CC BY
6Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© K.H.Hukimayev1B_
1Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti, Denov, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: ushbu maqolada sport mashg'ulotlari jarayonida sportni takomillashtirish mashg'ulotlardan foydalanishni o'z ichiga oladi, bu esa sportchining rivojlanishiga maqsadli ta'sir ko'rsatishga imkon beradi va pirovardida uning mehnat qobiliyati darajasini oshiradi.
MAQSAD: har qanday faoliyatning maqsadi uning natijalari va oqibatlari ustida quriladi. Oliy o'quv yurtlarida sport mashg'ulotlari o'tkazishning amaliyoti ko'p variantlarda amalga oshirilishi mumkin. Bu maqsadlar sport mashg'ulotlarining boshqarilishi va amaliyotlari bo'yicha dastlabki belgilangan maqsadlardir.
MATERIALLAR VA METODLAR: oliy o'quv yurtlarida sport mashg'ulotlarini o'tkazish uchun kerak bo'lgan materiallar va metodlar quyidagilardir:
Sport inventarlari va jihozlari: Oliy o'quv yurtlarida sport mashg'ulotlarini o'tkazish uchun kerak bo'lgan sport inventarlari, jihozlar va vositalar ta'minlanishi zarur. Misol uchun, futbol o'ynash uchun futbol to'pi, futbol maydoni jihozlari, basketbol o'ynash uchun basketbol to'pi va ko'rsatkichlari, voleybol maydoni jihozlari, tennis raketi va to'pi, va boshqalar. Sport maydonlari: Oliy o'quv yurtlarida sport mashg'ulotlari uchun kerak bo'lgan katta maydonlar ta'minlanishi muhimdir. Bu maydonlar futbol, basketbol, voleybol, tennis va boshqa sportlar uchun mo'ljallangan maydonlar bo'lishi mumkin.
Murabbiylar va mutaxassislar: Sport mashg'ulotlarini tashkil etish va o'tkazishda murabbiylar va sport mutaxassislarining qatnashishi juda muhimdir. Ular mashg'ulotlarni tashkillashtirish, o'quvchilarga yo'l qo'yish, tekshirish va yordam berishlari mumkin.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: sport mashg'ulotlarining oliy o'quv yurtlarida o'tkazilishi haqida muhokama va natijalar, o'quvchilar, o'qituvchilar va boshqa qatnashuvchilar uchun o'quv jarayonini baholash va mustahkamlashda juda muhimdir. Muhokama va natijalar oliy o'quv yurtlarida sport mashg'ulotlarining muhimligini va o'quv jarayonini yaxshi tashkil etishga yordam beradi. Bu jarayonlar o'quvchilarning rivojlanishi va o'zlashtirishini ta'minlash uchun kritik ahamiyatga ega.
XULOSA. maxsus tayyorgarlik mashqlarini tanlash tanlangan sportning o'ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi va shuning uchun bu mashqlar doirasi odatda nisbatan cheklangan. Shuni yodda tutish kerakki, maxsus tayyorgarlik mashqlari tanlangan sport turi bilan bir xil emas - aks holda ularni ishlatishdan foyda bo'lmaydi.
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Kalit so'zlar: sport, mashg'ulot, rivojlanish, qobiliyat, rejalashtirish, natija.
Iqtibos uchun: Hukimayev K.H. Oliy o'quv yurtlarida sport mashg'ulotlarig qo'yiladigan talablar. // Inter education & global study. 2024. № 4(1). B. 79-85.
ТРЕБОВАНИЯ К СПОРТИВНОМ ПОДГОТОВКЕ В СТРАНАХ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ_
© К.Х. Хукимаев1^_
1Денова Предпринимательско-педагогического института, Денова, Узбекистан
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в данной статье спортивное совершенствование в процессе спортивной тренировки включает использование упражнений, позволяющих целенаправленно воздействовать на развитие спортсмена и в конечном итоге повысить его уровень работоспособности.
ЦЕЛЬ: определение цели очень важно, поскольку цель любой деятельности строится на ее результатах и последствиях. Практика проведения спортивной подготовки в высших учебных заведениях может реализовываться по-разному. Эти цели являются исходными целями управления и практики спортивной подготовки.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ. материалами и методами, необходимыми для спортивной тренировки в высших учебных заведениях, являются:
Спортивный инвентарь и оборудование: необходимо обеспечить спортивный инвентарь, оборудование и инструменты, необходимые для проведения спортивных занятий в высших учебных заведениях. Например, футбольный мяч для игры в футбол, оборудование для футбольного поля, баскетбольный мяч и табло для игры в баскетбол, оборудование для волейбольной площадки, теннисные ракетки и мяч и т. д. Спортивные площадки: важно предусмотреть большие площадки для спортивных тренировок в высших учебных заведениях. Эти поля могут быть полями для футбола, баскетбола, волейбола, тенниса и других видов спорта.
