Научная статья на тему 'ОИЛАВИЙ БОЛАЛАР УЙЛАРИ ТАРБИЯЛАНУВЧИЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ҲАЁТГА ТАЙЁРЛАШ ДОЛЗАРБ ПЭДАГОГИК ПСИХОЛОГИК МУАММО СИФАТИДА'

ОИЛАВИЙ БОЛАЛАР УЙЛАРИ ТАРБИЯЛАНУВЧИЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ҲАЁТГА ТАЙЁРЛАШ ДОЛЗАРБ ПЭДАГОГИК ПСИХОЛОГИК МУАММО СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
2
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Мэҳрибонлик уйи / оила типидаги мэҳрибонлик уйи / мэҳр мэрувват / ҳайр-саховат / инсонпарварлик. / House of kindness / kind family-type home / kindness / generosity / humanism.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Мухамадиев Х. А.

Ушбу мақолада хорижий давлатлар олимларининг мэҳрибонлик уйи ҳақида фикрлари,мэҳрибонлик уйи тарбияланувчиларининг ижтимоийлашув жараёнлари, оилавий мэҳрибонлик уйларини ташкил этилиши, болалар салбий ижтимоий ходисаларни юзага кэлтириш сабаблари ,ота-оналар,миллий гвардия фаолияти, Вазирлар махкамаси қарорлари ва фармойишлари жамланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PREPARING CHILDREN FROM FAMILY CHILDREN'S HOMES FOR FAMILY LIFE AS A TOPICAL PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL PROBLEM

This article summarizes the opinions of scientists from foreign countries about orphanages, the processes of socialization of children from orphanages, the organization of family children's homes, the reasons for the creation of negative social phenomena by children, the activities of parents, the National Guard, decisions and orders of the Cabinet of Ministers.

Текст научной работы на тему «ОИЛАВИЙ БОЛАЛАР УЙЛАРИ ТАРБИЯЛАНУВЧИЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ҲАЁТГА ТАЙЁРЛАШ ДОЛЗАРБ ПЭДАГОГИК ПСИХОЛОГИК МУАММО СИФАТИДА»

Мухамадиев Х.А. Цори Ниёзий номидаги Тарбия пэдагогикаси миллий институти мустацил изланувчиси ORCID: 0000-0003-2571-7297

ОИЛАВИЙ БОЛАЛАР УЙЛАРИ ТАРБИЯЛАНУВЧИЛАРИНИ ОИЛАВИЙ ХДЁТГА ТАЙЁРЛАШ - ДОЛЗАРБ ПЭДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК МУАММО СИФАТИДА

Аннотатсия:Ушбу мацолада хорижий давлатлар олимларининг мэурибонлик уйи уацида фикрлари,мэурибонлик уйи тарбияланувчиларининг ижтимоийлашув жараёнлари, оилавий мэурибонлик уйларини ташкил этилиши, болалар салбий ижтимоий ходисаларни юзага кэлтириш сабаблари ,ота-оналар,миллий гвардия фаолияти, Вазирлар махкамаси царорлари ва фармойишлари жамланган.

Калит сузлар:Мэурибонликуйи, оила типидаги мэурибонликуйи,мэур-мэрувват, уайр-саховат, инсонпарварлик.

Mukhamadiev Kit. A. ORCID: 0000-0003-2571-7297 Independent student

of the National Institute of Pedagogical Pedagogy named after Kori

Niyazi

PREPARING CHILDREN FROM FAMILY CHILDREN'S HOMES

FOR FAMILY LIFE - AS A TOPICAL PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL PROBLEM

Abstract: This article summarizes the opinions of scientists from foreign countries about orphanages, the processes of socialization of children from orphanages, the organization of family children's homes, the reasons for the creation of negative social phenomena by children, the activities of parents, the National Guard, decisions and orders of the Cabinet of Ministers.

Keywords: House of kindness, kindfamily-type home, kindness, generosity, humanism.

Бугунги куннинг талаби хамда долзарб вазифаларидан бири бу етим ва каровчисини юкотган болалар соглигини, маьнавий ахлокий жихатдан нормал ривожланишини ижтимоий химоя килишдан иборатдир. Олиб борилган илмий тадкикотлар давомида тарбияланувчилар шахсий хужжатларидан шу нарса кузга ташланадики.

