CC BY
48
st. kpt. mgr Bozenna PORYCKA ml. kpt. inz. Ariadna KONIUCH Zaklad Badan Chemicznych i Pozarowych CNBOP
OPTYMALIZACJA WLASCIWOSCI UZYTKOWYCH SORBENTOW I ZWILZACZY STOSOWANYCH PRZEZ JEDNOSTKI OCHRONY PRZECIWPOZAROWEJ
Streszczenie
W artykule przedstawiono proces prowadz^cy do opracowania wymagan dla sorbentow i zwilzaczy dostosowanych do potrzeb uzytkownikow.
Summary
The article presents the process of requirements working out for sorbing and wetting agents in agree with users needs
W dn. 3.10.2007r w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej odbyly si? warsztaty: „OPTYMALIZACJA WLASCIWOSCI UZYTKOWYCH SORBENTOW I ZWILZACZY STOSOWANYCH PRZEZ JEDNOSTKI OCHRONY PRZECIWPOZAROWEJ".
Celem spotkania bylo wypracowanie optymalnych wymagan i kryteriow oceny sorbentow i zwilzaczy dostosowanych do potrzeb wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpozarowej, uwzgl^dniaj^cych mozliwosci producentow i dystrybutorow. Uczestniczyly w nim wszystkie zainteresowane strony, tzn.:
• uzytkownicy (strazacy jednostek ratowniczo-gasniczych PSP), przedstawiciele Komendy Glownej PSP, komend wojewodzkich PSP, komend powiatowych PSP, szkol pozarniczych,
• przedstawiciele nauki, jednostek badawczo-rozwojowych, instytutów naukowo-badawczych;
• przedstawiciele jednostki certyfikuj^cej,
• przedstawiciele producentów i dystrybutorów.
Ze wzgl^du na istot? i zlozonosc problemu, przy jego rozwi^zaniu zastosowano inne podejscie do tematu - od oczekiwan jednostek ochrony przeciwpozarowej do wyrobu, którego one potrzebuj^, uwzgl^dniaj^c jednoczesnie mozliwosci producentów.
Badania literaturowe
Zeby osi^gn^c zalozony cel, w pierwszym etapie przeprowadzono badania literaturowe:
• analizowano przepisy polskie (w pierwszej kolejnosci projekt Rozporz^dzenia, a nast^pnie Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewn^trznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007r. w sprawie wykazu wyrobów sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania swiadectw dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania - Dz.U. Nr 143, poz. 1002 i zal. Nr 2),
• analizowano dokumenty zagraniczne (akty prawne i dokumenty normatywne) zawieraj^ce metody badan i wymagania dotycz^ce sorbentów i zwilzaczy, w Kanadzie i USA, w krajach czlonkowskich UE (normy ASTM, Rozporz^dzenia niemieckie, projekt normy europejskiej dotycz^cy sorbentów, normy obowi^zuj^ce w Wielkiej Brytanii, Szwecji , Holandii itd.).
W dost^pnej literaturze nie znaleziono dokumentów z wymaganiami i metodami badawczymi dla zwilzaczy stosowanych na powierzchniach utwardzonych. Na podstawie badan literaturowych dokonano analizy dost^pnych informacji, z których wynika ze:
• Zwilzacze uzywane s^. glównie do usuwania innego rodzaju rozlewisk tj. na powierzchni mórz (przede wszystkim) i wód sródl^dowych oraz do usuwania zanieczyszczen olejowych na wybrzezach róznego typu. Zastosowanie tego rodzaju wykracza poza zakres dzialalnosci PSP. Równiez mechanizm dzialania tego typu produktów jest diametralnie rózny od mechanizmu dzialania zwilzaczy na powierzchniach j ezdnych.
• Zastosowanie zwilzaczy na powierzchniach jezdnych jest marginalne i jako takie nie wymagalo zarówno w Niemczech, jak i w Wielkiej Brytanii koniecznosci opracowania wymagan i metod badawczych dla interesjcego PSP zastosowania. Analiza literatury nasuwa w^tpliwosci, czy zwilzacze (dyspergenty) powinny znalezc si? w Rozporz^dzeniu Ministra Spraw Wewn?trznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007r. w sprawie wykazu wyrobów sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania swiadectw dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania - Dz.U. Nr 143, poz. 1002 i zal. Nr 2).