Тренеры и специалисты: Участие тренеров и спортивных специалистов в организации и проведении спортивных мероприятий очень важно. Они могут организовать занятия, принять студентов, проверить и помочь.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: обсуждение и результаты спортивной деятельности в высших учебных заведениях очень важны для оценки и укрепления процесса обучения студентов, преподавателей и других участников. Обсуждение и результаты помогут установить значимость спортивной подготовки в высших учебных заведениях и лучшую организацию образовательного процесса. Эти процессы имеют решающее значение для обеспечения развития и мастерства учащихся.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: выбор специальных тренировочных упражнений определяется особенностями выбранного вида спорта, в связи с чем сфера применения этих упражнений обычно сравнительно ограничена. Следует помнить, что специальные
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
тренировочные упражнения - это не то же самое, что выбранный вид спорта - иначе нет смысла их использовать.
Ключевые слова: спорт, тренировка, развитие, способности, планирование, результат.
Для цитаты: Хукимаев К.Х. Требования к спортивной подготовке в странах высшего образования. // Inter education & global study. 2024. №4(1). C. 79-85.
REQUIREMENTS FO R SPORTS TRAINING IN HIGHER EDUCATION COUNTRIES
© Kamoliddin H. Hukimayev
■1H
1Denov Entrepreneurship and Pedagogical Institute , Denov, Uzbekistan
Annotation
INTRODUCTION: in this article, sports improvement in the process of sports training includes the use of exercises that allow a targeted impact on the development of the athlete and ultimately increase his level of performance.
AIM: defining a goal is very important because the purpose of any activity is built on its results and consequences. The practice of sports training in higher educational institutions can be implemented in different ways. These goals are the original goals of athletic training management and practice.
MATERIALS AND METHODS: the materials and methods necessary for sports training in higher educational institutions are:
Sports equipment and equipment: It is necessary to provide sports equipment, equipment and tools necessary for conducting sports activities in higher educational institutions. For example, soccer ball for playing football, equipment for football field, basketball ball and scoreboard for playing basketball, equipment for volleyball court, tennis rackets and ball, etc. Sports grounds: It is important to provide large areas for sports training in higher education establishments. These fields can be fields for football, basketball, volleyball, tennis and other sports.
Coaches and specialists: The participation of coaches and sports specialists in the organization and conduct of sports events is very important. They can organize classes, admit students, check and help.
DISCUSSION AND RESULTS: discussion and results of sports activities in higher education institutions are very important for assessing and strengthening the learning process of students, teachers and other participants. The discussion and results will help establish the importance of sports training in higher education institutions and the best organization of the educational process. These processes are critical to ensuring student development and mastery.
CONCLUSION: the choice of special training exercises is determined by the characteristics of the chosen sport, and therefore the scope of application of these exercises is usually relatively limited. It should be remembered that specific training exercises are not the same as the chosen sport - otherwise there is no point in using them.
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal HayHHO-TeopeTMnecKMM u MeToguiHecKHM wypHan Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Key words: sport, training, development, ability, planning, result.
For citation: Kamoliddin H. Hukimayev. (2024) 'The content of the improvement of natural science teaching mechanisms', Inter education & global study, (4(1)), pp. 79-85. (In Uzbek).
Barchamizga ma'lumki, sport mashg'ulotlari jarayonida sportni takomillashtirish mashg'ulotlar va mashg'ulotdan tashqari omillarning butun majmuidan foydalanishni o'z ichiga oladi, bu esa sportchining rivojlanishiga maqsadli ta'sir ko'rsatishga imkon beradi va pirovardida uning mehnat qobiliyati darajasini oshiradi.
Sport mashg'ulotlarining maqsadi - raqobatbardosh faoliyatning o'ziga xos xususiyatlari va muhim musobaqalarda rejalashtirilgan sport natijalarini namoyish qilish kafolati tufayli ma'lum bir sportchiga tayyorgarlikning eng yuqori darajasiga erishish.