65 фоиз микдордаги болаларда сомантик ва рухий касалликлар борлиги курсатиб утилган. Организмнинг функтсионал чэкиниши 1-3

синфларда 10 фоизгача, ИВ-ВИИИ синфларда 30 фоиз, ИХ-ХИ синфларда 70 фоизгача булган сурункали касалликлар билан касалланган болалар учрайди. Юкоридаги 3 гурухдаги тарбияланувчиларни оилада тарбияланаётган болалар билан солиштириб корилганда бундай касалликка чалинган болалар нисбати 10 фоизни ташкил этади. бу хам булса. асосан организмнинг функтсионал бузилиши каби касалликлардан иборатдир. Рэспубликамиз мустакилликни колга киритгандан сунг, инсон шахсига булган муносабат кэскин узгарди. Жамиятимиз аьзоси булган хар бир шахс такдирига алохида эьтибор бэрилмокда. Айникса. маьлум бир сабаларга кура, уз ота-онасидан, якин кишилари мэхридан махрум булган етим ва каровсиз болаларга таьлим ва тарбия бэриш. Пэдагогика ва психология, хамда ижтимоий психология фанларининг энг долзарб муаммоларидан бири эканлиги шубхасиздир. Зотан. кэлажаги буюк давлатни бунёд килиш учун хар кандай давлатнинг асосий бугини булмиш оилаларнинг мустах,камлигини. унинг жамият олдидаги асосий функтсияларидан бири булмиш тарбиявий функтсиясини тула-тукис бажаришга, унда дунёга кэлаётган болаларинг тулик оилаларда. ота-она мэхрига эмин-эркин кониб жамиятнинг етук фукароси сифатида шаклланиб улгайишга шароит яратиш лозим булади. Бунинг учун,энг аввало, болалар уйларида тарбияланувчилар сонини кэскин камайтириш. уларни мэхрибонлик уйларида эмас. балки уз ота-оналари кучогида, уз якинлари атрофида улгайишини таьминлаш мустакил рэспубликамизнинг истикболини ва маьнавиятини таьминловчи асосий омиллардан хисобланади.

Шу боисдан бир катор чэт эллик, хдмдустлик давлатлари хамда Узбэкистон олимлари томонидан ушбу муаммо юзасидан бир катор илмий тадкикот ишлари утказилган. Хусусан. П.Андрэсян, А.Виноградова, П.Ким, А.Лобанов, Э.Сэмэнова, С.О.Турсунов, И.О.Хайдаров каби тадкикотчилар ишларида етим ва каровсиз болалар билан ишлаш. Уларнинг узига хос хусусиятларини аниклаш ва уларни оилавий хаётга тайёрлаш. жамиятнинг тула конли аьзоси сифатида тарбиялаш каби катор масалалар куриб чикилган.

Бугунги куннинг талаби хамда долзарб вазифаларидан бири бу етим ва каровчисини йукотган болалар соглигини, маьнавий ахлокий жихатдан нормал ривожланишини ижтимоий химоя килишдан иборатдир. Олиб борилган илмий тадкикотлар давомида тарбияланувчилар шахсий хужжатларидан шу нарса козга ташланадики.

65 фоиз микдордаги болаларда сомантик ва рухий касалликлар борлиги корсатиб утилган. Организмнинг функтсионал чэкиниши 1-3 синфларда 10 фоизгача, ИВ-ВИИИ синфларда 30 фоиз, ИХ-ХИ синфларда 70 фоизгача булган сурункали касалликлар билан касалланган болалар учрайди. Юкоридаги 3 гурухдаги тарбияланувчиларни оилада тарбияланаётган болалар билан солиштириб корилганда бундай касалликка

чалинган болалар нисбати 10 фоизни ташкил этади. бу хам булса. асосан организмнинг функтсионал бузилиши каби касалликлардан иборатдир.

Мэхрибонлик уйларида таьлим-тарбия ишларини олиб бориш давлат хамиятига эга булган долзарб масаладир. Узбэкистон Рэспубликаси Конститусиясининг 39- моддасида шундай дэйилган: «Х,ар ким кариганда, мэхнат лаёкатини юкотганда, шунингдэк,бокувчисидан махрум болганда ва конунда назарда тутилган бошка холларда ижтимоий таьминот олиш хукукига эга». Узбэкистон Рэспубликаси Конститусиясининг 64-моддасида Юкоридаги конунлар фикр юритишни янада ойдинлаштирилади. «Давлат ва жамият етим болаларни ва ота- оналарининг васийлигидан махрум булган болаларни бокиш, тарбиялаш ва окитишни таьминлайди, болаларга багишланган хайрия фаолиятларни рагбатлантиради»дэйилган.[4]

Дунё тажрибасини урганган холда Узбэкистон рахбарияти Мэхрибонлик уйларида мавжуд холатни урганиб чикиб тубдан ислох килиш топшириги юклатилди.

Узбэкистон Рэспубликаси Прэзидэнтининг 09.08.2021 йилдаги ПК,-5215-сонли карори. Эслатиб утамиз, куйида кайд этилган малумотлар прэзидэнт Шавкат Мирзиёевнинг Тошкэнтдаги 21 -сонли Мэхрибонлик уйига ташрифи ва ундан кэйин утказилган видэосэлэктор йигилишида таклиф этилган масалар.

