ksztalcenia ustawicznego, pozwalaj^ ludziom starszym aktualizowac i poszerzac swoja wiedzç a takze umozliwiaj^ aktywne uczestniczenie w kazdych procesach zachodz^cych wokól nich, aby zachowac i zwiçkszyc ich sprawnosc intelektualn^, psychiczn^ i fizyczn^.
W Polsce pierwszy Uniwersytet Trzeciego Wieku powstal juz w 1975 roku utworzony przez prof. Halinç Szwarc w Warszawie. W chwili obecnej w Polsce funkcjonuje okolo 110 placówek z blisko 25 tys. sluchaczy. Trzeba równiez zauwazyc, ze liczba seniorów uczçszczaj^cych do ów placówek stale wzrasta.
Celem pracy jest ocena poziomu sprawnosci fizycznej i wybranych cech somatycznych kobiet po 60 roku zycia.
Material i metody badawcze:
Badania przeprowadzono w 2010 roku u 80 kobiet w wieku od 60 do 70 lat przy sredniej wieku 62 lata. Kobiety podzielono na dwie grupy badawcze po 40 osób. Pierwsza grupa pan uczçszczala na zajçcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku przy Akademii Wychowania Fizycznego, podejmuj^cego dzialania zwi^zane z animaj kulturow^ seniorów w sferze artystycznej, rekreacyjnej, zabawowej,
iSa
32012
ü
prozdrowotnej, rekreacyjno - turystycznej i sportowej. Dopelnieniem zaj^c z szeroko poj^tej aktywnosci fizycznej s^ wyklady i seminaria z zakresu filozofii, pedagogiki, gerontologii oraz nauk przyrodniczych. Seniorki podejmowaly przez rok czasu regularn^ aktywnosc fizyczn^ w ramach programu „Babie lato”. Druga grupa pan ucz^szczala na zaj^cia do Akademii Sztuki Trzeciego Wieku (ASTW) we Wroclawiu. ASTW prowadzi dzialalnosc edukacyjn^ w zakresie szeroko poj^tej kultury i sztuki, w szczególnosci sztuk plastycznych. Jest to placówka przeznaczona dla osób doroslych, dzialaj^ca od lutego 2005 roku. Akademia oferuje sluchaczkom zaj^cia artystyczne w zakresie: malarstwa, rysunku, tkaniny unikatowej, papieru czerpanego, rzezby, ceramiki, grafiki warsztatowej, decoupagu, pami^tkarstwa i fotografii. Wi^kszosc kobiet obu grup, brala aktywny udzial w zyciu rodzinnym, spolecznym i kulturowym. Reasumuj^c, pierwsza grupa pan prócz zaj^c teoretycznych, uczestniczyla w zorganizowanych zaj^ciach rekreacyjno-sportowych natomiast, druga grupa kobiet wykonywala w placówce glównie prace manualne.
Wszystkie badania przeprowadzono w godzinach przedpoludniowych z zachowaniem tej samej kolejnosci oraz wykorzystaniem podobnych pomieszczen. Dobrano równiez odpowiedni sprz^t, niezb^dny do prawidlowego wykonania poszczególnych prób. Wykonano pomiary podstawowych cech somatycznych:
• wysokosci ciala (B - v) - mierzonej antropometrem z dokladnosci^ odczytu do 0,1cm,
• masy ciala - mierzonej na wadze lekarskiej z dokladnosci^ odczytu do 0,1kg.
Na podstawie przeprowadzonych pomiarów indywidualnych cech somatycznych obliczone zostaly proporcje wagowo-wzrostowe (Drozdowski, 2002): Wskaznik masy ciala
„ „ masa cíala [kg]
BMI =---------------------—-—
wysokosc ciala2 [m] Przeprowadzono wywiad dotycz^cy: wieku,
regularnosci i cz^stosci uprawiania cwiczen sportowo-rekreacyjnych w tygodniu, czasu, jaki badana poswi^cala na aktywnosc fizyczn^.
Do oceny sprawnosci fizycznej wykorzystano specjalistyczny test dla osób starszych - Fullerton Functional Fitness Test (Rikli i Jonem, 2002). Test ten ma w zalozeniu - oceniac te wszystkie fizjologiczne wlasciwosci, które wspieraj^ i s^ konieczne do utrzymania niezaleznosci i bezpiecznej codziennej aktywnosci (wydolnosc tlenowa, gibkosc, sila, zwinnosc, dynamiczna równowaga). Wskaznik masy ciala (BMI), który okresla sklad ciala, powinien byc równiez tutaj uwzgl^dniony, poniewaz jego wartosc wskazuje na zwi^zek z niebezpieczenstwem pojawienia si§ chorób i dysfunkcji (tab.1). Test zostal oparty na najnowszych konstrukcjach teoretycznych i zostal sprawdzony pod wzgl^dem trafnosci i rzetelnosci.
Test sklada si§ z szesciu prób motorycznych, których instrukcja wykonania zostala opisana ponizej (Osinski, 2002): Przeprowadzone próby sprawnosci motorycznej s^ typowymi zadaniami ruchowymi, latwymi do
zastosowania w badaniach populacyjnych osób starszych, których wyniki s^ wykorzystywane do oceny predyspozycji i zdolnosci motorycznych przydatnych w zyciu codziennym (Osinski, 2003).
Zostaly one ukierunkowane na badanie przejawów poszczególnych komponentów sprawnosci motorycznej: silowych, wytrzymalosciowych, szybkosciowych i gibkosci.
Metody statystyczne opracowania danych
W pracy zastosowano analiza statystyczn^ wyników badan. W analizie wykorzystano podstawowe statystki opisowe. Obliczono srednie arytmetyczne (x), odchylenie standardowe (SD). Zwi^zki mi^dzy parametrami obliczone zostaly za pomoc^ korelacji Pearsona. Do porównan wartosci srednich mi^dzy dwoma grupami wykorzystano test t-Studenta dla prób niezaleznych.
Wyniki badan i ich omówienie
Analiza cech somatycznych
Srednia wartosc wieku badanych kobiet z UTW AWF wynosi 62 lata, a srednia z ASTW wynosi nieco ponad 63 lata. Róznice mi^dzy grupami byly istotne statystycznie (p=0,04). Obie grupy nie róznily si§ istotnie statystycznie pod wzgl^dem wysokosci ciala. Srednia wysokosc ciala badanych z UTW AWF wynosi okolo163cm, a w grupie z ASTW wynosi 162cm.
Srednia wartosc masy ciala kobiet z UTW AWF wynosi niecale 64 kg przy odchyleniu standardowym 9,75, natomiast u seniorek z ASTW byla bliska 69 kg przy odchyleniu standardowym 9,91. Róznice mi^dzy grupami s^ istotne statystycznie (p=0,01).