Mashg'ulotlar jarayonida ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi asosiy vazifalar hal etiladi:
a) Tanlangan sport intizomi texnikasi va taktikasini o'zlashtirish. b) Jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish va tanadagi funktsional tizimlarning imkoniyatlarini oshirish, raqobatbardosh mashqni muvaffaqiyatli bajarilishini va rejalashtirilgan natijalarga erishishni ta'minlash. c) Sportchilar shaxsining ruhiy jarayonlari, funksiyalari, axloqiy-axloqiy, emotsional-irodaviy, estetik, intellektual va boshqa psixik fazilatlarini takomillashtirish, mashg'ulotlar va musobaqalar paytida sportchining kuchlarini maksimal darajada jamlash va safarbar qilishni ta'minlaydi. d) Mashg'ulotni rejalashtirish, uni boshqarish, sportchi, murabbiy, olim va shifokorning yaqin hamkorligini ta'minlashga imkon beradigan nazariy va amaliy bilimlarni olish. e) Mavsumning muhim startlari va musobaqalarida erishilgan tayyorgarlik darajasini anglash qobiliyatini kompleks ravishda takomillashtirish. Yuqoridagi vazifalarning umumiyligi sport mashg'ulotlarining mazmunini belgilaydi. Vazifalarning har bir guruhi mashg'ulot jarayonida sportchi mashg'ulotining asosiy turlari (tomonlari) bilan chambarchas bog'liq - texnik, taktik, jismoniy, psixologik, nazariy (intellektual) va ajralmas. Ushbu muammolarni hal qilish natijasida, umuman, sportchining tanlangan sport turi bo'yicha sport yutuqlariga tayyorligini tavsiflovchi tegishli darajadagi jismoniy, texnik va boshqa turdagi tayyorgarlik turlari ta'minlanadi.
Sport mashg'ulotlari quyidagi o'ziga xos xususiyatlarga ega: bitta sport yoki sport intizomida individual ravishda mumkin bo'lgan eng yuqori natijaga erishishga yo'naltirilganligi; sportchini tanlangan sport turi yoki uning o'ziga xos intizomiga erta va chuqur ixtisoslashtirish; ma'lum bir sport turi bo'yicha tizimli mashg'ulotlar uchun sportchilarni sinchkovlik bilan tanlash; maksimal sport natijalariga erishish uchun zarur bo'lgan mashg'ulotlarning uzoq davomiyligi va ularni namoyish yetishning nisbatan cheklangan davri; sportchilarning sog'lig'iga, ularning psixofizik imkoniyatlariga yuqoritalablar qo'yadigan juda yuqori tayyorgarlik darajasi va raqobatbardosh yuk; sportchilarni tayyorlash jarayonining yuqori darajadagi individualizatsiyasi; sportchining ahvolini tizimli va chuqur kompleks nazorat qilish zarurligi. O'quv mashg'ulotlari va
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal HayHHO-TeopeTMHecKMM u MeToguiHecKHM wypHan Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
musobaqalari jarayoni; mashg'ulotlar jarayonida sportchining tanasining funksional zaxiralarini to'liqroq ochib berishga imkon beradigan mashg'ulotlarning o'ziga xos bo'lmagan mashg'ulotlar jarayonida sportchining tanasining funksional zaxiralarini vositalari va usullaridan keng foydalanish sportchining o'zi mashg'ulot jarayoniga yetarlicha yuqori mustaqillik va ijodiy munosabat bilan murabbiyning yetakchi roli vositalarining butun majmuini shartli ravishda ikki guruhga bo'lish mumkin.
Haqiqiy mashqlar asosiy vositadir, chunki ularni qo'llash sport tayyorgarligining asosiy vazifalarini hal qilishga imkon beradi. Ixtisoslashuv predmeti sifatida tanlangan sport turi bilan o'xshashlik va farqlarga qarab, barcha jismoniy mashqlar raqobatbardosh va tayyorgarlik mashg'ulotlariga, ikkinchisi esa o'z navbatida maxsus tayyorgarlik va umumiy tayyorgarlik mashqlariga bo'linadi.
Musobaqa mashqlari - bu tanlangan sport turi bo'yicha musobaqa sharoitida bo'lgani kabi bir xil tarkibdagi raqobatdosh kurashni o'tkazish vositasi bo'lib xizmat qiladigan ajralmas harakatlar yoki harakatlar majmui. Masalan, yengil atletikada bularga uloqtirishning har xil turlari kiradi: nayza, disk, bolg'a; eshkak eshishda:
eshkak eshish, eshkak eshish va ma'lum masofalarga kanoeda eshkak eshish, slalomda eshkak eshish; og'ir atletikada: og'ir atletikachining biatlonning alohida mashqlari -tortib olish, tortishish va tortish.