Konsultacje z jednostkami organizacyjnymi Pañstwowej Strazy Pozarnej
Kolejnym etapem prac byly badania ankietowe skierowane do jednostek ratowniczo -gasniczych PSP, szkól pozarniczych.
W celu przeprowadzenia konsultacji z jednostkami organizacyjnymi PSP przygotowano „Ankiet? dotycz^c^. istotnych parametrów sorbentów i zwilzaczy dla JRG PSP" adresowan^. do uzytkowników (jednostek Krajowego Systemu Ratowniczo-Gasniczego). W badaniach wzi?lo udzial 328 JRG Panstwowej Strazy Pozarnej z 14 województw (sposród 515 JRG PSP w 16 województwach), 3 szkoly PSP.
Tabela 1
Ankieta dotyczqca istotnych parametrów sorbentów i zwilzaczy dla JRG PSP
Of BOP Centrum Naukowo-Badawcze Oclirony Przeciwpozarowej îm. Józefa Tuliszkowskiego ill. Nadwislahska 2Î3.05-420 Józefów
Zaktad-Laboratorium Badañ Chemicznych i Pozarowych
Ankieta dotyczqca istotnych parametrów sorbentów i zwilzaczy dla JRG PSP
1. SORBENTY
1. Czy podczas dzialan ratowniezych stosujq Pañstwo SORBENTY? tak □
nie □
2. Jak czçsto uzywane s¡% SORBENTY? czçsto (minimum raz w tygodniu) □
rzadko (êrednio razw miesi^cu) □
sporadycznie (kilka razy w roku) □
3. Do sorbowania ¡akiego typu medíów uzywafà Pañstwo SORBENTÓW i jak czçsto? ^«çswtliw^i czçsto rzadko sporadycznie
kwasy □ □ □
zasady □ D □
inne: gmhtpfaty □ O □
4. Gdzíe stosuj^ Paiistwo SORBENTY? na otwarlym powietrzu, na utwardzonych powierzchniach stalych {droqi Up) □
na otwartym powietrzu, na powierzcftni wód stojqcych □
na otwartym powietrzu, na powierzchni wód pfynacych □
w pomieszczeniach □
inne:
5. Jakie cechy SORBEN TU, sq najistolniejsze przy wyborze i stosowaniu? (1-zupelnie nteistotne. 5-bardzQ watne) Lp. Kryterium waZno-ici i 2 3 4 5
1) chlonnoéó i
2) gçstoàd nasypowa !
3) skfad ziarnowy I
4) antypoálizgowoáó I
5) üriiwersalnosc
e; selektywnoSé l
7) ptywalnoáé |
&) cena ]
9) odbiór zaníeczyszczonego SORBENTU przez dyslrybutora □ □ □ □ □
10) inne: rraM Mrl
6. 7. Jakie jest srednie roczne w Pañstwa Jednostce? Jakie SORBENTY stosow Jednostce? zuzycie SORBENTU kg
ane sq w Pañstwa nazwa, typ: (podaélatóij
8. Jak postçpujecie Pans two z zuiytym SORBENTEM? odbiór zaníeczyszczonego SORBENTU przez dystrybutora □
inne: „ . ¡DOOKJMnJ
II. ZWILZACZE 1 DYSPERGENTY 1 èRODK» POWIERZCHNIOWO CZYNNE DO DOCZYSZCZANIA POWIERZCHNI ZANIECZYSZCZONYCH OLEJAMI 1ROPOPPOCHODNYMI
9. Czy podczas dzialan ratowniczych stosuja. Pañstwo ZWIL¿ACZE? tak □
nie □
10. Czy stosowanie ZWIL2ACZY jest konieczne? tak □
nie □
nie, ale jest przydatne □
11. Jak czçsto uzywane S^ZWlL¿ACZ£? czçsto (minimum razw tygodniu) □
rzadko (árednio raz w mïesiqcu) □
sporadycznie (kilka razy w roku) □
12. Jakie cechy ZW1L_¿ACZY sq. najistotniejsze przy wyborze i stosowaniu? fwdatfjak«
13. Jak i rodzaj ZWILZACZA uwazaj^ Pañstwo za najbardziej przydatny? koncentrat □
préparât gotowy do uzycia □
inne; ioemiitM}
14. Jakie ZW1L¿ACZE stosowane s^. w Pañstwa Jednostce? nazwa, typ:
