УДК 631.316.4
ПАХТАЧИЛИК КУЛЬТИВАТОРНИ ТАЖРИБАВИЙ ИШ ОРГАНИНИНГ ТОРТИШГА ЦАРШИЛИГИНИ АНЩЛАШ
Аннотация. Маколада пахтачилик культиватори универсал иш органининг тортишга каршилигини аниклаш буйича утказилган тадкикотларнинг натижалари келтирилган.
Аннотация. В статье приведены результаты тягового иследований по операценению сопротивлени экспериментального рабочего органа хлопкового культиватора.
Annotation. In this article the results taken by the researches determining the resistance of the universal working organ of cotton kultivatorums are carried.
Kalit so'zlar: ko'p funktsiyali ishchi organ, chisel, pichoq, ishchi organning qanotlari.
Ключевые слова: многофункциональный рабочий орган, долото, ножи, крылья рабочего органа
Key words: multifunctional working part, chisel, knives, working part wings.
Пахтачилик культиваторини кобинациялашган иш органининг [1] тортишга каршилигини гуза катор ораларини сугорилгандан кейинги юмшатиш жараёни учун топамиз. Чунки бу жараённи бажаришда иш органи зичланиб колган монолит тупрокда ишлаганлаги сабабли бу тупрок ишчи органга катта каршилик курсатади.
Курсатилган жараённи бажаришда иш органи искана ва пичоклардан ташкил топган вариантда кулланилади. Шунинг учун унинг тортишга каршилигини куйидагича ифодалаш мумкин
бунда Ry - иш органининг тортишга умумий каршилиги; Ru - искананинг тортишга каршилиги; Rn - пичокнинг тортишга каршилиги.
Искананинг тортишга каршилигини умумий куринишда куйидаги ифодадан топиш мумкин [2,3]
Темиров Сайдрахим Умарович НамМКИ, доцент, [email protected], +99897433 2467
Умаров Сирожиддин Сайдрахим угли НамМКИ, магистр, +998 973750644
Муминжанова Мадина НамМКИ, магистр, +998973750644
Ry = Ru + 2r,
(1)
RU - тупрокнинг искана томонидан деформацияланишга каршилиги; RU - тупрокнинг искана иш сирти буйлаб силжиш ва кутарилишидан х,осил буладиган каршилик;
RU - искана иш сирти буйлаб кутарилаётган тупрокнинг инерция кучидан х,осил буладиган каршилик.
Тупрокнинг искана тиги киришига каршилигини куйидаги ифодадан топамиз [1]
R^ = К ■ Т ■ t"T ■ Ъит , (3)
бунда К - искана тигининг шаклини х,исобга олувчи коэффициент; Т - тупрокнинг каттиклиги; tU - искана тигининг калинлиги; bU - искана тигининг узунлиги.
Ъи = Ъ/sin s, (4)
бунда Ъ - искананинг эни;
е - искана учининг уткирланиш бурчаги.
Тупрокнинг деформацияланишга каршилигини у искана таъсирида горизонтга нисбатан у бурчак остида силжиш х,исобига парчаланади деб караб (1-расм) топамиз ва куйидаги ифодага эга буламиз.
RU = S [cos^ + f sm(^ + ^)cos^J, (5)
1-расм. Тупрокни искана таъсири остида деформацияланиши
бунда S - тупрокнинг силжишга каршилиги;
^1- искананинг тупрокка кириш бурчаги. у - тупрок силжиш текислигининг горизонтга огиш бурчаги (кейинчалик силжиш бурчаги).
S = Тчрс эканлигини х,исобга олиб [3], (5) ифодани куйидаги куринишда ёзамиз
RU = тч ■ F [cos^ + f sin(^ + ^)cosД ], (6)
бунда Тч - тупрокнинг силжишга чегаравий каршилиги; Fc - тупрок силжиш текислигининг юзи.
1-расмда келтирилган схемага мувофик ва тупрокнинг ёнбош синиш бурчаги хисобга олинган х,олда [4]
Fc = (ви + hit8¥s )h1/sin^, (7)
бунда hi - искананинг тупрокка ботиш чукурлиги.