Ushbu ma'noda "raqobatbardosh mashq" tushunchasi "sport" tushunchasi bilan bir
xildir.
Uslubiy jihatdan quyidagilar mavjud:
sport musobaqalarining haqiqiy sharoitida, ushbu sport turi uchun belgilangan musobaqa qoidalariga to'liq mos ravishda bajariladigan haqiqiy raqobatbardosh mashqlar;
harakatlarning tarkibi va umumiy yo'nalishi jihatidan raqobatbardosh mashqlarga to'g'ri keladigan, ammo rejimning xususiyatlari va harakatlar shakli bilan ulardan farq qiladigan musobaqa mashqlarining mashg'ulot shakllari. Bu musobaqa mashqlarining namunaviy shakllari. Maxsus tayyorgarlik mashqlari - bu harakatlarning koordinatsion tuzilishi, fazoviy, fazoviyvaqtinchalik, ritmik va energetik xususiyatlari, nerv-mushak tarangligi va jismoniy qobiliyatlarning ustun namoyon bo'lishi jihatidan raqobatbardosh mashq bilan sezilarli o'xshashlikka ega harakatlar.
Masalan, yuguruvchining maxsus tayyorgarlik mashqlari tanlangan masofa segmentlari bo'ylab yugurishni o'z ichiga oladi:
gimnastikachilar uchun - raqobatdosh kombinatsiyalar elementlari va ligamentlarining ishlashi;
og'ir atletikachilar uchun shtanga bilan o'lik ko'tarish yoki egilish kabi mashqlar; futbolchilar uchun - to'p bilan va to'psiz individual, guruhiy va jamoaviy harakatlar va kombinatsiyalar.
Talabalarning ijtimoiy faolligi bilan jismoniy tarbiyani o'zaro bog'liqligini tatqiq qilish, jismoniy tarbiya va sport bilan shug'ullanadigan talabalar, professoro'qituvchilar, qoidaga
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal HayHHO-TeopeTMnecKMM u MeTOflMHecKMM wypHan Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
binoan, har qanday yoshda ham ishlab chiqarish va jamoatchilik ishlarida ancha faol ekanliklarini ko'rsatadi.
Adabiyotlardagi ko'p sonli ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, muntazam ravishda jismoniy mashg'ulotlar qilish - kasbiy ishchanlik qobiliyatlari darajasini oshirishning mustahkam usuli hisoblanadi.
Jismoniy mashqlar jarayonida unumdor mehnat qilish qobiliyatini ta'minlovchi fiziologik tizimlarning funksiya qilishini yuqori darajada bo'lishiga erishiladi, ularning funksiya qilish imkoniyatlari ortadi. Jismoniy mashqlar organizmda bir qator ijobiy o'zgarishlarga olib keladi, ya'ni:
markaziy asab tizimida qo'zg'alish va tormozlanish jarayonlarini o'zaro harakati, vegetativ funksiyalarni boshqarish takomillashadi;
qonning tarkibi va funksiyasi, yurakning ishlashi, qonni tomirlar bo'ylab harakatlanishi (gemodinamika), bosh miyani qon bilan ta'minlanishi yaxshilanadi, bularning barchasi talabalarning kuchli aqliy mehnat qilishi paytida juda muhimdir;
tashqi nafas biomexanikasi, o'pkada gazlar almashinuvi, mushak faoliyatini energiya bilan ta'minlanishi yaxshilanadi. Jismoniy tarbiya va sport bilan shug'ullanuvchilarda, shug'ullanmaydiganlarga nisbatan kasbiy ishchanlik qobiliyatlari ko'rsatkichlarining ancha yuqori ekanligi kuzatiladi.
Jismoniy tarbiya va sport bilan ratsional shug'ullanish, odam organizmining har xil tizimlarini funksiya qilish darajasi va mustahkamligini oshirish bilan birga talabalar salomatligi holatini yaxshilaydi, noqulay ishlab chiqarish omillarining ta'siri ostida yuzaga kelgan turli kasalliklarga nisbatan chidamlilikni oshiradi.