Srednia wartosc BMI kobiet z UTW AWF wynosi nieco ponad 24, przy odchyleniu standardowym 3,20, natomiast grupy ASTW przekraczala 26, przy odchyleniu standardowym 3,44. Róznice mi^dzy grupami istotne statystycznie (p=0,004).
Wskaznik masy ciala wi^kszosci kobiet z AWF-u miescil si§ w normie, 24% badanych mialo nadwag§ a 8% przekroczylo poziom uznawany za otylosc (ryc. 1). W grupie z ASTW tylko 36% kobiet mialo BMI w normie, az 56% badanych mialo nadwag§ i 8% bylo otylych (ryc. 2).
Analiza aktywnosci fizycznej
Srednia wartosc czasu podejmowanej aktywnosci fizycznej w ci^gu tygodnia u badanych kobiet z UTW AWF wynosi 4,06 godziny, natomiast u seniorek z ASTW wynosi 3,34 godziny. Róznice mi^dzy grupami byly istotne statystycznie p=(0,03).
Jak mozna bylo zauwazyc, wi^ksz^ aktywnosc fizyczn^ w tygodniu podejmowaly badane z UTW przy AWF. Powyzej 3 h tygodniowo na aktywnosc fizyczn^ poswi^calo czas 52,50% seniorek, do 3h - 42,50% a do 2h - 5%. Zupelnie inaczej wygl^da sytuacja u kobiet z ASTW gdzie na tygodniow^ aktywnosc fizyczn^ trwaj^c^ powyzej 3 h poswi^calo czas 35,5% seniorek, do 3 h -27,5% a do 2h - 37,50% (ryc. 3 i 4).
Analiza sprawnosci fizycznej
Srednia wartosc sily konczyn górnych w próbie zginania przedramienia wynosi ponad 18 powtórzen u seniorek z UTW AWF, a u seniorek z ASTW wartosc ta nieco ponad 17 powtórzen, s^ róznice ale nie istotne. Wartosc sily konczyn dolnych w próbie wstawanie z
Tab. 1 Klasyfikacja nadwagi i otyíosci wg Body Mass Index (BMI)
Kategoria Wartosc BMI
Niedowaga Mniej niz 18,5
Norma 18,5 - 24,9
Nadwaga 25,0 - 29,9
Otylosc I-go stopnia 30,0 - 34,9
Otylosc II-go stopnia 35,0 - 39,9
Otylosc III-go stopnia Wiçcej niz 40
BMI
U norma nadwaga otylosc
8%
Ryc. 1 Rozkíad procentowy poziomu BMI w grupie kobiet z UTW przy AWF
BMI
U norma nadwaga otylosc
8%
Ryc. 2 Rozkíad procentowy poziomu BMI w grupie kobiet z ASTW
32012
ü
Tab. 2. Zwiqzki parametrów sprawnosciowych z aktywnosciq fizycznq, BMI i wiekiem seniorek z UTW AWF
Cecha Aktywnosc fizyczna BMI wiek
BMI -0,56 - 0,11
aktywnosc fizyczna - -0,56 0,07
sila górnej czçsci ciala 0,18 -0,09 0,00
sila dolnej czçsci ciala 0,35 -0,28 -0,15
gibkosc górnej czçsci ciala -0,14 0,25 0,01
gibkosc dolnej czçsci ciala -0,21 0,19 -0,08
koordynacja -0,11 -0,02 -0,04
wytrzymalosc 0,41 -0,35 0,11
aktywnosc fizyczna
U do 2 h do З h powyzej ЗИ
5%
Ryc. 3. Rozkíad procentowy deklarowanej tygodniowej aktywnosci fizycznej w grupie UTW z AWF
aktywnosc fizyczna
U do 2 h do З h powyzej ЗИ
27,50%
Ryc. 4. Rozkíad procentowy deklarowanej tygodniowej aktywnosci fizycznej w grupie ASTW
Tab. З Zwiqzki parametrów sprawnosciowych z aktywnosciq fizycznq, BMI i wiekiem seniorek z ASTW
Cecha Aktywnosc fizyczna BMI wiek
BMI -0,20 - 0,14
aktywnosc fizyczna - -0,20 -0,30
sila górnej czçsci ciala 0,10 -0,11 -0,11
sila dolnej czçsci ciala 0,18 -0,17 -0,25
gibkosc górnej czçsci ciala -0,07 0,17 0,20
gibkosc dolnej czçsci ciala -0,08 0,06 0,23
koordynacja -0,26 0,11 0,22
wytrzymalosc 0,20 -0,20 -0,20
Tab. 6 Zestawienie procentowe obu grup kobiet kwalifikujqcych siç do norm okreslonych przez twórców Fullerton Functional Fitness Test
Nazwa próby Badana grupa\ Zginanie przedramion Wstawanie z krzesla Drapanie siç po plecach Usi^dz na krzesle i dosiçgnij Wstan i idz 6-minutowy marsz
UTW - AWF 100% 100% 67,5% 92,5% 90% 70%
ASTW 97,5% 97,5% 75% 87,5% 85% 25%
krzesla wynosi srednio 21,9 powtorzen u kobiet z UTW AWF. Z kolei u seniorek z ASTW wartosc ta wynosi 21,63 powtorzen. Srednia wartosc gibkosci dolnej cz^sci ciala u badanych z UTW AWF stanowi 0,6cm, a u kobiet z ASTW 1,28cm. Wartosci tych parametrow do siebie bardzo zblizone. Obie grupy kobiet nie roznily si§ istotnie statystycznie pod wzgl^dem koordynacji w probie wstan i idz. Natomiast srednia wartosc wytrzymalosci u kobiet z UTW AWF wynosi 574m. a u kobiet z ASTW parametry tej wartosci stanowi^ 449m., roznice te istotne statystycznie (p=0,000).
Z badan wynika, ze wiek u seniorek z UTW AWF wprawie nie wykazuje wplywu na poziom predyspozycji i zdolnosci motorycznych. Najwi^ksze zwi^zki zaistnialy mi^dzy poziomem aktywnosci fizycznej a BMI badanych kobiet przedstawia tabela 2.
W grupie badanych seniorek z ASTW poziom predyspozycji i zdolnosci motorycznych okazal si§ nieco nizszym od seniorek z AWF. Charakterystyk^ zwi^zkow parametrow sprawnosciowych z aktywnosci^ fizyczn^. BMI i wiekiem seniorek z AST Wroclaw przedstawia tabela 3.