ж 1
Fс нинг (7) ифода буйича кийматини (6) ифодага куйиб ва у =---(Д + ^ +
2 2
[5] эканлигини х,исобга олиб, куйидагига эга буламиз
RU = тчhi(ви + Ktgye)[sin 0,5(Д1 + ^ + ^) + f cos0,5(ß - ^ - ^2)cosß]
2 cos0,5(ß +^2) '
Тупрокни искана иш сирти буйлаб силжиши ва кутарилишидан х,осил буладиган каршиликни куйидаги ифодадан топамиз
RU = mgtgßp +щ ), (9)
бунда m - исканадаги тупрок массаси; g- эркин тушиш тезланиши; ßур - искананинг тупрокка уртача кириш бурчаги. ßур ни 2-расмда келтирилган схемадан фойдаланиб топамиз
Др =
ß6 +До 2
(10)
2-расм. Искананинг тупрокка кириш бурчагини аниклашга доир схема
бунда ßб, ßо - искананинг тупрокка бошлангич ва охирги кириш бурчаклари
ßб= ßi;
( — л Да = агссов совД —-
(12)
бунда г - искана иш сиртининг эгрилик радиуси.
вб ва во ларнинг (11) ва (12) ифодалар буйича кийматларини (10) ифодага куямиз
Д = 0,5
Д + агссов сов Д -
(13)
Исканадаги тупрок массасини, 2-расмдаги схемага мувофик, куйидаги ифодадан
топамиз
л
т = р-Ъи — г-
агссо/ совД - — 1 - Д
180
1 + -
w
100,
(14)
буда р - тупрокнинг зичлиги н - тупрокнинг намлиги.
вур ва т нинг (13) ва (14) ифодалар буйича кийматларини (9) ифодага куямиз
л
Я" =р- Ъи
агссов) совД - — |- Д
180
tg{0,5
Д + агссов) совД - —- | +
+ 2^1
1+
w 100
(15)
Тупрокнинг инерция кучидан х,осил буладиган тортишга каршилигини куйидаги ифода буйича топамиз [3]
Я" = Ъи—1РУП2 \
2вт 0,5
Д1 + агссо^ сов Д1 - — | + 2^1
л
+ -
агссо^ совД1 - — |-Д1
+ агссо/собД - — 1 + 2^
180
tg0,5
1 +
w 100 у
бШ0,5
Д + аге\ совД - —
Д +
(16)
бунда Уп - чопик агрегатининг тезлиги.
Я", Я", Я3" ва Я" ларнинг (3), (8), (15) ва (16) ифодалар буйича кий-матларини (2)
^3
ифодага куямиз
Яи = кЩЪит +{тч (Ъ" + )—[8т0,5(Д + ф+фи) + / сов0,5(Д -y2)cosРx ]х
X соЭ-1 0,5(Д1 +^2)}+Р- ви— 1 '
л
—
агссов(соз Д —1) - Д
180
tg0,5
—
Д + агссо» (совД —Ц +
г
г
г
г
+ М
+ V
2Б1П0,5
к
Д + агссоБ собД - — + 2^
+ -
к
агссоБ(соБД - —) - Д г
со
180
X
X ^0,5
к
Д + агссоБ(соБД - -1) + 2^ г
• б1п0,5
Г к
Д + агссо8 соб Д ——
V г у
1+
100
. (17)
Худди шу усулда иш органи пичогининг тортишга каршилигини топамиз [3]
=
1
Бт^]
К • ЩЪП
г
Ъ +
2
к + КШё
2
кэ + к2
X
X
81П0,5(Д2 + +^2 )+ / со§1 Д2 + 0>1 + ^2 )соБ Д2
соб
1 0,5(д2
+
+ + ^2 ^ 81ПУ1 | + Рк2Ъп
соб2 Д „Т ~ . -2 + 2^ БтаБт^
Б1п(а + ^ )
соб^
1+
w 100
, (18)
бунда tП - пичок тигининг калинлиги;
71- пичок тигининг хдракат йуналишига нисбатан урнатилиш бурчаги;
Ьп- пичокнинг камров кенглиги; И2 - пичокнинг тупрокка ботиш чукурлиги; Иэ - гуза катор орасидаги сугориш эгатининг чукурлиги; с - пичокнинг кенглиги; $2- пичокнинг тупрокка кириш бурчаги; а - пичокнинг кесиш бурчаги.