15. Do czego uzywane s^ przez Pañstwa ZWILZACZE? doczyszczanie powierzchni utwardzonych po usuniçciu rozlewiska olejowego (ptzy pomocy sorbentu) □
doczyszczanie powierzchni utwardzonych po usunîçciu rozlewiska olejowego (rip. przy uzyciu zbieracza olejoweqo) □
inne: {poüuáiathj
16. Jakie jest áredníe roczne zuzycie ZWILZACZY w Pañstwa Jednostce? dm3
17. Spostrzezenia i uwagi: |
Wvpelniona ankietç"' prosimy przesvlaé na adres e-mail: ankieta(S>cnbop.pl 'szanoivn/ Pañstwo. z uwagt na fakt. it uzysksnie od Pañstwa informacji o istotnych parametrsch sorbentów i zwilzaczy jest cite ñas niezwykle waine, prosimy o ponowne wysfanie ankiety draga eteMronicznq, w przypadku gdy nie otnymajq Pañstwo od ñas informacji zwrotnej w postad wtadomoéci e-mail o otrzymaniu wypetnionej ankiety- bmrozo oziskujbuy
W razie Jakichkolwiek pytañ b^dz wqtpliwosri prosimy o kontakt z osoba odpowiedzialn^: mt. kPt- in2. Ariadna Koniuch. tel.: Û22 76 S3 230, e-mail: akoniuchiSicnbop.nl
DZIEKUJEMYZA WYPELNIENIE ANKIETY
OfJKIETAelektranicEna
ANKIETA elektromcina
Wyniki z badaú ankietowych ankiet (odpowiedzi na pytania z ankiety ryc. 1 - 7)
Na podstawie przedstawionych ponizej wyników ankiety dotycz^cej sorbentów wynika, ze: - 100% ankietowanych stosuje sorbenty podczas akcji ratowniczych, z czego 64,58% uzywa sorbentów minimum raz w tygodniu.
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
Jak czçsto uzywane s^. SORBENTY?
6,58%
4
czçsto (minimum raz w tygodniu)
rzadko (srednio raz w sporadycznie (kilka razy w mesi^cu) roku)
Ryc. 1. Czçstotliwosc stosowania sorbentów
80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0%
Gdzie stosuje Panstwo SORBENTY?
8,72% 1 6,54% w 5,81%
na utwardzonych w pomieszczenaich na powierzchni na powierzchni pow ierzchniach w ód ptyn^cych w ód stoj^cych
statych (drogi itp.)
Ryc. 2. Zastosowanie sorbentów
Jakie cechy SORBENTU, s^. najistotniejsze przy wyborze i stosowaniu?
chtonnosc antyposlizgowosc gçstosc plywalnosc sktad ziarnowy
nasypow a
Ryc. 3 Najistotniejsze cechy sorbentow
Jak czçsto uzywane s^. ZWILZ ACZE?
czçsto (minimum raz w rzadko (srednio raz w sporadycznie (kilka razy w tygodniu) mesiqcu) roku)
Ryc. 4 Czçstotliwosc stosowania zwilzaczy
90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0%
Do czego uzywane s^. przez Panstwa ZWILZACZE?
84,02%
8,61% 7,38%
doczyszczanie pow ierzchni utw ardzonych po usuniçciu rozlew iska olejow ego (przy pomocy sorbentu)
doczyszczanie pow ierzchni utw ardzonych po usuniçciu rozlew iska olejow ego (przy uzyciu zbieracza oleju)
Ryc. 5 Zastosowanie zwilzaczy
Czy stosowanie ZWILZACZY jest konieczne?
■ TAK
■ NIE lub NIE ale jest przydatne
Ryc. б Czy zwilzacze s^. przydatne
30,0%
25,0%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0%
26,09%
Jakie cechy ZWILZACZY s^. najistotniejsze przy wyborze i stosowaniu?