Poziom wytrzymalosci w grupie UTW AWF okreslono jako wysoki, co ma zwi^zek z sil^ zarowno dolnej jak i gornej cz^sci ciala. Nieco mniejszy z poziomem koordynacji i gibkosci dolnej cz^sci ciala. Zauwazyc mozna bylo takze obnizon^ sprawnosc sily konczyn gornych z dolnymi. Wyraznie zauwazalne zwi^zki poziomu koordynacji ze zdolnosciami silowymi i gibkosci^ dolnej cz^sci ciala (tab. 4).
Poziom wytrzymalosci seniorek z ASTW jest dobry, co wskazuje na dobr^ sil§ gornej i dolnej cz^sci ciala oraz koordynacji. Nieco mniejszy poziom gibkosci gornej i dolnej cz^sci ciala. Zaobserwowano rowniez dobr^ sil§ konczyn gornych z dolnymi oraz nieco nizsz^, ale wyrazn^, gibkosc obu cz^sci ciala. Zauwazalnym byl rowniez zwi^zek gibkosci gornej i dolnej cz^sci ciala z sil^ gornej i dolnej cz^sci ciala. Oraz wysoki poziom koordynacji ze zdolnosciami silowymi i gibkosci^ dolnej cz^sci ciala (tab.5).
Wi^kszosc badanych kobiet z obu grup zakwalifikowala si§ do norm ustalonych dla seniorek w poszczegolnych probach, z wyj^tkiem 6-minutowego testu korytarzowego, gdzie kobiety z ASTW w wi^kszosci nie zmiescily si§ w normie. Badane kobiety najlepiej wypadly pod wzgl^dem sily konczyn gornych i dolnych. Wszystkie badane seniorki z UTW AWF uzyskaly wyniki powyzej dolnej granicy normy (tab. 6).
Dyskusja
Dane demograficzne ukazuj^ stale post^puj^cy proces ogolnego starzenia si§ spoleczenstwa. Wzrost odsetka osob w ostatnich latach, ktore przekroczyly 60-ty rok zycia spowodowal zwi^kszone zainteresowanie srodowisk naukowych problemami ludzi starszych. Wyst^puj^cy wraz z wiekiem proces inwolucji powoduje deficyty w kondycji biologicznej kazdego osobnika. W jej wyniku nast^puj^ ubytki zarowno w sferze morfologii (m.in. spadek masy mi^sniowej, ubytki wody w organizmie, wzrost zagrozenia osteoporoz^), jak rowniez funkcji (obnizenie sily mi^sniowej, spadek poczucia rownowagi,
32012 01
wydluzenie czasu reakcji). Konsekwenj procesow inwolucyjnych jest znaczne pogorszenie sprawnosci fizycznej, ktora jest podstawowym czynnikiem warunkuj^cym jakosc zycia osob w wieku starszym. Jest ona nawet wazniejsza w starszej populacji, gdyz umozliwia uporanie si§ z wyzwaniami zycia codziennego. Testem oceniaj^cym kompleksowo to zagadnienie jest Fullerton Functional Fitness Test (FFFT), opracowany w USA przez Rikli i Jonem(2002). FFFT dostarcza narz^dzi do oceny kluczowych parametrow dla sprawnosci fizycznej osob w podeszlym wieku.
Sprawnosc fizyczna jest podstawowym czynnikiem warunkuj^cym jakosc zycia osob starszych. Obnizenie si§ sprawnosci i wydolnosci fizycznej z wiekiem jest zjawiskiem fizjologicznym i nieuchronnym. Jednakze u poszczegolnych osob przebiega z roznym tempem i nasileniem. Wiek, plec, srodowisko zycia, wyksztalcenie i wiele innych czynnikow moze wplywac na sprawnosc fizyczn^ (Sallis J. F.,1992, Ignasiak, 2009).
Kondycji biologiczn^ czlowieka okresla wiele parametrow a wsrod nich wysokosc i masa ciala oraz wskaznik wzgl^dnej masy ciala BMI.
Otrzymane wyniki masy ciala, wysokosci ciala oraz BMI u seniorek z UTW AWF oraz z ASTW w porownaniu do wynikow badan Ignasiak Z., przeprowadzonych u kobiet z Domow Pomocy Spolecznej (DPS) oraz Sanatoriow „Zameczek” i „Polonia” w Kudowie Zdroj roznily si§ nieznacznie (Ignasiak, 2009). Srednia arytmetyczna masy ciala badanych kobiet z ASTW byla porownywalna do masy ciala mieszkanek DPS oraz nizsza srednio
0 6,14 kg od pacjentek Sanatoriow. Duza aktywnosc fizyczna, udzial w zorganizowanych zaj^ciach sportowo-rekreacyjnych a takze swiadomosc wplywu masy ciala na zdrowie spowodowala, ze seniorki z UTW AWF potrafily utrzymac swoj^ mas§ ciala na odpowiednim poziomie. Niestety nie mozna bylo tego odniesc do pozostalych grup badanych kobiet.
Srednie wartosci wskaznika BMI grup UTW AWF i ASTW byly nizsze od grup z DPS i Sanatoriow. Seniorki z UTW AWF uzyskuj^c sredni wynik wskaznika BMI (24,03) miescily si§ w normie, natomiast kobiety, z ASTW przy sredniej wartosci wskaznika BMI ponad 26 charakteryzowaly si§ niewielk^ nadwag^. Jednakze badane z DPS i Sanatoriow wykazywaly znaczn^ nadwag§. Srednie nizsze wartosci BMI grup AWF
1 ASTW mozna bylo wytlumaczyc tym, iz byly to osoby samodzielne, podejmuj^ce regularn^ aktywnosc fizyczn^, uczestnicz^ce w wielu rekreacyjno-sportowych zaj^ciach organizowanych przez placowki, do ktorych ucz^szczaly. Prowadzenie aktywnego trybu zycia przez seniorki przekladalo si§ na wyzszy wydatek energetyczny w ci^gu dnia, ktory nie powodowal odkladania si§ tkanki tluszczowej. Obie grupy sluchaczek z UTW charakteryzowaly si§ podwyzszonym wskaznikiem BMI w porownaniu do seniorek z UTW AWF i ASTW. Srednia wartosc BMI w grupie aktywnej wynosila 26,76 a w grupie nieaktywnej 27,38. Bior^c pod uwag§ ilosc godzin poswi^canych na aktywnosc fizyczn^ w tygodniu seniorki z UTW AWF i ASTW wypadaly lepiej w porownaniu do wynikow kobiet badanych przez Dud§ (Duda, 2008).
Srednia ilosc godzin tygodniowej aktywnosci fizycznej u seniorek z UTW AWF wynosila 4 h a u studentek z ASTW niecale 3,5 h. W odniesieniu do wyników pracy Dudy, zbadane kobiety poswiçcaly na aktywnosc fizyczn^ 3 h tygodniowo.