Миллий гвардия мэхрибонлик уйларидаги болаларни оилага кайтаришга кумаклаш топшириги бэлгилаб бэрилди. Миллий гвардия прэзидэнт карори билан узига бириктирилган Мэхрибонлик уйларидаги болаларни ота-оналарига кайтариш, васий тайинлаш ва фарзандликка олишга кумаклашади. Укув-тарбия муассасаларида тарбияланувчиларнинг муаммоларини урганиш ва хал этиш учун «Мэхр дафтари» тизими жорий килинади.

Прэзидэнт 2021-йил 9 август куни «Етим болалар ва ота-она карамогидан махрум булган болаларни тарбиялашнинг тубдан янгиланган тизимини жорий этиш чора-тадбирлари тугрисидаги карорни имзолаган эди. Шунга кура,

«Мэхрибонлик» уйлари (16 та, 1 541 нафар бола), Болалар шахарчалари (4 та, 236 нафар бола), оилавий болалар уйлари (5 та, 46 нафар бола) ва Согликни саклаш вазирлиги тизимининг Болалар уйларини (13 та, 506 нафар бола) Миллий гвардияга бириктирилади. Бундан ташкари, хукукни мухофаза килувчи орган «СОС — Узбэкистон болалар махаллалари» уюшмасининг болалар махаллалари билан хамкорлик урнатади.

Ушбу чора-тадбирлар етим болалар ва ота-она карамог'идан махрум булган болаларни тарбиялашнинг тубдан янгиланган тизимини жорий этиш, уларнинг баркамол авлод сифатида шаклланиши хамда ижтимоий мослашувини таминлаш учун зарур шарт-шароитлар яратиш максадида кабул килинмокда.

Миллий гвардияга куйидаги кушимча вазифалар юклатилган:

1. Укув-тарбия муассасаларининг тарбияланувчиларини ота-онаси ёки уларнинг урнини босувчи шахсларга кайтариш, васий ёки хомий тайинлаш, фарзандликка бэриш ва жойлаштиришнинг бошка шаклларини куллаш чораларини куриш;

2. Етим болалар ва ота-она карамогидан махрум булган болаларни моддий, хукукий ва психологик-пэдагогик куллаб-кувватлаш;

3. Укув-тарбия муассасаларида сифатли талим ва тарбия жараёнини йулга куйишга, уларнинг маиший шарт-шароитлари яхшиланишига, шунингдэк, тарбияланувчиларнинг буш вактини мазмунли ташкил этиш хамда уларнинг интэллэктуал, жисмоний ва ижодий кобилиятларини ривожлантиришга кумаклашиш;

4. Етим болалар ва ота-она карамог'идан махрум булган болалар учун манавий-марифий ва маданий тадбирларни ташкил этиш;

5. Замонавий усул ва шакллардан фойдаланган холда жисмонан сог'лом, манавий етук ва дунёкараши кэнг ёшларни шакллантириш, етим болалар ва ота- она карамог'идан махрум булган болаларни спорт турларига кизиктириш ва жалб этиш.

Миллий гвардия таркибида тарбия муассасалари фаолиятини ташкил этишга масул булган Миллий гвардия кумондонининг уринбосари лавозими ва Жамоат хавфсизлиги унивэрситэтида ёшлар билан ижтимоий ишлаш кафэдраси ташкил этилди.

Оилавий болалар уйлари ва Болалар уйларига хамда васийликка, хомийликка ёки оилага тарбияга олинган (патронат) 25 ёшга тулмаган етим болаларга Миллий гвардиянинг харбий хизматчи ва ходимлари бириктирилади. Бириктирилган харбий хизматчи ва ходимлар васийлик ва хомийлик органлари билан хамкорликда бир ойда камида бир маротаба етим болалар ва ота-она карамог'идан махрум булган болалар билан сухбатлар утказиш асосида уларнинг талим-тарбия олиш ахволини ва маиший шарт-шароитларини урганади.

Фойдаланилган адабиётлар ройхати:

1. Узбэкистон Рэспубликаси Прэзидэнти Шавкат Мирзиёев.Етим болаларга оид мухим карори.Жаният. 2019-йил 11 фэврал куни.

2. Озбэкистон Рэспубликасининг «Та'лим тогрисида»ги К,онуни.

3. Эгамбэрдиева Н.М. Ижтимоий пэдагогика дарслик. «Тошкэнт»2009,

4. Бэрнс Р. Развития Я-контсэптсии и воспитания. М. 1986 с. 159

5. Абдурасулов, Р. А., & К,аршибоева Г.Озлигингни англа. Архив Научных Публикаций ЖСПИ, 1-52.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.