16,82%
8,13%
6,05%
cechy komercyjne produktu (cena, wydajnosc, gotowosc
do uzycia, mozliwosc rozcieñczania, uniwersalnosc, prostota uzycia, temperatura stosowania, termin przydatnosci, dost^pnosc, trwatosc, wielkosc opakowan
efektywnosc rozmiana jako skutecznosc dziatania, szybkosc odtuszczania powierzchni, lepkosc, przenikalnosc, zwilzalnosc
przyjazny dla srodowiskaw tym biodegradowalny, nietoksyczny
mylnie okreslone wtasciwosci (antyposlizgowosc, chtonnosc, píywalnosc, rozpuszczalnosc w wodzie)
Ryc. 7. Istotne cechy zwilzaczy
Warsztaty
Kolejnym etapem prac w CNBOP bylo przeprowadzenie warsztatów „OPTYMALIZACJA WLASCIWOSCI UZYTKOWYCH SORBENTÓW I ZWILZACZY STOSOWANYCH PRZEZ JEDNOSTKI OCHRONY PRZECIWPOZAROWEJ".
Warsztaty zostaly podzielone na dwa bloki:
• I dotyczyl sorbentów,
• II - zwilzaczy.
W obu blokach przedstawiono wyniki badan literaturowych, analiza ankiet. Przedstawiono kluczowe parametry, wymagania (wg róznych dokumentów, metody badan). Poddano dyskusji wymagania odnosnie poszczególnych parametrów, które mog^. byc przydatne z punktu widzenia ratownika; ich wartosci.
Blok I - SORBENTY
Na warsztatach przedstawiono dostçpne badania literaturowe i analizy ankiet dotycz^ce sorbentow (w tym wymagania okreslone w Rozporz^dzeniu MSWiA Dz. U. 143 poz. 1002 ).
Wymagania zawarte w Rozporzqdzeniu MSWiA 9.1. SORBENTY
9.1.1. PODZIAL I OZNACZENIE
9.1.1.1. Podzial
9.1.1.1.1. Ze wzglçdu na mechanizm wi^zania zanieczyszczen sorbenty dzieli siç na:
• adsorbenty, wi^z^ce substancje na swojej powierzchni,
• absorbenty, wi^z^ce substancje w swojej objçtosci.
9.1.1.1.2. Ze wzglçdu na miejsce zastosowania sorbenty dzieli siç na:
• stosowane na powierzchniach stalych otwartych,
• stosowane na powierzchniach stalych zamkniçtych,
• stosowane na powierzchniach wod stoj^cych,
• stosowane na powierzchniach wod plyn^cych.
9.1.1.1.3. Ze wzglçdu na sorbowane medium sorbenty dzieli siç na:
• uniwersalne,
• do zwi^zkôw niepolarnych organicznych,
• do kwasow,
• do zasad,
• do substancji latwo zapalnych,
• do zwi^zkôw utleniaj^cych siç,
• do roztworôw wodnych i cieczy polarnych.
9.1.1.1.4. Ze wzglçdu na palnosc sorbenty dzieli siç na:
• palne,
• niepalne.
9.1.1.2. Przyklad oznaczenia: SORBENT (nazwa handlowa)
9.1.2. ZNAKOWANIE
Na opakowaniu handlowym powinny bye umieszczone co najmniej nast^puj^ce dane:
• nazwa sorbentu,
• przeznaczenie,
• nazwa producenta lub dystrybutora,
• adres producenta lub dystrybutora,
• telefon producenta lub dystrybutora,
• krótka instrukcja stosowania,
• zastrzezenia w stosowaniu.
9.1.3. PARAMETRY
9.1.3.1. Zdolnosc pochlaniania oleju
Zdolnose pochlaniania oleju opalowego lekkiego przez sorbent nie mniejsza niz 80% zdolnosci pochlaniania oleju opalowego lekkiego przez w^giel aktywny o granulacji 4 ^ 8 mm cz.d.a. (czysty do analizy). Oznaczenia dokonywae metod^ Westinghouse'a w stozku o srednicy 70 mm i wysokosci 75 mm, wykonanym z siatki ze stali nierdzewnej, oczko
0 boku 0,25 mm.
9.1.3.2. Granulacja
95 % masy sorbentu o granulacji nie mniejszej niz 0,3 mm - oznaczenie metod^ analizy sitowej wg PN-71/C-04501.
9.1.3.3. Biernosc chemiczna
Sorbent nie moze wchodzie w reakcje chemiczne z pochlanianymi substancjami.
9.1.4. INNE WYMAGANIA
Producent/dystrybutor powinien w instrukcji stosowania sorbentu lub w odr^bnej instrukcji okreslie sposób post^powania ze zuzytym sorbentem z uwzgl^dnieniem zaabsorbowanego medium.