W pierwszej próbie „zginanie przedramienia” (Arm Curl) testu Fullertona kobiety z grupy UTW AWF oraz ASTW osi^gnçly srednio lepszy wynik od kobiet z Sanatoriów oraz z DPS (Ignasiak, 2009). Porównuj^c wyniki do norm twórców testu, zauwazyc mozna, iz kobiety z grup UTW AWF oraz ASTW znajdowaly siç w górnej granicy normy. W porównaniu do wyników pensjonariuszek Domów Pomocy Spolecznej w Poznaniu (Grzeskowiak, 2009), które uzyskaly srednio 10 powtórzen i nie miescily siç w normie, kobiety z UTW AWF i ASTW osi^gnçly znacznie lepsze rezultaty. Seniorki z grup UTW AWF oraz ASTW plasowaly siç równiez wyzej pod wzglçdem wyników próby w odniesieniu do pensjonariuszek dziennych Domów Pomocy Spolecznej w USA, które wykonaly srednio 14 powtórzen i miescily siç w normie.
Podobne wnioski obserwowano w próbie oceniaj^cej silç konczyn dolnych. Korzystniejsze rezultaty uzyskaly badane seniorki z grup UTW AWF oraz ASTW, których sredni wynik wynosil 21 powtórzen. Z kolei kobiety z DPS wykonaly srednio 12 powtórzen, znacznie gorszy wynik osi^gnçly pacjentki Sanatoriów uzyskuj^c srednio 8 powtórzen a tym samym nie zmiescily siç w normie. Podobnie wygl^dala sytuacja z pensjonariuszkami DPS w Poznaniu (Grzeskowiak, 2009), które wykonaly srednio 9 powtórzen. Natomiast pensjonariuszki DPS z USA uzyskaly srednio 12 powtórzen, mieszcz^c siç w normie. Nieco lepsze wyniki uzyskaly kobiety badane przez Zielinskiego w 2005 roku (Zielinski, 2005), które zdolaly zmiescic siç w normie. Osi^gniçcie tak dobrych rezultatów w próbie wstawanie z krzesla, przez kobiety z UTW AWF oraz ASTW tlumaczyc mozna bylo tym, iz byly to osoby bardzo aktywne, podejmuj^ce regularnie wysilek fizyczny przejawiaj^cy siç udzialem w róznego rodzaju zajçciach rekreacyjno-sportowych. Wiçkszosc kobiet w omawianych grupach zdolalo wykonac poprawnie próby oceniaj^ce silç górnej i dolnej czçsci ciala uzyskuj^c zadawalaj^ce wyniki. Jednakze z wiekiem znacznie pogarszala siç sila szczególnie przy niedoborze aktywnosci fizycznej z zastosowaniem treningu oporowego. Wsród kobiet z Irlandii Pólnocnej w wieku powyzej 55 lat u ok.10% sila konczyny górnej byla juz tak mala, ze nie potrafily one podniesc ciçzaru równego 20% ich masy ciala. Malala równiez sila konczyn dolnych. Zaobserwowano, ze 60 %kobiet w wieku od 55 lat do 74 lat nie bylo w stanie utrzymac masy ciala w pozycji stoj^cej (MacAuley, 2001).
W próbie oceniaj^cej gibkosc górnej czçsci ciala kobiety z UTW AWF oraz z ASTW uzyskaly zblizone wyniki sredniej arytmetycznej do grupy badanych z Sanatoriów. Gorsze wyniki, nie pozwalaj^ce na zmieszczenie siç w normie uzyskaly pensjonariuszki z DPS z Wroclawia oraz z Poznania. Seniorki z UTW AWF oraz z ASTW wypadly gorzej jedynie na tle pensjonariuszek DPS z USA, których sredni wynik wynosil -1,9cm.
W ocenie gibkosci dolnej czçsci ciala najlepsze rezultaty osi^gnçly kobiety z UTW AWF oraz pensjonariuszki z USA. Wyniki uzyskane przez obie grupy, pozwolily im na zakwalifikowanie siç do normy. Wartosci sredniej arytmetycznej w próbie sklonu do palców stopy u seniorek z ASTW wyniosly-1,28 cm, u pacjentek z Sanatoriów-1,10cm a u pensjonariuszek z DPS z Poznania -1,6cm. Mozna zaobserwowac, iz byly to wyniki bardzo do siebie zblizone, niestety pozostaj^ce poza przyjçtymi normami. Najgorsze rezultaty w tej próbie odniosly pensjonariuszki z DPS z Wroclawia oraz kobiety badane przez Zielinskiego w 2005 roku, które równiez uplasowaly siç poza norm^. Jak nam wiadomo gibkosc zalezy od zachowania odpowiedniej ruchomosci w stawach. Na ograniczenie ruchomosci mialy wplyw zmiany degeneracyjne stawów, które nasilaly siç w przypadku malej aktywnosci fizycznej i wyeliminowaniu niektórych ruchów. Utrzymanie elastycznosci miçsni i pelnego zakresu ruchomosci stawów wymagalo, bowiem systematycznych cwiczen (Borowiak, 2004).
W próbie oceniaj^cej koordynacjç i rawnowagç dynamiczn^ seniorki z UTW AWF oraz z ASTW uzyskaly niemalze takie same wyniki. Kobiety obu grup wykonaly prabç w srednio ponad 5,5 s a tym samym zmiescily siç w normie. Podobnie wygl^dala sytuacja u pensjonariuszek DPS w USA, których sredni wynik pozwolil na zmieszczenie siç w górnej granicy normy. Nieco gorzej i niestety poza norm^, uplasowala siç grupa kobiet badana przez Zielinskiego oraz pacjentki sanatoriów (Ignasiak i wsp. 2009). Na tle powyzszych danych, pensjonariuszki DPS wypadly znacznie gorzej. Jak mozna bylo zauwazyc byl to wynik dwukrotnie gorszy od pacjentek z Sanatoriów. Podobne wyniki zaobserwowano u kobiet DPS z Poznania, których wartosc sredniej arytmetycznej wynosila 12,5 s. Bardzo dobre rezultaty, które osi^gnçly seniorki z UTW AWF i z ASTW w porównaniu do pozostalych grup mozna tlumaczyc tym, ze byly to osoby aktywne, samodzielne, zachowuj^ce nalezyt^ masç ciala a takze nieco mlodsze od pozostalych badanych. Wykonanie próby „wstan i idz” nie stanowilo dla tych kobiet wiçkszego problemu. Niestety pensjonariuszki z DPS byly zazwyczaj malo samodzielne a wrçcz niekiedy zalezne od pomocy osób drugich i trzecich. Ponadto kobiety zamieszkuj^ce DPS prowadzily mniej aktywny tryb zycia w porównaniu do rówiesniczek mieszkaj^cych samodzielnie. Kolejnym czynnikiem, który spowodowal uzyskanie takich rezultatów byly starszy wiek pensjonariuszek, który wplywal na czas reakcji a takze w istotny sposób ograniczal ich aktywnosc ruchow^ i wydatek energetyczny. Jak widac próba okazala siç dla nich niezmiernie trudnym zadaniem.