Jismoniy mashg'ulot, ilmiy pedagogik faoliyati jarayonida eng katta yuklamaga uchraydigan yurak-tomir tizimining mustahkamligini oshirishga ko'maklashadi. Ertalaki badantarbiya va muntazam jismoniy tarbiya va sport bilan shug'ullanuvchining yuragi qon bilan yaxshi ta'minlanadi, oziqa moddalarini ko'proq oladi, sekin-asta ortib boradigan jismoniy yuklama uni kuchliroq, chidamliroq bo'lishiga olib keladi. Bunday yurak yaxshi va mustahkam ishlashga qobiliyatli, stress-omillarga nisbatan ko'proq chidamli bo'ladi. Mavjud ma'lumotlarni umumlashtirgan holda quyidagi hulosaga kelish mumkin:
jismoniy tarbiya va sport - muhandislar uchun xos bo'lgan ateroskleroz, gipertoniya, yurakning ishemik xastaligi kabi kasalliklarni birlamchi va ikkilamchi profilaktikasining muhim vositasi hisoblanadi. Jismoniy tarbiya va sport bilan shug'ullanish, shug'ullanuvchining shaxsiga har tomonlama ta'sir ko'rsatish bilan birga, muhandis uchun kasbiy jihatdan muhim bo'lgan alohida jismoniy va psixik sifatlarni ham yetarlicha samarali shakllantirishga olib keladi.
Maxsus tayyorgarlik mashqlarini tanlash tanlangan sportning o'ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi va shuning uchun bu mashqlar doirasi odatda nisbatan cheklangan.
Shuni yodda tutish kerakki, maxsus tayyorgarlik mashqlari tanlangan sport turi bilan bir xil emas - aks holda ularni ishlatishdan foyda bo'lmaydi. Ularni tanlash sportchiga zarur
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Нaучнo-тeoрeтичeский и методический журнaл Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
bo'lgan maxsus jismoniy qobiliyatlar va harakatlar texnikasini rivojlantirishga yo'naltirilgan va tabaqalashtirilgan ta'sir ko'rsatadigan tarzda aniq amalga oshiriladi.
Maqsadiga qarab maxsus tayyorgarlik mashqlari quyidagilarga bo'linadi: yetakchi mashqlar - asosan harakatlar texnikasini o'zlashtirishga qaratilgan; rivojlantiruvchi - asosan jismoniy va aqliy qobiliyatlarni rivojlantirishga aratilgan; birlashtirilgan - bir vaqtning o'zida harakatlarning fazilatlari va texnikasini rivojlantirishga qaratilgan.
Bunday bo'linish, albatta, asosan shartli, chunki vosita harakatlarining shakli va mazmuni bir xil faqat yetakchi mashqlar tanlangan sport uslubiga yaqinroq bo'lsa va rivojlanish mashqlari, qoida tariqasida, muhimroq mashqlar yuklari bilan bog'liq bo'ladi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Goncharova O.V. Yosh sportchilarning jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish. T.: 2004-y.
2. Salomov R.S. Sport mashg'ulot nazariy asoslari. T.: 2005.
3. Usmonxodjayev T.S. Bolalar va o'smirlar sporti mashg'ulotlari nazariyasi va uslubiyatlari. T.: 2005.
4. Vaynbaum Ya. S. Gigiena fizicheskogo vospitaniya i sporta. Moskva 2002.
5. Koshbaxtiyev I. А. Valeologiya asoslari. T.:2001 y.
6. Baxriddin o'g'li, F. O., Abdunabiyevich, F. A., & Norbo'Tayevna, N. D.(2022). IMPROVING VOCATIONAL EDUCATION IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS BY DEVELOPING PRIMARY MECHANISMS OF NATIONAL CRAFTS. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(02), 577-580.
7. Абдурaзaк1oв, Ф. (2022). УК.УВ МАШFУЛОТЛАРИДА УК.УВЧИЛАРНИНГ НОТИК.ЛИК МАДАНИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ. Conferencea, 78-84.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФOРМATSIЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Hukimayev Kamoliddin Husniddinovich, o'qituvchi [Хукимаев Камолиддин Хусниддинович, прeпoдaвaтeль], [Kamoliddin Kh. Khukimaev, teacher]; manzil: manzil: O'zbekiston, Surxondaryo viloyati Termiz shahar Ibn Sino ko'chasi 53-uy ^pec: y36e^CTaH, 117036, Узбeкистaн, Суpxaндapьинскaя oблaсть, гopoд TepMe3, улицa Ибн Сины, дoм 53], [address: Uzbekistan, Surkhandarya region, Termez city, 53 Ibn Sina Street]; e-mail: kamolhukmayev789@gmail