9.1.5. NORMY I DOKUMENTY POWOLANE
• PN-71/C-04501 Analiza sitowa. Wytyczne wykonywania.
Wszystkie zainteresowane strony (uzytkownicy, producenci, dystrybutorzy, specjalisci z Komendy Glównej, ze szkól pozarniczych) mialy mozliwose przedstawienia swoich racji
1 przedyskutowania ich.
Dyskusja dotyczyla istotnych parametrów uzytkowych sorbentów m.in.: znakowania, zdolnosci pochlaniania oleju, granulacji, biernosci chemicznej, antyposlizgowosci, g^stosci nasypowej.
Nastçpnie dyskutowano na temat zasadnosci okreslania wybranych parametrów sorbentów oraz ewentualnej weryfikacji wartosci progowych parametrów.
Blok II - ZWILZACZE
Przedstawiono wiele definicji zwilzaczy: Zwilzacze (albo srodki gasnicze zwilzaj^ce) s^ to mieszaniny wielu skladników, w tym substancji powierzchniowo czynnych, dobrze rozpuszczalnych w wodzie, które w wodnych roztworach obnizaj^ napiçcie powierzchniowe, zwiçkszaj^ zdolnose zwilzania powierzchni hydrofobowych i zdolnose emulgowania cieczy palnych nie mieszaj^cych siç z wod^(1). Detergenty - substancje organiczne maj3.ce wlasnosci obnizania napiçcia powierzchniowego wody, st^d tez stosowane jako srodki pior^ce i emulgatory. (2)
Emulgator - substancja zwiçkszaj^ca trwalose emulsji. S3 to substancje powierzchniowo czynne, obnizaj^ce napiçcie powierzchniowe na granicy obu cieczy tworz^cych emulsjç, co ulatwia tworzenie siç drobnych kropelek cieczy rozproszonej.(2)
Dyspergowanie - proces rozdrabniania wiçkszych cz^stek danej substancji na cz^steczki bardziej drobne. (2)
S3 jeszcze inne uzywane nazwy: zmywacze, odolejacze, srodki powierzchniowo-czynne. Na warsztatach przedstawiono dostçpne wyniki badan literaturowych dotycz^ce zwilzaczy (w tym wymagania zawarte w Rozporz^dzeniu MSWiA DZ. U. 143 poz. 1002).
Wymagania zawarte w Rozporz^dzeniu MSWiA 9.2. ZWILZACZE
9.2.1. OZNACZENIE
Przyklad oznaczenia zwilzacza do usuwania zanieczyszczen olejowych i ropopochodnych z powierzchni stalych: ZWILZACZ (nazwa handlowa)
9.2.2. ZNAKOWANIE
Na opakowaniu handlowym powinny bye umieszczone co najmniej nastçpuj^ce dane:
• nazwa zwilzacza,
• przeznaczenie,
• nazwa producenta lub dystrybutora,
• adres producenta lub dystrybutora,
• telefon producenta lub dystrybutora,
• krótka instrukcja stosowania,
• zastrzezenia w stosowaniu. 9.2.3. PARAMETRY
9.2.3.1. Odczyn roztworu roboczego
Wartose pH roztworu roboczego nie mniejsza od 6,5 i nie wiçksza od 9.
9.2.3.2. Zdolnosc wymywania roztworu roboczego
Nie mniejsza niz 60 % zdolnosci wymywania n-heptanem oleju opalowego lekkiego z sorbentu mineralnego, nasyconego tym olejem. Oznaczanie zdolnosci wymywania roztworu roboczego odbywa siç poprzez wstrz^sanie kolb stozkowych 500 ml, zawieraj^cych 100 g nasyconego olejem sorbentu i 150 ml medium wymywaj^cego (n-heptan lub badany zwilzacz). Wstrz^sanie wykonywae, nadaj^c kolbom stozkowym ruchy kolowe, w plaszczyznie poziomej, ze stal^. amplitud^ 20 mm, przy czçstotliwosci wstrz^sów okolo 260 na minutç. Nastçpnie sorbent ods^czyé i wysuszye do stalej masy. Zdolnose wymywania n- heptanu okresla stosunek róznicy mas sorbentu nasyconego olejem opalowym lekkim i sorbentu po wymywaniu do masy sorbentu po wymywaniu, wyrazona w procentach wagowych.
Zdolnose wymywania zwilzacza oznaczye analogicznie jak w przypadku n-heptanu.