Zachodz^ce z wiekiem pogorszenie koordynacji i równowagi zagraza zdrowiu i zyciu, gdyz czçsto jest przyczyn^ upadków domowych i wypadków komunikacyjnych. Biorçc pod uwagç fakt, ze statystycznie 1/3 osób po 65 roku zycia doznaje jeden raz w roku upadku, w liczbach bezwzglçdnych w 2010 roku ten problem stanie siç udzialem okolo 1,72mln osób. Z tej liczby 120 tys. dozna zlamania, którego konsekwenj dla, okolo 25 tys. osób bçdzie zgon, a dla 48 tys. osób - niezdolnosc do samodzielnego poruszania siç po upadku (Skalska,
2003). Próba „ wstan i idz”, której zadaniem byla ocena zlozonej koordynacji fizycznej sluzyla równiez do oceny ryzyka upadków u osób starszych. Osoby, które wykonaly prób§ w czasie krótszym niz 9,3s nie znajdowaly si§ w grupie ryzyka, w czasie pomi^dzy 9,3 a 21,7s zostaly zakwalifikowane do grupy ryzyka upadków, natomiast pokonanie dystansu powyzej 21,7s powodowalo przypisanie osób do grupy wysokiego ryzyka upadków (Grzeskowiak, 2008). Jak mozna bylo zauwazyc seniorki z UTW AWF oraz z ASTW wykonaly prób§ w czasie znacznie krótszym niz 9,3 s a tym samym nie znalazly si§ w grupie ryzyka upadków. W porównaniu do badan Grzeskowiaka, w których ponad 62% pensjonariuszek DPS z Poznania uzyskalo wynik 9s a tym znalazly si§ w grupie bez ryzyka upadków. Jednakze 15,63% pensjonariuszek mialo podwyzszony poziom ryzyka upadków poprzez osi^gni^cie wyniku 13s. Ostatnia grupa obejmuj^ca 21,88% kobiet znalazla si§ w grupie wysokiego ryzyka upadków. Na tle pensjonariuszek z Poznania, seniorki z UTW AWF oraz z ASTW osi^gn^ly bardzo dobry wynik, gdyz wszystkie zakwalifikowaly si§ do grupy bez ryzyka upadków. Badane mogly si§ pochwalic tak dobrym rezultatem dzi^ki podejmowaniu regularnej aktywnosci fizycznej, która przeklada si§ na sprawne funkcjonowanie w zyciu codziennym.
Ostatnia próba oceniaj^ca wytrzymalosc kr^zeniowo-oddechow^ byla dla badanych najtrudniejszym zadaniem. Przejscie jak najdluzszego dystansu w ci^gu szesciu minut, szybkim marszem sprawilo wi^kszosci kobiet, nielada trudnosc. Prawidlowe wykonanie próby, wymagalo od seniorek w miar§ dobrej kondycji i zaangazowania. Jednak test ten byl jednym z najlepszych nielaboratoryjnych narz^dzi badawczych i tym samym najbardziej popularnych. Nie wymagal zastosowania specjalistycznego sprz^tu czy wykwalifikowanej kadry badawczej. Pozwalal ocenic sprawnosc ukladów kr^zenia i oddychania, wykazuj^c wysokie zwi^zki z wydolnosci^, stanem zdrowia, poziomem BMI, cisnieniem krwi i wieloma innymi parametrami (Enright, 2003; McNamara, 2003). Jak mozna bylo zaobserwowac kobiety z UTW AWF uzyskaly sredni wynik 574 m, dzi^ki czemu miescily si§ w przedziale norm opracowanych przez twórców testu. Grupa badanych kobiet z ASTW uzyskala srednio 449 m, wynik ten niestety odbiegal od normy.
Osoby zdrowe i podejmuj^ce regularnie aktywnosc fizyczn^ byly w stanie osi^gn^c lepszy wynik. Za uzyskanie lepszych rezultatów w próbie przez grup^ UTW AWF zapewne odpowiadala duza aktywnosc fizyczna, któr^ charakteryzowaly si§ kobiety. Seniorki systematycznie i aktywnie uczestniczyly w zaj^ciach zorganizowanych z kultury fizycznej (np. trening zdrowotny, gimnastyka lecznicza, taniec, tai-chi, szkola pleców, plywanie) a takze w czasie wolnym uprawialy indywidualnie rózne formy rekreacji (jazda na rowerze, nordic walking, spacery, fitness). Wi^kszosc zaj^c, w których uczestniczyly seniorki miala charakter aerobowy, ale i nie brakowalo w nich cwiczen silowych oraz gibkosciowych. Przekladalo si§ to na odpowiedni^ wytrzymalosc tlenow^ oraz na sil§ osób starszych. Poza tym regularna aktywnosc fizyczna przyczyniala si§
32012
05
do duzego wydatku energetycznego w ci^gu dnia, nie pozwalaj^c na odkladanie si§ zb^dnej tkanki tluszczowej. Seniorki z UTW AWF prawdopodobnie dzi^ki zachowaniu masy ciala na odpowiednim poziomie byly w stanie przejsc w ci^gu szesciu minut dluzszy dystans. Niestety badane kobiety z grupy ASTW ucz^szczaj^c do swojej placowki, braly udzial jedynie w zaj^ciach manualnych, m.in. malarstwo, grafika, szydelkowanie itd. Wi^kszosc ich czasu stanowil sedenteryjny tryb zycia. Jednakze nie mozna bylo pomin^c tego, ze kobiety w wolnym czasie podejmowaly pewn^ aktywnosc fizyczn^, ktora niestety odbywala si§ rzadziej i byla na nizszym poziomie niz u seniorek z UTW AWF. Wymienione powyzej elementy przekladaj^ si§ zapewne na podwyzszony wskaznik BMI u badanych z ASTW. Nadwaga oraz otylosc wyst^puj^ca u tych kobiet mogla spowodowac, to ze niektore proby z baterii testu, Fullertona wypadly znacznie gorzej niz u seniorek z UTW AWF. Brak odpowiedniej wytrzymalosci tlenowej nie pozwolil badanym kobietom z ASTW na przejscie odpowiednio dlugiego dystansu w probie 6 minutowego testu korytarzowego.