а = аг^^Д2 б1п^).
Яы ва Яи нинг (17) ва (18) ифодалар буйича кийматларини (1) ифодага куйиб, куйидагига эга буламиз
Яу = кт(т • ЪТ + 1ПТЪп • 81П-1 ух)+ г {(Ъи + \tgWt)к X х [б1п0,5(д1 + срг + + /соб0,5(д1 - срг - ^)собД ] • соб1 0,5(Д + срг + +
г
<
>
+
ь +
1 , , -к + ь&фё
О л -к + к
2э 2
У
[81П 0,5(^2 + ^1+^2 )+ / СО80,5(^2 - ^1-^2 )С0§^2 ]
С0^ 1 + + ^2 )81ПгЛ+ Р
' V л 1 + — V 1 00у
ь к
и 1
л
К
(агссоБД —1) - Д г
180
1
х ^^ 2
К
Д + агссо^соБ Д - —) + 2^ г
+У2
2зт0,5 Д + агссо8 (я К] собд —1 + 2^
V г У
+
л
+ ■
К
агссоБ^оэД--) - Д
г
1 80
1
соб^
К
Д + агссо^соэД —-) + 2^ г
х бШ— 2
К ]
Д + агссо5 соб Д ——
г У
+ КЬ
2 и
' соб2 Д
V 8ШГ1
2 + ътаъту^
Бта
{а + ^1 )]
(19)
соб^
X
X
<
<
X
1
Бу ифода тах,лили шуни курсатадики, тажрибавий иш органининг тортишга каршилиги унинг исканаси (?и, Ьи, Ьи, Д, г) ва пичоги (г Л, Ьл , Д2, с) нинг параметрларига,
уларнинг ишлов бериш чукурлиги (И1, И2), агрегатнинг хдракат тезлиги хдмда тупрокнинг физик-механик хоссаларига (Т, р, ф1, ф2) боглик экан.
(19) ифода буйича утказилган х,исоблар Ьи = 6,0 см , И1 =18 см, И2 = 12 см, р1 = 25°, ^ = гП = 0,0005 м, с = 14,0 см, Ь„ = 20,0 см, г = 40,0 см, У1 = 30°, р2 = 25°, ф1 = 30°, ф2 = 40°, р = 1300 кг/м3, т = 107 кПа, Ж = 16 % булганда 1,52,0 м/с тезлик оралигида тажрибавий иш органининг тортишга каршилиги Яу = 2,49-2,58 кН оралигида булишини курсатди.
АДАБИЁТЛАР
1. Темиров С.У. Пахтачилик чопик культиватори тажрибавий иш органининг параметрларини асослаш //Ёш олимлар - кишлок хужалик фани ва амалиётини юксалтиришда етакчи куч: Узбекистон Республикаси Кишлок ва сув хужалиги вазирлиги тизимидаги илмий ва олий таълим муассасалари магистрлари, аспирантлари,
тадкикотчилари ва докторантларининг илмий-амалий конференцияси материаллари туплами. AGROILM. - Тошкент, 2008. - С. 174-179.
2. Механизация защиты почвы по водной эрозии в нечерноземной полосе / Под редакцией А.Г.Вагина. -Ленинград: Колос, 1977.- 272 б.
3. Юдкин В.В., Байков В.М. Тяговое сопротивление плоскорезов-глубоко-рыхлителей // Механизация и электрификация сельского хозяйства. -1984. -№ 5. - Б. 1517.
4. Сабликов М.В. Сельскохозяйственные машины. Москва: Колос, 1968. - 91 с
5. Горячкин В.П. Сборник сочинений, в 3-х. Т. Изд. 2-ое. Т. 1.- Москва: «Колос.