9.2.3.3. Szybkosc wydzielania fazy olejowej
Suma faz piana olejowa-emulsja i roztwór wodny-emulsja nie mniejsza niz 150 ml i nie wiçksza niz 180 ml po 30 minutach od zakonczenia jednominutowego mieszania oleju opalowego lekkiego i roztworu roboczego zwilzacza w homogenizatorze i przelania powstalej emulsji do cylindra miarowego o pojemnosci 250 ml. Mieszanie 10 ml oleju opalowego lekkiego i 100 ml roztworu roboczego zwilzacza wykonywae w temperaturze 20 ± 3 °C, przy 14.000 obrotów na minutç. Rozdzial faz piana olejowa-emulsja i roztwór wodny-emulsja nie moze rozpocz^é siç natychmiast po zakonczeniu jednominutowego mieszania w homogenizatorze.
9.2.3.4. Inne wtasciwosci
Inne wlasciwosci roztworów roboczych zwilzaczy powinny bye zgodne z aktualnymi wymogami ustawy Prawo wodne, w czçsci dotycz^cej warunków, jakie nalezy spelnie przy wprowadzaniu scieków do wód lub do ziemi, i ustawy Prawo ochrony srodowiska. Roztwory robocze zwilzaczy nie mog3 stwarzae zagrozenia dla zycia i zdrowia ludzi. Z przedstawionych uczestnikom warsztatów: badan literaturowych, ankiet, Rozporz^dzenia MSWiA w sprawie szczególowych zasad organizacji KSRG (Dz. U. z dnia 31 grudnia 1999r.)
wynika, ze zwilzacze (dyspergenty) nie s^. uzywane zbyt cz?sto, a jesli s^. stosowane, to glownie do doczyszczania powierzchni po zebraniu zanieczyszczen po uzyciu sorbentow. Nasuwa si? pytanie: czy srodki pozwalaj3.ce na doczyszczenie powierzchni powinny podlegac dopuszczeniom?
W tym przypadku dyskutowano rowniez na temat istotnych parametrow uzytkowych zwilzaczy m.in.: znakowanie, odczyn roztworu roboczego, zdolnosc wymywania roztworu roboczego, szybkosc wydzielania fazy olejowej, inne wlasciwosci; ich ewentualnych wartosci.
Ze wzgl?du na to, ze uczestnicy warsztatow zglosili wiele parametrow, ktore wedlug nich s^ istotne podczas dzialan z sorbentami i zwilzaczami, przeprowadzono dodatkow^ ankiet? maj^c^. na celu uszeregowanie tych parametrow wedlug ich istotnosci.
Wykresy obrazuj^ce wyniki ankiet przedstawiono ponizej.
Ryc. 8 Istotne parametry dla sorbentow stosowanych na powierzchniach utwardzonych
Ryc. 9 Istotne parametry dla sorbentów stosowanych na powierzchniach wód
Powyzej na ryc. В i 9 przedstawiono wyniki ankiety z uszeregowanymi, istotnymi parametrami sorbentów. Czçsc z podanych parametrów z uwagi na metody badania nalezy potraktowac, jako parametry tozsame np. chlonnosc i szybkosc wchlaniania /dzialania lub antyposlizgowosc i nieprzywieralnosc.
Za najbardziej istotne parametry klasyfikacyjne sorbentów stosowanych na powierzchniach utwardzonych uczestnicy warsztatów uznali: chlonnosc, uniwersalnosc i antyposlizgowosc natomiast za najmniej istotne: sposób konfekcjonowania, palnosc i funkcjonalny podzial. W przypadku sorbentów stosowanych na powierzchniach wód istotne parametry sklasyfikowano nastçpuj^co: chlonnosc, plywalnosc; za najmniej istotne uznano palnosc, znakowanie, nieprzywieralnosc, antyposlizgowosc i funkcjonalny podzial.