Wyniki wszystkich prob motorycznych byly nieznacznie lepsze w grupie kobiet z UTW AWF. Roznica istotna statystycznie dotyczyla wyl^cznie wieku, masy ciala, BMI, aktywnosci fizycznej oraz wytrzymalosci. Wyniki uzyskane w badaniach wlasnych odniesiono do norm opracowanych przez autorow testu dla spoleczenstwa amerykanskiego. Porowmjc srednie arytmetyczne wszystkich prob kobiet z UTW AWF do norm dla populacji amerykanskiej mozna bylo stwierdzic, ze normy okazaly si§ odpowiednie. Seniorki w kazdej probie zdolaly zmiescic si§ w zakresie naleznej normy sprawnosci fizycznej. Podobne wnioski mozna bylo odniesc do kobiet z, ASTW, ktore wi^kszosc prob wykonaly w sposob zadawalaj^cy i umozliwiaj^cy zakwalifikowanie si§ do norm. Jedynie proba oceniaj^ca wytrzymalosc tlenow^, okazala si§ zbyt trudna i nie pozwolila seniorkom na zmieszczenie si§ w normie. Na tle badanych z UTW AWF oraz z ASTW, pensjonariuszki DPS i pacjentki Sanatoriow wypadly znacznie gorzej pod wzgl^dem poszczegolnych prob. Dla mieszkanek DPS zakres norm sprawnosci fizycznej okazal si§ zbyt wysoki a w przypadku czterech prob rowniez grupa kobiet przebywaj^cych w sanatorium nie osi^gn^la przewidzianych wynikow. Tlumaczyc mozna to tym, iz wymienione wyzej osoby byly nieco starsze, malo aktywne a niekiedy malo samodzielne oraz mialy niski poziom swiadomosci o wplywie aktywnosci fizycznej na stan zdrowia. Seniorki z grup: UTW AWF oraz z ASTW charakteryzowaly si§ zupelnie odmienn^ postaw^. Sam fakt przynaleznosci tych kobiet do placowek swiadczyl o tym, ze byly one aktywne zyciowo i nie baly si§ podejmowania nowych wyzwan. Uczestnictwo w prowadzonych przez te placowki wykladach, powodowal wzrost swiadomosci seniorek na temat wplywu roznych czynnikow na stan zdrowia. Z tego powodu nie powinno dziwic uzyskanie przez grupy UTW AWF oraz ASTW tak dobrych wynikow w tescie Fullerton. Na tej podstawie mozna bylo ogolnie wnioskowac, ze badane kobiety z obu grup cechowala odpowiednia sprawnosc fizyczna, ktor^ powinny utrzymywac na takim poziomie oraz zadbac o
popraw§ tych wynikow, ktore odbiegaly nieco od norm. Niestety wi^kszosc osob w podeszlym wieku w Polsce charakteryzuje niski poziom aktywnosci. Wynikac to moze z niskiej swiadomosci zdrowotnej ludzi starszych dotycz^cej aktywnosci fizycznej. Szczegolnie problem ten dotyczy ludzi po 70 roku zycia, poniewaz 80% z nich nie widzi wskazan i potrzeb rehabilitacji (Osinski W., 2003, Drozdowski Z., 2002).
Ocena sprawnosci fizycznej daje mozliwosc opracowania odpowiedniego programu aktywnosci fizycznej, ktora moze spowalniac procesy starzenia si§ oraz wydluzyc okres niezaleznosci i samodzielnosci osob starszych (Sallis J. F., 1992).
Zastosowanie Senior Fitness Testu umozliwia ocen^ stopnia sprawnosci fizycznej pojmowanej jako zespol cech u osob starszych. Dobrym pomyslem wydaje si§ wprowadzenie testu do codziennej pracy w osrodkach rehabilitacyjnych, opiekunczych oraz w zaplanowanym
i zorganizowanym usprawnianiu grup starszych osob.
Test daje mozliwosc planowania, prowadzenia i kontroli efektow zastosowanej aktywnosci fizycznej. Ponadto test pozwala na szybkie i latwe przedstawienie wynikow pracy badanemu, co jest bardzo waznym elementem usprawniania. Wspolpraca i swiadomosc pozytywnych zmian s^ jednym z podstawowych czynnikow motywuj^cych do dalszej pracy.
Wnioski
Poziom sprawnosci fizycznej u wiçkszosci badanych kobiet w obu grupach znajdowal siç w normie, jedynym wyj^tkiem byl poziom wytrzymalosci krçzeniowo-oddechowej w grupie ASTW gdzie zaledwie 25% badanych przekroczylo minima.
Seniorki z AWF charakteryzowaly siç wyzszym poziomem sprawnosci fizycznej w porownaniu do grupy badanych kobiet z ASTW, z wyj^tkiem gibkosci gornej czçsci ciala.
Literatura
1. Abala C, Yanez M, Devoto E, Sostin C, Zeballos I, Santos J L. Obesity as a protective factor for postmenopausal Osteoporosis. International Journal of Obesity, 1996, 20, 1027-1032.
2. Borowiak E, Kostka T. Physical activity and perception of pain in the elderly — preliminary study. [Aktywnosc ruchowa a percepcja bôlu u osob starszych - badania wstçpne]. Medycyna Sportowa, 2004, 4, 191-198.
3. Botton J, Heude B, Kettaneh A, Borys J M, Lommez A, Bresson J L, Ducimetiere P, Charles M A. Cardiovascular risk factor levels and their relationships with overweight and fat distribution in children: the Fleurbaix Laventie Ville Santé II study. Metabolism, 2007, 56(5), 614-22.
4. Bouchard C, Shepard R J , Stephens T. Physical Activity, Fitness, and Health International Proceedings and Consensus Statement. Champaign II: Human Kinetics, 1994. - 200 p.
5. Caspersen C J. Physical activity and physical fitness: definitions and distinctions for health-related research. Public Health Reports, 1985,
2, 126-131.
6. Curtis J P, Selter J G, Wang Y, Rathore S S, Jovin I S, Jadbabaie F, Kosiborod M, Portnay E L, Sokol S I , Bader F, Krumholz H M. The Obesity Paradox. Body Mass Index and Outcomes in Patients With Heart Failure. Arch. Intern. Med. 2005, 165, 55-61.
7. Drabik J. Physical activity in the shaping of human health — benefits and risks. [Aktywnosc fizyczna w ksztaltowaniu zdrowia czlowieka
- korzysci i zagrozenia]. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1999, 4, 121123.
8. Drozdowski Z. Anthropology for Teachers of physical education. [Antropologia dla Nauczycieli wychowania fizycznego]. AWF, Poznan, 2002. - 240 p.