Wyniki warsztatów
Po podsumowaniu wyników badan literaturowych, ankietowych i wyników dyskusji na warsztatach sformulowano:
NAJISTOTNIEJSZE WNIOSKI DOTYCZ^CE SORBENTÓW:
1. 100% ankietowanych stosuje sorbenty podczas dzialan ratowniczych,
2. Wprowadzono nowy podzial: sorbenty stosowane na powierzchniach utwardzonych oraz sorbenty stosowane na powierzchniach wód
I Parametry klasyfikacyjne SORBENTÓW stosowanych na powierzchniach utwardzonych:
1. Chlonnosc oleju napçdowego i chlonnosc wody - nie mniej niz 50% wag.,
2. Odpornosc na poslizg - Wspólczynnik koncowy SRT nie mniejszy niz 85% wspólczynników pocz^tkowych SRT,
3. Etykieta - w formie zapewniaj^cej czyteln^, klarown^. i jednoznaczn^ tresc (wzór opracuje CNBOP).
II Parametry klasyfikacyjne SORBENTÓW stosowanych na powierzchniach wód:
1. Chlonnosc oleju napçdowego - nie mniej niz 50% wag.
2. Plywalnosc - sorbenty (wysycone olejem napçdowym oraz bez oleju napçdowego) -
3. nie mniej niz 95% wag. utrzymuje siç na powierzchni wody (z wymuszonym obiegiem) przez minimum 24 h.
4. Etykieta - w formie zapewniaj^cej czyteln^, oraz klarown^. i jednoznaczn^ tresc (wzór opracuje CNBOP).
III Parametry uzupelniaj^ce (informacyjne) SORBENTÓW:
1. Gçstosc nasypowa wyrazona w gramach na decymetr szescienny,
2. Analiza sitowa - zawartosc frakcji o wielkosci ziaren (sprawdzenie wartosci deklarowanej przez producenta/dystrybutora):
• wiçkszej niz 4 mm,
• mniejszej niz 0,125 mm.
3. Informacja o sposobie, warunkach, bezpieczenstwie uzycia wraz z zastrzezeniami w stosowaniu.
NAJISTOTNIEJSZE WNIOSKI DOTYCZ^CE ZWILZACZY
1. zaledwie 41,55 % sposród 515 JRG PSP stosuje zwilzacze podczas dzialan ratowniczych,
2. zaledwie 29,46 % ankietowanych czçsto uzywa zwilzaczy (minimum raz w tygodniu), 36,16 % rzadko (srednio raz w miesi^cu) i 34,3В % sporadycznie (kilka razy w roku),
3. w 92,62 % zastosowan, uzycie zwilzacza polega na doczyszczeniu powierzchni utwardzonych po uprzednim usuniçciu sorbentem rozlewiska olejowego,
4. srodki stosowane w JRG PSP do doczyszczania powierzchni to w 67,07% zwilzacze i az w 32,93% inne srodki (roztwory wodne srodków pianotwórczych oraz wyrobów
stosowanych w gospodarstwie domowym lub przemysle jako „odtluszczacze" np. Ludwik).
5. jedynie 48,62% ankietowanych uwaza, ze stosowanie zwilzaczy jest konieczne.
I Parametry klasyfikacyjne ZWILZACZY:
1. Bezpieczenstwo dla ratownika (brak substancji szkodliwych w sktadzie),
2. Bezpieczenstwo dla srodowiska (biodegradowalnosc, pH w granicach miçdzy 6,5 a 9),
3. Skutecznosc/Efektywnosc dzialania (okreslana jako: zdolnosc emulgowania lub czas rozdzielania siç fazy olej-woda lub spienienie lub zdolnosc wymywania).
II Parametry uzupelniaj^ce (informacyjne) ZWILZACZY:
1. Forma i tresc etykiety (funkcjonalna, czytelna, zawierajqca wartosci zalecanych stqzen uzytkowych oraz zakres i opis sposobu stosowania).
2. Opinia przedstawicieli jednostek ratowniczo-gasniczych PSP odnosnie zwilzaczy, przedstawiona w trakcie warsztatow jednoznacznie wskazuje, iz zwilzacz przede wszystkim powinien byc bezpieczny dla ratownika i srodowiska naturalnego. Jako istotn^. ich cechç uznano rowniez skutecznosc/ efektywnosc dzialania, niemniej jednak nie uzyskano porozumienia, co nalezy rozumiec pod tym pojçciem. Niesprecyzowanie ww. parametru uniemozliwily ustalenie obiektywnych kryteriow oceny przedmiotowych preparatow.
Dodatkowo, zgodnie z nasz^. wiedz^, zadne z Panstw Unii Europejskiej nie posiada wymagan odnosnie efektywnosci dzialania, w rozumieniu zastosowania przez JRG PSP, srodkow stosowanych do doczyszczania powierzchni utwardzonych po usuniçciu rozlewisk ropopochodnych i olejow.