9. Duda B. Activity and physical fitness of people aged 60-69 years. [Aktywnosc i sprawnosc fizyczna osôb w wieku 60-69 lat]. Medycy-na Sportowa, 2008, 6, 379-384.
10. Enright P L. The Six-Minute Walk Test, Respiratory care, 2003; 48,
8, 783-785.
11. Fleg J L, Morrell C H, Bos A G, Brant L J, Talbot L A, Wright J G, Lakatta E G. Accelerated Longitudinal Decline of Aerobic Capacity in Healthy Older Adults. Circulation; 2005, 112, 674-682.
12. Grzeskowiak J. Use Fullerton Functional Fitness Test to test the risk of falls among seniors. [Wykorzystanie testu Fullerton Functional Fitness do badania ryzyka upadkôw u osôb w podeszlym wieku]. Antropo-motoryka, 2008, 44, 85-90.
13. Grzeskowiak J. Comparison of selected parameters of physical fitness among women over 65 assessed by a Fullerton Functional Fitness Test with a population-based studies conducted in the U.S. by Nikli and Jon. [Porôwnanie wybranych parametrôw sprawnosci fi-zycznej kobiet po 65 roku zycia badanych metod^ Fullerton Functional Fitness Test z badaniami populacyjnymi prowadzonymi w USA przez Nikli i Jonem]. Antropomotoryka, 2009, 45, 77-82.
14. Howley E T, Franks B D. Health Fitness Instructors. Handbook: Champaign, III, Human Kinetics, 1997. - 280 p.
References:
1. Abala C., Yanez M., Devoto E., Sostin C., Zeballos I., Santos J. L. Obesity as a protective factor for postmenopausal Osteoporosis. International Journal of Obesity, 1996, vol.20, pp.1027-1032.
2. Borowiak E., Kostka T. Physical activity and perception of pain in the elderly — preliminary study. [Aktywnosc ruchowa a percepcja bôlu u osôb starszych - badania wstçpne]. Medycyna Sportowa [Sporting Medicine], 2004, vo.4, pp.191-198.
3. Botton J., Heude B., Kettaneh A., Borys J. M., Lommez A., Bresson J L., Ducimetiere P., Charles M. A. Cardiovascular risk factor levels and their relationships with overweight and fat distribution in children: the Fleurbaix Laventie Ville Santé II study. Metabolism, 2007, vol.56(5), pp. 614-22.
4. Bouchard C., Shepard R. J., Stephens T. Physical Activity, Fitness, and Health International Proceedings and Consensus Statement. Champaign II: Human Kinetics, 1994, 200 p.
5. Caspersen C. J. Physical activity and physical fitness: definitions and distinctions for health-related research. Public Health Reports, 1985, vol.2, pp. 126-131.
6. Curtis J. P., Selter J. G., Wang Y., Rathore S. S., Jovin I. S., Jadbabaie F., Kosiborod M., Portnay E. L., Sokol S. I., Bader F., Krumholz H. M. The Obesity Paradox. Body Mass Index and Outcomes in Patients With Heart Failure. Archives of Internal Medicine, 2005, vol.165, pp. 55-61.
7. Drabik J. Physical activity in the shaping of human health — benefits and risks. [Aktywnosc fizyczna w ksztaltowaniu zdrowia czlowieka
- korzysci i zagrozenia]. Wychowanie Fizyczne i Sport [Physical Education and Sport], 1999, vol.4, pp.121-123.
8. Drozdowski Z. Anthropology for Teachers of physical education. [Antropologia dla Nauczycieli wychowania fizycznego]. Poznan, AWF, 2002, 240 p.
9. Duda B. Activity and physical fitness of people aged 60-69 years. [Aktywnosc i sprawnosc fizyczna osôb w wieku 60-69 lat]. Medycyna Sportowa [Sporting Medicine], 2008, vol.6, pp. 379-384.
10. Enright P. L. The Six-Minute Walk Test, Respiratory care, 2003, T.48, vol.8, pp. 783-785.
11. Fleg J. L., Morrell C. H., Bos A. G., Brant L. J., Talbot L. A., Wright J.
G., Lakatta E. G. Accelerated Longitudinal Decline of Aerobic Capacity in Healthy Older Adults. Circulation; 2005, vol.112, pp. 674-682.
12. Grzeskowiak J. Use Fullerton Functional Fitness Test to test the risk of falls among seniors. [Wykorzystanie testu Fullerton Functional Fitness do badania ryzyka upadkôw u osôb w podeszlym wieku]. Antropomotoryka, 2008, vol.44, pp. 85-90.
13. Grzeskowiak J. Comparison of selected parameters of physical fitness among women over 65 assessed by a Fullerton Functional Fitness Test with a population-based studies conducted in the U.S. by Nikli and Jon. [Porôwnanie wybranych parametrôw sprawnosci fizycznej kobiet po 65 roku zycia badanych metod^ Fullerton Functional Fitness Test z badaniami populacyjnymi prowadzonymi w USA przez Nikli i Jonem]. Antropomotoryka, 2009, vol.45, pp. 77-82.
14. Howley E. T., Franks B. D. Health Fitness Instructors. Handbook: Champaign, III, Human Kinetics, 1997. - 280p.
15. Ignasiak Z, Kaczorowska A, Katan A, Domaradzki J. Mobility in older women assessed by Fullerton test. [SprawnosC ruchowa kobiet w starszym wieku oceniana testem Fullertona]. Fizjoterapia, 2009. 17, 2, 48-52.
16. James P T, Leach R, Kalamara E, Shayeghi M. The Worldwide Obesity Epidemic. Obesity Research, 2001, 9, vol.l. 4, 228-233.
17. Janssen I, Katzmarzyk P T, Ross R. Body Mass Index, waist circumference and health risk. Arch. Intern. Med., 2002, 162, 14, 2074-2079.
18. MacAuley D. Macauley D. Potential benefits of physical activity undertaken by older people. Medicina Sportive, 2001, 5(4), 229-236.
19. Malina R M. Physical activity and prognosis of longevity. [Aktyw-nosc fizyczna a rokowanie dlugowiecznosci]. Medicina Sportiva, 2002, 6(1), 9-16.
20. Malina R M, Bouchard C, Bar-Or O. Growth, maturation and physical activity. Champaign: Human Kinetics, 2004. - 300 p.
21. McNamara R, Newman A, Newman A, Newman A B, Enright P L, McBurnie M A, BittneV, Tracy R P. The 6-min Walk Test* A Quick Measure of Functional Status in Elderly, Adults, Chest; 2003, 123, 387-398.