Przeprowadzone wsrod JRG PSP ankiety wskazuje, iz statystycznie zwilzaczy uzywa siç rzadko (srednio raz w miesi^cu), ponad 30% stosowanych srodkow do doczyszczania powierzchni to wodne roztwory srodkow pianotworczych lub innych detergentow. Zaledwie okolo 32% strazakow-ratownikow uwaza, ze stosowanie zwilzaczy jest koniecznie.
Ocen^. wplywu zwilzaczy na bezpieczenstwo uzytkownikow i srodowiska zajmuj^. siç instytucje posiadaj^ce odpowiednie kompetencje w tym zakresie np. Centralny Instytut Ochrony Pracy Panstwowy Instytut Badawczy (CIOP PIB), Panstwowy Zaklad Higieny (PZH) czy Glowny Inspektor Ochrony Srodowiska (GIOS). Aby unikn^c ryzyka niespelnienia wymagan w zakresie bezpieczenstwa, w specyfikacji istotnych warunkow zamowienia nalezy umiescic wymog dostarczenia odpowiednich dokumentow z ww. instytucji. Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej mogloby jedynie
oceniac skutecznosc/efektywnosc dzialania zwilzaczy, gdyby taki parametr zostal dostatecznie sprecyzowany przez uzytkownikow (JRG PSP). Wyniki badan ankietowych
przeprowadzonych wsrod JRG PSP oraz badan literaturowych, a takze nie sprecyzowanie przez uczestnikow skutecznosci/efektywnosci dzialania zwilzaczy, jednoznacznie wskazuj^, iz jest to obszar wielce problematyczny. Ponadto zwrocono uwagç, ze doczyszczanie drog znajduje siç w kompetencji innych sluzb.
Z uwagi na powyzsze uwazamy, iz zwilzacze nie powinny podlegac dopuszczeniom przez jednostkç badawczo-rozwojow^ ochrony przeciwpozarowej.
Podsumowanie
• Sprawdzila siç nowa formula rozwi^zywania problemow - na podstawie identyfikacji potrzeb i problemow zglaszanych przez jednostki organizacyjne PSP, przeprowadzonych badan literaturowych, laboratoryjnych oraz ankietowych a takze dyskusji w trakcie warsztatow, zostan^ zabezpieczone oczekiwania i potrzeby jednostek ratowniczo-gasniczych strazy pozarnych, przy jednoczesnym uwzglçdnieniu mozliwosci zaspokojenia tych potrzeb i oczekiwan przez producentow i dystrybutorow.
• CNBOP bçdzie stosowalo tç formulç do rozwi^zywania innych problemow.
• Informacjç o wynikach z warsztatow przekazano Komendantowi Glownemu Panstwowej Strazy Pozarnej.
• Uczestnicy warsztatow otrzymali informacjç o wynikach ankiety przeprowadzonej na spotkaniu.
• Na podstawie wynikow z warsztatow opracowano projekt zmian Rozporz^dzeniu Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007r. w sprawie wykazu wyrobow sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania swiadectw dopuszczenia tych wyrobow do uzytkowania - Dz.U. Nr 143, poz. 1002 i zal. Nr 2 pkt. 9.1.)
Literatura
1. S. Wilczkowski, „Piany gasnicze, srodki pianotwórcze i zwilzacze", 2003
2. Encyklopedia techniki. Chemia, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1993
3. PN-EN ISG 3675:2004 - Ropa naftowa i ciekle przetwory naftowe. Laboratoryjne oznaczanie gçstosci. Metoda z areometrem
4. PN-EN 1262:2004 - Srodki powierzchniowo czynne - Gznaczanie pH roztworów i dyspersji srodków powierzchniowo czynnych
5. PN-80/C-04532 - Gznaczanie gçstosci nasypowej
6. PN-71/C-04501 - Analiza sitowa. Wytyczne wykonywania
7. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania,
В. Rozporz^dzenie MSWiA w sprawie szczególowych zasad organizacji KSRG (Dz. U. z dnia 31 grudnia 1999r)
9. Inne dokumenty bçd^ce w posiadaniu CNBGP (projekt normy europejskiej dotycz^cej sorbentów, Rozporz^dzenia niemieckie, normy ASTM itd.)