22. Osinski W. Physical activity undertaken by seniors.[Aktywnosc fizyczna podejmowana przez osoby w starszym wieku]. Antropomo-toryka, 2002, 24, 3-24.
23. Osinski W. Anthropomotorics. AWF, Poznan, 2003.
24. Prystupa T., Rzepka A., Lara W. Influence of thermal overheating and cooling over the selected indicators in physiological changes in men.[Wplyw przegrzania termicznego i ochlodzenia na zmiany wybranych wskaznikow fizjologicznych u m^zczyzn]. Pedagogika, psychologia i medyko-biologiczne problemy wychowania fizyczne-go i sportu. N1, 2010, 163-165.
25. Rikli R,. Jones J. Development and validation of a functional fitness test for community-Residing older adults, Journal of Aging and Phi-sical Activity, 7, 1999, 129-161.
26. Sallis J F, Simons-Morton B G, Stone E J, Corbin C B, Epstein L
H, Faucette N, Iannotti R J, Killen J D, Klesges R C, Petray C K, Rowland T W, Taylor W C. Determinants of physical activity and interventions in youth. Medical Science of Sports Exercise, 1992, 24 (6 Suppl), S248-S257.
27. Skalska A, Walczewski J, Ocetkiewicz T. Age, sex and physical activity of people reporting falls.[Wiek, plec i aktywnosc fizyczna osob zglaszaj^cych upadki oraz okolicznosci ich wyst^powania]. Rehabi-litacja Medyczna, 2003, 7(3), 49-53.
28. Warburton D E, Nicol C W, Bredin S S. Health benefits of physical activity: the evidence. CMAJ 174 (6), 801-809, 2006.
29. Wedderkopp N, Froberg K, Hansen H S, Riddoch Ch, Andersen L B. Cardiovascular Risk Factors Cluster in Children and Adolescents With Low Physical Fitness: The European Youth Heart Study (EYHS). Pediatric Exercise Science, 2003, 15, 419-427.
30. Zielinski W. Physical fitness of the American Polish population over 60. [Sprawnosc fizyczna populacji polskiej i amerykanskiej po 60 roku zycia]. AWF, Poznan, 2005. - 240 p.
Информация об авторах: Приступа Татьяна
[email protected] Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Болах Евгениуш [email protected] Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Болах Бартош [email protected] Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Мигасевич Юлиуш [email protected] Университетская Школа Физкультуры во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Палига Здислав [email protected] Университетская Школа Физкультуры во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша Поступила в редакцию 12.03.2012г.
32012
H
15. Ignasiak Z., Kaczorowska A., Katan A., Domaradzki J. Mobility in older women assessed by Fullerton test. [Sprawnosc ruchowa kobiet w starszym wieku oceniana testem Fullertona]. Fizjoterapia, 2009, T. 17, vol.2, pp. 48-52.
16. James P. T., Leach R., Kalamara E., Shayeghi M. The Worldwide Obesity Epidemic. Obesity Research, 2001, T.9, vol.4, pp. 228-233.
17. Janssen I., Katzmarzyk P. T., Ross R. Body Mass Index, waist circumference and health risk. Archives of Internal Medicine, 2002, T. 162, vol.14, pp. 2074-2079.
18. MacAuley D., Macauley D. Potential benefits of physical activity undertaken by older people. Medicina Sportive, 2001, vol.5(4), pp. 229-236.
19. Malina R. M. Physical activity and prognosis of longevity. [Aktywnosc fizyczna a rokowanie dlugowiecznosci]. Medicina Sportiva, 2002, vol.6(1), pp.9-16.
20. Malina R. M., Bouchard C., Bar-Or O. Growth, maturation and physical activity. Champaign: Human Kinetics, 2004, 300 p.
21. McNamara R., Newman A., Newman A., Newman A. B., Enright P L., McBurnie M. A., BittneV., Tracy R. P. The 6-min Walk Test* A Quick Measure of Functional Status in Elderly, Adults, Chest; 2003, vol.123, pp. 387-398.
22. Osinski W. Physical activity undertaken by seniors.[Aktywnosc fizyczna podejmowana przez osoby w starszym wieku]. Antropomotoryka, 2002, vol.24, pp. 3-24.
23. Osinski W. Anthropomotorics. Poznan, AWF, 2003, 200 p.
24. Prystupa T., Rzepka A., Lara W. Pedagogika, psihologia ta mediko-biologicni problemi fizicnogo vihovanna i sportu [Pedagogics, psychology, medical-biological problems of physical training and sports], 2010, vol.1, pp. 163-165.
25. Rikli R., Jones J. Development and validation of a functional fitness test for community-Residing older adults, Journal of Aging and Phisical Activity, 1999, vol.7, pp. 129-161.
26. Sallis J. F., Simons-Morton B. G., Stone E. J., Corbin C. B., Epstein L. H., Faucette N., Iannotti R. J., Killen J. D., Klesges R. C., Petray C. K., Rowland T. W., Taylor W. C. Determinants of physical activity and interventions in youth. Medical Science of Sports Exercise, 1992, vol.24 (6), pp. 248-257.
27. Skalska A., Walczewski J., Ocetkiewicz T. Age, sex and physical activity of people reporting falls.[Wiek, plec i aktywnosc fizyczna osob zglaszaj^cych upadki oraz okolicznosci ich wyst^powania]. Rehabilitacja Medyczna [Medical Rehabilitation], 2003, vol.7(3), pp. 49-53.
28. Warburton D. E., Nicol C. W., Bredin S. S. Health benefits of physical activity: the evidence. Canadian Medical Association Journal, 2006, vol.174 (6), pp. 801-809.
29. Wedderkopp N., Froberg K., Hansen H. S., Riddoch Ch., Andersen L. B. Cardiovascular Risk Factors Cluster in Children and Adolescents With Low Physical Fitness: The European Youth Heart Study (EYHS). Pediatric Exercise Science, 2003, vol.15, pp.419-427.
30. Zielinski W. Physicalfitness of the American Polish population over 60. [Sprawnosc fizyczna populacji polskiej i amerykanskiej po 60 roku zycia]. Poznan, AWF, 2005, 240 p.
Information about the authors: Prystupa Tetyana
[email protected] Academy of Physical Education in Wroclaw al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Bolach Eugeniusz [email protected] Academy of Physical Education in Wroclaw al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Bolach Bartosz
[email protected] Academy of Physical Education in Wroclaw al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Migasiewicz Juliusz [email protected] University School of Physical Education in Wroclaw al. I.J. Paderewskiego 35, 51-612 Wroclaw, Poland.
Paliga Zdzislaw [email protected] University School of Physical Education in Wroclaw al. I.J. Paderewskiego 35, 51-612 Wroclaw, Poland.
Came to edition 12.03.2012.
